Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೬. ಸಪ್ಪದಾಸತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
6. Sappadāsattheragāthāvaṇṇanā
ಪಣ್ಣವೀಸತೀತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಪ್ಪದಾಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಕುಸಲಂ ಉಪಚಿನಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಸಪ್ಪದಾಸೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಾಭಿಭವೇನ ಚೇತೋಸಮಾಧಿಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತ್ವಾ ಸಂವೇಗಜಾತೋ ಪಚ್ಛಾ ಸತ್ಥಂ ಆಹರನ್ತೋ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Paṇṇavīsatītiādikā āyasmato sappadāsattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ suddhodanamahārājassa purohitaputto hutvā nibbatti, tassa sappadāsoti nāmaṃ ahosi. So vayappatto satthu ñātisamāgame paṭiladdhasaddho pabbajitvā kilesābhibhavena cetosamādhiṃ alabhanto brahmacariyaṃ caritvā saṃvegajāto pacchā satthaṃ āharanto yoniso manasikāraṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇitvā aññaṃ byākaronto –
೪೦೫.
405.
‘‘ಪಣ್ಣವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ, ಯತೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಹಂ।
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, yato pabbajito ahaṃ;
ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾತಮತ್ತಮ್ಪಿ, ಚೇತೋಸನ್ತಿಮನಜ್ಝಗಂ॥
Accharāsaṅghātamattampi, cetosantimanajjhagaṃ.
೪೦೬.
406.
‘‘ಅಲದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗಂ, ಕಾಮರಾಗೇನ ಅಟ್ಟಿತೋ।
‘‘Aladdhā cittassekaggaṃ, kāmarāgena aṭṭito;
ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋ, ವಿಹಾರಾ ಉಪನಿಕ್ಖಮಿಂ॥
Bāhā paggayha kandanto, vihārā upanikkhamiṃ.
೪೦೭.
407.
‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕೋ ಅತ್ಥೋ ಜೀವಿತೇನ ಮೇ।
‘‘Satthaṃ vā āharissāmi, ko attho jīvitena me;
ಕಥಞ್ಹಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ, ಕಾಲಂ ಕುಬ್ಬೇಥ ಮಾದಿಸೋ॥
Kathañhi sikkhaṃ paccakkhaṃ, kālaṃ kubbetha mādiso.
೪೦೮.
408.
‘‘ತದಾಹಂ ಖುರಮಾದಾಯ, ಮಞ್ಚಕಮ್ಹಿ ಉಪಾವಿಸಿಂ।
‘‘Tadāhaṃ khuramādāya, mañcakamhi upāvisiṃ;
ಪರಿನೀತೋ ಖುರೋ ಆಸಿ, ಧಮನಿಂ ಛೇತ್ತುಮತ್ತನೋ॥
Parinīto khuro āsi, dhamaniṃ chettumattano.
೪೦೯.
409.
‘‘ತತೋ ಮೇ ಮನಸೀಕಾರೋ, ಯೋನಿಸೋ ಉದಪಜ್ಜಥ।
‘‘Tato me manasīkāro, yoniso udapajjatha;
ಆದೀನವೋ ಪಾತುರಹು, ನಿಬ್ಬಿದಾ ಸಮತಿಟ್ಠಥ॥
Ādīnavo pāturahu, nibbidā samatiṭṭhatha.
೪೧೦.
410.
‘‘ತತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚಿ ಮೇ, ಪಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತಂ।
‘‘Tato cittaṃ vimucci me, passa dhammasudhammataṃ;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥ –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Imā gāthā abhāsi.
ತತ್ಥ ಪಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ, ಯತೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಹನ್ತಿ ಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ತಾನಿಮಾನಿ ಪಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ। ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾತಮತ್ತಮ್ಪಿ, ಚೇತೋಸನ್ತಿಮನಜ್ಝಗನ್ತಿ ಸೋಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತೋ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾತಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗುಲಿಫೋಟನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಖಣಂ ಚೇತೋಸನ್ತಿಂ ಚೇತಸೋ ಸಮಾಧಾನಂ ನ ಲಭಿಂ।
Tattha paṇṇavīsativassāni, yato pabbajito ahanti yato paṭṭhāya ahaṃ pabbajito tānimāni paṇṇavīsativassāni. Accharāsaṅghātamattampi, cetosantimanajjhaganti sohaṃ ettakaṃ kālaṃ brahmacariyaṃ caranto accharāsaṅghātamattampi aṅguliphoṭanamattampi khaṇaṃ cetosantiṃ cetaso samādhānaṃ na labhiṃ.
ಏವಂ ಪನ ಅಲದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಂ, ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಕಾಮರಾಗೇನ ಅಟ್ಟಿತೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಅಟ್ಟಿತೋತಿ ಪೀಳಿತೋ, ಅಭಿಭೂತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋತಿ ‘‘ಇದಮಿಧ ಅತಿವಿಯ ಅಯುತ್ತಂ ವತ್ತತಿ, ಯದಾಹಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೇ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಕಿಲೇಸಪಙ್ಕತೋ ಉದ್ಧರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ಉದ್ಧಂಮುಖೋ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದಮಾನೋ। ವಿಹಾರಾ ಉಪನಿಕ್ಖಮಿನ್ತಿ ವಸನಕವಿಹಾರತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ।
Evaṃ pana aladdhā cittassekaggataṃ, tattha kāraṇamāha ‘‘kāmarāgena aṭṭito’’ti. Tattha aṭṭitoti pīḷito, abhibhūtoti attho. Bāhā paggayha kandantoti ‘‘idamidha ativiya ayuttaṃ vattati, yadāhaṃ niyyānike sāsane pabbajitvā attānaṃ kilesapaṅkato uddharituṃ na sakkomī’’ti uddhaṃmukho bāhā paggayha kandamāno. Vihārā upanikkhaminti vasanakavihārato bahi nikkhanto.
ಯೇನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ-ಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪನತ್ಥೋ। ತೇನ ‘‘ರುಕ್ಖಾ ವಾ ಪಪತಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಾ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿಕೇ ಮರಣಪ್ಪಕಾರೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಂ। ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತಿ ಪಚ್ಚಾಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೋ। ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಲನ್ತಿ ಮರಣಂ। ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಮಾದಿಸೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನ ಕಾಲಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಞ್ಹಿ ಅರಿಯಸ್ಸ ವಿನಯೇ ಮರಣಂ ನಾಮ। ಯಥಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಮರಣಞ್ಹೇತಂ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೬೩)। ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾ’’ತಿ ಪನ ಪಾಠೇ ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಮಾದಿಸೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಕಾಲಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಸಿಕ್ಖಾಸಮಙ್ಗೀ ಏವ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೇಯ್ಯ? ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕೋ ಅತ್ಥೋ ಜೀವಿತೇನ ಮೇತಿ ಯೋಜನಾ।
Yenādhippāyena nikkhanto, taṃ dassetuṃ ‘‘satthaṃ vā āharissāmī’’tiādi vuttaṃ. Tattha satthaṃ vā āharissāmīti vā-saddo vikappanattho. Tena ‘‘rukkhā vā papatissāmi, ubbandhitvā vā marissāmī’’tiādike maraṇappakāre saṅgaṇhāti. Sikkhanti adhisīlasikkhaṃ. Paccakkhanti paccācikkhanto pariccajanto. ‘‘Paccakkhā’’tipi pāḷi, paccakkhāyāti attho. Kālanti maraṇaṃ. Kathañhi nāma mādiso sikkhāpaccakkhānena kālaṃ kareyyāti attho. Sikkhāpaccakkhānañhi ariyassa vinaye maraṇaṃ nāma. Yathāha bhagavā – ‘‘maraṇañhetaṃ , bhikkhave, yo sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti (ma. ni. 3.63). ‘‘Sikkhaṃ paccakkhā’’ti pana pāṭhe kathañhi nāma mādiso sikkhaṃ paccakkhāya kālaṃ kareyya, sikkhāsamaṅgī eva pana hutvā kālaṃ kareyya? Tasmā satthaṃ vā āharissāmi, ko attho jīvitena meti yojanā.
ತದಾಹನ್ತಿ ಯದಾ ಕಿಲೇಸಾಭಿಭವೇನ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ಜೀವಿತೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ತದಾ। ಖುರನ್ತಿ ನಿಸಿತಖುರಂ, ಖುರಸದಿಸಂ ವಾ ಸತ್ಥಕಂ। ಮಞ್ಚಕಮ್ಹಿ ಉಪಾವಿಸಿನ್ತಿ ಪರೇಸಂ ನಿವಾರಣಭಯೇನ ಓವರಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಸೀದಿಂ। ಪರಿನೀತೋತಿ ಉಪನೀತೋ, ಗಲೇ ಠಪಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಧಮನಿನ್ತಿ ‘‘ಕಣ್ಠೇ ಧಮನಿಂ, ಕಣ್ಠಧಮನಿಂ ಗಲವಲಯ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಛೇತ್ತುನ್ತಿ ಛಿನ್ದಿತುಂ।
Tadāhanti yadā kilesābhibhavena samaṇadhammaṃ kātuṃ asamatthatāya jīvite nibbindanto tadā. Khuranti nisitakhuraṃ, khurasadisaṃ vā satthakaṃ. Mañcakamhi upāvisinti paresaṃ nivāraṇabhayena ovarakaṃ pavisitvā mañcake nisīdiṃ. Parinītoti upanīto, gale ṭhapitoti adhippāyo. Dhamaninti ‘‘kaṇṭhe dhamaniṃ, kaṇṭhadhamaniṃ galavalaya’’ntipi vadanti. Chettunti chindituṃ.
ತತೋ ಮೇ ಮನಸೀಕಾರೋ, ಯೋನಿಸೋ ಉದಪಜ್ಜಥಾತಿ ‘‘ಯದಾಹಂ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಣ್ಠೇ ಧಮನಿಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಖುರಂ ಉಪನೇಸಿಂ, ತತೋ ಪರಂ ‘‘ಅರೋಗಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಸೀಲ’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖಣ್ಡಂ ಅಚ್ಛಿದ್ದಂ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸೀಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಪೀತಿಮನಸ್ಸ ಕಾಯೋ ಪಸ್ಸಮ್ಭಿ, ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯಸ್ಸ ನಿರಾಮಿಸಂ ಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮಾಹಿತತಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಅಥ ವಾ ತತೋತಿ ಕಣ್ಠೇ ಖುರಸ್ಸ ಉಪನಯತೋ ವಣೇ ಜಾತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವೇದನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಸೇನ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಇದಾನಿ ತತೋ ಪರಂ ಮಗ್ಗಫಲಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆದೀನವೋ ಪಾತುರಹೂ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ।
Tato me manasīkāro, yoniso udapajjathāti ‘‘yadāhaṃ marissāmī’’ti kaṇṭhe dhamaniṃ chindituṃ khuraṃ upanesiṃ, tato paraṃ ‘‘arogaṃ nu kho me sīla’’nti paccavekkhantassa akkhaṇḍaṃ acchiddaṃ suparisuddhaṃ sīlaṃ disvā pīti uppajji, pītimanassa kāyo passambhi, passaddhakāyassa nirāmisaṃ sukhaṃ anubhavantassa cittassa samāhitatāya vipassanāvasena yoniso manasikāro uppajji. Atha vā tatoti kaṇṭhe khurassa upanayato vaṇe jāte uppannaṃ vedanaṃ vikkhambhento vipassanāya vasena yonisomanasikāro uppajji. Idāni tato paraṃ maggaphalapaccavekkhaṇañāṇaṃ uppannabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘ādīnavo pāturahū’’tiādi vuttaṃ. Taṃ heṭṭhā vuttatthameva.
ಸಪ್ಪದಾಸತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sappadāsattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೬. ಸಪ್ಪದಾಸತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 6. Sappadāsattheragāthā