Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
સરણગમનસંકિલેસભેદકથા
Saraṇagamanasaṃkilesabhedakathā
તત્થ ચ લોકિયસરણગમનં તીસુ વત્થૂસુ અઞ્ઞાણસંસયમિચ્છાઞાણાદીહિ સંકિલિસ્સતિ, ન મહાજુતિકં, ન ઉજ્જલં અપરિસુદ્ધં અપરિયોદાતં હોતિ, ન મહાવિપ્ફારં અનુળારં. એત્થ ચ અઞ્ઞાણં નામ વત્થુત્તયસ્સ ગુણાનં અજાનનં તત્થ સમ્મોહો. ‘‘બુદ્ધો નુ ખો, ન નુ ખો’’તિઆદિના વિચિકિચ્છા સંસયો. મિચ્છાઞાણં નામ તસ્સ ગુણાનં અગુણભાવપરિકપ્પનેન વિપરીતગ્ગાહોતિ વેદિતબ્બં. લોકુત્તરસ્સ પન સરણગમનસ્સ નત્થિ સંકિલેસો. લોકિયસ્સ ચ સરણગમનસ્સ દુવિધો ભેદો સાવજ્જો અનવજ્જો ચ. તત્થ સાવજ્જો અઞ્ઞસત્થારાદીસુ અત્તનિય્યાતનાદીહિ હોતિ, સો અનિટ્ઠફલો. અનવજ્જો પન કાલકિરિયાય હોતિ. લોકિયઞ્હિ સરણગમનં સિક્ખાપદસમાદાનં વિય અગ્ગહિતકાલપરિચ્છેદકં જીવિતપરિયન્તમેવ હોતિ, તસ્મા તસ્સ ખન્ધભેદેન ભેદો, સો અવિપાકત્તા અફલો. લોકુત્તરસ્સ પન નેવત્થિ ભેદો. ભવન્તરેપિ હિ અરિયસાવકો અઞ્ઞં સત્થારં ન ઉદ્દિસતીતિ. એવં સરણગમનસ્સ સંકિલેસો ચ ભેદો ચ વેદિતબ્બો.
Tattha ca lokiyasaraṇagamanaṃ tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ, na ujjalaṃ aparisuddhaṃ apariyodātaṃ hoti, na mahāvipphāraṃ anuḷāraṃ. Ettha ca aññāṇaṃ nāma vatthuttayassa guṇānaṃ ajānanaṃ tattha sammoho. ‘‘Buddho nu kho, na nu kho’’tiādinā vicikicchā saṃsayo. Micchāñāṇaṃ nāma tassa guṇānaṃ aguṇabhāvaparikappanena viparītaggāhoti veditabbaṃ. Lokuttarassa pana saraṇagamanassa natthi saṃkileso. Lokiyassa ca saraṇagamanassa duvidho bhedo sāvajjo anavajjo ca. Tattha sāvajjo aññasatthārādīsu attaniyyātanādīhi hoti, so aniṭṭhaphalo. Anavajjo pana kālakiriyāya hoti. Lokiyañhi saraṇagamanaṃ sikkhāpadasamādānaṃ viya aggahitakālaparicchedakaṃ jīvitapariyantameva hoti, tasmā tassa khandhabhedena bhedo, so avipākattā aphalo. Lokuttarassa pana nevatthi bhedo. Bhavantarepi hi ariyasāvako aññaṃ satthāraṃ na uddisatīti. Evaṃ saraṇagamanassa saṃkileso ca bhedo ca veditabbo.
કસ્મા પનેત્થ વોદાનં ન ગહિતં, નનુ વોદાનવિભાવનાપિ તત્થ કોસલ્લાય હોતીતિ? સચ્ચમેતં, તં પન સંકિલેસગ્ગહણેન અત્થતો દીપિતં હોતીતિ ન ગહિતં. યાનિ હિ તેસં સંકિલેસકારણાનિ અઞ્ઞાણાદીનિ , તેસં સબ્બેન સબ્બં અનુપ્પાદનેન ઉપ્પન્નાનઞ્ચ પહાનેન વોદાનં હોતીતિ. એવમેત્થ ‘‘સરણં સરણગમન’’ન્તિઆદીનં પપઞ્ચો વેદિતબ્બો. ઇમસ્સ પન યથાવુત્તપપઞ્ચસ્સ ઇધ અવચને કારણં દસ્સેન્તો આહ ‘‘સો પન ઇધ વુચ્ચમાનો’’તિઆદિ. તત્થ સરણવણ્ણનતોતિ સામઞ્ઞફલસુત્તે વુત્તસરણવણ્ણનતો.
Kasmā panettha vodānaṃ na gahitaṃ, nanu vodānavibhāvanāpi tattha kosallāya hotīti? Saccametaṃ, taṃ pana saṃkilesaggahaṇena atthato dīpitaṃ hotīti na gahitaṃ. Yāni hi tesaṃ saṃkilesakāraṇāni aññāṇādīni , tesaṃ sabbena sabbaṃ anuppādanena uppannānañca pahānena vodānaṃ hotīti. Evamettha ‘‘saraṇaṃ saraṇagamana’’ntiādīnaṃ papañco veditabbo. Imassa pana yathāvuttapapañcassa idha avacane kāraṇaṃ dassento āha ‘‘so pana idha vuccamāno’’tiādi. Tattha saraṇavaṇṇanatoti sāmaññaphalasutte vuttasaraṇavaṇṇanato.
સરણગમનસંકિલેસભેદકથા નિટ્ઠિતા.
Saraṇagamanasaṃkilesabhedakathā niṭṭhitā.