Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi |
૫૨૨. સરભઙ્ગજાતકં (૨)
522. Sarabhaṅgajātakaṃ (2)
૫૦.
50.
‘‘અલઙ્કતા કુણ્ડલિનો સુવત્થા, વેળુરિયમુત્તાથરુખગ્ગબન્ધા 1;
‘‘Alaṅkatā kuṇḍalino suvatthā, veḷuriyamuttātharukhaggabandhā 2;
રથેસભા તિટ્ઠથ કે નુ તુમ્હે, કથં વો જાનન્તિ મનુસ્સલોકે’’.
Rathesabhā tiṭṭhatha ke nu tumhe, kathaṃ vo jānanti manussaloke’’.
૫૧.
51.
‘‘અહમટ્ઠકો ભીમરથો પનાયં, કાલિઙ્ગરાજા પન ઉગ્ગતોયં 3;
‘‘Ahamaṭṭhako bhīmaratho panāyaṃ, kāliṅgarājā pana uggatoyaṃ 4;
સુસઞ્ઞતાનં ઇસીનં 5 દસ્સનાય, ઇધાગતા પુચ્છિતાયેમ્હ પઞ્હે’’.
Susaññatānaṃ isīnaṃ 6 dassanāya, idhāgatā pucchitāyemha pañhe’’.
૫૨.
52.
‘‘વેહાયસં તિટ્ઠસિ 7 અન્તલિક્ખે, પથદ્ધુનો પન્નરસેવ ચન્દો;
‘‘Vehāyasaṃ tiṭṭhasi 8 antalikkhe, pathaddhuno pannaraseva cando;
પુચ્છામિ તં યક્ખ મહાનુભાવ, કથં તં જાનન્તિ મનુસ્સલોકે’’.
Pucchāmi taṃ yakkha mahānubhāva, kathaṃ taṃ jānanti manussaloke’’.
૫૩.
53.
‘‘યમાહુ દેવેસુ સુજમ્પતીતિ, મઘવાતિ તં આહુ મનુસ્સલોકે;
‘‘Yamāhu devesu sujampatīti, maghavāti taṃ āhu manussaloke;
સ દેવરાજા ઇદમજ્જ પત્તો, સુસઞ્ઞતાનં ઇસીનં દસ્સનાય’’.
Sa devarājā idamajja patto, susaññatānaṃ isīnaṃ dassanāya’’.
૫૪.
54.
‘‘દૂરે સુતા નો ઇસયો સમાગતા, મહિદ્ધિકા ઇદ્ધિગુણૂપપન્ના;
‘‘Dūre sutā no isayo samāgatā, mahiddhikā iddhiguṇūpapannā;
વન્દામિ તે અયિરે પસન્નચિત્તો, યે જીવલોકેત્થ મનુસ્સસેટ્ઠા’’.
Vandāmi te ayire pasannacitto, ye jīvalokettha manussaseṭṭhā’’.
૫૫.
55.
ગન્ધો ઇસીનં ચિરદિક્ખિતાનં 9, કાયા ચુતો ગચ્છતિ માલુતેન;
Gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ 10, kāyā cuto gacchati mālutena;
ઇતો પટિક્કમ્મ સહસ્સનેત્ત, ગન્ધો ઇસીનં અસુચિ દેવરાજ’’.
Ito paṭikkamma sahassanetta, gandho isīnaṃ asuci devarāja’’.
૫૬.
56.
‘‘ગન્ધો ઇસીનં ચિરદિક્ખિતાનં, કાયા ચુતો ગચ્છતુ માલુતેન;
‘‘Gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ, kāyā cuto gacchatu mālutena;
વિચિત્રપુપ્ફં સુરભિંવ માલં, ગન્ધઞ્ચ એતં પાટિકઙ્ખામ ભન્તે;
Vicitrapupphaṃ surabhiṃva mālaṃ, gandhañca etaṃ pāṭikaṅkhāma bhante;
ન હેત્થ દેવા પટિક્કૂલસઞ્ઞિનો’’.
Na hettha devā paṭikkūlasaññino’’.
૫૭.
57.
‘‘પુરિન્દદો ભૂતપતી યસસ્સી, દેવાનમિન્દો સક્કો 11 મઘવા સુજમ્પતિ;
‘‘Purindado bhūtapatī yasassī, devānamindo sakko 12 maghavā sujampati;
સ દેવરાજા અસુરગણપ્પમદ્દનો, ઓકાસમાકઙ્ખતિ પઞ્હ પુચ્છિતું.
Sa devarājā asuragaṇappamaddano, okāsamākaṅkhati pañha pucchituṃ.
૫૮.
58.
‘‘કો નેવિમેસં ઇધ પણ્ડિતાનં, પઞ્હે પુટ્ઠો નિપુણે બ્યાકરિસ્સતિ;
‘‘Ko nevimesaṃ idha paṇḍitānaṃ, pañhe puṭṭho nipuṇe byākarissati;
તિણ્ણઞ્ચ રઞ્ઞં મનુજાધિપાનં, દેવાનમિન્દસ્સ ચ વાસવસ્સ’’.
Tiṇṇañca raññaṃ manujādhipānaṃ, devānamindassa ca vāsavassa’’.
૫૯.
59.
આચેરપુત્તો 17 સુવિનીતરૂપો, સો નેસં પઞ્હાનિ વિયાકરિસ્સતિ’’.
Āceraputto 18 suvinītarūpo, so nesaṃ pañhāni viyākarissati’’.
૬૦.
60.
‘‘કોણ્ડઞ્ઞ પઞ્હાનિ વિયાકરોહિ, યાચન્તિ તં ઇસયો સાધુરૂપા;
‘‘Koṇḍañña pañhāni viyākarohi, yācanti taṃ isayo sādhurūpā;
કોણ્ડઞ્ઞ એસો મનુજેસુ ધમ્મો, યં વુદ્ધ 19 માગચ્છતિ એસ ભારો’’.
Koṇḍañña eso manujesu dhammo, yaṃ vuddha 20 māgacchati esa bhāro’’.
૬૧.
61.
‘‘કતાવકાસા પુચ્છન્તુ ભોન્તો, યં કિઞ્ચિ પઞ્હં મનસાભિપત્થિતં;
‘‘Katāvakāsā pucchantu bhonto, yaṃ kiñci pañhaṃ manasābhipatthitaṃ;
અહઞ્હિ તં તં વો વિયાકરિસ્સં, ઞત્વા સયં લોકમિમં પરઞ્ચ’’.
Ahañhi taṃ taṃ vo viyākarissaṃ, ñatvā sayaṃ lokamimaṃ parañca’’.
૬૨.
62.
‘‘તતો ચ મઘવા સક્કો, અત્થદસ્સી પુરિન્દદો;
‘‘Tato ca maghavā sakko, atthadassī purindado;
અપુચ્છિ પઠમં પઞ્હં, યઞ્ચાસિ અભિપત્થિતં’’.
Apucchi paṭhamaṃ pañhaṃ, yañcāsi abhipatthitaṃ’’.
૬૩.
63.
‘‘કિં સૂ વધિત્વા ન કદાચિ સોચતિ, કિસ્સપ્પહાનં ઇસયો વણ્ણયન્તિ;
‘‘Kiṃ sū vadhitvā na kadāci socati, kissappahānaṃ isayo vaṇṇayanti;
કસ્સીધ વુત્તં ફરુસં ખમેથ, અક્ખાહિ મે કોણ્ડઞ્ઞ એતમત્થં’’.
Kassīdha vuttaṃ pharusaṃ khametha, akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṃ’’.
૬૪.
64.
‘‘કોધં વધિત્વા ન કદાચિ સોચતિ, મક્ખપ્પહાનં ઇસયો વણ્ણયન્તિ;
‘‘Kodhaṃ vadhitvā na kadāci socati, makkhappahānaṃ isayo vaṇṇayanti;
સબ્બેસં વુત્તં ફરુસં ખમેથ, એતં ખન્તિં ઉત્તમમાહુ સન્તો’’.
Sabbesaṃ vuttaṃ pharusaṃ khametha, etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo’’.
૬૫.
65.
કથં નુ હીનસ્સ વચો ખમેથ, અક્ખાહિ મે કોણ્ડઞ્ઞ એતમત્થં’’.
Kathaṃ nu hīnassa vaco khametha, akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṃ’’.
૬૬.
66.
‘‘ભયા હિ સેટ્ઠસ્સ વચો ખમેથ, સારમ્ભહેતૂ પન સાદિસસ્સ;
‘‘Bhayā hi seṭṭhassa vaco khametha, sārambhahetū pana sādisassa;
યો ચીધ હીનસ્સ વચો ખમેથ, એતં ખન્તિં ઉત્તમમાહુ સન્તો’’.
Yo cīdha hīnassa vaco khametha, etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo’’.
૬૭.
67.
‘‘કથં વિજઞ્ઞા ચતુપત્થરૂપં 25, સેટ્ઠં સરિક્ખં અથવાપિ હીનં;
‘‘Kathaṃ vijaññā catupattharūpaṃ 26, seṭṭhaṃ sarikkhaṃ athavāpi hīnaṃ;
વિરૂપરૂપેન ચરન્તિ સન્તો, તસ્મા હિ સબ્બેસં વચો ખમેથ’’.
Virūparūpena caranti santo, tasmā hi sabbesaṃ vaco khametha’’.
૬૮.
68.
‘‘ન હેતમત્થં મહતીપિ સેના, સરાજિકા યુજ્ઝમાના લભેથ;
‘‘Na hetamatthaṃ mahatīpi senā, sarājikā yujjhamānā labhetha;
યં ખન્તિમા સપ્પુરિસો લભેથ, ખન્તી બલસ્સૂપસમન્તિ વેરા’’.
Yaṃ khantimā sappuriso labhetha, khantī balassūpasamanti verā’’.
૬૯.
69.
‘‘સુભાસિતં તે અનુમોદિયાન, અઞ્ઞં તં પુચ્છામિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
તેસં ગતિં બ્રૂહિ સુપાપકમ્મિનં, કત્થૂપપન્ના ઇસિનં વિહેઠકા’’.
Tesaṃ gatiṃ brūhi supāpakamminaṃ, katthūpapannā isinaṃ viheṭhakā’’.
૭૦.
70.
‘‘કિસઞ્હિ 31 વચ્છં અવકિરિય દણ્ડકી, ઉચ્છિન્નમૂલો સજનો સરટ્ઠો;
‘‘Kisañhi 32 vacchaṃ avakiriya daṇḍakī, ucchinnamūlo sajano saraṭṭho;
કુક્કુળનામે નિરયમ્હિ પચ્ચતિ, તસ્સ ફુલિઙ્ગાનિ પતન્તિ કાયે.
Kukkuḷanāme nirayamhi paccati, tassa phuliṅgāni patanti kāye.
૭૧.
71.
‘‘યો સઞ્ઞતે પબ્બજિતે અહેઠયિ 33, ધમ્મં ભણન્તે સમણે અદૂસકે;
‘‘Yo saññate pabbajite aheṭhayi 34, dhammaṃ bhaṇante samaṇe adūsake;
તં નાળિકેરં સુનખા પરત્થ, સઙ્ગમ્મ ખાદન્તિ વિફન્દમાનં.
Taṃ nāḷikeraṃ sunakhā parattha, saṅgamma khādanti viphandamānaṃ.
૭૨.
72.
‘‘અથજ્જુનો નિરયે સત્તિસૂલે, અવંસિરો પતિતો ઉદ્ધંપાદો 35;
‘‘Athajjuno niraye sattisūle, avaṃsiro patito uddhaṃpādo 36;
અઙ્ગીરસં ગોતમં હેઠયિત્વા, ખન્તિં તપસ્સિં ચિરબ્રહ્મચારિં.
Aṅgīrasaṃ gotamaṃ heṭhayitvā, khantiṃ tapassiṃ cirabrahmacāriṃ.
૭૩.
73.
‘‘યો ખણ્ડસો પબ્બજિતં અછેદયિ, ખન્તિં વદન્તં સમણં અદૂસકં;
‘‘Yo khaṇḍaso pabbajitaṃ achedayi, khantiṃ vadantaṃ samaṇaṃ adūsakaṃ;
કલાબુવીચિં ઉપપજ્જ પચ્ચતિ, મહાપતાપં 37 કટુકં ભયાનકં.
Kalābuvīciṃ upapajja paccati, mahāpatāpaṃ 38 kaṭukaṃ bhayānakaṃ.
૭૪.
74.
‘‘એતાનિ સુત્વા નિરયાનિ પણ્ડિતો, અઞ્ઞાનિ પાપિટ્ઠતરાનિ ચેત્થ;
‘‘Etāni sutvā nirayāni paṇḍito, aññāni pāpiṭṭhatarāni cettha;
ધમ્મં ચરે સમણબ્રાહ્મણેસુ, એવઙ્કરો સગ્ગમુપેતિ ઠાનં’’.
Dhammaṃ care samaṇabrāhmaṇesu, evaṅkaro saggamupeti ṭhānaṃ’’.
૭૫.
75.
‘‘સુભાસિતં તે અનુમોદિયાન, અઞ્ઞં તં પુચ્છામિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
કથંવિધં સીલવન્તં વદન્તિ, કથંવિધં પઞ્ઞવન્તં વદન્તિ;
Kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadanti;
કથંવિધં સપ્પુરિસં વદન્તિ, કથંવિધં નો સિરિ નો જહાતિ’’.
Kathaṃvidhaṃ sappurisaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ no siri no jahāti’’.
૭૬.
76.
‘‘કાયેન વાચાય ચ યો’ધ 39 સઞ્ઞતો, મનસા ચ કિઞ્ચિ ન કરોતિ પાપં;
‘‘Kāyena vācāya ca yo’dha 40 saññato, manasā ca kiñci na karoti pāpaṃ;
ન અત્તહેતૂ અલિકં ભણેતિ 41, તથાવિધં સીલવન્તં વદન્તિ.
Na attahetū alikaṃ bhaṇeti 42, tathāvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti.
૭૭.
77.
‘‘ગમ્ભીરપઞ્હં મનસાભિચિન્તયં 43, નાચ્ચાહિતં કમ્મ કરોતિ લુદ્દં;
‘‘Gambhīrapañhaṃ manasābhicintayaṃ 44, nāccāhitaṃ kamma karoti luddaṃ;
કાલાગતં 45 અત્થપદં ન રિઞ્ચતિ, તથાવિધં પઞ્ઞવન્તં વદન્તિ.
Kālāgataṃ 46 atthapadaṃ na riñcati, tathāvidhaṃ paññavantaṃ vadanti.
૭૮.
78.
‘‘યો વે કતઞ્ઞૂ કતવેદિ ધીરો, કલ્યાણમિત્તો દળ્હભત્તિ ચ હોતિ;
‘‘Yo ve kataññū katavedi dhīro, kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hoti;
દુખિતસ્સ સક્કચ્ચ કરોતિ કિચ્ચં, તથાવિધં સપ્પુરિસં વદન્તિ.
Dukhitassa sakkacca karoti kiccaṃ, tathāvidhaṃ sappurisaṃ vadanti.
૭૯.
79.
‘‘એતેહિ સબ્બેહિ ગુણેહુપેતો, સદ્ધો મુદૂ સંવિભાગી વદઞ્ઞૂ;
‘‘Etehi sabbehi guṇehupeto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū;
સઙ્ગાહકં સખિલં સણ્હવાચં, તથાવિધં નો સિરિ નો જહાતિ’’.
Saṅgāhakaṃ sakhilaṃ saṇhavācaṃ, tathāvidhaṃ no siri no jahāti’’.
૮૦.
80.
‘‘સુભાસિતં તે અનુમોદિયાન, અઞ્ઞં તં પુચ્છામિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
સીલં સિરિઞ્ચાપિ સતઞ્ચ ધમ્મં, પઞ્ઞઞ્ચ કં સેટ્ઠતરં વદન્તિ’’.
Sīlaṃ siriñcāpi satañca dhammaṃ, paññañca kaṃ seṭṭhataraṃ vadanti’’.
૮૧.
81.
‘‘પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા કુસલા વદન્તિ, નક્ખત્તરાજારિવ તારકાનં;
‘‘Paññā hi seṭṭhā kusalā vadanti, nakkhattarājāriva tārakānaṃ;
સીલં સીરી ચાપિ સતઞ્ચ ધમ્મો 47, અન્વાયિકા પઞ્ઞવતો ભવન્તિ’’.
Sīlaṃ sīrī cāpi satañca dhammo 48, anvāyikā paññavato bhavanti’’.
૮૨.
82.
‘‘સુભાસિતં તે અનુમોદિયાન, અઞ્ઞં તં પુચ્છામિ તદિઙ્ઘ બ્રૂહિ;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
કથંકરો કિન્તિકરો કિમાચરં, કિં સેવમાનો લભતીધ પઞ્ઞં;
Kathaṃkaro kintikaro kimācaraṃ, kiṃ sevamāno labhatīdha paññaṃ;
પઞ્ઞાય દાનિપ્પટિપં 49 વદેહિ, કથંકરો પઞ્ઞવા હોતિ મચ્ચો’’.
Paññāya dānippaṭipaṃ 50 vadehi, kathaṃkaro paññavā hoti macco’’.
૮૩.
83.
‘‘સેવેથ વુદ્ધે નિપુણે બહુસ્સુતે, ઉગ્ગાહકો ચ પરિપુચ્છકો સિયા;
‘‘Sevetha vuddhe nipuṇe bahussute, uggāhako ca paripucchako siyā;
સુણેય્ય સક્કચ્ચ સુભાસિતાનિ, એવંકરો પઞ્ઞવા હોતિ મચ્ચો.
Suṇeyya sakkacca subhāsitāni, evaṃkaro paññavā hoti macco.
૮૪.
84.
‘‘ પઞ્ઞવા કામગુણે અવેક્ખતિ, અનિચ્ચતો દુક્ખતો રોગતો ચ;
‘‘ Paññavā kāmaguṇe avekkhati, aniccato dukkhato rogato ca;
એવં વિપસ્સી પજહાતિ છન્દં, દુક્ખેસુ કામેસુ મહબ્ભયેસુ.
Evaṃ vipassī pajahāti chandaṃ, dukkhesu kāmesu mahabbhayesu.
૮૫.
85.
સબ્બેસુ ભૂતેસુ નિધાય દણ્ડં, અનિન્દિતો બ્રહ્મમુપેતિ ઠાનં’’.
Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ, anindito brahmamupeti ṭhānaṃ’’.
૮૬.
86.
કાલિઙ્ગરાજસ્સ ચ ઉગ્ગતસ્સ, સબ્બેસ વો કામરાગો પહીનો’’.
Kāliṅgarājassa ca uggatassa, sabbesa vo kāmarāgo pahīno’’.
૮૭.
87.
‘‘એવમેતં પરચિત્તવેદિ, સબ્બેસ નો કામરાગો પહીનો;
‘‘Evametaṃ paracittavedi, sabbesa no kāmarāgo pahīno;
કરોહિ ઓકાસમનુગ્ગહાય, યથા ગતિં તે અભિસમ્ભવેમ’’.
Karohi okāsamanuggahāya, yathā gatiṃ te abhisambhavema’’.
૮૮.
88.
‘‘કરોમિ ઓકાસમનુગ્ગહાય, તથા હિ વો કામરાગો પહીનો;
‘‘Karomi okāsamanuggahāya, tathā hi vo kāmarāgo pahīno;
ફરાથ કાયં વિપુલાય પીતિયા, યથા ગતિં મે અભિસમ્ભવેથ’’.
Pharātha kāyaṃ vipulāya pītiyā, yathā gatiṃ me abhisambhavetha’’.
૮૯.
89.
‘‘સબ્બં કરિસ્સામ તવાનુસાસનિં, યં યં તુવં વક્ખસિ ભૂરિપઞ્ઞ;
‘‘Sabbaṃ karissāma tavānusāsaniṃ, yaṃ yaṃ tuvaṃ vakkhasi bhūripañña;
ફરામ કાયં વિપુલાય પીતિયા, યથા ગતિં તે અભિસમ્ભવેમ’’.
Pharāma kāyaṃ vipulāya pītiyā, yathā gatiṃ te abhisambhavema’’.
૯૦.
90.
‘‘કતાય 59 વચ્છસ્સ કિસસ્સ પૂજા, ગચ્છન્તુ ભોન્તો ઇસયો સાધુરૂપા;
‘‘Katāya 60 vacchassa kisassa pūjā, gacchantu bhonto isayo sādhurūpā;
ઝાને રતા હોથ સદા સમાહિતા, એસા રતી પબ્બજિતસ્સ સેટ્ઠા’’.
Jhāne ratā hotha sadā samāhitā, esā ratī pabbajitassa seṭṭhā’’.
૯૧.
91.
‘‘સુત્વાન ગાથા પરમત્થસંહિતા, સુભાસિતા ઇસિના પણ્ડિતેન;
‘‘Sutvāna gāthā paramatthasaṃhitā, subhāsitā isinā paṇḍitena;
તે વેદજાતા અનુમોદમાના, પક્કામુ 61 દેવા દેવપુરં યસસ્સિનો.
Te vedajātā anumodamānā, pakkāmu 62 devā devapuraṃ yasassino.
૯૨.
92.
‘‘ગાથા ઇમા અત્થવતી સુબ્યઞ્જના, સુભાસિતા ઇસિના પણ્ડિતેન;
‘‘Gāthā imā atthavatī subyañjanā, subhāsitā isinā paṇḍitena;
યો કોચિમા અટ્ઠિકત્વા 63 સુણેય્ય, લભેથ પુબ્બાપરિયં વિસેસં;
Yo kocimā aṭṭhikatvā 64 suṇeyya, labhetha pubbāpariyaṃ visesaṃ;
લદ્ધાન પુબ્બાપરિયં વિસેસં, અદસ્સનં મચ્ચુરાજસ્સ ગચ્છે’’.
Laddhāna pubbāpariyaṃ visesaṃ, adassanaṃ maccurājassa gacche’’.
૯૩.
93.
‘‘સાલિસ્સરો સારિપુત્તો, મેણ્ડિસ્સરો ચ કસ્સપો;
‘‘Sālissaro sāriputto, meṇḍissaro ca kassapo;
૯૪.
94.
‘‘અનુસિસ્સો ચ આનન્દો, કિસવચ્છો ચ કોલિતો;
‘‘Anusisso ca ānando, kisavaccho ca kolito;
સરભઙ્ગો લોકનાથો, એવં ધારેથ જાતક’’ન્તિ.
Sarabhaṅgo lokanātho, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
સરભઙ્ગજાતકં દુતિયં.
Sarabhaṅgajātakaṃ dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā / [૫૨૨] ૨. સરભઙ્ગજાતકવણ્ણના • [522] 2. Sarabhaṅgajātakavaṇṇanā