Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
၂. ဥပောသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ
2. Uposathakkhandhakavaṇṇanā
သန္နိပာတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
၁၃၂-၃. တေန သမယေနာတိ အတ္တနော ဩဝာဒပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ဓုရံ နိက္ခိပိတ္ဝာ ဘိက္ခူနံယေဝ ဝိသုံ ဥပောသထကရဏံ အနုဇာနိတ္ဝာ ဌိတသမယေန။ ကော ပန သောတိ? မဇ္ဈိမဗောဓိယံ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသပ္ပဟောနကသိက္ခာပဒာနံ ပရိနိဋ္ဌာနကာလော။ တေနေဝာဟ ‘‘တာနိ နေသံ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနေယ္ယ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ နိဒာနုဒ္ဒေသံ ပညာပေတုကာမတာယ စ သိက္ခာပဒာနံ ဥဒ္ဒေသပရိစ္ဆေဒနိဒသ္သနတ္ထဉ္စ ဝုတ္တံ။ အညထာ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယ္ယထာ’’တိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒာနံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗက္ကမသ္သ ဒသ္သိတတ္တာ ဣဒာနိ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ နိရတ္ထကံ အာပဇ္ဇတိ, ဣဒဉ္စ သဗ္ဗသင္ဃုပောသထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
132-3.Tenasamayenāti attano ovādapātimokkhuddese dhuraṃ nikkhipitvā bhikkhūnaṃyeva visuṃ uposathakaraṇaṃ anujānitvā ṭhitasamayena. Ko pana soti? Majjhimabodhiyaṃ pātimokkhuddesappahonakasikkhāpadānaṃ pariniṭṭhānakālo. Tenevāha ‘‘tāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti. ‘‘Evañca pana, bhikkhave, uddisitabba’’nti nidānuddesaṃ paññāpetukāmatāya ca sikkhāpadānaṃ uddesaparicchedanidassanatthañca vuttaṃ. Aññathā ‘‘evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyathā’’ti sabbasikkhāpadānaṃ uddisitabbakkamassa dassitattā idāni ‘‘evañca pana, bhikkhave, uddisitabba’’nti idaṃ niratthakaṃ āpajjati, idañca sabbasaṅghuposathaṃ sandhāya vuttaṃ.
၁၃၄. ‘‘ယံနူန အယ္ယာပိ။ပေ.။ သန္နိပတေယ္ယု’’န္တိ ဗဟူနံ အဓိကာရပ္ပဝတ္တိ။ တတ္ရာပိ ဝိနယံ အာဂမ္မ ဝုတ္တော ဘိက္ခု သာမိ, န ကေဝလံ သင္ဃတ္ထေရောတိ ဒသ္သနတ္ထံ, သင္ဃသ္သ ဂာရဝယုတ္တဝစနာရဟတာဒသ္သနတ္ထဉ္စ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ သယံ စေ ထေရော, ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ကထံ ပညာယတိ? ဗုဒ္ဓကာလေ သင္ဃတ္ထေရော အဗ္ယတ္တော နာမ ဒုလ္လဘော။ သဗ္ဗကမ္မဝာစာယ ပယောဂနိဒသ္သနေ စ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သင္ဃော’’ ဣစ္စေဝ ဘဂဝာ ဒသ္သေတီတိ စေ? ဧဝမေတံ တထာ ဒသ္သနတော။ သင္ဃံ ဥပာဒာယ သင္ဃတ္ထေရေနာပိ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သင္ဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဘိက္ခုံ ဥပာဒာယ ‘‘အာဝုသော’’တိ မဟာကသ္သပသ္သ ကမ္မဝာစာယ ပယောဂဒသ္သနတော, ပာရိသုဒ္ဓိဥပောသထေ စ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓော အဟံ, အာဝုသော’’တိ ပယောဂဒသ္သနတော စ။ ‘‘ယဒိ သင္ဃသ္သ ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ပရတော ပညာပေတဗ္ဗေ ဥပောသထကရဏန္တရာယေ သန္ဓာယာဟ။ ဥပောသထသ္သ ဗဟုဝိဓတ္တာ သရူပတော ဝတ္တုံ ‘‘ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယ္ယာ’’တိ အာဟ။ ဧတ္တာဝတာ ဉတ္တိံ နိဋ္ဌပေသိ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မတော ဧဝ ဟိ ဥပောသထကမ္မံ။ န, တတိယာနုသ္သာဝနသမ္ဘဝတောတိ စေ? န, အညေဟိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေဟိ အသဒိသတ္တာ။ န ဟိ ဧတ္ထ စတုက္ခတ္တုံ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိ အာရဘီယတီတိ။ အညေဟိ ဉတ္တိဒုတိယေဟိ အသဒိသတ္တာ ဉတ္တိဒုတိယမ္ပိ မာဟောတူတိ စေ? န, ဉတ္တိဒုတိယကမ္မသ္သ အညထာပိ ကတ္တဗ္ဗတော။ တထာ ဟိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဧကစ္စံ အပလောကနဝသေနပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, န အညံ အညထာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကထံ ပညာယတီတိ? ဣဒမေဝ ဥပောသထကမ္မံ ဉာပကံ။
134. ‘‘Yaṃnūna ayyāpi…pe… sannipateyyu’’nti bahūnaṃ adhikārappavatti. Tatrāpi vinayaṃ āgamma vutto bhikkhu sāmi, na kevalaṃ saṅghattheroti dassanatthaṃ, saṅghassa gāravayuttavacanārahatādassanatthañca ‘‘suṇātu me, bhante’’ti āha. Tattha sayaṃ ce thero, bhikkhuṃ sandhāya ‘‘āvuso’’ti vattuṃ yujjati. Kathaṃ paññāyati? Buddhakāle saṅghatthero abyatto nāma dullabho. Sabbakammavācāya payoganidassane ca ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’ icceva bhagavā dassetīti ce? Evametaṃ tathā dassanato. Saṅghaṃ upādāya saṅghattherenāpi ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’ti vattabbaṃ, bhikkhuṃ upādāya ‘‘āvuso’’ti mahākassapassa kammavācāya payogadassanato, pārisuddhiuposathe ca therena bhikkhunā ‘‘parisuddho ahaṃ, āvuso’’ti payogadassanato ca. ‘‘Yadi saṅghassa pattakalla’’nti parato paññāpetabbe uposathakaraṇantarāye sandhāyāha. Uposathassa bahuvidhattā sarūpato vattuṃ ‘‘pātimokkhaṃ uddiseyyā’’ti āha. Ettāvatā ñattiṃ niṭṭhapesi. Ñattidutiyakammato eva hi uposathakammaṃ. Na, tatiyānussāvanasambhavatoti ce? Na, aññehi ñatticatutthakammehi asadisattā. Na hi ettha catukkhattuṃ ‘‘suṇātu me’’ti ārabhīyatīti. Aññehi ñattidutiyehi asadisattā ñattidutiyampi māhotūti ce? Na, ñattidutiyakammassa aññathāpi kattabbato. Tathā hi ñattidutiyakammaṃ ekaccaṃ apalokanavasenapi kātuṃ vaṭṭati, na aññaṃ aññathā kātuṃ vaṭṭati. Kathaṃ paññāyatīti? Idameva uposathakammaṃ ñāpakaṃ.
‘‘ကိံ သင္ဃသ္သ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ ဣဒံ န ဉတ္တိ နိဋ္ဌပေတ္ဝာ ဝတ္တဗ္ဗံ, တဉ္ဟိ ဉတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ကရီယတီတိ။ တသ္မာ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သင္ဃော, ကိံ သင္ဃသ္သ ပုဗ္ဗကိစ္စံ, ယဒိ သင္ဃသ္သာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? တထာပိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, န ဟိ တံ ဉတ္တိယာ အန္တောကရီယတီတိ။ ယဒိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ န ဝတ္တဗ္ဗံ ပယောဇနာဘာဝာတိ စေ? န, ယထာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဝတ္တဗ္ဗတော, ပရပဒာပေက္ခတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ အကတ္ဝာ ဥပောသထံ ကရောန္တော သင္ဃော, ပုဂ္ဂလော ဝာ ဌပနက္ခေတ္တာတိက္ကမေ အာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ တသ္မိံ ခေတ္တေ အတိက္ကန္တေ သမ္မဇ္ဇနာသနောဒကပဒီပကရဏေ အာပတ္တိမောက္ခော ဟောတိ။ ဥပောသထကမ္မတော ပုဗ္ဗေ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာကရဏပစ္စယတ္တာ တသ္သာ အာပတ္တိယာ, န သာ ကမ္မပရိယောသာနာပေက္ခာ ဧတ္ထာဂတသမ္ပဇာနမုသာဝာဒာပတ္တိ ဝိယ, တသ္မာ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ဘိက္ခု ‘‘ပာရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိ ဝတ္တုကာမော ပဌမံယေဝ ပရိသုဒ္ဓာပရိသုဒ္ဓပစ္စယံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ သရာပေတိ။ တဉ္ဟိ ကတံ ပရိသုဒ္ဓပစ္စယော ဟောတိ, အကတံ အပရိသုဒ္ဓပစ္စယော, တေနေဝ ဥဘယာပေက္ခာဓိပ္ပာယေန ‘‘ကတံ န ကတ’’န္တိ အဝတ္ဝာ ‘‘ကိံ သင္ဃသ္သ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’ မိစ္စေဝာဟ။ တတ္ထ အကတပက္ခေ တာဝ ပာရိသုဒ္ဓိအာရောစနက္ကမနိဒသ္သနတ္ထံ ပရတော ‘‘ယသ္သ သိယာ အာပတ္တိ, သော အာဝိ ကရေယ္ယာ’’တိ စ, ကတပက္ခေ ‘‘အသန္တိယာ အာပတ္တိယာ တုဏ္ဟီ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ စ ဝက္ခတိ။
‘‘Kiṃ saṅghassa pubbakicca’’nti idaṃ na ñatti niṭṭhapetvā vattabbaṃ, tañhi ñattito puretarameva karīyatīti. Tasmā ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, kiṃ saṅghassa pubbakiccaṃ, yadi saṅghassā’’ti vattabbaṃ siyāti? Tathāpi na vattabbaṃ, na hi taṃ ñattiyā antokarīyatīti. Yadi evaṃ sabbattha na vattabbaṃ payojanābhāvāti ce? Na, yathāgataṭṭhāneyeva vattabbato, parapadāpekkhatāyāti vuttaṃ hoti. Idaṃ pubbakiccaṃ akatvā uposathaṃ karonto saṅgho, puggalo vā ṭhapanakkhettātikkame āpajjati. Na hi tasmiṃ khette atikkante sammajjanāsanodakapadīpakaraṇe āpattimokkho hoti. Uposathakammato pubbe kattabbakiccākaraṇapaccayattā tassā āpattiyā, na sā kammapariyosānāpekkhā etthāgatasampajānamusāvādāpatti viya, tasmā pātimokkhuddesako bhikkhu ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’ti vattukāmo paṭhamaṃyeva parisuddhāparisuddhapaccayaṃ pubbakiccaṃ sarāpeti. Tañhi kataṃ parisuddhapaccayo hoti, akataṃ aparisuddhapaccayo, teneva ubhayāpekkhādhippāyena ‘‘kataṃ na kata’’nti avatvā ‘‘kiṃ saṅghassa pubbakicca’’ miccevāha. Tattha akatapakkhe tāva pārisuddhiārocanakkamanidassanatthaṃ parato ‘‘yassa siyā āpatti, so āvi kareyyā’’ti ca, katapakkhe ‘‘asantiyā āpattiyā tuṇhī bhavitabba’’nti ca vakkhati.
ပာရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ။ ကိံကာရဏာ? ယသ္မာ ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိသ္သာမိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥဒ္ဒိသာမီ’’တိ ဝတ္တမာနကာလံ အပရာမသိတ္ဝာ ‘‘ဥဒ္ဒိသိသ္သာမီ’’တိ အနာဂတကာလပရာမသနေန ယ္ဝာယံ ‘‘ဒာနိ နေသံ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနေယ္ယ’’န္တိ (မဟာဝ. ၁၅၀) ဧတ္ထ ဝုတ္တပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသော, တံ သန္ဓာယ ‘‘ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိသ္သာမီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧကေ။ ယသ္မာ ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ’’တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဝတ္တမာနသ္သ နိဒာနုဒ္ဒေသသင္ခာတသ္သ ပာတိမောက္ခသ္သ ယဒေတံ အန္တေ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓာ’’တိအာဒိကံ ယာဝတတိယာနုသ္သာဝနံ, တသ္သေဝ အာပတ္တိခေတ္တတ္တာ, အဝယဝေပိ အဝယဝီဝောဟာရသမ္ဘဝတော စ ဣဓ အာပတ္တိခေတ္တမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိသ္သာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္ဟိ ဝုတ္တေ ယသ္မာ ပရတော အာပတ္တိခေတ္တံ အာဂမိသ္သတိ, တသ္မာ အာပတ္တိဘီရုကာ တုမ္ဟေ သဗ္ဗေဝ ပဌမမေဝ ပာရိသုဒ္ဓိံ အာရောစေထာတိ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ဝတ္တမာနကာလဝသေန ဝုတ္တေ ‘‘ပာရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိ ဝစနမေဝ န သမ္ဘဝတိ တဒာရောစနသ္သ ပဌမံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ, ပဂေဝ တသ္သ ကရဏာဘာဝေန ‘‘ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိသ္သာမီ’’တိ ဝစနံ။ အယံ နယော သန္တိယာ အာပတ္တိယာ အာရောစနေ ယုဇ္ဇတိ, န တုဏ္ဟီဘာဝေ, အကမ္မပရိယောသာနာ တုဏ္ဟီဘာဝပ္ပတ္တိတော, ဧဝံ သန္တေပိ တသ္မိံ ယုဇ္ဇတေဝ။ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ဟိ အညမညံ အာပတ္တိအာဝိကရဏံ အကတ္ဝာ တုဏ္ဟီဘူတေ ဘိက္ခူ ပသ္သိတ္ဝာ တေနေဝ တုဏ္ဟီဘာဝေန အာရောစိတပာရိသုဒ္ဓိကော ဟုတ္ဝာ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ’’တိ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အာရဘိ။
Pārisuddhiṃ āyasmanto ārocetha. Kiṃkāraṇā? Yasmā pātimokkhaṃ uddisissāmi. Ettha ca ‘‘uddisāmī’’ti vattamānakālaṃ aparāmasitvā ‘‘uddisissāmī’’ti anāgatakālaparāmasanena yvāyaṃ ‘‘dāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti (mahāva. 150) ettha vuttapātimokkhuddeso, taṃ sandhāya ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vuttanti eke. Yasmā ‘‘pañcime, bhikkhave, pātimokkhuddesā’’ti vuttaṃ, tasmā vattamānassa nidānuddesasaṅkhātassa pātimokkhassa yadetaṃ ante ‘‘kaccittha parisuddhā’’tiādikaṃ yāvatatiyānussāvanaṃ, tasseva āpattikhettattā, avayavepi avayavīvohārasambhavato ca idha āpattikhettameva sandhāya ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vuttaṃ. Evañhi vutte yasmā parato āpattikhettaṃ āgamissati, tasmā āpattibhīrukā tumhe sabbeva paṭhamameva pārisuddhiṃ ārocethāti ayamattho sambhavati. Vattamānakālavasena vutte ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’ti vacanameva na sambhavati tadārocanassa paṭhamaṃ icchitabbattā, pageva tassa karaṇābhāvena ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vacanaṃ. Ayaṃ nayo santiyā āpattiyā ārocane yujjati, na tuṇhībhāve, akammapariyosānā tuṇhībhāvappattito, evaṃ santepi tasmiṃ yujjateva. Pātimokkhuddesako hi aññamaññaṃ āpattiāvikaraṇaṃ akatvā tuṇhībhūte bhikkhū passitvā teneva tuṇhībhāvena ārocitapārisuddhiko hutvā ‘‘suṇātu me, bhante’’ti pātimokkhuddesaṃ ārabhi.
ဧတ္ထာဟ – ပဌမံ ‘‘သင္ဃော ဥပောသထံ ကရေယ္ယ, ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယ္ယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓာပိ ‘‘သင္ဃော ဥပောသထံ ကရိသ္သတိ, ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိသ္သတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အထ ‘‘ပုဂ္ဂလသ္သ ဥဒ္ဒေသာ’’တိ လက္ခဏတ္တာ ယထာရုတမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ, တထာပိ ‘‘ဥပောသထံ ကရိသ္သာမိ, ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိသ္သာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န ဝတ္တဗ္ဗံ လက္ခဏဝိရောဓတော, အနိဋ္ဌပ္ပသင္ဂတော စ။ ပုဂ္ဂလသ္သ ဥဒ္ဒေသာ ဧဝ ဟိ သင္ဃသ္သ ဥပောသထော ကတော ဟောတိ, န ပုဂ္ဂလသ္သ ဥပောသထကရဏေန။ တဉ္စ သောဝ ကရိသ္သတိ, န သင္ဃောတိ အနိဋ္ဌပ္ပသင္ဂောဝ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘သုဏာထာ’’တိ ဝုတ္တေ အစိတ္တသာမဂ္ဂိပ္ပသင္ဂဘယာ ‘‘သုဏောမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုဏိသ္သာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဥဒ္ဒိသိသ္သာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ စေ? န ဝတ္တဗ္ဗံ, အာပတ္တိခေတ္တဒသ္သနာဓိပ္ပာယနိရပေက္ခတာယ ‘‘သုဏောမ’’ ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧကပဒေနေဝ ဟိသ္သ တဒဓိပ္ပာယော အတိက္ကန္တောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ကိမတ္ထံ တံ သဗ္ဗေဟေဝ အာရဒ္ဓန္တိ စေ? ‘‘ဥဒ္ဒိသိသ္သာမီ’’တိ ဣမိနာ အသာဓာရဏဝစနေန အာပန္နသ္သ အစိတ္တသာမဂ္ဂိပ္ပသင္ဂနိဝာရဏတ္ထံ။ သရမာနေနာတိ ဣမိနာ စသ္သ သမ္ပဇာနမုသာဝာဒသ္သ သစိတ္တကတံ ဒသ္သေတိ။ အန္တရာယိကော ဓမ္မော ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ ဧဝံ အကိရိယသမုဋ္ဌာနသ္သာပိ ဧဝံ ပရိတ္တကသ္သ ဣမသ္သ မုသာဝာဒသ္သ မဟာဒီနဝတံ ဒသ္သေတိ။ ဝိသုဒ္ဓာပေက္ခေနာတိ သာဝသေသံ အာပတ္တိံ ဥပာဒာယ အနာပတ္တိဘာဝသင္ခာတံ အနဝသေသဉ္စ ဥပာဒာယ ဂိဟိဘာဝသင္ခာတံ ဝိသုဒ္ဓိံ ဣစ္ဆန္တေန ကသ္မာ အာဝိ ကာတဗ္ဗာ? အန္တရာယဘာဝာနုပဂမနေန ဖာသုဝိဟာရပစ္စယတ္တာ။ ဣဓ ‘‘အဇ္ဇုပောသထော ပန္နရသော’’တိ န ဝုတ္တံ ပရတော ဒိဝသနိယမသ္သ ကတ္တုကာမတာဓိပ္ပာယေန အဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝံ ပန တေ ဘိက္ခူ သဗ္ဗဒိဝသေသု ဥဒ္ဒိသိံသု။
Etthāha – paṭhamaṃ ‘‘saṅgho uposathaṃ kareyya, pātimokkhaṃ uddiseyyā’’ti vuttattā idhāpi ‘‘saṅgho uposathaṃ karissati, pātimokkhaṃ uddisissatī’’ti vattabbaṃ, atha ‘‘puggalassa uddesā’’ti lakkhaṇattā yathārutameva vattabbaṃ, tathāpi ‘‘uposathaṃ karissāmi, pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vattabbanti? Na vattabbaṃ lakkhaṇavirodhato, aniṭṭhappasaṅgato ca. Puggalassa uddesā eva hi saṅghassa uposatho kato hoti, na puggalassa uposathakaraṇena. Tañca sova karissati, na saṅghoti aniṭṭhappasaṅgova āpajjati. ‘‘Suṇāthā’’ti vutte acittasāmaggippasaṅgabhayā ‘‘suṇomā’’ti vuttaṃ. ‘‘Suṇissāmā’’ti vattabbaṃ ‘‘uddisissāmī’’ti vuttattāti ce? Na vattabbaṃ, āpattikhettadassanādhippāyanirapekkhatāya ‘‘suṇoma’’ icceva vattabbaṃ. Ekapadeneva hissa tadadhippāyo atikkantoti. Yadi evaṃ kimatthaṃ taṃ sabbeheva āraddhanti ce? ‘‘Uddisissāmī’’ti iminā asādhāraṇavacanena āpannassa acittasāmaggippasaṅganivāraṇatthaṃ. Saramānenāti iminā cassa sampajānamusāvādassa sacittakataṃ dasseti. Antarāyiko dhammo vutto bhagavatāti evaṃ akiriyasamuṭṭhānassāpi evaṃ parittakassa imassa musāvādassa mahādīnavataṃ dasseti. Visuddhāpekkhenāti sāvasesaṃ āpattiṃ upādāya anāpattibhāvasaṅkhātaṃ anavasesañca upādāya gihibhāvasaṅkhātaṃ visuddhiṃ icchantena kasmā āvi kātabbā? Antarāyabhāvānupagamanena phāsuvihārapaccayattā. Idha ‘‘ajjuposatho pannaraso’’ti na vuttaṃ parato divasaniyamassa kattukāmatādhippāyena avuttattā. Evaṃ pana te bhikkhū sabbadivasesu uddisiṃsu.
၁၃၅. ‘‘အာဒိမေတ’’န္တိ သီလပာတိမောက္ခမေဝ ဝုတ္တံ, ကိဉ္စာပိ ဂန္ထပာတိမောက္ခော အဓိပ္ပေတော။ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဝာ’’တိ မာတိကာယံ ဝုတ္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အနဇ္ဈာပန္နော ဝာတိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနဒေသနာ။ ပောရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘‘ဥပောသထံ ကရေယ္ယာ’တိ ဧတ္တာဝတာ ဉတ္တိ ဟောတိ။ ယာဝတတိယာနုသ္သာဝနာ နာမ ‘ယသ္သ သိယာ အာပတ္တီ’တိအာဒိဝစနတ္တယံ, အန္တေ ‘ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမီ’တိ ဣဒဉ္စာတိ ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ပဌမံ အာပတ္တိံ သရိတ္ဝာ နိသိန္နသ္သ, ဒုတိယံ အသရန္တသ္သ သာရဏတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝစီဒ္ဝာရေ’’တိ ပာကဋဝသေန ဥဇုကမေဝ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ကာယဝိညတ္တိယာပိ ကရီယတိ, ကာယကမ္မာဘာဝာ ပန ဝစီဝိညတ္တိယာယေဝ အာဝိ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘သင္ဃမဇ္ဈေ ဝာ’’တိအာဒိ လက္ခဏဝစနံ ကိရ။ သင္ဃုပောသထကရဏတ္ထံ သင္ဃမဇ္ဈေ စေ နိသိန္နော, တသ္မိံ သင္ဃမဇ္ဈေ။ ဂဏုပောသထကရဏတ္ထဉ္စေ ဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော, တသ္မိံ ဂဏမဇ္ဈေ။ ဧကသ္သေဝ သန္တိကေ စေ ပာရိသုဒ္ဓိဥပောသထံ ကတ္တုကာမော, တသ္မိံ ဧကပုဂ္ဂလေ အာဝိ ကာတဗ္ဗာတိ, ‘‘ဧတေန န ကေဝလံ သင္ဃမဇ္ဈေ ဧဝာယံ မုသာဝာဒော သမ္ဘဝတိ, အထ ခော ဧတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏေန အသတိပိ ‘ပာရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’တိအာဒိဝိဓာနေ ဂဏုပောသထေပိ သာပတ္တိကော ဟုတ္ဝာ ဥပောသထံ ကတ္တုကာမော အနာရောစေတ္ဝာ တုဏ္ဟီဘူတောဝ ကရောတိ စေ, သမ္ပဇာနမုသာဝာဒာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဣမသ္သတ္ထသ္သ အာဝိကရဏတော လက္ခဏဝစနံ ကိရေတ’’န္တိ ဝဒန္တိ တက္ကိကာ။ အညထာ ‘‘ဂဏမဇ္ဈေဝာ’’တိ န ဝုတ္တန္တိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ အာရောစနာဓိပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တန္တိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ အာရောစေန္တော ဟိ သင္ဃသ္သ အာရောစေမီတိ အဓိပ္ပာယေန အာဝိ ကရောန္တော သင္ဃမဇ္ဈေ အာဝိ ကရောတိ နာမ။ အတ္တနော ဥဘတောပသ္သေ နိသိန္နာနံ အာရောစေန္တော ဂဏမဇ္ဈေ။ ဧကသ္သေဝာရောစေသ္သာမိ သဘာဂသ္သာတိ အဓိပ္ပာယေန အာရောစေန္တော ဧကပုဂ္ဂလေ အာရောစေတိ နာမ။ ပုဗ္ဗေ ဝိဘတ္တပဒသ္သ ပုန ဝိဘဇနံ အတ္ထဝိသေသာဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
135.‘‘Ādimeta’’nti sīlapātimokkhameva vuttaṃ, kiñcāpi ganthapātimokkho adhippeto. ‘‘Pañcannaṃ vā’’ti mātikāyaṃ vuttānaṃ vasena vuttaṃ. Anajjhāpanno vāti puggalādhiṭṭhānadesanā. Porāṇagaṇṭhipade pana ‘‘‘uposathaṃ kareyyā’ti ettāvatā ñatti hoti. Yāvatatiyānussāvanā nāma ‘yassa siyā āpattī’tiādivacanattayaṃ, ante ‘dutiyampi tatiyampi pucchāmī’ti idañcāti duvidhaṃ. Tattha paṭhamaṃ āpattiṃ saritvā nisinnassa, dutiyaṃ asarantassa sāraṇattha’’nti vuttaṃ. ‘‘Vacīdvāre’’ti pākaṭavasena ujukameva vuttaṃ. Kiñcāpi kāyaviññattiyāpi karīyati, kāyakammābhāvā pana vacīviññattiyāyeva āvi kātabbā. ‘‘Saṅghamajjhe vā’’tiādi lakkhaṇavacanaṃ kira. Saṅghuposathakaraṇatthaṃ saṅghamajjhe ce nisinno, tasmiṃ saṅghamajjhe. Gaṇuposathakaraṇatthañce gaṇamajjhe nisinno, tasmiṃ gaṇamajjhe. Ekasseva santike ce pārisuddhiuposathaṃ kattukāmo, tasmiṃ ekapuggale āvi kātabbāti, ‘‘etena na kevalaṃ saṅghamajjhe evāyaṃ musāvādo sambhavati, atha kho ettha vuttalakkhaṇena asatipi ‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’tiādividhāne gaṇuposathepi sāpattiko hutvā uposathaṃ kattukāmo anārocetvā tuṇhībhūtova karoti ce, sampajānamusāvādāpattiṃ āpajjatīti imassatthassa āvikaraṇato lakkhaṇavacanaṃ kireta’’nti vadanti takkikā. Aññathā ‘‘gaṇamajjhevā’’ti na vuttanti tesaṃ adhippāyo. Ārocanādhippāyavasena vuttanti no takkoti ācariyo. Ārocento hi saṅghassa ārocemīti adhippāyena āvi karonto saṅghamajjhe āvi karoti nāma. Attano ubhatopasse nisinnānaṃ ārocento gaṇamajjhe. Ekassevārocessāmi sabhāgassāti adhippāyena ārocento ekapuggale āroceti nāma. Pubbe vibhattapadassa puna vibhajanaṃ atthavisesābhāvadīpanatthanti veditabbaṃ.
၁၃၆-၇. ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝသိကံ။ပေ.။ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပောသထေ ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ ဣဒံ အနုပောသထေ ဧဝ တံ ဒုက္ကဋံ , ဥပောသထေ ပန ဒေဝသိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ, တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ စာတုဒ္ဒသိယံ ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာပိ ပန္နရသိယံ ဥဒ္ဒိသိံသု, တေနာဟ ‘‘သကိံ ပက္ခသ္သာ’’တိ။ တတ္ထ ပုရိမေန သာမဂ္ဂီဒိဝသော ဥပောသထဒိဝသော ဧဝာတိ ဒီပေတိ။ ဥဘယေန အဋ္ဌမိံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ဒေဝသိကံ ပဋိက္ခေပသ္သ အတိပ္ပသင္ဂံ နိဝာရေတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဘိန္နော စေ သင္ဃော ပာဋိပဒဒိဝသေ သမဂ္ဂော ဟောတိ, တသ္မိံ ဒိဝသေ သာမဂ္ဂီဥပောသထံ ကရောန္တော ဥဘယမ္ပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တော ဥဘယေန ဧကီဘူတေန နိဝာရိတော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညထာ သာမဂ္ဂီဥပောသထော န ဒေဝသိကော။ စေ, အဟောရတ္တံ ကာတဗ္ဗော။ တသ္မိဉ္စ ပက္ခေ ပကတိဥပောသထော န ဒေဝသိကော။ စေ, အဟောရတ္တံ ကာတဗ္ဗော။ တသ္မိဉ္စ ပက္ခေ ပကတိဥပောသထော အနုဒ္ဒိဋ္ဌော။ စေ ဟောတိ, သာမဂ္ဂီဥပောသထော ကာတဗ္ဗောတိ အာပဇ္ဇတိ။ န အပဝာဒနယေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာတိ စေ? န, အနိဋ္ဌပ္ပသင္ဂတော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? သာမဂ္ဂီဒိဝသေ သာမဂ္ဂီဥပောသထံ ကတ္ဝာ ပုန တသ္မိံ ပက္ခေ ပကတိဥပောသထဒိဝသေ သမ္ပတ္တေ ပကတိဥပောသထော န ကာတဗ္ဗောတိ။ အပဝာဒောတိ။ အပဝာဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနတော အညတ္ထ ဥသ္သဂ္ဂဝိဓာနံ နိဝာရေတိ။
136-7.‘‘Na, bhikkhave, devasikaṃ…pe… dukkaṭassā’’ti vatvā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uposathe pātimokkhaṃ uddisitu’’nti idaṃ anuposathe eva taṃ dukkaṭaṃ , uposathe pana devasikampi vaṭṭatīti dīpeti, tasmā te bhikkhū cātuddasiyaṃ uddisitvāpi pannarasiyaṃ uddisiṃsu, tenāha ‘‘sakiṃ pakkhassā’’ti. Tattha purimena sāmaggīdivaso uposathadivaso evāti dīpeti. Ubhayena aṭṭhamiṃ paṭikkhipitvā devasikaṃ paṭikkhepassa atippasaṅgaṃ nivāreti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Bhinno ce saṅgho pāṭipadadivase samaggo hoti, tasmiṃ divase sāmaggīuposathaṃ karonto ubhayampi dukkaṭaṃ āpajjanto ubhayena ekībhūtena nivārito hotīti vuttaṃ hoti. Aññathā sāmaggīuposatho na devasiko. Ce, ahorattaṃ kātabbo. Tasmiñca pakkhe pakatiuposatho na devasiko. Ce, ahorattaṃ kātabbo. Tasmiñca pakkhe pakatiuposatho anuddiṭṭho. Ce hoti, sāmaggīuposatho kātabboti āpajjati. Na apavādanayena gahetabbattāti ce? Na, aniṭṭhappasaṅgato. Kiṃ vuttaṃ hoti? Sāmaggīdivase sāmaggīuposathaṃ katvā puna tasmiṃ pakkhe pakatiuposathadivase sampatte pakatiuposatho na kātabboti. Apavādoti. Apavāditabbaṭṭhānato aññattha ussaggavidhānaṃ nivāreti.
ကိတ္တာဝတာ နု ခော သာမဂ္ဂီတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – သာမဂ္ဂီ နာမေသာ သဘာဂာနံ သန္နိပာတော။ သဘာဂာ စ နာမ ယတ္တကာ သဟဓမ္မိကာ, တေ သဗ္ဗေပိ ဟောန္တိ, ဥဒာဟု အာဝာသသဘာဂတာယ သဘာဂာ နာမ ဟောန္တီတိ။ တတ္ထ ယဒိ သဟဓမ္မိကာနံ သာမဂ္ဂီ သာမဂ္ဂီ နာမ, သဗ္ဗေသံ ပုထုဝိဘတ္တာနံ သာမဂ္ဂီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ အထာဝသထဝသေန, ဧကာဝာသသဘာဂာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညထာ ဧကာဝာသေ သာမဂ္ဂီတိ အာပဇ္ဇတိ။ မာ နော အဂမာသီတိ အဂတော မာ ဟောတိ။
Kittāvatānu kho sāmaggīti etthāyamadhippāyo – sāmaggī nāmesā sabhāgānaṃ sannipāto. Sabhāgā ca nāma yattakā sahadhammikā, te sabbepi honti, udāhu āvāsasabhāgatāya sabhāgā nāma hontīti. Tattha yadi sahadhammikānaṃ sāmaggī sāmaggī nāma, sabbesaṃ puthuvibhattānaṃ sāmaggī icchitabbā. Athāvasathavasena, ekāvāsasabhāgānanti vuttaṃ hoti. Aññathā ekāvāse sāmaggīti āpajjati. Mā no agamāsīti agato mā hoti.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi
၆၈. သန္နိပာတာနုဇာနနာ • 68. Sannipātānujānanā
၆၉. ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသာနုဇာနနာ • 69. Pātimokkhuddesānujānanā
၇၀. မဟာကပ္ပိနဝတ္ထု • 70. Mahākappinavatthu
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / သန္နိပာတာနုဇာနနာဒိကထာ • Sannipātānujānanādikathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / သန္နိပာတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / သန္နိပာတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၆၈. သန္နိပာတာနုဇာနနာဒိကထာ • 68. Sannipātānujānanādikathā