Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతకపాళి • Jātakapāḷi |
౫౨౨. సరభఙ్గజాతకం (౨)
522. Sarabhaṅgajātakaṃ (2)
౫౦.
50.
‘‘అలఙ్కతా కుణ్డలినో సువత్థా, వేళురియముత్తాథరుఖగ్గబన్ధా 1;
‘‘Alaṅkatā kuṇḍalino suvatthā, veḷuriyamuttātharukhaggabandhā 2;
రథేసభా తిట్ఠథ కే ను తుమ్హే, కథం వో జానన్తి మనుస్సలోకే’’.
Rathesabhā tiṭṭhatha ke nu tumhe, kathaṃ vo jānanti manussaloke’’.
౫౧.
51.
‘‘అహమట్ఠకో భీమరథో పనాయం, కాలిఙ్గరాజా పన ఉగ్గతోయం 3;
‘‘Ahamaṭṭhako bhīmaratho panāyaṃ, kāliṅgarājā pana uggatoyaṃ 4;
సుసఞ్ఞతానం ఇసీనం 5 దస్సనాయ, ఇధాగతా పుచ్ఛితాయేమ్హ పఞ్హే’’.
Susaññatānaṃ isīnaṃ 6 dassanāya, idhāgatā pucchitāyemha pañhe’’.
౫౨.
52.
‘‘వేహాయసం తిట్ఠసి 7 అన్తలిక్ఖే, పథద్ధునో పన్నరసేవ చన్దో;
‘‘Vehāyasaṃ tiṭṭhasi 8 antalikkhe, pathaddhuno pannaraseva cando;
పుచ్ఛామి తం యక్ఖ మహానుభావ, కథం తం జానన్తి మనుస్సలోకే’’.
Pucchāmi taṃ yakkha mahānubhāva, kathaṃ taṃ jānanti manussaloke’’.
౫౩.
53.
‘‘యమాహు దేవేసు సుజమ్పతీతి, మఘవాతి తం ఆహు మనుస్సలోకే;
‘‘Yamāhu devesu sujampatīti, maghavāti taṃ āhu manussaloke;
స దేవరాజా ఇదమజ్జ పత్తో, సుసఞ్ఞతానం ఇసీనం దస్సనాయ’’.
Sa devarājā idamajja patto, susaññatānaṃ isīnaṃ dassanāya’’.
౫౪.
54.
‘‘దూరే సుతా నో ఇసయో సమాగతా, మహిద్ధికా ఇద్ధిగుణూపపన్నా;
‘‘Dūre sutā no isayo samāgatā, mahiddhikā iddhiguṇūpapannā;
వన్దామి తే అయిరే పసన్నచిత్తో, యే జీవలోకేత్థ మనుస్ససేట్ఠా’’.
Vandāmi te ayire pasannacitto, ye jīvalokettha manussaseṭṭhā’’.
౫౫.
55.
గన్ధో ఇసీనం చిరదిక్ఖితానం 9, కాయా చుతో గచ్ఛతి మాలుతేన;
Gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ 10, kāyā cuto gacchati mālutena;
ఇతో పటిక్కమ్మ సహస్సనేత్త, గన్ధో ఇసీనం అసుచి దేవరాజ’’.
Ito paṭikkamma sahassanetta, gandho isīnaṃ asuci devarāja’’.
౫౬.
56.
‘‘గన్ధో ఇసీనం చిరదిక్ఖితానం, కాయా చుతో గచ్ఛతు మాలుతేన;
‘‘Gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ, kāyā cuto gacchatu mālutena;
విచిత్రపుప్ఫం సురభింవ మాలం, గన్ధఞ్చ ఏతం పాటికఙ్ఖామ భన్తే;
Vicitrapupphaṃ surabhiṃva mālaṃ, gandhañca etaṃ pāṭikaṅkhāma bhante;
న హేత్థ దేవా పటిక్కూలసఞ్ఞినో’’.
Na hettha devā paṭikkūlasaññino’’.
౫౭.
57.
‘‘పురిన్దదో భూతపతీ యసస్సీ, దేవానమిన్దో సక్కో 11 మఘవా సుజమ్పతి;
‘‘Purindado bhūtapatī yasassī, devānamindo sakko 12 maghavā sujampati;
స దేవరాజా అసురగణప్పమద్దనో, ఓకాసమాకఙ్ఖతి పఞ్హ పుచ్ఛితుం.
Sa devarājā asuragaṇappamaddano, okāsamākaṅkhati pañha pucchituṃ.
౫౮.
58.
‘‘కో నేవిమేసం ఇధ పణ్డితానం, పఞ్హే పుట్ఠో నిపుణే బ్యాకరిస్సతి;
‘‘Ko nevimesaṃ idha paṇḍitānaṃ, pañhe puṭṭho nipuṇe byākarissati;
తిణ్ణఞ్చ రఞ్ఞం మనుజాధిపానం, దేవానమిన్దస్స చ వాసవస్స’’.
Tiṇṇañca raññaṃ manujādhipānaṃ, devānamindassa ca vāsavassa’’.
౫౯.
59.
ఆచేరపుత్తో 17 సువినీతరూపో, సో నేసం పఞ్హాని వియాకరిస్సతి’’.
Āceraputto 18 suvinītarūpo, so nesaṃ pañhāni viyākarissati’’.
౬౦.
60.
‘‘కోణ్డఞ్ఞ పఞ్హాని వియాకరోహి, యాచన్తి తం ఇసయో సాధురూపా;
‘‘Koṇḍañña pañhāni viyākarohi, yācanti taṃ isayo sādhurūpā;
కోణ్డఞ్ఞ ఏసో మనుజేసు ధమ్మో, యం వుద్ధ 19 మాగచ్ఛతి ఏస భారో’’.
Koṇḍañña eso manujesu dhammo, yaṃ vuddha 20 māgacchati esa bhāro’’.
౬౧.
61.
‘‘కతావకాసా పుచ్ఛన్తు భోన్తో, యం కిఞ్చి పఞ్హం మనసాభిపత్థితం;
‘‘Katāvakāsā pucchantu bhonto, yaṃ kiñci pañhaṃ manasābhipatthitaṃ;
అహఞ్హి తం తం వో వియాకరిస్సం, ఞత్వా సయం లోకమిమం పరఞ్చ’’.
Ahañhi taṃ taṃ vo viyākarissaṃ, ñatvā sayaṃ lokamimaṃ parañca’’.
౬౨.
62.
‘‘తతో చ మఘవా సక్కో, అత్థదస్సీ పురిన్దదో;
‘‘Tato ca maghavā sakko, atthadassī purindado;
అపుచ్ఛి పఠమం పఞ్హం, యఞ్చాసి అభిపత్థితం’’.
Apucchi paṭhamaṃ pañhaṃ, yañcāsi abhipatthitaṃ’’.
౬౩.
63.
‘‘కిం సూ వధిత్వా న కదాచి సోచతి, కిస్సప్పహానం ఇసయో వణ్ణయన్తి;
‘‘Kiṃ sū vadhitvā na kadāci socati, kissappahānaṃ isayo vaṇṇayanti;
కస్సీధ వుత్తం ఫరుసం ఖమేథ, అక్ఖాహి మే కోణ్డఞ్ఞ ఏతమత్థం’’.
Kassīdha vuttaṃ pharusaṃ khametha, akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṃ’’.
౬౪.
64.
‘‘కోధం వధిత్వా న కదాచి సోచతి, మక్ఖప్పహానం ఇసయో వణ్ణయన్తి;
‘‘Kodhaṃ vadhitvā na kadāci socati, makkhappahānaṃ isayo vaṇṇayanti;
సబ్బేసం వుత్తం ఫరుసం ఖమేథ, ఏతం ఖన్తిం ఉత్తమమాహు సన్తో’’.
Sabbesaṃ vuttaṃ pharusaṃ khametha, etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo’’.
౬౫.
65.
కథం ను హీనస్స వచో ఖమేథ, అక్ఖాహి మే కోణ్డఞ్ఞ ఏతమత్థం’’.
Kathaṃ nu hīnassa vaco khametha, akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṃ’’.
౬౬.
66.
‘‘భయా హి సేట్ఠస్స వచో ఖమేథ, సారమ్భహేతూ పన సాదిసస్స;
‘‘Bhayā hi seṭṭhassa vaco khametha, sārambhahetū pana sādisassa;
యో చీధ హీనస్స వచో ఖమేథ, ఏతం ఖన్తిం ఉత్తమమాహు సన్తో’’.
Yo cīdha hīnassa vaco khametha, etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo’’.
౬౭.
67.
‘‘కథం విజఞ్ఞా చతుపత్థరూపం 25, సేట్ఠం సరిక్ఖం అథవాపి హీనం;
‘‘Kathaṃ vijaññā catupattharūpaṃ 26, seṭṭhaṃ sarikkhaṃ athavāpi hīnaṃ;
విరూపరూపేన చరన్తి సన్తో, తస్మా హి సబ్బేసం వచో ఖమేథ’’.
Virūparūpena caranti santo, tasmā hi sabbesaṃ vaco khametha’’.
౬౮.
68.
‘‘న హేతమత్థం మహతీపి సేనా, సరాజికా యుజ్ఝమానా లభేథ;
‘‘Na hetamatthaṃ mahatīpi senā, sarājikā yujjhamānā labhetha;
యం ఖన్తిమా సప్పురిసో లభేథ, ఖన్తీ బలస్సూపసమన్తి వేరా’’.
Yaṃ khantimā sappuriso labhetha, khantī balassūpasamanti verā’’.
౬౯.
69.
‘‘సుభాసితం తే అనుమోదియాన, అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామి తదిఙ్ఘ బ్రూహి;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
తేసం గతిం బ్రూహి సుపాపకమ్మినం, కత్థూపపన్నా ఇసినం విహేఠకా’’.
Tesaṃ gatiṃ brūhi supāpakamminaṃ, katthūpapannā isinaṃ viheṭhakā’’.
౭౦.
70.
‘‘కిసఞ్హి 31 వచ్ఛం అవకిరియ దణ్డకీ, ఉచ్ఛిన్నమూలో సజనో సరట్ఠో;
‘‘Kisañhi 32 vacchaṃ avakiriya daṇḍakī, ucchinnamūlo sajano saraṭṭho;
కుక్కుళనామే నిరయమ్హి పచ్చతి, తస్స ఫులిఙ్గాని పతన్తి కాయే.
Kukkuḷanāme nirayamhi paccati, tassa phuliṅgāni patanti kāye.
౭౧.
71.
‘‘యో సఞ్ఞతే పబ్బజితే అహేఠయి 33, ధమ్మం భణన్తే సమణే అదూసకే;
‘‘Yo saññate pabbajite aheṭhayi 34, dhammaṃ bhaṇante samaṇe adūsake;
తం నాళికేరం సునఖా పరత్థ, సఙ్గమ్మ ఖాదన్తి విఫన్దమానం.
Taṃ nāḷikeraṃ sunakhā parattha, saṅgamma khādanti viphandamānaṃ.
౭౨.
72.
‘‘అథజ్జునో నిరయే సత్తిసూలే, అవంసిరో పతితో ఉద్ధంపాదో 35;
‘‘Athajjuno niraye sattisūle, avaṃsiro patito uddhaṃpādo 36;
అఙ్గీరసం గోతమం హేఠయిత్వా, ఖన్తిం తపస్సిం చిరబ్రహ్మచారిం.
Aṅgīrasaṃ gotamaṃ heṭhayitvā, khantiṃ tapassiṃ cirabrahmacāriṃ.
౭౩.
73.
‘‘యో ఖణ్డసో పబ్బజితం అఛేదయి, ఖన్తిం వదన్తం సమణం అదూసకం;
‘‘Yo khaṇḍaso pabbajitaṃ achedayi, khantiṃ vadantaṃ samaṇaṃ adūsakaṃ;
కలాబువీచిం ఉపపజ్జ పచ్చతి, మహాపతాపం 37 కటుకం భయానకం.
Kalābuvīciṃ upapajja paccati, mahāpatāpaṃ 38 kaṭukaṃ bhayānakaṃ.
౭౪.
74.
‘‘ఏతాని సుత్వా నిరయాని పణ్డితో, అఞ్ఞాని పాపిట్ఠతరాని చేత్థ;
‘‘Etāni sutvā nirayāni paṇḍito, aññāni pāpiṭṭhatarāni cettha;
ధమ్మం చరే సమణబ్రాహ్మణేసు, ఏవఙ్కరో సగ్గముపేతి ఠానం’’.
Dhammaṃ care samaṇabrāhmaṇesu, evaṅkaro saggamupeti ṭhānaṃ’’.
౭౫.
75.
‘‘సుభాసితం తే అనుమోదియాన, అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామి తదిఙ్ఘ బ్రూహి;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
కథంవిధం సీలవన్తం వదన్తి, కథంవిధం పఞ్ఞవన్తం వదన్తి;
Kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadanti;
కథంవిధం సప్పురిసం వదన్తి, కథంవిధం నో సిరి నో జహాతి’’.
Kathaṃvidhaṃ sappurisaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ no siri no jahāti’’.
౭౬.
76.
‘‘కాయేన వాచాయ చ యో’ధ 39 సఞ్ఞతో, మనసా చ కిఞ్చి న కరోతి పాపం;
‘‘Kāyena vācāya ca yo’dha 40 saññato, manasā ca kiñci na karoti pāpaṃ;
న అత్తహేతూ అలికం భణేతి 41, తథావిధం సీలవన్తం వదన్తి.
Na attahetū alikaṃ bhaṇeti 42, tathāvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti.
౭౭.
77.
‘‘గమ్భీరపఞ్హం మనసాభిచిన్తయం 43, నాచ్చాహితం కమ్మ కరోతి లుద్దం;
‘‘Gambhīrapañhaṃ manasābhicintayaṃ 44, nāccāhitaṃ kamma karoti luddaṃ;
కాలాగతం 45 అత్థపదం న రిఞ్చతి, తథావిధం పఞ్ఞవన్తం వదన్తి.
Kālāgataṃ 46 atthapadaṃ na riñcati, tathāvidhaṃ paññavantaṃ vadanti.
౭౮.
78.
‘‘యో వే కతఞ్ఞూ కతవేది ధీరో, కల్యాణమిత్తో దళ్హభత్తి చ హోతి;
‘‘Yo ve kataññū katavedi dhīro, kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hoti;
దుఖితస్స సక్కచ్చ కరోతి కిచ్చం, తథావిధం సప్పురిసం వదన్తి.
Dukhitassa sakkacca karoti kiccaṃ, tathāvidhaṃ sappurisaṃ vadanti.
౭౯.
79.
‘‘ఏతేహి సబ్బేహి గుణేహుపేతో, సద్ధో ముదూ సంవిభాగీ వదఞ్ఞూ;
‘‘Etehi sabbehi guṇehupeto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū;
సఙ్గాహకం సఖిలం సణ్హవాచం, తథావిధం నో సిరి నో జహాతి’’.
Saṅgāhakaṃ sakhilaṃ saṇhavācaṃ, tathāvidhaṃ no siri no jahāti’’.
౮౦.
80.
‘‘సుభాసితం తే అనుమోదియాన, అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామి తదిఙ్ఘ బ్రూహి;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
సీలం సిరిఞ్చాపి సతఞ్చ ధమ్మం, పఞ్ఞఞ్చ కం సేట్ఠతరం వదన్తి’’.
Sīlaṃ siriñcāpi satañca dhammaṃ, paññañca kaṃ seṭṭhataraṃ vadanti’’.
౮౧.
81.
‘‘పఞ్ఞా హి సేట్ఠా కుసలా వదన్తి, నక్ఖత్తరాజారివ తారకానం;
‘‘Paññā hi seṭṭhā kusalā vadanti, nakkhattarājāriva tārakānaṃ;
సీలం సీరీ చాపి సతఞ్చ ధమ్మో 47, అన్వాయికా పఞ్ఞవతో భవన్తి’’.
Sīlaṃ sīrī cāpi satañca dhammo 48, anvāyikā paññavato bhavanti’’.
౮౨.
82.
‘‘సుభాసితం తే అనుమోదియాన, అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామి తదిఙ్ఘ బ్రూహి;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
కథంకరో కిన్తికరో కిమాచరం, కిం సేవమానో లభతీధ పఞ్ఞం;
Kathaṃkaro kintikaro kimācaraṃ, kiṃ sevamāno labhatīdha paññaṃ;
పఞ్ఞాయ దానిప్పటిపం 49 వదేహి, కథంకరో పఞ్ఞవా హోతి మచ్చో’’.
Paññāya dānippaṭipaṃ 50 vadehi, kathaṃkaro paññavā hoti macco’’.
౮౩.
83.
‘‘సేవేథ వుద్ధే నిపుణే బహుస్సుతే, ఉగ్గాహకో చ పరిపుచ్ఛకో సియా;
‘‘Sevetha vuddhe nipuṇe bahussute, uggāhako ca paripucchako siyā;
సుణేయ్య సక్కచ్చ సుభాసితాని, ఏవంకరో పఞ్ఞవా హోతి మచ్చో.
Suṇeyya sakkacca subhāsitāni, evaṃkaro paññavā hoti macco.
౮౪.
84.
‘‘ పఞ్ఞవా కామగుణే అవేక్ఖతి, అనిచ్చతో దుక్ఖతో రోగతో చ;
‘‘ Paññavā kāmaguṇe avekkhati, aniccato dukkhato rogato ca;
ఏవం విపస్సీ పజహాతి ఛన్దం, దుక్ఖేసు కామేసు మహబ్భయేసు.
Evaṃ vipassī pajahāti chandaṃ, dukkhesu kāmesu mahabbhayesu.
౮౫.
85.
సబ్బేసు భూతేసు నిధాయ దణ్డం, అనిన్దితో బ్రహ్మముపేతి ఠానం’’.
Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ, anindito brahmamupeti ṭhānaṃ’’.
౮౬.
86.
కాలిఙ్గరాజస్స చ ఉగ్గతస్స, సబ్బేస వో కామరాగో పహీనో’’.
Kāliṅgarājassa ca uggatassa, sabbesa vo kāmarāgo pahīno’’.
౮౭.
87.
‘‘ఏవమేతం పరచిత్తవేది, సబ్బేస నో కామరాగో పహీనో;
‘‘Evametaṃ paracittavedi, sabbesa no kāmarāgo pahīno;
కరోహి ఓకాసమనుగ్గహాయ, యథా గతిం తే అభిసమ్భవేమ’’.
Karohi okāsamanuggahāya, yathā gatiṃ te abhisambhavema’’.
౮౮.
88.
‘‘కరోమి ఓకాసమనుగ్గహాయ, తథా హి వో కామరాగో పహీనో;
‘‘Karomi okāsamanuggahāya, tathā hi vo kāmarāgo pahīno;
ఫరాథ కాయం విపులాయ పీతియా, యథా గతిం మే అభిసమ్భవేథ’’.
Pharātha kāyaṃ vipulāya pītiyā, yathā gatiṃ me abhisambhavetha’’.
౮౯.
89.
‘‘సబ్బం కరిస్సామ తవానుసాసనిం, యం యం తువం వక్ఖసి భూరిపఞ్ఞ;
‘‘Sabbaṃ karissāma tavānusāsaniṃ, yaṃ yaṃ tuvaṃ vakkhasi bhūripañña;
ఫరామ కాయం విపులాయ పీతియా, యథా గతిం తే అభిసమ్భవేమ’’.
Pharāma kāyaṃ vipulāya pītiyā, yathā gatiṃ te abhisambhavema’’.
౯౦.
90.
‘‘కతాయ 59 వచ్ఛస్స కిసస్స పూజా, గచ్ఛన్తు భోన్తో ఇసయో సాధురూపా;
‘‘Katāya 60 vacchassa kisassa pūjā, gacchantu bhonto isayo sādhurūpā;
ఝానే రతా హోథ సదా సమాహితా, ఏసా రతీ పబ్బజితస్స సేట్ఠా’’.
Jhāne ratā hotha sadā samāhitā, esā ratī pabbajitassa seṭṭhā’’.
౯౧.
91.
‘‘సుత్వాన గాథా పరమత్థసంహితా, సుభాసితా ఇసినా పణ్డితేన;
‘‘Sutvāna gāthā paramatthasaṃhitā, subhāsitā isinā paṇḍitena;
తే వేదజాతా అనుమోదమానా, పక్కాము 61 దేవా దేవపురం యసస్సినో.
Te vedajātā anumodamānā, pakkāmu 62 devā devapuraṃ yasassino.
౯౨.
92.
‘‘గాథా ఇమా అత్థవతీ సుబ్యఞ్జనా, సుభాసితా ఇసినా పణ్డితేన;
‘‘Gāthā imā atthavatī subyañjanā, subhāsitā isinā paṇḍitena;
యో కోచిమా అట్ఠికత్వా 63 సుణేయ్య, లభేథ పుబ్బాపరియం విసేసం;
Yo kocimā aṭṭhikatvā 64 suṇeyya, labhetha pubbāpariyaṃ visesaṃ;
లద్ధాన పుబ్బాపరియం విసేసం, అదస్సనం మచ్చురాజస్స గచ్ఛే’’.
Laddhāna pubbāpariyaṃ visesaṃ, adassanaṃ maccurājassa gacche’’.
౯౩.
93.
‘‘సాలిస్సరో సారిపుత్తో, మేణ్డిస్సరో చ కస్సపో;
‘‘Sālissaro sāriputto, meṇḍissaro ca kassapo;
౯౪.
94.
‘‘అనుసిస్సో చ ఆనన్దో, కిసవచ్ఛో చ కోలితో;
‘‘Anusisso ca ānando, kisavaccho ca kolito;
సరభఙ్గో లోకనాథో, ఏవం ధారేథ జాతక’’న్తి.
Sarabhaṅgo lokanātho, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
సరభఙ్గజాతకం దుతియం.
Sarabhaṅgajātakaṃ dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā / [౫౨౨] ౨. సరభఙ్గజాతకవణ్ణనా • [522] 2. Sarabhaṅgajātakavaṇṇanā