Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཨཔདཱན-ཨཊྛཀཐཱ • Apadāna-aṭṭhakathā

    ༣-༡. སཱརིཔུཏྟཏྠེརཨཔདཱནཝཎྞནཱ

    3-1. Sāriputtattheraapadānavaṇṇanā

    ཏདནནྟརཾ ཐེརཱཔདཱནསངྒཧགཱཐཱཡོ སཾཝཎྞེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཐེརཱཔདཱནཾ སུཎཱཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཨཐ-ཨཔདཱན-སདྡཱནམཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཝ། ཨེཏྠ ཐེར-སདྡོ པནཱཡཾ ཀཱལཐིརཔཉྙཏྟིནཱམདྷེཡྻཛེཊྛཱདཱིསུ ཨནེཀེསུ ཨཏྠེསུ ཝཏྟཏི། ཏཐཱ ཧི ‘‘ཐེརོཝསྶིཀཱནི པཱུཏཱིནི ཙུཎྞཀཛཱཏཱནཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི॰ ནི॰ ༢.༣༧༩; མ॰ ནི॰ ༡.༡༡༢) ཀཱལེ, ཐེརོཝསྶིཀཱནི ཙིརཀཱལཾ ཨོཝསྶིཀཱནཱིཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཐེརོཔི ཏཱཝ མཧཱ’’ཨིཙྩཱདཱིསུ ཐིརེ ཐིརསཱིལོཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཐེརཀོ ཨཡམཱཡསྨཱ མཧལླཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཉྙཏྟིཡཾ , ལོཀཔཉྙཏྟིམཏྟོཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཙུནྡཏྠེརོ ཕུསྶཏྠེརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ནཱམདྷེཡྻེ, ཨེཝཾ ཀཏནཱམོཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཐེརོ ཙཱཡཾ ཀུམཱརོ མམ པུཏྟེསཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཛེཊྛེ, ཛེཊྛོ ཀུམཱརོཏི ཨཏྠོ། ཨིདྷ པནཱཡཾ ཀཱལེ ཙ ཐིརེ ཙ ཝཏྟཏི། ཏསྨཱ ཙིརཾ ཀཱལཾ ཋིཏོཏི ཐེརོ, ཐིརཏརསཱིལཱཙཱརམདྡཝཱདིགུཎཱབྷིཡུཏྟོ ཝཱ ཐེརོཏི ཝུཙྩཏི། ཐེརོ ཙ ཐེརོ ཙེཏི ཐེརཱ, ཐེརཱནཾ ཨཔདཱནཾ ཀཱརཎཾ ཐེརཱཔདཱནཾ, ཏཾ ཐེརཱཔདཱནཾ སུཎཱཐཱཏི སམྦནྡྷོ། ཧིམཝནྟསྶ ཨཝིདཱུརེ, ལམྦཀོ ནཱམ པབྦཏོཏིཨཱདི ཨཱཡསྨཏོ སཱརིཔུཏྟཏྠེརསྶ ཨཔདཱནཾ, ཏསྶཱཡསྨཏོ མཧཱམོགྒལླཱནཏྠེརསྶ ཙ ཝཏྠུ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ –

    Tadanantaraṃ therāpadānasaṅgahagāthāyo saṃvaṇṇetuṃ ‘‘atha therāpadānaṃ suṇāthā’’ti āha. Atha-apadāna-saddānamattho heṭṭhā vuttova. Ettha thera-saddo panāyaṃ kālathirapaññattināmadheyyajeṭṭhādīsu anekesu atthesu vattati. Tathā hi ‘‘therovassikāni pūtīni cuṇṇakajātānī’’tiādīsu (dī. ni. 2.379; ma. ni. 1.112) kāle, therovassikāni cirakālaṃ ovassikānīti attho. ‘‘Theropi tāva mahā’’iccādīsu thire thirasīloti attho. ‘‘Therako ayamāyasmā mahallako’’tiādīsu paññattiyaṃ , lokapaññattimattoti attho. ‘‘Cundatthero phussatthero’’tiādīsu nāmadheyye, evaṃ katanāmoti attho. ‘‘Thero cāyaṃ kumāro mama puttesū’’tiādīsu jeṭṭhe, jeṭṭho kumāroti attho. Idha panāyaṃ kāle ca thire ca vattati. Tasmā ciraṃ kālaṃ ṭhitoti thero, thiratarasīlācāramaddavādiguṇābhiyutto vā theroti vuccati. Thero ca thero ceti therā, therānaṃ apadānaṃ kāraṇaṃ therāpadānaṃ, taṃ therāpadānaṃ suṇāthāti sambandho. Himavantassa avidūre, lambako nāma pabbatotiādi āyasmato sāriputtattherassa apadānaṃ, tassāyasmato mahāmoggallānattherassa ca vatthu evaṃ veditabbaṃ –

    ཨཏཱིཏེ ཀིར ཨིཏོ ཀཔྤཏོ སཏསཧསྶཀཔྤཱདྷིཀེ ཨེཀཨསངྑྱེཡྻམཏྠཀེ ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ བྲཱཧྨཎམཧཱསཱལཀུལེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ནཱམེན སརདམཱཎཝོ ནཱམ ཨཧོསི། མཧཱམོགྒལླཱནོ གཧཔཏིམཧཱསཱལཀུལེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ནཱམེན སིརིཝཌྜྷནཀུཊུམྦིཀོ ནཱམ ཨཧོསི། ཏེ ཨུབྷོཔི སཧཔཾསུཀཱིལ༹ནསཧཱཡཱ ཨཧེསུཾ། ཏེསུ སརདམཱཎཝོ པིཏུ ཨཙྩཡེན ཀུལསནྟཀཾ དྷནཾ པཊིཔཛྫིཏྭཱ ཨེཀདིཝསཾ རཧོགཏོ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨིམེསཾ སཏྟཱནཾ མརཎཾ ནཱམ ཨེཀནྟིཀཾ, ཏསྨཱ མཡཱ ཨེཀཾ པབྦཛྫཾ ཨུཔགནྟྭཱ ཝིམོཀྑམགྒོ གཝེསིཏབྦོ’’ཏི སཧཱཡཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ‘‘སམྨ, ཨཧཾ པབྦཛིཏུཀཱམོ། ཀིཾ ཏྭཾ པབྦཛིཏུཾ སཀྑིསྶསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏེན ‘‘ན སཀྑིསྶཱམཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཧོཏུ ཨཧམེཝ པབྦཛིསྶཱམཱི’’ཏི རཏནཀོཊྛཱགཱརཱནི ཝིཝརཱཔེཏྭཱ ཀཔཎདྡྷིཀཱདཱིནཾ མཧཱདཱནཾ དཏྭཱ པབྦཏཔཱདཾ གནྟྭཱ ཨིསིཔབྦཛྫཾ པབྦཛི། ཏསྶ པབྦཛིཏསྶ ཨནུཔབྦཛྫཾ པབྦཛིཏཱ ཙཏུསཏྟཏིསཧསྶམཏྟཱ བྲཱཧྨཎཔུཏྟཱ ཨཧེསུཾ། སོ པཉྩ ཨབྷིཉྙཱཡོ ཨཊྛ ཙ སམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཏེསམྤི ཛཊིལཱནཾ ཀསིཎཔརིཀམྨཾ ཨཱཙིཀྑི། ཏེ སབྦེཔི པཉྩཱབྷིཉྙཱ ཨཊྛ ཙ སམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟིསུཾ།

    Atīte kira ito kappato satasahassakappādhike ekaasaṅkhyeyyamatthake āyasmā sāriputto brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā nāmena saradamāṇavo nāma ahosi. Mahāmoggallāno gahapatimahāsālakule nibbattitvā nāmena sirivaḍḍhanakuṭumbiko nāma ahosi. Te ubhopi sahapaṃsukīḷanasahāyā ahesuṃ. Tesu saradamāṇavo pitu accayena kulasantakaṃ dhanaṃ paṭipajjitvā ekadivasaṃ rahogato cintesi – ‘‘imesaṃ sattānaṃ maraṇaṃ nāma ekantikaṃ, tasmā mayā ekaṃ pabbajjaṃ upagantvā vimokkhamaggo gavesitabbo’’ti sahāyaṃ upasaṅkamitvā ‘‘samma, ahaṃ pabbajitukāmo. Kiṃ tvaṃ pabbajituṃ sakkhissasī’’ti vatvā tena ‘‘na sakkhissāmī’’ti vutte ‘‘hotu ahameva pabbajissāmī’’ti ratanakoṭṭhāgārāni vivarāpetvā kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ datvā pabbatapādaṃ gantvā isipabbajjaṃ pabbaji. Tassa pabbajitassa anupabbajjaṃ pabbajitā catusattatisahassamattā brāhmaṇaputtā ahesuṃ. So pañca abhiññāyo aṭṭha ca samāpattiyo nibbattetvā tesampi jaṭilānaṃ kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. Te sabbepi pañcābhiññā aṭṭha ca samāpattiyo nibbattisuṃ.

    ཏེན སམཡེན ཨནོམདསྶཱི ནཱམ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ལོཀེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ པཝཏྟིཏཝརདྷམྨཙཀྐོ སཏྟེ སཾསཱརམཧོགྷཏོ ཏཱརེཏྭཱ ཨེཀདིཝསཾ སརདཏཱཔསསྶ ཙ ཨནྟེཝཱསིཀཱནཉྩ སངྒཧཾ ཀཏྟུཀཱམོ ཨེཀོ ཨདུཏིཡོ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཨཱཀཱསེན གནྟྭཱ ‘‘བུདྡྷབྷཱཝཾ མེ ཛཱནཱཏཱུ’’ཏི ཏཱཔསསྶ པསྶནྟསྶེཝ ཨཱཀཱསཏོ ཨོཏརིཏྭཱ པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཱསི། སརདཏཱཔསོ སཏྠུ སརཱིརེ མཧཱཔུརིསལཀྑཎཱནི ཨུཔདྷཱརེཏྭཱ ‘‘སབྦཉྙུབུདྡྷོཡེཝཱཡ’’ནྟི ནིཊྛཾ གནྟྭཱ པཙྩུགྒམནཾ ཀཏྭཱ ཨཱསནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ཨདཱསི། ནིསཱིདི བྷགཝཱ པཉྙཏྟེ ཨཱསནེ། སརདཏཱཔསོ སཏྠུ སནྟིཀེ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདི།

    Tena samayena anomadassī nāma sammāsambuddho loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko satte saṃsāramahoghato tāretvā ekadivasaṃ saradatāpasassa ca antevāsikānañca saṅgahaṃ kattukāmo eko adutiyo pattacīvaramādāya ākāsena gantvā ‘‘buddhabhāvaṃ me jānātū’’ti tāpasassa passantasseva ākāsato otaritvā pathaviyaṃ patiṭṭhāsi. Saradatāpaso satthu sarīre mahāpurisalakkhaṇāni upadhāretvā ‘‘sabbaññubuddhoyevāya’’nti niṭṭhaṃ gantvā paccuggamanaṃ katvā āsanaṃ paññāpetvā adāsi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Saradatāpaso satthu santike ekamantaṃ nisīdi.

    ཏསྨིཾ སམཡེ ཏསྶ ཨནྟེཝཱསིཀཱ ཙཏུསཏྟཏིསཧསྶམཏྟཱ ཛཊིལཱ པཎཱིཏཔཎཱིཏཱནི ཨོཛཝནྟཱནི ཕལཱཕལཱནི གཧེཏྭཱ ཨཱགཏཱ སཏྠཱརཾ དིསྭཱ སཉྫཱཏཔསཱདཱ ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡསྶ སཏྠུ ཙ ནིསིནྣཱཀཱརཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ‘‘ཨཱཙརིཡ, མཡཾ པུབྦེ ‘ཏུམྷེཧི མཧནྟཏརོ ཀོཙི ནཏྠཱི’ཏི མཉྙཱམ, ཨཡཾ པན པུརིསོ ཏུམྷེཧི མཧནྟཏརོ མཉྙེ’’ཏི ཨཱཧཾསུ། ཀིཾ ཝདེཐ, ཏཱཏཱ, སཱསཔེན སདྡྷིཾ ཨཊྛསཊྛིཡོཛནསཏསཧསྶུབྦེདྷཾ སིནེརུཾ སམཾ ཀཱཏུཾ ཨིཙྪཐ, སབྦཉྙུབུདྡྷེན མཾ ཏུལཾ མཱ ཀརིཏྠཱཏི། ཨཐ ཏེ ཏཱཔསཱ ཨཱཙརིཡསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘‘ཡཱཝ མཧཱ ཝཏཱཡཾ པུརིསུཏྟམོ’’ཏི སབྦེཝ པཱདེསུ ནིཔཏིཏྭཱ སཏྠཱརཾ ཝནྡིཾསུ།

    Tasmiṃ samaye tassa antevāsikā catusattatisahassamattā jaṭilā paṇītapaṇītāni ojavantāni phalāphalāni gahetvā āgatā satthāraṃ disvā sañjātapasādā attano ācariyassa satthu ca nisinnākāraṃ oloketvā ‘‘ācariya, mayaṃ pubbe ‘tumhehi mahantataro koci natthī’ti maññāma, ayaṃ pana puriso tumhehi mahantataro maññe’’ti āhaṃsu. Kiṃ vadetha, tātā, sāsapena saddhiṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhaṃ sineruṃ samaṃ kātuṃ icchatha, sabbaññubuddhena maṃ tulaṃ mā karitthāti. Atha te tāpasā ācariyassa vacanaṃ sutvā ‘‘yāva mahā vatāyaṃ purisuttamo’’ti sabbeva pādesu nipatitvā satthāraṃ vandiṃsu.

    ཨཐ ཏེ ཨཱཙརིཡོ ཨཱཧ – ‘‘ཏཱཏཱ, སཏྠུ ཨནུཙྪཝིཀོ ནོ དེཡྻདྷམྨོ ནཏྠི, སཏྠཱ ཙ བྷིཀྑཱཙརཝེལཱཡ ཨིདྷཱགཏོ, ཧནྡ, མཡཾ དེཡྻདྷམྨཾ ཡཐཱབལཾ དསྶཱམ། ཏུམྷེཧི ཡཾ ཡཾ པཎཱིཏཾ ཕལཱཕལཾ ཨཱབྷཏཾ, ཏཾ ཏཾ ཨཱཧརཐཱ’’ཏི ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ ཧཏྠེ དྷོཝིཏྭཱ སཡཾ ཏཐཱགཏསྶ པཏྟེ པཏིཊྛཱཔེསི། སཏྠཱརཱ ཕལཱཕལེ པཊིགྒཧིཏམཏྟེ དེཝཏཱ དིབྦོཛཾ པཀྑིཔིཾསུ། ཏཱཔསོ ཨུདཀམྤི སཡམེཝ པརིསྶཱཝེཏྭཱ ཨདཱསི། ཏཏོ བྷོཛནཀིཙྩཾ ནིཊྛཱཔེཏྭཱ སཏྠརི ནིསིནྣེ སབྦེ ཨནྟེཝཱསིཀེ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ སཏྠུ སནྟིཀེ སཱརཎཱིཡཾ ཀཐཾ ཀཐེནྟོ ནིསཱིདི། སཏྠཱ ‘‘དྭེ ཨགྒསཱཝཀཱ བྷིཀྑུསངྒྷེན སདྡྷིཾ ཨཱགཙྪནྟཱུ’’ཏི ཙིནྟེསི། ཏཱཝདེཝ སཏསཧསྶཁཱིཎཱསཝཔརིཝཱརཱ ཨགྒསཱཝཀཱ ཨཱགནྟྭཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཾསུ།

    Atha te ācariyo āha – ‘‘tātā, satthu anucchaviko no deyyadhammo natthi, satthā ca bhikkhācaravelāya idhāgato, handa, mayaṃ deyyadhammaṃ yathābalaṃ dassāma. Tumhehi yaṃ yaṃ paṇītaṃ phalāphalaṃ ābhataṃ, taṃ taṃ āharathā’’ti āharāpetvā hatthe dhovitvā sayaṃ tathāgatassa patte patiṭṭhāpesi. Satthārā phalāphale paṭiggahitamatte devatā dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Tāpaso udakampi sayameva parissāvetvā adāsi. Tato bhojanakiccaṃ niṭṭhāpetvā satthari nisinne sabbe antevāsike pakkosāpetvā satthu santike sāraṇīyaṃ kathaṃ kathento nisīdi. Satthā ‘‘dve aggasāvakā bhikkhusaṅghena saddhiṃ āgacchantū’’ti cintesi. Tāvadeva satasahassakhīṇāsavaparivārā aggasāvakā āgantvā bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.

    ཏཏོ སརདཏཱཔསོ ཨནྟེཝཱསིཀེ ཨཱམནྟེསི – ‘‘ཏཱཏཱ, སཏྠུ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ པུཔྥཱསནེན པཱུཛཱ ཀཱཏབྦཱ, ཏསྨཱ པུཔྥཱནི ཨཱཧརཐཱ’’ཏི། ཏེ ཏཱཝདེཝ ཨིདྡྷིཡཱ ཝཎྞགནྡྷསམྤནྣཱནི པུཔྥཱནི ཨཱཧརིཏྭཱ བུདྡྷསྶ ཡོཛནཔྤམཱཎཾ པུཔྥཱསནཾ པཉྙཱཔེསུཾ, ཨུབྷིནྣཾ ཨགྒསཱཝཀཱནཾ ཏིགཱཝུཏཾ , སེསབྷིཀྑཱུནཾ ཨཌྜྷཡོཛནིཀཱདིབྷེདཾ, སངྒྷནཝཀསྶ ཨུསབྷམཏྟཾ པཉྙཱཔེསུཾ། ཨེཝཾ པཉྙཏྟེསུ ཨཱསནེསུ སརདཏཱཔསོ ཏཐཱགཏསྶ པུརཏོ ཨཉྫལིཾ པགྒཡ྄ཧ ‘‘བྷནྟེ, མཡ྄ཧཾ ཨནུགྒཧཏྠཱཡ ཨིམཾ པུཔྥཱསནཾ ཨཏིརུཧཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ནིསཱིདི བྷགཝཱ པུཔྥཱསནེ ། སཏྠརི ནིསིནྣེ དྭེ ཨགྒསཱཝཀཱ སེསབྷིཀྑཱུ ཙ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པཏྟཱསནེ ནིསཱིདིཾསུ། སཏྠཱ ‘‘ཏེསཾ མཧཔྥལཾ ཧོཏཱུ’’ཏི ནིརོདྷཾ སམཱཔཛྫི། སཏྠུ སམཱཔནྣབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ དྭེ ཨགྒསཱཝཀཱཔི སེསབྷིཀྑཱུཔི ནིརོདྷཾ སམཱཔཛྫིཾསུ། ཏཱཔསོ སཏྟཱཧཾ ནིརནྟརཾ སཏྠུ པུཔྥཙྪཏྟཾ དྷཱརེནྟོ ཨཊྛཱསི། ཨིཏརེ ཝནམཱུལཕལཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ སེསཀཱལེ ཨཉྫལིཾ པགྒཡ྄ཧ ཨཊྛཾསུ། སཏྠཱ སཏྟཱཧསྶ ཨཙྩཡེན ནིརོདྷཏོ ཝུཊྛཧིཏྭཱ ཨགྒསཱཝཀཾ ནིསབྷཏྠེརཾ ཨཱམནྟེསི – ‘‘ཏཱཔསཱནཾ པུཔྥཱསནཱནུམོདནཾ ཀརོཧཱི’’ཏི། ཐེརོ སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎེ ཋཏྭཱ ཏེསཾ པུཔྥཱསནཱནུམོདནཾ ཨཀཱསི། ཏསྶ དེསནཱཝསཱནེ སཏྠཱ དུཏིཡཾ ཨགྒསཱཝཀཾ ཨནོམཏྠེརཾ ཨཱམནྟེསི – ‘‘ཏྭམྤི ཨིམེསཾ དྷམྨཾ དེསེཧཱི’’ཏི། སོཔི ཏེཔིཊཀཾ བུདྡྷཝཙནཾ སམྨསིཏྭཱ ཏེསཾ དྷམྨཾ ཀཐེསི། དྭིནྣམྤི དེསནཱཡ དྷམྨཱབྷིསམཡོ ནཱཧོསི། ཨཐ སཏྠཱ བུདྡྷཝིསཡེ ཋཏྭཱ དྷམྨདེསནཾ ཨཱརབྷི། དེསནཱཝསཱནེ ཋཔེཏྭཱ སརདཏཱཔསཾ ཨཝསེསཱ སབྦེཔི ཙཏུསཏྟཏིསཧསྶཛཊིལཱ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིཾསུ། སཏྠཱ ཏེ ‘‘ཨེཐ བྷིཀྑཝོ’’ཏི ཧཏྠཾ པསཱརེསི། ཏེ ཏཱཝདེཝ ཨནྟརཧིཏཏཱཔསཝེསཱ ཨཊྛཔརིཀྑཱརདྷརཱ སཊྛིཝསྶིཀཏྠེརོ ཝིཡ ཨཧེསུཾ།

    Tato saradatāpaso antevāsike āmantesi – ‘‘tātā, satthu bhikkhusaṅghassa ca pupphāsanena pūjā kātabbā, tasmā pupphāni āharathā’’ti. Te tāvadeva iddhiyā vaṇṇagandhasampannāni pupphāni āharitvā buddhassa yojanappamāṇaṃ pupphāsanaṃ paññāpesuṃ, ubhinnaṃ aggasāvakānaṃ tigāvutaṃ , sesabhikkhūnaṃ aḍḍhayojanikādibhedaṃ, saṅghanavakassa usabhamattaṃ paññāpesuṃ. Evaṃ paññattesu āsanesu saradatāpaso tathāgatassa purato añjaliṃ paggayha ‘‘bhante, mayhaṃ anuggahatthāya imaṃ pupphāsanaṃ atiruhathā’’ti āha. Nisīdi bhagavā pupphāsane . Satthari nisinne dve aggasāvakā sesabhikkhū ca attano attano pattāsane nisīdiṃsu. Satthā ‘‘tesaṃ mahapphalaṃ hotū’’ti nirodhaṃ samāpajji. Satthu samāpannabhāvaṃ ñatvā dve aggasāvakāpi sesabhikkhūpi nirodhaṃ samāpajjiṃsu. Tāpaso sattāhaṃ nirantaraṃ satthu pupphacchattaṃ dhārento aṭṭhāsi. Itare vanamūlaphalaṃ paribhuñjitvā sesakāle añjaliṃ paggayha aṭṭhaṃsu. Satthā sattāhassa accayena nirodhato vuṭṭhahitvā aggasāvakaṃ nisabhattheraṃ āmantesi – ‘‘tāpasānaṃ pupphāsanānumodanaṃ karohī’’ti. Thero sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā tesaṃ pupphāsanānumodanaṃ akāsi. Tassa desanāvasāne satthā dutiyaṃ aggasāvakaṃ anomattheraṃ āmantesi – ‘‘tvampi imesaṃ dhammaṃ desehī’’ti. Sopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sammasitvā tesaṃ dhammaṃ kathesi. Dvinnampi desanāya dhammābhisamayo nāhosi. Atha satthā buddhavisaye ṭhatvā dhammadesanaṃ ārabhi. Desanāvasāne ṭhapetvā saradatāpasaṃ avasesā sabbepi catusattatisahassajaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā te ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Te tāvadeva antarahitatāpasavesā aṭṭhaparikkhāradharā saṭṭhivassikatthero viya ahesuṃ.

    སརདཏཱཔསོ པན ‘‘ཨཧོ ཝཏཱཧམྤི ཨཡཾ ནིསབྷཏྠེརོ ཝིཡ ཨནཱགཏེ ཨེཀསྶ བུདྡྷསྶ སཱཝཀོ བྷཝེཡྻ’’ནྟི དེསནཱཀཱལེ ཨུཔྤནྣཔརིཝིཏཀྐཏཱཡ ཨཉྙཝིཧིཏོ ཧུཏྭཱ མགྒཕལཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ནཱསཀྑི། ཨཐ སཏྠཱརཾ ཝནྡིཏྭཱ ཏཐཱ པཎིདྷཱནཾ ཨཀཱསི། སཏྠཱ ཨནནྟརཱཡེན སམིཛ྄ཛྷནབྷཱཝཾ དིསྭཱ ‘‘ཨིཏོ ཀཔྤསཏསཧསྶཱདྷིཀཾ ཨེཀཾ ཨསངྑྱེཡྻཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ གོཏམསྶ ནཱམ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཨགྒསཱཝཀོ སཱརིཔུཏྟོ ནཱམ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི བྱཱཀརིཏྭཱ དྷམྨཀཐཾ ཝཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝཱརོ ཨཱཀཱསཾ པཀྑནྡི། སརདཏཱཔསོཔི སཧཱཡསྶ སིརིཝཌྜྷསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ‘‘སམྨ, མཡཱ ཨནོམདསྶིསྶ བྷགཝཏོ པཱདམཱུལེ ཨནཱགཏེ ཨུཔྤཛྫནཀསྶ གོཏམསམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཨགྒསཱཝཀཊྛཱནཾ པཏྠིཏཾ, ཏྭམྤི ཏསྶ དུཏིཡསཱཝཀཊྛཱནཾ པཏྠེཧཱི’’ཏི། སིརིཝཌྜྷོ ཏཾ ཨུཔདེསཾ སུཏྭཱ ཨཏྟནོ ནིཝེསནདྭཱརེ ཨཊྛཀརཱིསམཏྟཾ ཋཱནཾ སམཏལཾ ཀཱརེཏྭཱ ལཱཛཔཉྩམཱནི པུཔྥཱནི ཝིཀིརིཏྭཱ ནཱིལུཔྤལཙྪདནཾ མཎྜཔཾ ཀཱརེཏྭཱ བུདྡྷཱསནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ བྷིཀྑཱུནམྤི ཨཱསནཱནི པཉྙཱཔེཏྭཱ མཧནྟཾ སཀྐཱརསམྨཱནཾ སཛྫེཏྭཱ སརདཏཱཔསེན སཏྠཱརཾ ནིམནྟཱཔེཏྭཱ སཏྟཱཧཾ མཧཱདཱནཾ པཝཏྟེཏྭཱ བུདྡྷཔྤམུཁཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ མཧཱརཧེཧི ཝཏྠེཧི ཨཙྪཱདེཏྭཱ དུཏིཡསཱཝཀབྷཱཝཱཡ པཎིདྷཱནཾ ཨཀཱསི། སཏྠཱ ཏསྶ ཨནནྟརཱཡེན སམིཛ྄ཛྷནབྷཱཝཾ དིསྭཱ ཝུཏྟནཡེན བྱཱཀརིཏྭཱ བྷཏྟཱནུམོདནཾ ཀཏྭཱ པཀྐཱམི། སིརིཝཌྜྷོ ཧཊྛཔཧཊྛོ ཡཱཝཛཱིཝཾ ཀུསལཀམྨཾ ཀཏྭཱ དུཏིཡཙིཏྟཝཱརེ ཀཱམཱཝཙརདེཝལོཀེ ནིབྦཏྟི། སརདཏཱཔསོ ཙཏྟཱརོ བྲཧྨཝིཧཱརེ བྷཱཝེཏྭཱ བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟི།

    Saradatāpaso pana ‘‘aho vatāhampi ayaṃ nisabhatthero viya anāgate ekassa buddhassa sāvako bhaveyya’’nti desanākāle uppannaparivitakkatāya aññavihito hutvā maggaphalāni paṭivijjhituṃ nāsakkhi. Atha satthāraṃ vanditvā tathā paṇidhānaṃ akāsi. Satthā anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘ito kappasatasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā gotamassa nāma sammāsambuddhassa aggasāvako sāriputto nāma bhavissatī’’ti byākaritvā dhammakathaṃ vatvā bhikkhusaṅghaparivāro ākāsaṃ pakkhandi. Saradatāpasopi sahāyassa sirivaḍḍhassa santikaṃ gantvā ‘‘samma, mayā anomadassissa bhagavato pādamūle anāgate uppajjanakassa gotamasammāsambuddhassa aggasāvakaṭṭhānaṃ patthitaṃ, tvampi tassa dutiyasāvakaṭṭhānaṃ patthehī’’ti. Sirivaḍḍho taṃ upadesaṃ sutvā attano nivesanadvāre aṭṭhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ samatalaṃ kāretvā lājapañcamāni pupphāni vikiritvā nīluppalacchadanaṃ maṇḍapaṃ kāretvā buddhāsanaṃ paññāpetvā bhikkhūnampi āsanāni paññāpetvā mahantaṃ sakkārasammānaṃ sajjetvā saradatāpasena satthāraṃ nimantāpetvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ mahārahehi vatthehi acchādetvā dutiyasāvakabhāvāya paṇidhānaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā vuttanayena byākaritvā bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi. Sirivaḍḍho haṭṭhapahaṭṭho yāvajīvaṃ kusalakammaṃ katvā dutiyacittavāre kāmāvacaradevaloke nibbatti. Saradatāpaso cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbatti.

    ཏཏོ པཊྛཱཡ ཏེསཾ ཨུབྷིནྣམྤི ཨནྟརཱ ཀམྨཾ ན ཀཐིཏཾ། ཨམྷཱཀཾ པན བྷགཝཏོ ཨུཔྤཏྟིཏོ པུརེཏརམེཝ སརདཏཱཔསོ རཱཛགཧསྶ ཨཝིདཱུརེ ཨུཔཏིསྶཱགཱམེ རཱུཔསཱརིཡཱ བྲཱཧྨཎིཡཱ ཀུཙྪིམྷི པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི། ཏཾདིཝསམེཝསྶ སཧཱཡོཔི རཱཛགཧསྶེཝ ཨཝིདཱུརེ ཀོལིཏགཱམེ མོགྒལིཡཱ བྲཱཧྨཎིཡཱ ཀུཙྪིམྷི པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི། ཏསྨཱ མོགྒལླཱནོ མོགྒལིཡཱ བྲཱཧྨཎིཡཱ པུཏྟོཏི མོགྒལླཱནོ། མོགྒལིགོཏྟེན ཛཱཏོཏི ཝཱ མོགྒལླཱནོ། ཨཐ ཝཱ མཱཏུཀུམཱརིཀཀཱལེ ཏསྶཱ མཱཏཱཔིཏཱུཧི ཝུཏྟཾ – ‘‘མཱ ཨུགྒལི མཱ ཨུགྒལཱི’’ཏི ཝཙནམུཔཱདཱཡ ‘‘མུགྒལཱི’’ཏི ནཱམཾ། ཏསྶཱ མུགྒལིཡཱ པུཏྟོཏི མོགྒལླཱནོ། ཨཐ ཝཱ སོཏཱཔཏྟིམགྒཱདིམགྒསྶ ལཱབྷེ ཨཱདཱནེ པཊིཝིཛ྄ཛྷནེ ཨལཾ སམཏྠོཏི མོགྒལླཱནོཏི། ཏཱནི ཀིར དྭེ ཀུལཱནི ཡཱཝ སཏྟམཱ ཀུལཔརིཝཊྚཱ ཨཱབདྡྷསཧཱཡཱནེཝ། ཏེསཾ དྭིནྣཾ ཨེཀདིཝསམེཝ གབྦྷཔརིཧཱརམདཾསུ། དསམཱསཙྩཡེན ཛཱཏཱནམྤི ཏེསཾ ཚསཊྛི དྷཱཏིཡོ པཊྛཔེསུཾ། ནཱམགྒཧཎདིཝསེ རཱུཔསཱརཱིབྲཱཧྨཎིཡཱ པུཏྟསྶ ཨུཔཏིསྶགཱམེ ཛེཊྛཀུལསྶ པུཏྟཏྟཱ ཨུཔཏིསྶོཏི ནཱམཾ ཀརིཾསུ། ཨིཏརསྶ ཀོལིཏགཱམེ ཛེཊྛཀུལསྶ པུཏྟཏྟཱ ཀོལིཏོཏི ནཱམཾ ཀརིཾསུ། ཏེ ཨུབྷོཔི མཧཏཱ པརིཝཱརེན ཝཌྜྷནྟཱ ཝུདྡྷིམནྭཱཡ སབྦསིཔྤཱནཾ པཱརཾ ཨགམཾསུ།

    Tato paṭṭhāya tesaṃ ubhinnampi antarā kammaṃ na kathitaṃ. Amhākaṃ pana bhagavato uppattito puretarameva saradatāpaso rājagahassa avidūre upatissāgāme rūpasāriyā brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasamevassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggaliyā brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Tasmā moggallāno moggaliyā brāhmaṇiyā puttoti moggallāno. Moggaligottena jātoti vā moggallāno. Atha vā mātukumārikakāle tassā mātāpitūhi vuttaṃ – ‘‘mā uggali mā uggalī’’ti vacanamupādāya ‘‘muggalī’’ti nāmaṃ. Tassā muggaliyā puttoti moggallāno. Atha vā sotāpattimaggādimaggassa lābhe ādāne paṭivijjhane alaṃ samatthoti moggallānoti. Tāni kira dve kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhasahāyāneva. Tesaṃ dvinnaṃ ekadivasameva gabbhaparihāramadaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhi dhātiyo paṭṭhapesuṃ. Nāmaggahaṇadivase rūpasārībrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā upatissoti nāmaṃ kariṃsu. Itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā kolitoti nāmaṃ kariṃsu. Te ubhopi mahatā parivārena vaḍḍhantā vuddhimanvāya sabbasippānaṃ pāraṃ agamaṃsu.

    ཨཐེཀདིཝསཾ ཏེ རཱཛགཧེ གིརགྒསམཛྫཾ པསྶནྟཱ མཧཱཛནཾ སནྣིཔཏིཏཾ དིསྭཱ ཉཱཎསྶ པརིཔཱཀཾ གཏཏྟཱ ཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫནྟཱ ‘‘སབྦེཔིམེ ཨོརཾ ཝསྶསཏཱཝ མཙྩུམུཁཾ པཝིསནྟཱི’’ཏི སཾཝེགཾ པཊིལབྷིཏྭཱ ‘‘ཨམྷེཧི མོཀྑདྷམྨོ པརིཡེསིཏབྦོ, ཏཉྩ པརིཡེསནྟེཧི ཨེཀཱ པབྦཛྫཱ ལདྡྷུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ནིཙྪཡཾ ཀཏྭཱ པཉྩམཱཎཝཀསཏེཧི སདྡྷིཾ སཉྩཡསྶ པརིབྦཱཛཀསྶ སནྟིཀེ པབྦཛིཾསུ། ཏེསཾ པབྦཛིཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ སཉྩཡོ ལཱབྷགྒཡསགྒཔྤཏྟོ ཨཧོསི། ཏེ ཀཏིཔཱཧེནེཝ སབྦཾ སཉྩཡསྶ སམཡཾ པརིམཛྫིཏྭཱ ཏཏྠ སཱརཾ ཨདིསྭཱ ཏཏོ ནིབྦིཛྫིཏྭཱ ཏཏྠ ཏཏྠ པཎྜིཏསམྨཏེ སམཎབྲཱཧྨཎེ པཉྷཾ པུཙྪནྟི, ཏེ ཏེཧི པུཊྛཱ ན སམྤཱདེནྟི། ཨཉྙདཏྠུ ཏེཡེཝ ཏེསཾ པཉྷཾ ཝིསྶཛྫེནྟི། ཨེཝཾ ཏེ མོཀྑཾ པརིཡེསནྟཱ ཀཏིཀཾ ཨཀཾསུ – ‘‘ཨམྷེསུ ཡོ པཋམཾ ཨམཏཾ ཨདྷིགཙྪཏི, སོ ཨིཏརསྶ ཨཱརོཙེཏཱུ’’ཏི།

    Athekadivasaṃ te rājagahe giraggasamajjaṃ passantā mahājanaṃ sannipatitaṃ disvā ñāṇassa paripākaṃ gatattā yoniso ummujjantā ‘‘sabbepime oraṃ vassasatāva maccumukhaṃ pavisantī’’ti saṃvegaṃ paṭilabhitvā ‘‘amhehi mokkhadhammo pariyesitabbo, tañca pariyesantehi ekā pabbajjā laddhuṃ vaṭṭatī’’ti nicchayaṃ katvā pañcamāṇavakasatehi saddhiṃ sañcayassa paribbājakassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañcayo lābhaggayasaggappatto ahosi. Te katipāheneva sabbaṃ sañcayassa samayaṃ parimajjitvā tattha sāraṃ adisvā tato nibbijjitvā tattha tattha paṇḍitasammate samaṇabrāhmaṇe pañhaṃ pucchanti, te tehi puṭṭhā na sampādenti. Aññadatthu teyeva tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ te mokkhaṃ pariyesantā katikaṃ akaṃsu – ‘‘amhesu yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so itarassa ārocetū’’ti.

    ཏེན ཙ སམཡེན ཨམྷཱཀཾ སཏྠརི པཋམཱབྷིསམྦོདྷིཾ པཏྭཱ པཝཏྟིཏཝརདྷམྨཙཀྐེ ཨནུཔུབྦེན ཨུརུཝེལཀསྶཔཱདིཀེ སཧསྶཛཊིལེ དམེཏྭཱ རཱཛགཧེ ཝིཧརནྟེ ཨེཀདིཝསཾ ཨུཔཏིསྶོ པརིབྦཱཛཀོ པརིབྦཱཛཀཱརཱམཾ གཙྪནྟོ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨསྶཛིཏྠེརཾ རཱཛགཧེ པིཎྜཱཡ ཙརནྟཾ དིསྭཱ ‘‘ན མཡཱ ཨེཝརཱུཔོ ཨཱཀཔྤསམྤནྣོ པབྦཛིཏོ དིཊྛཔུབྦོ, སནྟདྷམྨེན ནཱམ ཨེཏྠ བྷཝིཏབྦ’’ནྟི སཉྫཱཏཔསཱདོ པཉྷཾ པུཙྪིཏུཾ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨུདིཀྑནྟོ པིཊྛིཏོ པིཊྛིཏོ ཨནུབནྡྷི། ཐེརོཔི ལདྡྷཔིཎྜཔཱཏོ པརིབྷུཉྫིཏུཾ པཏིརཱུཔཾ ཨོཀཱསཾ གཏོ། པརིབྦཱཛཀོ ཨཏྟནོ པརིབྦཱཛཀཔཱིཋཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ཨདཱསི། བྷཏྟཀིཙྩཔརིཡོསཱནེ ཙསྶ ཨཏྟནོ ཀུཎྜིཀཱཡ ཨུདཀཾ ཨདཱསི། ཨེཝཾ སོ ཨཱཙརིཡཝཏྟཾ ཀཏྭཱ ཀཏབྷཏྟཀིཙྩེན ཐེརེན སདྡྷིཾ པཊིསནྠཱརཾ ཀཏྭཱ – ‘‘ཀོ ཝཱ ཏེ སཏྠཱ, ཀསྶ ཝཱ ཏྭཾ དྷམྨཾ རོཙེསཱི’’ཏི པུཙྪི། ཐེརོ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ ཨཔདིསི། པུན ཏེན ‘‘ཀིཾ ཝཱདཱི པནཱཡསྨཏོ སཏྠཱ’’ཏི པུཊྛོ ‘‘ཨིམསྶ སཱསནསྶ གམྦྷཱིརཏཾ དསྶེསྶཱམཱི’’ཏི ཨཏྟནོ ནཝཀབྷཱཝཾ པཝེདེཏྭཱ སངྑེཔཝསེན ཙསྶ སཱསནདྷམྨཾ ཀཐེནྟོ ‘‘ཡེ དྷམྨཱ ཧེཏུཔྤབྷཝཱ’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༦༠; ཨཔ॰ ཐེར ༡.༡.༢༨༦) གཱཐམཱཧ། པརིབྦཱཛཀོ པཋམཔདདྭཡམེཝ སུཏྭཱ སཧསྶནཡསམྤནྣེ སོཏཱཔཏྟིམགྒཕལེ པཏིཊྛཧི། ཨིཏརཾ པདདྭཡཾ སོཏཱཔནྣཀཱལེ ནིཊྛཱསི། གཱཐཱཔརིཡོསཱནེ པན སོཏཱཔནྣོ ཧུཏྭཱ ཨུཔརིཝིསེསེ ཨཔཝཏྟནྟེ ‘‘བྷཝིསྶཏི ཨེཏྠ ཀཱརཎ’’ནྟི སལླཀྑེཏྭཱ ཐེརཾ ཨཱཧ – ‘‘མཱ, བྷནྟེ, ཨུཔརི དྷམྨདེསནཾ ཝཌྜྷཡིཏྠ, ཨེཏྟཀམེཝ ཨལཾ, ཀཧཾ ཨམྷཱཀཾ སཏྠཱ ཝསཏཱི’’ཏི? ‘‘ཝེལུ༹ཝནེ’’ཏི། ‘‘བྷནྟེ, ཏུམྷེ པུརཏོ གཙྪཐ, ཨཧཾ མཡ྄ཧཾ སཧཱཡསྶ ཀཏཔཊིཉྙཾ མོཙེཏྭཱ ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨཱགམིསྶཱམཱི’’ཏི པཉྩཔཏིཊྛིཏེན ཝནྡིཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ ཐེརཾ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ པརིབྦཱཛཀཱརཱམཾ ཨགམཱསི།

    Tena ca samayena amhākaṃ satthari paṭhamābhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke anupubbena uruvelakassapādike sahassajaṭile dametvā rājagahe viharante ekadivasaṃ upatisso paribbājako paribbājakārāmaṃ gacchanto āyasmantaṃ assajittheraṃ rājagahe piṇḍāya carantaṃ disvā ‘‘na mayā evarūpo ākappasampanno pabbajito diṭṭhapubbo, santadhammena nāma ettha bhavitabba’’nti sañjātapasādo pañhaṃ pucchituṃ āyasmantaṃ udikkhanto piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Theropi laddhapiṇḍapāto paribhuñjituṃ patirūpaṃ okāsaṃ gato. Paribbājako attano paribbājakapīṭhaṃ paññāpetvā adāsi. Bhattakiccapariyosāne cassa attano kuṇḍikāya udakaṃ adāsi. Evaṃ so ācariyavattaṃ katvā katabhattakiccena therena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā – ‘‘ko vā te satthā, kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī’’ti pucchi. Thero sammāsambuddhaṃ apadisi. Puna tena ‘‘kiṃ vādī panāyasmato satthā’’ti puṭṭho ‘‘imassa sāsanassa gambhīrataṃ dassessāmī’’ti attano navakabhāvaṃ pavedetvā saṅkhepavasena cassa sāsanadhammaṃ kathento ‘‘ye dhammā hetuppabhavā’’ti (mahāva. 60; apa. thera 1.1.286) gāthamāha. Paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattimaggaphale patiṭṭhahi. Itaraṃ padadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsi. Gāthāpariyosāne pana sotāpanno hutvā uparivisese apavattante ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti sallakkhetvā theraṃ āha – ‘‘mā, bhante, upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva alaṃ, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī’’ti? ‘‘Veḷuvane’’ti. ‘‘Bhante, tumhe purato gacchatha, ahaṃ mayhaṃ sahāyassa katapaṭiññaṃ mocetvā taṃ gahetvā āgamissāmī’’ti pañcapatiṭṭhitena vanditvā padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmaṃ agamāsi.

    ཀོལིཏཔརིབྦཱཛཀོ ཏཾ དཱུརཏོཝ ཨཱགཙྪནྟཾ དིསྭཱ ‘‘མུཁཝཎྞོ ན ཨཉྙདིཝསེསུ ཝིཡ ཨདྡྷཱནེན ཨམཏཾ ཨདྷིགཏཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཏེནེཝསྶ ཝིསེསཱདྷིགམཾ སམྦྷཱཝེཏྭཱ ཨམཏཱདྷིགམཾ པུཙྪི། སོཔིསྶ ‘‘ཨཱཝུསོ, ཨམཏམདྷིགཏ’’ནྟི པཊིཛཱནིཏྭཱ ཏམེཝ གཱཐཾ ཨབྷཱསི། གཱཐཱཔརིཡོསཱནེ ཀོལིཏོ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧིཏྭཱ ཨཱཧ – ‘‘ཀཧཾ ནོ སཏྠཱ’’ཏི? ‘‘ཝེལུ༹ཝནེ’’ཏི། ‘‘ཏེན ཧི, ཨཱཝུསོ, ཨཱཡཱམ, སཏྠཱརཾ པསྶིསྶཱམཱ’’ཏི། ཨུཔཏིསྶོ སབྦཀཱལམྤི ཨཱཙརིཡཔཱུཛཀོཝ, ཏསྨཱ སཉྩཡསྶ སཏྠུ གུཎེ པཀཱསེཏྭཱ ཏམྤི སཏྠུ སནྟིཀཾ ནེཏུཀཱམོ ཨཧོསི། སོ ལཱབྷཱསཱཔཀཏོ ཨནྟེཝཱསིཀབྷཱཝཾ ཨནིཙྪནྟོ ‘‘ན སཀྐོམི ཙཱཊི ཧུཏྭཱ ཨུདཀསིཉྩནཾ ཧོཏུ’’ནྟི པཊིཀྑིཔི། ཏེ ཨནེཀེཧི ཀཱརཎེཧི ཏཾ སཉྙཱཔེཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཨཏྟནོ ཨོཝཱདེ ཝཏྟམཱནེཧི ཨཌྜྷུཏེཡྻསཏེཧི ཨནྟེཝཱསིཀེཧི སདྡྷིཾ ཝེལུ༹ཝནཾ ཨགམཾསུ། སཏྠཱ ཏེ དཱུརཏོཝ ཨཱགཙྪནྟེ དིསྭཱ ‘‘ཨེཏཾ མེ སཱཝཀཡུགཾ བྷཝིསྶཏི, ཨགྒཾ བྷདྡཡུག’’ནྟི ཝཏྭཱ ཏེསཾ པརིསཱཡ ཙརིཡཝསེན དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ཨརཧཏྟེ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ཨེཧིབྷིཀྑུབྷཱཝེན ཨུཔསམྤདཾ ཨདཱསི། ཡཐཱ ཏེསཾ ཨེཝཾ ཨགྒསཱཝཀཱནམྤི ཨིདྡྷིམཡཔཏྟཙཱིཝརཾ ཨཱགཏམེཝ། ཨུཔརིམགྒཏྟཡཀིཙྩཾ པན ན ནིཊྛཱསི། ཀསྨཱ? སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎསྶ མཧནྟཏཱཡ།

    Kolitaparibbājako taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā ‘‘mukhavaṇṇo na aññadivasesu viya addhānena amataṃ adhigataṃ bhavissatī’’ti tenevassa visesādhigamaṃ sambhāvetvā amatādhigamaṃ pucchi. Sopissa ‘‘āvuso, amatamadhigata’’nti paṭijānitvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne kolito sotāpattiphale patiṭṭhahitvā āha – ‘‘kahaṃ no satthā’’ti? ‘‘Veḷuvane’’ti. ‘‘Tena hi, āvuso, āyāma, satthāraṃ passissāmā’’ti. Upatisso sabbakālampi ācariyapūjakova, tasmā sañcayassa satthu guṇe pakāsetvā tampi satthu santikaṃ netukāmo ahosi. So lābhāsāpakato antevāsikabhāvaṃ anicchanto ‘‘na sakkomi cāṭi hutvā udakasiñcanaṃ hotu’’nti paṭikkhipi. Te anekehi kāraṇehi taṃ saññāpetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānehi aḍḍhuteyyasatehi antevāsikehi saddhiṃ veḷuvanaṃ agamaṃsu. Satthā te dūratova āgacchante disvā ‘‘etaṃ me sāvakayugaṃ bhavissati, aggaṃ bhaddayuga’’nti vatvā tesaṃ parisāya cariyavasena dhammaṃ desetvā arahatte patiṭṭhāpetvā ehibhikkhubhāvena upasampadaṃ adāsi. Yathā tesaṃ evaṃ aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgatameva. Uparimaggattayakiccaṃ pana na niṭṭhāsi. Kasmā? Sāvakapāramīñāṇassa mahantatāya.

    ཏེསུ ཨཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ པབྦཛིཏཏོ སཏྟམེ དིཝསེ མགདྷརཊྛེ ཀལླཝཱལགཱམེ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟོ ཐིནམིདྡྷེ ཨོཀྐམནྟེ སཏྠཱརཱ སཾཝེཛིཏོ ཐིནམིདྡྷཾ ཝིནོདེཏྭཱ དྷཱཏུཀམྨཊྛཱནཾ སུཎནྟོ ཨེཝ ཨུཔརིམགྒཏྟཡཾ ཨདྷིགནྟྭཱ སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎསྶ མཏྠཀཾ པཱཔུཎི། ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ པབྦཛྫཱཡ ཨདྡྷམཱསཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ སཏྠཱརཱ སདྡྷིཾ རཱཛགཧེ སཱུཀརཁཏལེཎེ ཝིཧརནྟོ ཨཏྟནོ བྷཱགིནེཡྻསྶ དཱིགྷནཁཔརིབྦཱཛཀསྶ ཝེདནཱཔརིགྒཧསུཏྟནྟེ (མ॰ ནི॰ ༢.༢༠༡ ཨཱདཡོ) དེསིཡམཱནེ དེསནཱནུསཱརེན ཉཱཎཾ པེསེཏྭཱ པརསྶ ཝཌྜྷིཏཾ བྷཏྟཾ བྷུཉྫནྟོ ཝིཡ སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎསྶ མཏྠཀཾ པཱཔུཎི། ཨིཏི དྭིནྣཾ ཨགྒསཱཝཀཱནཾ སཏྠུ སམཱིཔེ ཨེཝ སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎཾ མཏྠཀཾ པཏྟཾ།

    Tesu āyasmā mahāmoggallāno pabbajitato sattame divase magadharaṭṭhe kallavālagāme samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhe okkamante satthārā saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā dhātukammaṭṭhānaṃ suṇanto eva uparimaggattayaṃ adhigantvā sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ pāpuṇi. Āyasmā sāriputto pabbajjāya addhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ rājagahe sūkarakhataleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante (ma. ni. 2.201 ādayo) desiyamāne desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitaṃ bhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ pāpuṇi. Iti dvinnaṃ aggasāvakānaṃ satthu samīpe eva sāvakapāramīñāṇaṃ matthakaṃ pattaṃ.

    ཨེཝཾ པཏྟསཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎོ ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ ‘‘ཀེན ཀམྨེན ཨཡཾ སམྤཏྟི ལདྡྷཱ’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟོ ཏཾ ཉཏྭཱ པཱིཏིསོམནསྶཝསེན ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེནྟོ ‘‘ཧིམཝནྟསྶ ཨཝིདཱུརེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Evaṃ pattasāvakapāramīñāṇo āyasmā sāriputto ‘‘kena kammena ayaṃ sampatti laddhā’’ti āvajjento taṃ ñatvā pītisomanassavasena udānaṃ udānento ‘‘himavantassa avidūre’’tiādimāha. Tena vuttaṃ –

    ༡༤༡.

    141.

    ‘‘ཧིམཝནྟསྶ ཨཝིདཱུརེ, ལམྦཀོ ནཱམ པབྦཏོ།

    ‘‘Himavantassa avidūre, lambako nāma pabbato;

    ཨསྶམོ སུཀཏོ མཡ྄ཧཾ, པཎྞསཱལཱ སུམཱཔིཏཱ’’ཏི༎

    Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā’’ti.

    ཏཏྠ ཧིམཝནྟསྶཱཏི ཧིམོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཧིམཝཱ, ཏསྶ ཧིམཝནྟསྶ ཨཝིདཱུརེ སམཱིཔེ, ཧིམཱལཡཔཊིབདྡྷཝནེཧི ཨཏྠོ། ལམྦཀོ ནཱམ པབྦཏོཏི ཨེཝཾནཱམཀོ པཾསུམིསྶཀཔབྦཏོ། ཨསྶམོ སུཀཏོ མཡ྄ཧནྟི ཏསྨིཾ ལམྦཀེ པབྦཏེ མཡ྄ཧཾ མམཏྠཱཡ ཀཏོ ཨསྶམོ ཨརཉྙཝཱསོ ཨཱསམནྟཏོ སམོཏི ཨསྶམོ། ནཏྠི པཝིཊྛཱནཾ སམོ པརིསྶམོ ཨེཏྠཱཏི ཝཱ ཨསྶམོ, སོ ཨིཏྠམྦྷཱུཏོ ཨརཉྙཝཱསོ སུཊྛུ ཀཏོ, རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནཀུཊིམཎྜཔཱདིཝསེན སུནྡརེནཱཀཱརེན ཀཏོཏི ཨཏྠོ། པཎྞསཱལཱཏི ཨུསཱིརཔབྦཛཱདཱིཧི པཎྞེཧི ཚཱདིཏཱ ནིཝསནཔཎྞསཱལཱཏི ཨཏྠོ།

    Tattha himavantassāti himo assa atthīti himavā, tassa himavantassa avidūre samīpe, himālayapaṭibaddhavanehi attho. Lambako nāma pabbatoti evaṃnāmako paṃsumissakapabbato. Assamo sukato mayhanti tasmiṃ lambake pabbate mayhaṃ mamatthāya kato assamo araññavāso āsamantato samoti assamo. Natthi paviṭṭhānaṃ samo parissamo etthāti vā assamo, so itthambhūto araññavāso suṭṭhu kato, rattiṭṭhānadivāṭṭhānakuṭimaṇḍapādivasena sundarenākārena katoti attho. Paṇṇasālāti usīrapabbajādīhi paṇṇehi chāditā nivasanapaṇṇasālāti attho.

    ༡༤༢.

    142.

    ‘‘ཨུཏྟཱནཀཱུལཱ ནདིཀཱ, སུཔཏིཏྠཱ མནོརམཱ།

    ‘‘Uttānakūlā nadikā, supatitthā manoramā;

    སུསུདྡྷཔུལིནཱཀིཎྞཱ, ཨཝིདཱུརེ མམསྶམཾ’’༎

    Susuddhapulinākiṇṇā, avidūre mamassamaṃ’’.

    ཏཏྠ ཨུཏྟཱནཀཱུལཱཏི ཨགམྦྷཱིརཱ ནདཱི། སུཔཏིཏྠཱཏི སུནྡརཔཏིཏྠཱ། མནོརམཱ མནལླཱིནཱ མནཱཔཱ། སུསུདྡྷཔུལིནཱཀིཎྞཱཏི སུཊྛུ དྷཝལམུཏྟཱདལསདིསཝཱལུཀཱཀིཎྞཱ གཧནཱིབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ། སཱ ཨིཏྠམྦྷཱུཏཱ ནདིཀཱ ཀུནྣདཱི མམསྶམཾ མཡ྄ཧཾ ཨསྶམསྶ ཨཝིདཱུརེ སམཱིཔེ ཨཧོསཱིཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཨསྶམ’’ནྟི ཙ སཏྟམྱཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནནྟི ཝེདིཏབྦཾ།

    Tattha uttānakūlāti agambhīrā nadī. Supatitthāti sundarapatitthā. Manoramā manallīnā manāpā. Susuddhapulinākiṇṇāti suṭṭhu dhavalamuttādalasadisavālukākiṇṇā gahanībhūtāti attho. Sā itthambhūtā nadikā kunnadī mamassamaṃ mayhaṃ assamassa avidūre samīpe ahosīti attho. ‘‘Assama’’nti ca sattamyatthe upayogavacananti veditabbaṃ.

    ༡༤༣.

    143.

    ‘‘ཨསཀྑརཱ ཨཔབྦྷཱརཱ, སཱདུ ཨཔྤཊིགནྡྷིཀཱ།

    ‘‘Asakkharā apabbhārā, sādu appaṭigandhikā;

    སནྡཏཱི ནདིཀཱ ཏཏྠ, སོབྷཡནྟཱ མམསྶམཾ’’༎

    Sandatī nadikā tattha, sobhayantā mamassamaṃ’’.

    ཏཏྠ ཨསཀྑརཱཏི ‘‘པུལིནཱཀིཎྞཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཨསཀྑརཱ སཀྑརཝིརཧིཏཱ། ཨཔབྦྷཱརཱཏི པབྦྷཱརཝིརཧིཏཱ, ཨགམྦྷཱིརཀཱུལཱཏི ཨཏྠོ། སཱདུ ཨཔྤཊིགནྡྷིཀཱཏི སཱདུརསོདཀཱ དུགྒནྡྷརཧིཏཱ མཡ྄ཧཾ ཨསྶམཔདཾ སོབྷཡནྟཱི ནདིཀཱ ཁུདྡཀནདཱི སནྡཏི པཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha asakkharāti ‘‘pulinākiṇṇā’’ti vuttattā asakkharā sakkharavirahitā. Apabbhārāti pabbhāravirahitā, agambhīrakūlāti attho. Sādu appaṭigandhikāti sādurasodakā duggandharahitā mayhaṃ assamapadaṃ sobhayantī nadikā khuddakanadī sandati pavattatīti attho.

    ༡༤༤.

    144.

    ‘‘ཀུམྦྷཱིལཱ མཀརཱ ཙེཏྠ, སུསུམཱརཱ ཙ ཀཙྪཔཱ།

    ‘‘Kumbhīlā makarā cettha, susumārā ca kacchapā;

    སནྡཏི ནདིཀཱ ཏཏྠ, སོབྷཡནྟཱ མམསྶམཾ’’༎

    Sandati nadikā tattha, sobhayantā mamassamaṃ’’.

    ཏཏྠ ཀུམྦྷཱིལམཙྪཱ མཀརམཙྪཱ ཙ སུསུམཱརཱ ཙཎྜམཙྪཱ ཙ ཀཙྪཔམཙྪཱ ཙ ཨེཏྠ ཨེཏིསྶཾ ནདིཡཾ ཀཱིལ༹ནྟཱ ཨཧེསུནྟི སམྦནྡྷོ། མམསྶམཾ སོབྷཡནྟཱ ནདིཀཱ ཁུདྡཀནདཱི སནྡཏི པཝཏྟཏཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha kumbhīlamacchā makaramacchā ca susumārā caṇḍamacchā ca kacchapamacchā ca ettha etissaṃ nadiyaṃ kīḷantā ahesunti sambandho. Mamassamaṃ sobhayantā nadikā khuddakanadī sandati pavattatīti sambandho.

    ༡༤༥.

    145.

    ‘‘པཱཋཱིནཱ པཱཝུསཱ མཙྪཱ, བལཛཱ མུཉྫརོཧིཏཱ།

    ‘‘Pāṭhīnā pāvusā macchā, balajā muñjarohitā;

    ཝགྒལཱ༹ པཔཏཱཡནྟཱ, སོབྷཡནྟི མམསྶམཾ’’༎

    Vaggaḷā papatāyantā, sobhayanti mamassamaṃ’’.

    པཱཋཱིནམཙྪཱ ཙ པཱཝུསཱ མཙྪཱ ཙ བལཛམཙྪཱ ཙ མུཉྫམཙྪཱ རོཧིཏམཙྪཱ ཙ ཝགྒལ༹མཙྪཱ ཙ ཨེཏེ སབྦེ མཙྪཛཱཏིཀཱ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ པཔཏཱཡནྟཱ ནདིཡཱ སདྡྷིཾ པཝཏྟནྟཱ མམ ཨསྶམཔདཾ སོབྷཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Pāṭhīnamacchā ca pāvusā macchā ca balajamacchā ca muñjamacchā rohitamacchā ca vaggaḷamacchā ca ete sabbe macchajātikā ito cito ca papatāyantā nadiyā saddhiṃ pavattantā mama assamapadaṃ sobhayantīti attho.

    ༡༤༦.

    146.

    ‘‘ཨུབྷོ ཀཱུལེསུ ནདིཡཱ, པུཔྥིནོ ཕལིནོ དུམཱ།

    ‘‘Ubho kūlesu nadiyā, pupphino phalino dumā;

    ཨུབྷཏོ ཨབྷིལམྦནྟཱ, སོབྷཡནྟི མམསྶམཾ’’༎

    Ubhato abhilambantā, sobhayanti mamassamaṃ’’.

    ཏཏྠ ཨུབྷོ ཀཱུལེསཱུཏི ཏསྶཱ ནདིཡཱ ཨུབྷོསུ པསྶེསུ དྷུཝཔུཔྥིནོ དྷུཝཕལིནོ རུཀྑཱ ཨུབྷཏོ ཨབྷིལམྦནྟཱ ནདིཡཱ ཨུབྷོ ཏཱིརེ ཧེཊྛཱ ཨོནམནྟཱ མམ ཨསྶམཾ སོབྷཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha ubho kūlesūti tassā nadiyā ubhosu passesu dhuvapupphino dhuvaphalino rukkhā ubhato abhilambantā nadiyā ubho tīre heṭṭhā onamantā mama assamaṃ sobhayantīti attho.

    ༡༤༧.

    147.

    ‘‘ཨམྦཱ སཱལཱ ཙ ཏིལཀཱ, པཱཊལཱི སིནྡུཝཱརཀཱ།

    ‘‘Ambā sālā ca tilakā, pāṭalī sinduvārakā;

    དིབྦགནྡྷཱ སམྤཝནྟི, པུཔྥིཏཱ མམ ཨསྶམེ’’༎

    Dibbagandhā sampavanti, pupphitā mama assame’’.

    ཏཏྠ ཨམྦཱཏི མདྷུཔིཎྜིཨམྦཱ ཙ སཱལརུཀྑཱ ཙ ཏིལཀརུཀྑཱ ཙ པཱཊལིརུཀྑཱ ཙ སིནྡུཝཱརཀརུཀྑཱ ཙ ཨེཏེ རུཀྑཱ ནིཙྩཀཱལཾ པུཔྥིཏཱ པུཔྥནྟཱ། དིབྦཱ གནྡྷཱ ཨིཝ མམ ཨསྶམེ སུགནྡྷཱ སམྤཝནྟི སམནྟཏོ པཝཱཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha ambāti madhupiṇḍiambā ca sālarukkhā ca tilakarukkhā ca pāṭalirukkhā ca sinduvārakarukkhā ca ete rukkhā niccakālaṃ pupphitā pupphantā. Dibbā gandhā iva mama assame sugandhā sampavanti samantato pavāyantīti attho.

    ༡༤༨.

    148.

    ‘‘ཙམྤཀཱ སལ༹ལཱ ནཱིཔཱ, ནཱགཔུནྣཱགཀེཏཀཱ།

    ‘‘Campakā saḷalā nīpā, nāgapunnāgaketakā;

    དིབྦགནྡྷཱ སམྤཝནྟི, པུཔྥིཏཱ མམ ཨསྶམེ’’༎

    Dibbagandhā sampavanti, pupphitā mama assame’’.

    ཏཏྠ ཙམྤཀརུཀྑཱ ཙ སལ༹ལརུཀྑཱ ཙ སུཝཎྞཝཊྚལསདིསཔུཔྥཱ ནཱིཔརུཀྑཱ ཙ ནཱགརུཀྑཱ ཙ པུནྣཱགརུཀྑཱ ཙ སུགནྡྷཡནྟཱ ཀེཏཀརུཀྑཱ ཙ ཨེཏེ སབྦེ རུཀྑཱ དིབྦཱ གནྡྷཱརིཝ མམ ཨསྶམེ པུཔྥིཏཱ ཕུལླིཏཱ སམྤཝནྟི སུགནྡྷཾ སུཊྛུ པཝཱཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha campakarukkhā ca saḷalarukkhā ca suvaṇṇavaṭṭalasadisapupphā nīparukkhā ca nāgarukkhā ca punnāgarukkhā ca sugandhayantā ketakarukkhā ca ete sabbe rukkhā dibbā gandhāriva mama assame pupphitā phullitā sampavanti sugandhaṃ suṭṭhu pavāyantīti attho.

    ༡༤༩.

    149.

    ཨསོཀཱ ཙ‘‘ཨདྷིམུཏྟཱ ཨསོཀཱ ཙ, བྷགིནཱིམཱལཱ ཙ པུཔྥིཏཱ།

    Asokā ca‘‘adhimuttā asokā ca, bhaginīmālā ca pupphitā;

    ཨངྐོལཱ བིམྦིཛཱལཱ ཙ, པུཔྥིཏཱ མམ ཨསྶམེ’’༎

    Aṅkolā bimbijālā ca, pupphitā mama assame’’.

    ཏཏྠ པུཔྥིཏཱ ཨདྷིམུཏྟཀརུཀྑཱ ཙ པུཔྥིཏཱ ཨསོཀརུཀྑཱ ཙ པུཔྥིཏཱ བྷགིནཱིམཱལཱ ཙ པུཔྥིཏཱ ཨངྐོལཱ ཙ པུཔྥིཏཱ བིམྦིཛཱལཱ ཙ ཨེཏེ རུཀྑཱ མམ ཨསྶམེ ཕུལླིཏཱ སོབྷཡནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha pupphitā adhimuttakarukkhā ca pupphitā asokarukkhā ca pupphitā bhaginīmālā ca pupphitā aṅkolā ca pupphitā bimbijālā ca ete rukkhā mama assame phullitā sobhayantīti sambandho.

    ༡༥༠.

    150.

    ‘‘ཀེཏཀཱ ཀནྡལི ཙེཝ, གོདྷུཀཱ ཏིཎསཱུལིཀཱ།

    ‘‘Ketakā kandali ceva, godhukā tiṇasūlikā;

    དིབྦགནྡྷཾ སམྤཝནྟཱ, སོབྷཡནྟི མམསྶམཾ’’༎

    Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ’’.

    ཏཏྠ ཀེཏཀཱཏི སུགནྡྷཀེཏཀགཙྪཱ ཙ། ཀནྡལིརུཀྑཱ ཙ གོདྷུཀརུཀྑཱ ཙ ཏིཎསཱུལིཀགཙྪཱ ཙ ཨེཏེ སབྦེ རུཀྑཛཱཏིཀཱ དིབྦགནྡྷཾ པཝཱཡམཱནཱ མམ ཨསྶམཾ སཀལཾ སོབྷཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha ketakāti sugandhaketakagacchā ca. Kandalirukkhā ca godhukarukkhā ca tiṇasūlikagacchā ca ete sabbe rukkhajātikā dibbagandhaṃ pavāyamānā mama assamaṃ sakalaṃ sobhayantīti attho.

    ༡༥༡.

    151.

    ‘‘ཀཎིཀཱརཱ ཀཎྞིཀཱ ཙ, ཨསནཱ ཨཛྫུནཱ བཧཱུ།

    ‘‘Kaṇikārā kaṇṇikā ca, asanā ajjunā bahū;

    དིབྦགནྡྷཾ སམྤཝནྟཱ, སོབྷཡནྟི མམསྶམཾ’’༎

    Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ’’.

    ཨེཏེ ཀཎིཀཱརཱདཡོ རུཀྑཱ མམ ཨསྶམཾ སཀལཾ སོབྷཡནྟཱ དིབྦགནྡྷཾ སམྤཝཱཡནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Ete kaṇikārādayo rukkhā mama assamaṃ sakalaṃ sobhayantā dibbagandhaṃ sampavāyantīti sambandho.

    ༡༥༢.

    152.

    ‘‘པུནྣཱགཱ གིརིཔུནྣཱགཱ, ཀོཝིལཱ༹རཱ ཙ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Punnāgā giripunnāgā, koviḷārā ca pupphitā;

    དིབྦགནྡྷཾ སམྤཝནྟཱ, སོབྷཡནྟི མམསྶམཾ’’༎

    Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ’’.

    པུནྣཱགཱདཡོ རུཀྑཱ དིབྦགནྡྷཾ པཝཱཡམཱནཱ མམ ཨསྶམཾ སོབྷཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Punnāgādayo rukkhā dibbagandhaṃ pavāyamānā mama assamaṃ sobhayantīti attho.

    ༡༥༣.

    153.

    ‘‘ཨུདྡཱལཀཱ ཙ ཀུཊཛཱ, ཀདམྦཱ ཝཀུལཱ བཧཱུ།

    ‘‘Uddālakā ca kuṭajā, kadambā vakulā bahū;

    དིབྦགནྡྷཾ སམྤཝནྟཱ, སོབྷཡནྟི མམསྶམཾ’’༎

    Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ’’.

    ཨུདྡཱལཀཱདཡོ རུཀྑཱ དིབྦགནྡྷཾ ཝཱཡམཱནཱ མམ ཨསྶམཾ སོབྷཡནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Uddālakādayo rukkhā dibbagandhaṃ vāyamānā mama assamaṃ sobhayantīti sambandho.

    ༡༥༤.

    154.

    ‘‘ཨཱལ༹ཀཱ ཨིསིམུགྒཱ ཙ, ཀདལིམཱཏུལུངྒིཡོ།

    ‘‘Āḷakā isimuggā ca, kadalimātuluṅgiyo;

    གནྡྷོདཀེན སཾཝཌྜྷཱ, ཕལཱནི དྷཱརཡནྟི ཏེ’’༎

    Gandhodakena saṃvaḍḍhā, phalāni dhārayanti te’’.

    ཏཏྠ ཨེཏེ ཨཱལ༹ཀཱདཡོ གཙྪཱ ཙནྡནཱདིསུགནྡྷགནྡྷོདཀེན ཝཌྜྷིཏྭཱ སུཝཎྞཕལཱནི དྷཱརེནྟཱ མམ ཨསྶམཾ སོབྷཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha ete āḷakādayo gacchā candanādisugandhagandhodakena vaḍḍhitvā suvaṇṇaphalāni dhārentā mama assamaṃ sobhayantīti attho.

    ༡༥༥.

    155.

    ‘‘ཨཉྙེ པུཔྥནྟི པདུམཱ, ཨཉྙེ ཛཱཡནྟི ཀེསརཱི།

    ‘‘Aññe pupphanti padumā, aññe jāyanti kesarī;

    ཨཉྙེ ཨོཔུཔྥཱ པདུམཱ, པུཔྥིཏཱ ཏལཱ༹ཀེ ཏདཱ’’༎

    Aññe opupphā padumā, pupphitā taḷāke tadā’’.

    ཏཏྠ ཨཉྙེ པུཔྥནྟི པདུམཱཏི མམ ཨསྶམསྶ ཨཝིདཱུརེ ཏལཱ༹ཀེ ཨཉྙེ ཨེཀཙྩེ པདུམཱ པུཔྥནྟི, ཨེཀཙྩེ ཀེསརཱི པདུམཱ ཛཱཡནྟི ནིབྦཏྟནྟི, ཨེཀཙྩེ པདུམཱ ཨོཔུཔྥཱ ཝིགལིཏཔཏྟཀེསརཱཏི ཨཏྠོ།

    Tattha aññe pupphanti padumāti mama assamassa avidūre taḷāke aññe ekacce padumā pupphanti, ekacce kesarī padumā jāyanti nibbattanti, ekacce padumā opupphā vigalitapattakesarāti attho.

    ༡༥༦.

    156.

    ‘‘གབྦྷཾ གཎྷནྟི པདུམཱ, ནིདྡྷཱཝནྟི མུལཱ༹ལིཡོ།

    ‘‘Gabbhaṃ gaṇhanti padumā, niddhāvanti muḷāliyo;

    སིངྒྷཱཊིཔཏྟམཱཀིཎྞཱ, སོབྷནྟི ཏལཱ༹ཀེ ཏདཱ’’༎

    Siṅghāṭipattamākiṇṇā, sobhanti taḷāke tadā’’.

    ཏཏྠ གབྦྷཾ གཎྷནྟི པདུམཱཏི ཏདཱ ཏཱཔསེན ཧུཏྭཱ མམ ཝསནསམཡེ ཨེཀཙྩེ པདུམཱ ཏལཱ༹ཀབྦྷནྟརེ མཀུལ༹པུཔྥཱདཡོ གཎྷནྟི། མུལཱ༹ལིཡོ པདུམམཱུལཱ ནིདྡྷཱཝནྟི ཨིཏོ ཀདྡམབྦྷནྟརཏོ ཧཏྠིདཱཋཱ ཝིཡ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ། པཏྟཔུཔྥམཱཀིཎྞཱ གཧནཱིབྷཱུཏཱ སིངྒྷཱཊིཡོ སོབྷཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha gabbhaṃ gaṇhanti padumāti tadā tāpasena hutvā mama vasanasamaye ekacce padumā taḷākabbhantare makuḷapupphādayo gaṇhanti. Muḷāliyo padumamūlā niddhāvanti ito kaddamabbhantarato hatthidāṭhā viya gacchantīti attho. Pattapupphamākiṇṇā gahanībhūtā siṅghāṭiyo sobhayantīti attho.

    ༡༥༧.

    157.

    ‘‘ནཡིཏཱ ཨམྦགནྡྷཱི ཙ, ཨུཏྟལཱི བནྡྷུཛཱིཝཀཱ།

    ‘‘Nayitā ambagandhī ca, uttalī bandhujīvakā;

    དིབྦགནྡྷཱ སམྤཝནྟི, པུཔྥིཏཱ ཏལཱ༹ཀེ ཏདཱ’’༎

    Dibbagandhā sampavanti, pupphitā taḷāke tadā’’.

    ཏདཱ མམ ཝསནསམཡེ ཏལཱ༹ཀསྶ སམཱིཔེ ནཡིཏཱ ཙ གཙྪཱ ཨམྦགནྡྷཱི ཙ གཙྪཱ ཨུཏྟལཱི ནཱམ གཙྪཱ ཙ བནྡྷུཛཱིཝཀཱ ཙ ཨེཏེ སབྦེ གཙྪཱ པུཔྥིཏཱ པུཔྥདྷཱརིཏཱ སུགནྡྷཝཱཧཀཱ ཏལཱ༹ཀཾ སོབྷཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tadā mama vasanasamaye taḷākassa samīpe nayitā ca gacchā ambagandhī ca gacchā uttalī nāma gacchā ca bandhujīvakā ca ete sabbe gacchā pupphitā pupphadhāritā sugandhavāhakā taḷākaṃ sobhayantīti attho.

    ༡༥༨.

    158.

    ‘‘པཱཋཱིནཱ པཱཝུསཱ མཙྪཱ, བལཛཱ མུཉྫརོཧིཏཱ།

    ‘‘Pāṭhīnā pāvusā macchā, balajā muñjarohitā;

    སཾགུལཱ མགྒུརཱ ཙེཝ, ཝསནྟི ཏལཱ༹ཀེ ཏདཱ’’༎

    Saṃgulā maggurā ceva, vasanti taḷāke tadā’’.

    ཏདཱ མམ ཝསནསམཡེ ནིབྦྷཱིཏཱ པཱཋཱིནཱདཡོ མཙྪཱ ཏལཱ༹ཀེ ཝསནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tadā mama vasanasamaye nibbhītā pāṭhīnādayo macchā taḷāke vasantīti sambandho.

    ༡༥༩.

    159.

    ‘‘ཀུམྦྷཱིལཱ སུསུམཱརཱ ཙ, ཏནྟིགཱཧཱ ཙ རཀྑསཱ།

    ‘‘Kumbhīlā susumārā ca, tantigāhā ca rakkhasā;

    ཨོགུཧཱ ཨཛགརཱ ཙ, ཝསནྟི ཏལཱ༹ཀེ ཏདཱ’’༎

    Oguhā ajagarā ca, vasanti taḷāke tadā’’.

    ཏདཱ མམ ཝསནསམཡེ མམ ཨསྶམསམཱིཔེ ཏལཱ༹ཀེ ཨེཏེ ཀུམྦྷཱིལཱདཡོ མཙྪཱ ནིབྦྷཱིཏཱ ནིརཱུཔདྡཝཱ ཝསནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tadā mama vasanasamaye mama assamasamīpe taḷāke ete kumbhīlādayo macchā nibbhītā nirūpaddavā vasantīti sambandho.

    ༡༦༠.

    160.

    ‘‘པཱརེཝཏཱ རཝིཧཾསཱ, ཙཀྐཝཱཀཱ ནདཱིཙརཱ།

    ‘‘Pārevatā ravihaṃsā, cakkavākā nadīcarā;

    ཀོཀིལཱ སུཀསཱལི༹ཀཱ, ཨུཔཛཱིཝནྟི ཏཾ སརཾ’’༎

    Kokilā sukasāḷikā, upajīvanti taṃ saraṃ’’.

    ཏཏྠ མམ ཨསྶམསམཱིཔེ སརཾ ནིསྶཱཡ པཱརེཝཏཱཔཀྑཱི ཙ རཝིཧཾསཱཔཀྑཱི ཙ ནདཱིཙརཱ ཙཀྐཝཱཀཔཀྑཱི ཙ ཀོཀིལཱཔཀྑཱི ཙ སུཀཔཀྑཱི ཙ སཱལི༹ཀཱཔཀྑཱི ཙ ཏཾ སརཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཛཱིཝནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha mama assamasamīpe saraṃ nissāya pārevatāpakkhī ca ravihaṃsāpakkhī ca nadīcarā cakkavākapakkhī ca kokilāpakkhī ca sukapakkhī ca sāḷikāpakkhī ca taṃ saraṃ upanissāya jīvantīti sambandho.

    ༡༦༡.

    161.

    ‘‘ཀུཀུཏྠཀཱ ཀུལཱི༹རཀཱ, ཝནེ པོཀྑརསཱཏཀཱ།

    ‘‘Kukutthakā kuḷīrakā, vane pokkharasātakā;

    དིནྡིབྷཱ སུཝཔོཏཱ ཙ, ཨུཔཛཱིཝནྟི ཏཾ སརཾ’’༎

    Dindibhā suvapotā ca, upajīvanti taṃ saraṃ’’.

    ཏཏྠ ཀུཀུཏྠཀཱཏི ཨེཝཾནཱམིཀཱ པཀྑཱི ཙ། ཀུལཱི༹རཀཱཏི ཨེཝཾནཱམིཀཱ པཀྑཱི ཙ། ཝནེ པོཀྑརསཱཏཀཱ པཀྑཱི ཙ དིནྡིབྷཱ པཀྑཱི ཙ སུཝཔོཏཱ པཀྑཱི ཙ ཨེཏེ སབྦེ པཀྑིནོ ཏཾ མམ ཨསྶམསམཱིཔེ སརཾ ནིསྶཱཡ ཛཱིཝནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha kukutthakāti evaṃnāmikā pakkhī ca. Kuḷīrakāti evaṃnāmikā pakkhī ca. Vane pokkharasātakā pakkhī ca dindibhā pakkhī ca suvapotā pakkhī ca ete sabbe pakkhino taṃ mama assamasamīpe saraṃ nissāya jīvantīti sambandho.

    ༡༦༢.

    162.

    ‘‘ཧཾསཱ ཀོཉྩཱ མཡཱུརཱ ཙ, ཀོཀིལཱ ཏམྦཙཱུལ༹ཀཱ།

    ‘‘Haṃsā koñcā mayūrā ca, kokilā tambacūḷakā;

    པམྨཀཱ ཛཱིཝཾཛཱིཝཱ ཙ, ཨུཔཛཱིཝནྟི ཏཾ སརཾ’’༎

    Pammakā jīvaṃjīvā ca, upajīvanti taṃ saraṃ’’.

    སབྦེ ཨེཏེ ཧཾསཱདཡོ པཀྑིནོ ཏཾ སརཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཛཱིཝནྟི ཛཱིཝིཀཾ པཱལེནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Sabbe ete haṃsādayo pakkhino taṃ saraṃ upanissāya jīvanti jīvikaṃ pālentīti attho.

    ༡༦༣.

    163.

    ‘‘ཀོསིཀཱ པོཊྛསཱིསཱ ཙ, ཀུརརཱ སེནཀཱ བཧཱུ།

    ‘‘Kosikā poṭṭhasīsā ca, kurarā senakā bahū;

    མཧཱཀཱལཱ༹ ཙ སཀུཎཱ, ཨུཔཛཱིཝནྟི ཏཾ སརཾ’’༎

    Mahākāḷā ca sakuṇā, upajīvanti taṃ saraṃ’’.

    ཏཏྠ ཀོསིཀཱ ཙ པཀྑཱི པོཊྛསཱིསཱ ཙ པཀྑཱི ཀུརརཱ ཙ པཀྑཱི སེནཀཱ ཙ པཀྑཱི མཧཱཀཱལཱ༹ ཙ པཀྑཱི ཐལེ བཧཱུ པཀྑིནོ ཏཾ སརཾ ཏསྶ སརསྶ སམཱིཔེ ཛཱིཝནྟི ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha kosikā ca pakkhī poṭṭhasīsā ca pakkhī kurarā ca pakkhī senakā ca pakkhī mahākāḷā ca pakkhī thale bahū pakkhino taṃ saraṃ tassa sarassa samīpe jīvanti jīvikaṃ kappentīti attho.

    ༡༦༤.

    164.

    ‘‘པསདཱ ཙ ཝརཱཧཱ ཙ, ཙམརཱ གཎྜཀཱ བཧཱུ།

    ‘‘Pasadā ca varāhā ca, camarā gaṇḍakā bahū;

    རོཧིཙྩཱ སུཀཔོཏཱ ཙ, ཨུཔཛཱིཝནྟི ཏཾ སརཾ’’༎

    Rohiccā sukapotā ca, upajīvanti taṃ saraṃ’’.

    ཏཏྠ པསདཱདཡོ ཨེཏེ མིགཱ ཏཾ སརཾ ཏསྨིཾ སརསམཱིཔེ, བྷུམྨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཛཱིཝིཏཾ པརིཔཱལེནྟཱ ཝིཧརནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha pasadādayo ete migā taṃ saraṃ tasmiṃ sarasamīpe, bhummatthe upayogavacanaṃ, jīvitaṃ paripālentā viharantīti attho.

    ༡༦༥.

    165.

    ‘‘སཱིཧབྱགྒྷཱ ཙ དཱིཔཱི ཙ, ཨཙྪཀོཀཏརཙྪཀཱ།

    ‘‘Sīhabyagghā ca dīpī ca, acchakokataracchakā;

    ཏིདྷཱ པབྷིནྣམཱཏངྒཱ, ཨུཔཛཱིཝནྟི ཏཾ སརཾ’’༎

    Tidhā pabhinnamātaṅgā, upajīvanti taṃ saraṃ’’.

    ཨེཏེ སཱིཧཱདཡོ ཙཏུཔྤདཱ སརསམཱིཔེ ཨུཔདྡཝརཧིཏཱ ཛཱིཝནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Ete sīhādayo catuppadā sarasamīpe upaddavarahitā jīvantīti sambandho.

    ༡༦༦.

    166.

    ‘‘ཀིནྣརཱ ཝཱནརཱ ཙེཝ, ཨཐོཔི ཝནཀམྨིཀཱ།

    ‘‘Kinnarā vānarā ceva, athopi vanakammikā;

    ཙེཏཱ ཙ ལུདྡཀཱ ཙེཝ, ཨུཔཛཱིཝནྟི ཏཾ སརཾ’’༎

    Cetā ca luddakā ceva, upajīvanti taṃ saraṃ’’.

    ཨེཏྠ ཨེཏེ ཨེཝཾནཱམིཀཱ ཀིནྣརཱདཡོ སཏྟཱ ཏསྨིཾ སརསམཱིཔེ ཝསནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Ettha ete evaṃnāmikā kinnarādayo sattā tasmiṃ sarasamīpe vasantīti attho.

    ༡༦༧.

    167.

    ‘‘ཏིནྡུཀཱནི པིཡཱལཱནི, མདྷུཀེཀཱ སུམཱརིཡོ།

    ‘‘Tindukāni piyālāni, madhukekā sumāriyo;

    དྷུཝཾ ཕལཱནི དྷཱརེནྟི, ཨཝིདཱུརེ མམསྶམཾ’’༎

    Dhuvaṃ phalāni dhārenti, avidūre mamassamaṃ’’.

    ཏཏྠ ཨེཏེ ཏིནྡུཀཱདཡོ རུཀྑཱ དྷུཝཾ ཧེམནྟགིམྷཝསྶཱནསངྑཱཏེ ཀཱལཏྟཡེ མམ ཨསྶམཏོ ཨཝིདཱུརེ ཋཱནེ མདྷུརཕལཱནི དྷཱརེནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha ete tindukādayo rukkhā dhuvaṃ hemantagimhavassānasaṅkhāte kālattaye mama assamato avidūre ṭhāne madhuraphalāni dhārentīti sambandho.

    ༡༦༨.

    168.

    ‘‘ཀོསམྦཱ སལ༹ལཱ ནིམྦཱ, སཱདུཕལསམཱཡུཏཱ།

    ‘‘Kosambā saḷalā nimbā, sāduphalasamāyutā;

    དྷུཝཾ ཕལཱནི དྷཱརེནྟི, ཨཝིདཱུརེ མམསྶམཾ’’༎

    Dhuvaṃ phalāni dhārenti, avidūre mamassamaṃ’’.

    ཏཏྠ ཨེཏེ ཀོསམྦཱདཡོ རུཀྑཱ སཱརཕལཱ མདྷུརཕལཱ ཨུཏྟམཕལཱ སམཱཡུཏཱ སཾ སུཊྛུ ཨཱཡུཏཱ སམངྒཱིབྷཱུཏཱ ནིཙྩཾ ཕལདྷཱརིནོ མམ ཨསྶམསམཱིཔེ སོབྷནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha ete kosambādayo rukkhā sāraphalā madhuraphalā uttamaphalā samāyutā saṃ suṭṭhu āyutā samaṅgībhūtā niccaṃ phaladhārino mama assamasamīpe sobhantīti attho.

    ༡༦༩.

    169.

    ‘‘ཧརཱིཏཀཱ ཨཱམལཀཱ, ཨམྦཛམྦུཝིབྷཱིཏཀཱ།

    ‘‘Harītakā āmalakā, ambajambuvibhītakā;

    ཀོལཱ བྷལླཱཏཀཱ བིལླཱ, ཕལཱནི དྷཱརཡནྟི ཏེ’’༎

    Kolā bhallātakā billā, phalāni dhārayanti te’’.

    ཏེ ཧརཱིཏཀཱདཡོ རུཀྑཱ མམ ཨསྶམསམཱིཔེ ཛཱཏཱ ནིཙྩཾ ཕལཱནི དྷཱརཡནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Te harītakādayo rukkhā mama assamasamīpe jātā niccaṃ phalāni dhārayantīti sambandho.

    ༡༧༠.

    170.

    ‘‘ཨཱལུཝཱ ཙ ཀལ༹མྦཱ ཙ, བིལཱ༹ལཱིཏཀྐལཱ༹ནི ཙ།

    ‘‘Āluvā ca kaḷambā ca, biḷālītakkaḷāni ca;

    ཛཱིཝཀཱ སུཏཀཱ ཙེཝ, བཧཱུཀཱ མམ ཨསྶམེ’’༎

    Jīvakā sutakā ceva, bahūkā mama assame’’.

    ཨེཏེ ཨཱལུཝཱདཡོ མཱུལཕལཱ ཁུདྡཱ མདྷུརསཱ མམ ཨསྶམསམཱིཔེ བཧཱུ སནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Ete āluvādayo mūlaphalā khuddā madhurasā mama assamasamīpe bahū santīti sambandho.

    ༡༧༡.

    171.

    ‘‘ཨསྶམསྶཱཝིདཱུརམྷི, ཏལཱ༹ཀཱསུཾ སུནིམྨིཏཱ།

    ‘‘Assamassāvidūramhi, taḷākāsuṃ sunimmitā;

    ཨཙྪོདཀཱ སཱིཏཛལཱ, སུཔཏིཏྠཱ མནོརམཱ’’༎

    Acchodakā sītajalā, supatitthā manoramā’’.

    ཏཏྠ ཨསྶམསྶཱཝིདཱུརམྷི ཨསྶམསྶ སམཱིཔེ སུནིམྨིཏཱ སུཊྛུ ཨཱརོཧནཨོརོཧནཀྑམཾ ཀཏྭཱ ནིམྨིཏཱ ཨཙྪོདཀཱ ཝིཔྤསནྣོདཀཱ སཱིཏཛལཱ སཱིཏོདཀཱ སུཔཏིཏྠཱ སུནྡརཏིཏྠཱ མནོརམཱ སོམནསྶཀརཱ ཏལཱ༹ཀཱ ཨཱསུཾ ཨཧེསུནྟི ཨཏྠོ།

    Tattha assamassāvidūramhi assamassa samīpe sunimmitā suṭṭhu ārohanaorohanakkhamaṃ katvā nimmitā acchodakā vippasannodakā sītajalā sītodakā supatitthā sundaratitthā manoramā somanassakarā taḷākā āsuṃ ahesunti attho.

    ༡༧༢.

    172.

    ‘‘པདུམུཔྤལསཉྪནྣཱ, པུཎྜརཱིཀསམཱཡུཏཱ།

    ‘‘Padumuppalasañchannā, puṇḍarīkasamāyutā;

    མནྡཱལཀེཧི སཉྪནྣཱ, དིབྦགནྡྷོཔཝཱཡཏི’’༎

    Mandālakehi sañchannā, dibbagandhopavāyati’’.

    ཏཏྠ པདུམེཧི ཙ ཨུཔྤལེཧི ཙ སཉྪནྣཱ པརིཔུཎྞཱ པུཎྜརཱིཀེཧི སམཱཡུཏཱ སམངྒཱིབྷཱུཏཱ མནྡཱལཀེཧི ཙ སཉྪནྣཱ གཧནཱིབྷཱུཏཱ ཏལཱ༹ཀཱ དིབྦགནྡྷཱནི ཨུཔཝཱཡནྟི སམནྟཏོ ཝཱཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha padumehi ca uppalehi ca sañchannā paripuṇṇā puṇḍarīkehi samāyutā samaṅgībhūtā mandālakehi ca sañchannā gahanībhūtā taḷākā dibbagandhāni upavāyanti samantato vāyantīti attho.

    ༡༧༣.

    173.

    ‘‘ཨེཝཾ སབྦངྒསམྤནྣེ, པུཔྥིཏེ ཕལིཏེ ཝནེ།

    ‘‘Evaṃ sabbaṅgasampanne, pupphite phalite vane;

    སུཀཏེ ཨསྶམེ རམྨེ, ཝིཧརཱམི ཨཧཾ ཏདཱ’’༎

    Sukate assame ramme, viharāmi ahaṃ tadā’’.

    ཏཏྠ ཨེཝཾ སབྦངྒསམྤནྣེཏི ཨབྦེཧི ནདིཀཱདིཨཝཡཝེཧི སམྤནྣེ པརིཔུཎྞེ པུཔྥཕལརུཀྑེཧི གཧནཱིབྷཱུཏེ ཝནེ སུཀཏེ རམཎཱིཡེ ཨསྶམེ ཨརཉྙཱཝཱསེ ཏདཱ ཏཱཔསབྷཱུཏཀཱལེ ཨཧཾ ཝིཧརཱམཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha evaṃ sabbaṅgasampanneti abbehi nadikādiavayavehi sampanne paripuṇṇe pupphaphalarukkhehi gahanībhūte vane sukate ramaṇīye assame araññāvāse tadā tāpasabhūtakāle ahaṃ viharāmīti attho.

    ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨསྶམསམྤཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཏྟནོ སཱིལཱདིགུཎསམྤཏྟིཾ དསྶེནྟོ –

    Ettāvatā assamasampattiṃ dassetvā idāni attano sīlādiguṇasampattiṃ dassento –

    ༡༧༤.

    174.

    ‘‘སཱིལཝཱ ཝཏསམྤནྣོ, ཛྷཱཡཱི ཛྷཱནརཏོ སདཱ།

    ‘‘Sīlavā vatasampanno, jhāyī jhānarato sadā;

    པཉྩཱབྷིཉྙཱབལཔྤཏྟོ, སུརུཙི ནཱམ ཏཱཔསོ’’ཏི༎ – ཨཱཧ།

    Pañcābhiññābalappatto, suruci nāma tāpaso’’ti. – āha;

    ཏཏྠ སཱིལཝཱཏི ཛྷཱནསམྤཡུཏྟཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལསདིསེཧི པཉྩཧི སཱིལེཧི སམྤུཎྞོཏི ཨཏྠོ། ཝཏསམྤནྣོཏི ‘‘ཨིཏོ པཊྛཱཡ གྷརཱཝཱསཾ པཉྩ ཀཱམགུཎེ ཝཱ ན སེཝིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏསམཱདཱནེན སམྤནྣོ། ཛྷཱཡཱིཏི ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེཧི ཛྷཱཡཱི ཛྷཱཡནསཱིལོ། ཛྷཱནརཏོཏི ཨེཏེསུ ཛྷཱནེསུ རཏོ ཨལླཱིནོ སདཱ སམྤུཎྞོ། པཉྩཱབྷིཉྙཱབལཔྤཏྟོཏི ཨིདྡྷིཝིདྷདིབྦསོཏཔརཙིཏྟཝིཛཱནནཔུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིདིབྦཙཀྑུསངྑཱཏཱཧི པཉྩཧི ཨབྷིཉྙཱཧི ཝིསེསཔཉྙཱཧི བལསམྤནྣོ, པརིཔུཎྞོཏི ཨཏྠོ། ནཱམེན སུརུཙི ནཱམ ཏཱཔསོ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཱམཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha sīlavāti jhānasampayuttacatupārisuddhisīlasadisehi pañcahi sīlehi sampuṇṇoti attho. Vatasampannoti ‘‘ito paṭṭhāya gharāvāsaṃ pañca kāmaguṇe vā na sevissāmī’’ti vatasamādānena sampanno. Jhāyīti lakkhaṇūpanijjhānaārammaṇūpanijjhānehi jhāyī jhāyanasīlo. Jhānaratoti etesu jhānesu rato allīno sadā sampuṇṇo. Pañcābhiññābalappattoti iddhividhadibbasotaparacittavijānanapubbenivāsānussatidibbacakkhusaṅkhātāhi pañcahi abhiññāhi visesapaññāhi balasampanno, paripuṇṇoti attho. Nāmena suruci nāma tāpaso hutvā viharāmīti sambandho.

    ཨེཏྟཀེན ཨཏྟནོ གུཎསམྤཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ པརིསསམྤཏྟིཾ དསྶེནྟོ –

    Ettakena attano guṇasampattiṃ dassetvā parisasampattiṃ dassento –

    ༡༧༥.

    175.

    ‘‘ཙཏུཝཱིསསཧསྶཱནི, སིསྶཱ མཡ྄ཧཾ ཨུཔཊྛཧུཾ།

    ‘‘Catuvīsasahassāni, sissā mayhaṃ upaṭṭhahuṃ;

    སབྦེ མཾ བྲཱཧྨཎཱ ཨེཏེ, ཛཱཏིམནྟོ ཡསསྶིནོ’’ཏི༎ – ཨཱདིམཱཧ།

    Sabbe maṃ brāhmaṇā ete, jātimanto yasassino’’ti. – ādimāha;

    ཏཏྠ ཨེཏེ སབྦེ ཙཏུཝཱིསཏིསཧསྶབྲཱཧྨཎཱ མཡ྄ཧཾ སིསྶཱ ཛཱཏིམནྟོ ཛཱཏིསམྤནྣཱ ཡསསྶིནོ པརིཝཱརསམྤནྣཱ མཾ ཨུཔཊྛཧུནྟི སམྦནྡྷོ།

    Tattha ete sabbe catuvīsatisahassabrāhmaṇā mayhaṃ sissā jātimanto jātisampannā yasassino parivārasampannā maṃ upaṭṭhahunti sambandho.

    ༡༧༦.

    176.

    ‘‘ལཀྑཎེ ཨིཏིཧཱསེ ཙ, སནིགྷཎྜུསཀེཊུབྷེ།

    ‘‘Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇḍusakeṭubhe;

    པདཀཱ ཝེཡྻཱཀརཎཱ, སདྷམྨེ པཱརམིཾ གཏཱ’’༎

    Padakā veyyākaraṇā, sadhamme pāramiṃ gatā’’.

    ཏཏྠ ལཀྑཎེཏི ལཀྑཎསཏྠེ། སབྦལོཀིཡཱནཾ ཨིཏྠིཔུརིསཱནཾ ‘‘ཨིམེཧི ལཀྑཎེཧི སམནྣཱགཏཱ དུཀྑིཏཱ བྷཝནྟི, ཨིམེཧི སུཁིཏཱ བྷཝནྟཱི’’ཏི ལཀྑཎཾ ཛཱནཱཏི། ཏཔྤཀཱསཀོ གནྠོ ལཀྑཎཾ, ཏསྨིཾ ལཀྑཎེ ཙ། ཨིཏིཧཱསེཏི ‘‘ཨིཏིཧ ཨཱས ཨིཏིཧ ཨཱསཱ’’ཏི ཝུཏྟཝཙནཔཊིདཱིཔཀེ གནྠེ། ལཀྑཎེ ཙ ཨིཏིཧཱསེ ཙ པཱརམིཾ པརིཡོསཱནཾ གཏཱཏི སམྦནྡྷོ། རུཀྑཔབྦཏཱདཱིནཾ ནཱམཔྤཀཱསཀགནྠཾ ‘‘ནིགྷཎྜཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི། ཀེཊཱུབྷེཏི ཀིརིཡཱཀཔྤཝིཀཔྤཱནཾ ཀཝཱིནཾ ཨུཔཀཱརཀོ གནྠོ། ནིགྷཎྜུཡཱ སཧ ཝཏྟཏཱིཏི སནིགྷཎྜུ, ཀེཊུབྷེན སཧ ཝཏྟཏཱིཏི སཀེཊུབྷཾ, ཏསྨིཾ སནིགྷཎྜུསཀེཊུབྷེ ཝེདཏྟཡེ པཱརམིཾ གཏཱཏི སམྦནྡྷོ། པདཀཱཏི ནཱམཔདསམཱསཏདྡྷིཏཱཁྱཱཏཀིཏཀཱདིཔདེསུ ཚེཀཱ ། ཝེཡྻཱཀརཎཱནི ཙནྡཔཱཎིནཱིཡཀལཱཔཱདིབྱཱཀརཎེ ཚེཀཱ། སདྷམྨེ པཱརམིཾ གཏཱཏི ཨཏྟནོ དྷམྨེ བྲཱཧྨཎདྷམྨེ ཝེདཏྟཡེ པཱརམིཾ པརིཡོསཱནཾ གཏཱ པཏྟཱཏི ཨཏྠོ།

    Tattha lakkhaṇeti lakkhaṇasatthe. Sabbalokiyānaṃ itthipurisānaṃ ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgatā dukkhitā bhavanti, imehi sukhitā bhavantī’’ti lakkhaṇaṃ jānāti. Tappakāsako gantho lakkhaṇaṃ, tasmiṃ lakkhaṇe ca. Itihāseti ‘‘itiha āsa itiha āsā’’ti vuttavacanapaṭidīpake ganthe. Lakkhaṇe ca itihāse ca pāramiṃ pariyosānaṃ gatāti sambandho. Rukkhapabbatādīnaṃ nāmappakāsakaganthaṃ ‘‘nighaṇḍū’’ti vuccati. Keṭūbheti kiriyākappavikappānaṃ kavīnaṃ upakārako gantho. Nighaṇḍuyā saha vattatīti sanighaṇḍu, keṭubhena saha vattatīti sakeṭubhaṃ, tasmiṃ sanighaṇḍusakeṭubhe vedattaye pāramiṃ gatāti sambandho. Padakāti nāmapadasamāsataddhitākhyātakitakādipadesu chekā . Veyyākaraṇāni candapāṇinīyakalāpādibyākaraṇe chekā. Sadhamme pāramiṃ gatāti attano dhamme brāhmaṇadhamme vedattaye pāramiṃ pariyosānaṃ gatā pattāti attho.

    ༡༧༧.

    177.

    ‘‘ཨུཔྤཱཏེསུ ནིམིཏྟེསུ, ལཀྑཎེསུ ཙ ཀོཝིདཱ།

    ‘‘Uppātesu nimittesu, lakkhaṇesu ca kovidā;

    པཐབྱཱ བྷཱུམནྟལིཀྑེ, མམ སིསྶཱ སུསིཀྑིཏཱ’’༎

    Pathabyā bhūmantalikkhe, mama sissā susikkhitā’’.

    ཏཏྠ ཨུཀྐཱཔཱཏབྷཱུམིཀམྤཱདིཀེསུ ཨུཔྤཱཏེསུ ཙ སུབྷནིམིཏྟཱསུབྷནིམིཏྟེསུ ཙ ཨིཏྠིལཀྑཎཔུརིསལཀྑཎམཧཱཔུརིསལཀྑཎེསུ ཙ ཀོཝིདཱ ཚེཀཱ། པཐཝིཡཱ ཙ བྷཱུམིཡཱ ཙ སཀལལོཀེ ཙ ཨནྟལིཀྑེ ཨཱཀཱསེ ཙཱཏི སབྦཏྠ མམ སིསྶཱ སུསིཀྑིཏཱ།

    Tattha ukkāpātabhūmikampādikesu uppātesu ca subhanimittāsubhanimittesu ca itthilakkhaṇapurisalakkhaṇamahāpurisalakkhaṇesu ca kovidā chekā. Pathaviyā ca bhūmiyā ca sakalaloke ca antalikkhe ākāse cāti sabbattha mama sissā susikkhitā.

    ༡༧༨.

    178.

    ‘‘ཨཔྤིཙྪཱ ནིཔཀཱ ཨེཏེ, ཨཔྤཱཧཱརཱ ཨལོལུཔཱ།

    ‘‘Appicchā nipakā ete, appāhārā alolupā;

    ལཱབྷཱལཱབྷེན སནྟུཊྛཱ, པརིཝཱརེནྟི མཾ སདཱ’’༎

    Lābhālābhena santuṭṭhā, parivārenti maṃ sadā’’.

    ཏཏྠ ཨཔྤིཙྪཱཏི ཨཔྤཀེནཱཔི ཡཱཔེནྟཱ། ནིཔཀཱཏི ནེཔཀྐསངྑཱཏཱཡ པཉྙཱཡ སམནྣཱགཏཱ། ཨཔྤཱཧཱརཱཏི ཨེཀཱཧཱརཱ ཨེཀབྷཏྟིཀཱཏི ཨཏྠོ། ཨལོལུཔཱཏི ལོལུཔཏཎྷཱཡ ཨཔྤཝཏྟནཀཱ། ལཱབྷཱལཱབྷེནཱཏི ལཱབྷེན ཨལཱབྷེན ཙ སནྟུཊྛཱ སོམནསྶཱ ཨེཏེ མམ སིསྶཱ སདཱ ནིཙྩཀཱལཾ མཾ པརིཝཱརེནྟི ཨུཔཊྛཧནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha appicchāti appakenāpi yāpentā. Nipakāti nepakkasaṅkhātāya paññāya samannāgatā. Appāhārāti ekāhārā ekabhattikāti attho. Alolupāti lolupataṇhāya appavattanakā. Lābhālābhenāti lābhena alābhena ca santuṭṭhā somanassā ete mama sissā sadā niccakālaṃ maṃ parivārenti upaṭṭhahantīti attho.

    ༡༧༩.

    179.

    ‘‘ཛྷཱཡཱི ཛྷཱནརཏཱ དྷཱིརཱ, སནྟཙིཏྟཱ སམཱཧིཏཱ།

    ‘‘Jhāyī jhānaratā dhīrā, santacittā samāhitā;

    ཨཱཀིཉྩཉྙཾ པཏྠཡནྟཱ, པརིཝཱརེནྟི མཾ སདཱ’’༎

    Ākiñcaññaṃ patthayantā, parivārenti maṃ sadā’’.

    ཏཏྠ ཛྷཱཡཱིཏི ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེཧི སམནྣཱགཏཱ། ཛྷཱཡནསཱིལཱ ཝཱ། ཛྷཱནརཏཱཏི ཏེསུ ཙ ཛྷཱནེསུ རཏཱ ཨལླཱིནཱ། དྷཱིརཱཏི དྷིཏིསམྤནྣཱ། སནྟཙིཏྟཱཏི ཝཱུཔསནྟམནཱ། སམཱཧིཏཱཏི ཨེཀགྒཙིཏྟཱ། ཨཱཀིཉྩཉྙནྟི ནིཔྤལིབོདྷབྷཱཝཾ། པཏྠཡནྟཱཏི ཨིཙྪནྟཱ། ཨིཏྠམྦྷཱུཏཱ མེ སིསྶཱ སདཱ མཾ པརིཝཱརེནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha jhāyīti lakkhaṇūpanijjhānaārammaṇūpanijjhānehi samannāgatā. Jhāyanasīlā vā. Jhānaratāti tesu ca jhānesu ratā allīnā. Dhīrāti dhitisampannā. Santacittāti vūpasantamanā. Samāhitāti ekaggacittā. Ākiñcaññanti nippalibodhabhāvaṃ. Patthayantāti icchantā. Itthambhūtā me sissā sadā maṃ parivārentīti sambandho.

    ༡༨༠.

    180.

    ‘‘ཨབྷིཉྙཱཔཱརམིཔྤཏྟཱ, པེཏྟིཀེ གོཙརེ རཏཱ།

    ‘‘Abhiññāpāramippattā, pettike gocare ratā;

    ཨནྟལིཀྑཙརཱ དྷཱིརཱ, པརིཝཱརེནྟི མཾ སདཱ’’༎

    Antalikkhacarā dhīrā, parivārenti maṃ sadā’’.

    ཏཏྠ ཨབྷིཉྙཱཔཱརམིཔྤཏྟཱཏི པཉྩསུ ཨབྷིཉྙཱསུ པཱརམིཾ པརིཡོསཱནཾ པཏྟཱ པཱུརིཏཱཏི ཨཏྠོ། པེཏྟིཀེ གོཙརེ རཏཱཏི བུདྡྷཱནུཉྙཱཏཱཡ ཨཝིཉྙཏྟིཡཱ ལདྡྷེ ཨཱཧཱརེ རཏཱཏི ཨཏྠོ། ཨནྟལིཀྑཙརཱཏི ཨནྟལིཀྑེན ཨཱཀཱསེན གཙྪནྟཱ ཨཱགཙྪནྟཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ། དྷཱིརཱཏི ཐིརབྷཱུཏཱ སཱིཧབྱགྒྷཱདིཔརིསྶཡེ ཨཙྪམྦྷིཏསབྷཱཝཱཏི ཨཏྠོ། ཨེཝཾབྷཱུཏཱ མམ ཏཱཔསཱ སདཱ མཾ པརིཝཱརེནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha abhiññāpāramippattāti pañcasu abhiññāsu pāramiṃ pariyosānaṃ pattā pūritāti attho. Pettike gocare ratāti buddhānuññātāya aviññattiyā laddhe āhāre ratāti attho. Antalikkhacarāti antalikkhena ākāsena gacchantā āgacchantā cāti attho. Dhīrāti thirabhūtā sīhabyagghādiparissaye acchambhitasabhāvāti attho. Evaṃbhūtā mama tāpasā sadā maṃ parivārentīti attho.

    ༡༨༡.

    181.

    ‘‘སཾཝུཏཱ ཚསུ དྭཱརེསུ, ཨནེཛཱ རཀྑིཏིནྡྲིཡཱ།

    ‘‘Saṃvutā chasu dvāresu, anejā rakkhitindriyā;

    ཨསཾསཊྛཱ ཙ ཏེ དྷཱིརཱ, མམ སིསྶཱ དུརཱསདཱ’’༎

    Asaṃsaṭṭhā ca te dhīrā, mama sissā durāsadā’’.

    ཏཏྠ ཙཀྑཱདཱིསུ ཚསུ དྭཱརེསུ རཱུཔཱདཱིསུ ཚསུ ཨཱརམྨཎེསུ སཾཝུཏཱ པིཧིཏཱ པཊིཙྪནྣཱ, རཀྑིཏགོཔིཏདྭཱརཱཏི ཨཏྠོ། ཨནེཛཱ ནིཏྟཎྷཱ རཀྑིཏིནྡྲིཡཱ གོཔིཏཙཀྑཱདིཨིནྡྲིཡཱ ཨསཾསཊྛཱ ཉཱཏཱིཧི གཧཊྛེཧི ཨམིསྶཱིབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ། དུརཱསདཱཏི དུཊྛུ ཨཱསདཱ, ཨཱསཱདེཏུཾ གྷཊྚེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཱ ཨཡོགྒཱཏི ཨཏྠོ།

    Tattha cakkhādīsu chasu dvāresu rūpādīsu chasu ārammaṇesu saṃvutā pihitā paṭicchannā, rakkhitagopitadvārāti attho. Anejā nittaṇhā rakkhitindriyā gopitacakkhādiindriyā asaṃsaṭṭhā ñātīhi gahaṭṭhehi amissībhūtāti attho. Durāsadāti duṭṭhu āsadā, āsādetuṃ ghaṭṭetuṃ asakkuṇeyyā ayoggāti attho.

    ༡༨༢.

    182.

    ‘‘པལླངྐེན ནིསཛྫཱཡ, ཋཱནཙངྐམནེན ཙ།

    ‘‘Pallaṅkena nisajjāya, ṭhānacaṅkamanena ca;

    ཝཱིཏིནཱམེནྟི ཏེ རཏྟིཾ, མམ སིསྶཱ དུརཱསདཱ’’༎

    Vītināmenti te rattiṃ, mama sissā durāsadā’’.

    ཏཏྠ མམ སིསྶཱ པལླངྐེན ཨཱུརུབདྡྷཱསནེན སེཡྻཾ ཝིཧཱཡ ནིསཛྫཱཡ ཙ ཋཱནེན ཙ ཙངྐམེན ཙ སཀལཾ རཏྟིཾ ཝིསེསེན ཨཏིནཱམེནྟི ཨཏིཀྐཱམེནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha mama sissā pallaṅkena ūrubaddhāsanena seyyaṃ vihāya nisajjāya ca ṭhānena ca caṅkamena ca sakalaṃ rattiṃ visesena atināmenti atikkāmentīti sambandho.

    ༡༨༣.

    183.

    ‘‘རཛནཱིཡེ ན རཛྫནྟི, དུསྶནཱིཡེ ན དུསྶརེ།

    ‘‘Rajanīye na rajjanti, dussanīye na dussare;

    མོཧནཱིཡེ ན མུཡ྄ཧནྟི, མམ སིསྶཱ དུརཱསདཱ’’༎

    Mohanīye na muyhanti, mama sissā durāsadā’’.

    ཏེ ཨིཏྠམྦྷཱུཏཱ མམ སིསྶཱ ཏཱཔསཱ རཛནཱིཡེ རཛྫིཏབྦེ ཝཏྠུསྨིཾ ན རཛྫནྟི རཛྫཾ ན ཨུཔྤཱདེནྟི། དུསྶནཱིཡེ དུསྶིཏབྦེ དོསཾ ཨུཔྤཱདེཏུཾ ཡུཏྟེ ཝཏྠུམྷི ན དུསྶརེ དོསཾ ན ཀརོནྟི། མོཧནཱིཡེ མོཧིཏུཾ ཡུཏྟེ ཝཏྠུམྷི ན མུཡ྄ཧནྟི མོཧཾ ན ཀརོནྟི, པཉྙཱསམྤཡུཏྟཱ བྷཝནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Te itthambhūtā mama sissā tāpasā rajanīye rajjitabbe vatthusmiṃ na rajjanti rajjaṃ na uppādenti. Dussanīye dussitabbe dosaṃ uppādetuṃ yutte vatthumhi na dussare dosaṃ na karonti. Mohanīye mohituṃ yutte vatthumhi na muyhanti mohaṃ na karonti, paññāsampayuttā bhavantīti attho.

    ༡༨༤.

    184.

    ‘‘ཨིདྡྷིཾ ཝཱིམཾསམཱནཱ ཏེ, ཝཏྟནྟི ནིཙྩཀཱལིཀཾ།

    ‘‘Iddhiṃ vīmaṃsamānā te, vattanti niccakālikaṃ;

    པཐཝིཾ ཏེ པཀམྤེནྟི, སཱརམྦྷེན དུརཱསདཱ’’༎

    Pathaviṃ te pakampenti, sārambhena durāsadā’’.

    ཏེ མམ སིསྶཱ ‘‘ཨེཀོཔི ཧུཏྭཱ བཧུདྷཱ ཧོཏི, བཧུདྷཱཔི ཧུཏྭཱ ཨེཀོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིཀཾ (པཊི॰ མ॰ ༡.༡༠༢) ཨིདྡྷིཝིཀུབྦནཾ ནིཙྩཀཱལིཀཾ ཝཱིམཾསམཱནཱ ཝཏྟནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཏེ མམ སིསྶཱ ཨཱཀཱསེཔི ཨུདཀེཔི པཐཝིཾ ནིམྨིནིཏྭཱ ཨིརིཡཱཔཐཾ པཀམྤེནྟཱིཏི ཨཏྠོ། སཱརམྦྷེན ཡུགགྒཱཧེན ཀལཧཀརཎེན ན ཨཱསཱདེཏབྦཱཏི ཨཏྠོ།

    Te mama sissā ‘‘ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hotī’’tiādikaṃ (paṭi. ma. 1.102) iddhivikubbanaṃ niccakālikaṃ vīmaṃsamānā vattantīti sambandho. Te mama sissā ākāsepi udakepi pathaviṃ nimminitvā iriyāpathaṃ pakampentīti attho. Sārambhena yugaggāhena kalahakaraṇena na āsādetabbāti attho.

    ༡༨༥.

    185.

    ‘‘ཀཱིལ༹མཱནཱ ཙ ཏེ སིསྶཱ, ཀཱིལ༹ནྟི ཛྷཱནཀཱིལི༹ཏཾ།

    ‘‘Kīḷamānā ca te sissā, kīḷanti jhānakīḷitaṃ;

    ཛམྦུཏོ ཕལམཱནེནྟི, མམ སིསྶཱ དུརཱསདཱ’’༎

    Jambuto phalamānenti, mama sissā durāsadā’’.

    ཏེ མམ སིསྶཱ ཀཱིལ༹མཱནཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདིཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལ༹ནྟི ལལ༹ནྟི རམནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཛམྦུཏོ ཕལམཱནེནྟཱིཏི ཧིམཝནྟམྷི སཏཡོཛནུབྦེདྷཛམྦུརུཀྑཏོ གྷཊཔྤམཱཎཾ ཛམྦུཕལཾ ཨིདྡྷིཡཱ གནྟྭཱ ཨཱནེནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Te mama sissā kīḷamānā paṭhamajjhānādikīḷaṃ kīḷanti laḷanti ramantīti attho. Jambutophalamānentīti himavantamhi satayojanubbedhajamburukkhato ghaṭappamāṇaṃ jambuphalaṃ iddhiyā gantvā ānentīti attho.

    ༡༨༦.

    186.

    ‘‘ཨཉྙེ གཙྪནྟི གོཡཱནཾ, ཨཉྙེ པུབྦཝིདེཧཀཾ།

    ‘‘Aññe gacchanti goyānaṃ, aññe pubbavidehakaṃ;

    ཨཉྙེ ཙ ཨུཏྟརཀུརུཾ, ཨེསནཱཡ དུརཱསདཱ’’༎

    Aññe ca uttarakuruṃ, esanāya durāsadā’’.

    ཏེསཾ མམ སིསྶཱནཾ ཨནྟརེ ཨཉྙེ ཨེཀཙྩེ གོཡཱནཾ ཨཔརགོཡཱནཾ དཱིཔཾ གཙྪནྟི, ཨེཀཙྩེ པུབྦཝིདེཧཀཾ དཱིཔཾ གཙྪནྟི, ཨེཀཙྩེ ཨུཏྟརཀུརུཾ དཱིཔཾ གཙྪནྟི, ཏེ དུརཱསདཱ ཨེཏེསུ ཋཱནེསུ ཨེསནཱཡ གཝེསནཱཡ པཙྩཡཔརིཡེསནཱཡ གཙྪནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tesaṃ mama sissānaṃ antare aññe ekacce goyānaṃ aparagoyānaṃ dīpaṃ gacchanti, ekacce pubbavidehakaṃ dīpaṃ gacchanti, ekacce uttarakuruṃ dīpaṃ gacchanti, te durāsadā etesu ṭhānesu esanāya gavesanāya paccayapariyesanāya gacchantīti sambandho.

    ༡༨༧.

    187.

    ‘‘པུརཏོ པེསེནྟི ཁཱརིཾ, པཙྪཏོ ཙ ཝཛནྟི ཏེ།

    ‘‘Purato pesenti khāriṃ, pacchato ca vajanti te;

    ཙཏུཝཱིསསཧསྶེཧི, ཚཱདིཏཾ ཧོཏི ཨམྦརཾ’’༎

    Catuvīsasahassehi, chāditaṃ hoti ambaraṃ’’.

    ཏེ མམ སིསྶཱ ཨཱཀཱསེན གཙྪམཱནཱ ཁཱརིཾ ཏཱཔསཔརིཀྑཱརབྷརིཏཾ ཀཱཛཾ པུརཏོ པེསེནྟི པཋམཾ ཨབྷིམུཁཉྩ ཏཾ པེསེཏྭཱ སཡཾ ཏསྶ པཙྪཏོ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཨེཝཾ གཙྪམཱནེཧི ཙཏུཝཱིསསཧསྶེཧི ཏཱཔསེཧི ཨམྦརཾ ཨཱཀཱསཏལཾ ཚཱདིཏཾ པཊིཙྪནྣཾ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Te mama sissā ākāsena gacchamānā khāriṃ tāpasaparikkhārabharitaṃ kājaṃ purato pesenti paṭhamaṃ abhimukhañca taṃ pesetvā sayaṃ tassa pacchato gacchantīti attho. Evaṃ gacchamānehi catuvīsasahassehi tāpasehi ambaraṃ ākāsatalaṃ chāditaṃ paṭicchannaṃ hotīti sambandho.

    ༡༨༨.

    188.

    ‘‘ཨགྒིཔཱཀཱི ཨནགྒཱི ཙ, དནྟོདུཀྑལིཀཱཔི ཙ།

    ‘‘Aggipākī anaggī ca, dantodukkhalikāpi ca;

    ཨསྨེན ཀོཊྚིཏཱ ཀེཙི, པཝཏྟཕལབྷོཛནཱ’’༎

    Asmena koṭṭitā keci, pavattaphalabhojanā’’.

    ཏཏྠ ཀེཙི ཨེཀཙྩེ མམ སིསྶཱ ཨགྒིཔཱཀཱི ཕལཱཕལཔཎྞཱདཡོ པཙིཏྭཱ ཁཱདནྟི, ཨེཀཙྩེ ཨནགྒཱི ཨགྒཱིཧི ཨཔཙིཏྭཱ ཨཱམཀམེཝ ཁཱདནྟི, ཨེཀཙྩེ དནྟིཀཱ དནྟེཧིཡེཝ ཏཙཾ ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ ཁཱདནྟི། ཨེཀཙྩེ ཨུདུཀྑལིཀཱ ཨུདུཀྑལེཧི ཀོཊྚེཏྭཱ ཁཱདནྟི། ཨེཀཙྩེ ཨསྨེན ཀོཊྚིཏཱ པཱསཱཎེན ཀོཊྚེཏྭཱ ཁཱདནྟི། ཨེཀཙྩེ སཡཾཔཏིཏཕལཱཧཱརཱཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha keci ekacce mama sissā aggipākī phalāphalapaṇṇādayo pacitvā khādanti, ekacce anaggī aggīhi apacitvā āmakameva khādanti, ekacce dantikā dantehiyeva tacaṃ uppāṭetvā khādanti. Ekacce udukkhalikā udukkhalehi koṭṭetvā khādanti. Ekacce asmena koṭṭitā pāsāṇena koṭṭetvā khādanti. Ekacce sayaṃpatitaphalāhārāti sambandho.

    ༡༨༩.

    189.

    ‘‘ཨུདཀོརོཧཎཱ ཀེཙི, སཱཡཾ པཱཏོ སུཙཱིརཏཱ།

    ‘‘Udakorohaṇā keci, sāyaṃ pāto sucīratā;

    ཏོཡཱབྷིསེཙནཀརཱ, མམ སིསྶཱ དུརཱསདཱ’’༎

    Toyābhisecanakarā, mama sissā durāsadā’’.

    དུརཱསདཱ མམ སིསྶཱ ཀེཙི སུཙཱིརཏཱ སུདྡྷིཀཱམཱ སཱཡཾ པཱཏོ ཙ ཨུདཀོརོཧཎཱ ཨུདཀཔཝེསཀཱཏི ཨཏྠོ། ཀེཙི ཏོཡཱབྷིསེཙནཀརཱ ཨུདཀེན ཨཏྟནི ཨབྷིསིཉྩནཀརཱཏི ཨཏྠོ།

    Durāsadā mama sissā keci sucīratā suddhikāmā sāyaṃ pāto ca udakorohaṇā udakapavesakāti attho. Keci toyābhisecanakarā udakena attani abhisiñcanakarāti attho.

    ༡༩༠.

    190.

    ‘‘པརཱུལ༹ྷཀཙྪནཁལོམཱ , པངྐདནྟཱ རཛསྶིརཱ།

    ‘‘Parūḷhakacchanakhalomā , paṅkadantā rajassirā;

    གནྡྷིཏཱ སཱིལགནྡྷེན, མམ སིསྶཱ དུརཱསདཱ’’༎

    Gandhitā sīlagandhena, mama sissā durāsadā’’.

    ཏཏྠ ཏེ དུརཱསདཱ མམ སིསྶཱ ཀཙྪེསུ ཨུབྷཡཀཙྪེསུ ཙ ཧཏྠཔཱདེསུ ཙ པརཱུལ༹ྷཱ སཉྫཱཏཱ, དཱིགྷནཁལོམཱཏི ཨཏྠོ། ཁུརཀམྨརཧིཏཏྟཱ ཨམཎྜིཏཱ ཨཔསཱདྷིཏཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། པངྐདནྟཱཏི ཨིཊྛཀཙུཎྞཁཱིརཔཱསཱཎཙུཎྞཱདཱིཧི དྷཝལམཀཏཏྟཱ མལགྒཧིཏདནྟཱཏི ཨཏྠོ། རཛསྶིརཱཏི ཏེལམཀྑནཱདིརཧིཏཏྟཱ དྷཱུལཱིཧི མཀྑིཏསཱིསཱཏི ཨཏྠོ། གནྡྷིཏཱ སཱིལགནྡྷེནཱཏི ཛྷཱནསམཱདྷིསམཱཔཏྟཱིཧི སམྤཡུཏྟསཱིལེན སམངྒཱིབྷཱུཏཏྟཱ ལོཀིཡསཱིལགནྡྷེན སབྦཏྠ སུགནྡྷཱིབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ། མམ སིསྶཱ དུརཱསདཱཏི ཨིམེཧི ཝུཏྟཔྤཀཱརགུཎེཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཱསཱདེཏུཾ གྷཊྚེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཱ མམ སིསྶཱཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha te durāsadā mama sissā kacchesu ubhayakacchesu ca hatthapādesu ca parūḷhā sañjātā, dīghanakhalomāti attho. Khurakammarahitattā amaṇḍitā apasādhitāti adhippāyo. Paṅkadantāti iṭṭhakacuṇṇakhīrapāsāṇacuṇṇādīhi dhavalamakatattā malaggahitadantāti attho. Rajassirāti telamakkhanādirahitattā dhūlīhi makkhitasīsāti attho. Gandhitā sīlagandhenāti jhānasamādhisamāpattīhi sampayuttasīlena samaṅgībhūtattā lokiyasīlagandhena sabbattha sugandhībhūtāti attho. Mama sissā durāsadāti imehi vuttappakāraguṇehi samannāgatattā āsādetuṃ ghaṭṭetuṃ asakkuṇeyyā mama sissāti sambandho.

    ༡༩༡.

    191.

    ‘‘པཱཏོཝ སནྣིཔཏིཏྭཱ, ཛཊིལཱ ཨུགྒཏཱཔནཱ།

    ‘‘Pātova sannipatitvā, jaṭilā uggatāpanā;

    ལཱབྷཱལཱབྷཾ པཀིཏྟེཏྭཱ, གཙྪནྟི ཨམྦརེ ཏདཱ’’༎

    Lābhālābhaṃ pakittetvā, gacchanti ambare tadā’’.

    ཏཏྠ པཱཏོཝ སནྣིཔཏིཏྭཱཏི སཏྟམྱཏྠེ ཏོཔཙྩཡོ, པཱཏརཱསཀཱལེཡེཝ མམ སནྟིཀེ རཱསིབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ། ཨུགྒཏཱཔནཱ པཱཀཊཏཔཱ པཏྠཊཏཔཱ ཛཊིལཱ ཛཊཱདྷཱརིནོ ཏཱཔསཱ། ལཱབྷཱལཱབྷཾ པཀིཏྟེཏྭཱ ཁུདྡཀེ ཙ མཧནྟེ ཙ ལཱབྷེ པཱཀཊེ ཀཏྭཱ ཏདཱ ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཨམྦརེ ཨཱཀཱསཏལེ གཙྪནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    Tattha pātova sannipatitvāti sattamyatthe topaccayo, pātarāsakāleyeva mama santike rāsibhūtāti attho. Uggatāpanā pākaṭatapā patthaṭatapā jaṭilā jaṭādhārino tāpasā. Lābhālābhaṃ pakittetvā khuddake ca mahante ca lābhe pākaṭe katvā tadā tasmiṃ kāle ambare ākāsatale gacchantīti sambandho.

    ༡༩༢. པུན ཏེསཾཡེཝ གུཎེ པཀཱསེནྟོ ཨེཏེསཾ པཀྐམནྟཱནནྟིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཨཱཀཱསེ ཝཱ ཐལེ ཝཱ པཀྐམནྟཱནཾ གཙྪནྟཱནཾ ཨེཏེསཾ ཏཱཔསཱནཾ ཝཱཀཙཱིརཛནིཏོ མཧཱསདྡོ པཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ། མུདིཏཱ ཧོནྟི དེཝཏཱཏི ཨེཝཾ མཧཱསདྡཾ པཝཏྟེཏྭཱ གཙྪནྟཱནཾ ཨཛིནཙམྨསདྡེན སནྟུཊྛཱ ‘‘སཱདྷུ སཱདྷུ, ཨཡྻཱ’’ཏི སོམནསྶཛཱཏཱ དེཝཏཱ མུདིཏཱ སནྟུཊྛཱ ཧོནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    192. Puna tesaṃyeva guṇe pakāsento etesaṃ pakkamantānantiādimāha. Tattha ākāse vā thale vā pakkamantānaṃ gacchantānaṃ etesaṃ tāpasānaṃ vākacīrajanito mahāsaddo pavattatīti attho. Muditā honti devatāti evaṃ mahāsaddaṃ pavattetvā gacchantānaṃ ajinacammasaddena santuṭṭhā ‘‘sādhu sādhu, ayyā’’ti somanassajātā devatā muditā santuṭṭhā hontīti sambandho.

    ༡༩༣. དིསོདིསནྟི ཏེ ཨིསཡོ ཨནྟལིཀྑཙརཱ ཨཱཀཱསཙཱརིནོ དཀྑིཎཱདིསཱནུདིསཾ པཀྐམནྟི གཙྪནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ། སཀེ བལེནུཔཏྠདྡྷཱཏི ཨཏྟནོ སརཱིརབལེན ཝཱ ཛྷཱནབལེན ཝཱ སམནྣཱགཏཱ ཡདིཙྪཀཾ ཡཏྠ ཡཏྠ གནྟུཀཱམཱ, ཏཏྠ ཏཏྠེཝ གཙྪནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    193.Disodisanti te isayo antalikkhacarā ākāsacārino dakkhiṇādisānudisaṃ pakkamanti gacchantīti sambandho. Sake balenupatthaddhāti attano sarīrabalena vā jhānabalena vā samannāgatā yadicchakaṃ yattha yattha gantukāmā, tattha tattheva gacchantīti sambandho.

    ༡༩༤. པུན ཏེསམེཝཱནུབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ པཐཝཱིཀམྤཀཱ ཨེཏེཏིཨཱདིམཱཧ། ཏདཱ ཨེཏེ སབྦཏྠ ཨིཙྪཱཙཱརཱ པཐཝཱིཀམྤཀཱ མེདནཱིསཉྩལནཛཱཏིཀཱ ནབྷཙཱརིནོ ཨཱཀཱསཙཱརིནོ། ཨུགྒཏེཛཱཏི ཨུགྒཏཏེཛཱ པཏྠཊཏེཛཱ དུཔྤསཧཱ པསཡ྄ཧ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཝཏྟིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཱཏི དུཔྤསཧཱ། སཱགརོཝ ཨཁོབྷིཡཱཏི ཨཉྙེཧི ཨཁོབྷིཡོ ཨནཱལུལི༹ཏོ སཱགརོ ཨིཝ སམུདྡོ ཝིཡ ཨཉྙེཧི ཨཁོབྷིཡཱ ཀམྤེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཱ ཧོནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    194. Puna tesamevānubhāvaṃ pakāsento pathavīkampakā etetiādimāha. Tadā ete sabbattha icchācārā pathavīkampakā medanīsañcalanajātikā nabhacārino ākāsacārino. Uggatejāti uggatatejā patthaṭatejā duppasahā pasayha abhibhavitvā pavattituṃ asakkuṇeyyāti duppasahā. Sāgarova akhobhiyāti aññehi akhobhiyo anāluḷito sāgaro iva samuddo viya aññehi akhobhiyā kampetuṃ asakkuṇeyyā hontīti sambandho.

    ༡༩༥. ཋཱནཙངྐམིནོ ཀེཙཱིཏི ཏེསཾ མམ སིསྶཱནཾ ཨནྟརེ ཨེཀཙྩེ ཨིསཡོ ཋཱནིརིཡཱཔཐཙངྐམནིརིཡཱཔཐསམྤནྣཱ, ཨེཀཙྩེ ཨིསཡོ ནེསཛྫིཀཱ ནིསཛྫིརིཡཱཔཐསམྤནྣཱ, ཨེཀཙྩེ ཨིསཡོ པཝཏྟབྷོཛནཱ སཡཾཔཏིཏཔཎྞཱཧཱརཱ ཨེཝརཱུཔེཧི གུཎེཧི ཡུཏྟཏྟཱ དུརཱསདཱཏི སམྦནྡྷོ།

    195.Ṭhānacaṅkamino kecīti tesaṃ mama sissānaṃ antare ekacce isayo ṭhāniriyāpathacaṅkamaniriyāpathasampannā, ekacce isayo nesajjikā nisajjiriyāpathasampannā, ekacce isayo pavattabhojanā sayaṃpatitapaṇṇāhārā evarūpehi guṇehi yuttattā durāsadāti sambandho.

    ༡༩༦. ཏེ སབྦེ ཐོམེནྟོ མེཏྟཱཝིཧཱརིནོཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ‘‘ཨཔརིམཱཎེསུ ཙཀྐཝཱལེ༹སུ ཨཔརིམཱཎཱ སཏྟཱ སུཁཱི ཧོནྟཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ སིནེཧལཀྑཎཱཡ མེཏྟཱཡ ཕརིཏྭཱ ཝིཧརནྟི, ཨཏྟབྷཱཝཾ པཝཏྟེནྟཱིཏི མེཏྟཱཝིཧཱརིནོ ཨེཏེ མམ སིསྶཱཏི ཨཏྠོ། སབྦེ ཏེ ཨིསཡོ སབྦཔཱཎིནཾ སབྦེསཾ སཏྟཱནཾ ཧིཏེསཱི ཧིཏགཝེསཀཱ། ཨནཏྟུཀྐཾསཀཱ ཨཏྟཱནཾ ན ཨུཀྐཾསཀཱ ཨམཱནིནོ ཀསྶཙི ཀཉྩི པུགྒལཾ ན ཝམྦྷེནྟི ནཱིཙཾ ཀཏྭཱ ན མཉྙནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    196. Te sabbe thomento mettāvihārinotiādimāha. Tattha ‘‘aparimāṇesu cakkavāḷesu aparimāṇā sattā sukhī hontū’’tiādinā sinehalakkhaṇāya mettāya pharitvā viharanti, attabhāvaṃ pavattentīti mettāvihārino ete mama sissāti attho. Sabbe te isayo sabbapāṇinaṃ sabbesaṃ sattānaṃ hitesī hitagavesakā. Anattukkaṃsakā attānaṃ na ukkaṃsakā amānino kassaci kañci puggalaṃ na vambhenti nīcaṃ katvā na maññantīti attho.

    ༡༩༧. ཏེ མམ སིསྶཱ སཱིལསམཱདྷིསམཱཔཏྟིགུཎཡུཏྟཏྟཱ སཱིཧརཱཛཱ ཨིཝ ཨཙྪམྦྷཱིཏཱ ནིབྦྷཡཱ, གཛརཱཛཱ ཨིཝ ཧཏྠིརཱཛཱ ཝིཡ ཐཱམཝཱ སརཱིརབལཛྷཱནབལསམྤནྣཱ བྱགྒྷརཱཛཱ ཨིཝ, དུརཱསདཱ གྷཊྚེཏུམསཀྐུཎེཡྻཱ མམ སནྟིཀེ ཨཱགཙྪནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    197. Te mama sissā sīlasamādhisamāpattiguṇayuttattā sīharājā iva acchambhītā nibbhayā, gajarājā iva hatthirājā viya thāmavā sarīrabalajhānabalasampannā byaggharājā iva, durāsadā ghaṭṭetumasakkuṇeyyā mama santike āgacchantīti sambandho.

    ༡༩༨. ཏཏོ ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝསྶ དསྶནལེསེན པཀཱསེནྟོ ཝིཛྫཱདྷརཱཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ མནྟསཛ྄ཛྷཱཡཱདིཝིཛྫཱདྷརཱ ཙ རུཀྑཔབྦཏཱདཱིསུ ཝསནྟཱ བྷུམྨདེཝཏཱ ཙ བྷཱུམཊྛཐལཊྛཱ ནཱགཱ ཙ གནྡྷབྦདེཝཱ ཙ ཙཎྜཱ རཀྑསཱ ཙ ཀུམྦྷཎྜཱ དེཝཱ ཙ དཱནཝཱ དེཝཱ ཙ ཨིཙྪིཏིཙྪིཏནིམྨཱནསམཏྠཱ གརུལཱ༹ ཙ ཏཾ སརཾ ཨུཔཛཱིཝནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ, ཏསྨིཾ སརེ སརསྶ སམཱིཔེ ཝསནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    198. Tato attano ānubhāvassa dassanalesena pakāsento vijjādharātiādimāha. Tattha mantasajjhāyādivijjādharā ca rukkhapabbatādīsu vasantā bhummadevatā ca bhūmaṭṭhathalaṭṭhā nāgā ca gandhabbadevā ca caṇḍā rakkhasā ca kumbhaṇḍā devā ca dānavā devā ca icchiticchitanimmānasamatthā garuḷā ca taṃ saraṃ upajīvantīti sambandho, tasmiṃ sare sarassa samīpe vasantīti attho.

    ༡༩༩. པུནཔི ཏེསཾཡེཝ ཨཏྟནོ སིསྶཏཱཔསཱནཾ གུཎེ ཝཎྞེནྟོ ཏེ ཛཊཱ ཁཱརིབྷརིཏཱཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཾ སབྦཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ། ཁཱརིབྷཱརནྟི ཨུདཉྩནཀམཎྜལུཨཱདིཀཾ ཏཱཔསཔརིཀྑཱརཾ།

    199. Punapi tesaṃyeva attano sissatāpasānaṃ guṇe vaṇṇento te jaṭā khāribharitātiādimāha. Taṃ sabbaṃ uttānatthameva. Khāribhāranti udañcanakamaṇḍaluādikaṃ tāpasaparikkhāraṃ.

    ༢༠༧. པུནཔི ཨཏྟནོ གུཎེ པཀཱསེནྟོ ཨུཔྤཱཏེ སུཔིནེ ཙཱཔཱིཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ བྲཱཧྨཎསིཔྤེསུ ནིཔྥཏྟིཾ གཏཏྟཱ ནཀྑཏྟཔཱཋེ ཙ ཚེཀཏྟཱ ‘‘ཨིམསྶ རཱཛཀུམཱརསྶ ཨུཔྤནྣནཀྑཏྟཾ སུབྷཾ ཨསུབྷ’’ནྟི ཨུཔྤཱཏལཀྑཎེ ཙ སུཔིནེ ཙ པཝཏྟིཾ པུཙྪིཏེན ‘‘ཨིདཾ སུཔིནཾ སུབྷཾ, ཨིདཾ ཨསུབྷ’’ནྟི སུཔིནནིཔྥཏྟིཀཐནེ ཙ སབྦེསཾ ཨིཏྠིཔུརིསཱནཾ ཧཏྠཔཱདལཀྑཎཀཐནེ ཙ སུཊྛུ སིཀྑིཏོ སཀལཛམྦུདཱིཔེ པཝཏྟམཱནཾ མནྟཔདཾ ལཀྑཎམནྟཀོཊྛཱསཾ སབྦཾ ཨཧཾ ཏདཱ མམ ཏཱཔསཀཱལེ དྷཱརེམཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    207. Punapi attano guṇe pakāsento uppāte supine cāpītiādimāha. Tattha brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gatattā nakkhattapāṭhe ca chekattā ‘‘imassa rājakumārassa uppannanakkhattaṃ subhaṃ asubha’’nti uppātalakkhaṇe ca supine ca pavattiṃ pucchitena ‘‘idaṃ supinaṃ subhaṃ, idaṃ asubha’’nti supinanipphattikathane ca sabbesaṃ itthipurisānaṃ hatthapādalakkhaṇakathane ca suṭṭhu sikkhito sakalajambudīpe pavattamānaṃ mantapadaṃ lakkhaṇamantakoṭṭhāsaṃ sabbaṃ ahaṃ tadā mama tāpasakāle dhāremīti sambandho.

    ༢༠༨. ཨཏྟནོ བྱཱཀརཎཾ བུདྡྷགུཎཔུབྦངྒམཾ པཀཱསེནྟོ ཨནོམདསྶཱིཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ན ཨོམཀནྟི ཨནོམཾ། མཾསཙཀྑུདིབྦཙཀྑུསམནྟཙཀྑུདྷམྨཙཀྑུབུདྡྷཙཀྑཱུཧི སབྦསཏྟཱནཾ པསྶནཾ དསྶནཾ ནཱམ, ཨནོམཾ དསྶནཾ ཡསྶ བྷགཝཏོ སོ བྷགཝཱ ཨནོམདསྶཱི། བྷཱགྱཝནྟཏཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ལོཀསྶ ཛེཊྛསེཊྛཏྟཱ ལོཀཛེཊྛོ ཨུསབྷོ ནིསབྷོ ཨཱསབྷོཏི ཏཡོ གཝཛེཊྛཀཱ། ཏཏྠ གཝསཏཛེཊྛཀོ ཨུསབྷོ, གཝསཧསྶཛེཊྛཀོ ནིསབྷོ, གཝསཏསཧསྶཛེཊྛཀོ ཨཱསབྷོ, ནརཱནཾ ཨཱསབྷོ ནརཱསབྷོ པཊིཝིདྡྷསབྦདྷམྨོ, སམྦུདྡྷོ ཝིཝེཀཀཱམོ ཨེཀཱིབྷཱཝཾ ཨིཙྪནྟོ ཧིམཝནྟཾ ཧིམཱལཡཔབྦཏཾ ཨུཔཱགམཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    208. Attano byākaraṇaṃ buddhaguṇapubbaṅgamaṃ pakāsento anomadassītiādimāha. Tattha na omakanti anomaṃ. Maṃsacakkhudibbacakkhusamantacakkhudhammacakkhubuddhacakkhūhi sabbasattānaṃ passanaṃ dassanaṃ nāma, anomaṃ dassanaṃ yassa bhagavato so bhagavā anomadassī. Bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā lokassa jeṭṭhaseṭṭhattā lokajeṭṭho usabho nisabho āsabhoti tayo gavajeṭṭhakā. Tattha gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako nisabho, gavasatasahassajeṭṭhako āsabho, narānaṃ āsabho narāsabho paṭividdhasabbadhammo, sambuddho vivekakāmo ekībhāvaṃ icchanto himavantaṃ himālayapabbataṃ upāgamīti sambandho.

    ༢༠༩. ཨཛ྄ཛྷོགཱཧེཏྭཱ ཧིམཝནྟནྟི ཧིམཝནྟསམཱིཔཾ ཨོགཱཧེཏྭཱ པཝིསིཏྭཱཏི ཨཏྠོ། སེསཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ།

    209.Ajjhogāhetvā himavantanti himavantasamīpaṃ ogāhetvā pavisitvāti attho. Sesaṃ uttānatthameva.

    ༢༡༠-༡. ཛལིཏཾ ཛལམཱནཾ ཨིནྡཱིཝརཔུཔྥཾ ཨིཝ, ཧུཏཱསནཾ ཧོམསྶ ཨཱསནཾ, ཨཱདིཏྟཾ ཨཱབྷཱཡུཏཾ ཨགྒིཀྑནྡྷཾ ཨིཝ, གགནེ ཨཱཀཱསེ ཛོཏམཱནཾ ཝིཛྫུ ཨིཝ, སུཊྛུ ཕུལླཾ སཱལརཱཛཾ ཨིཝ, ནིསིནྣཾ ལོཀནཱཡཀཾ ཨདྡསནྟི སམྦནྡྷོ།

    210-1.Jalitaṃ jalamānaṃ indīvarapupphaṃ iva, hutāsanaṃ homassa āsanaṃ, ādittaṃ ābhāyutaṃ aggikkhandhaṃ iva, gagane ākāse jotamānaṃ vijju iva, suṭṭhu phullaṃ sālarājaṃ iva, nisinnaṃ lokanāyakaṃ addasanti sambandho.

    ༢༡༣. དེཝཱནཾ དེཝོ དེཝདེཝོ, ཏཾ དེཝདེཝཾ དིསྭཱན ཏསྶ ལཀྑཎཾ དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎསཉྫཱནནཀཱརཎཾ། ‘‘བུདྡྷོ ནུ ཁོ ན ཝཱ བུདྡྷོ’’ཏི ཨུཔདྷཱརཡིཾ ཝིཙཱརེསིཾ། ཙཀྑུམཾ པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམནྟཾ ཛིནཾ ཀེན ཀཱརཎེན པསྶཱམཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    213. Devānaṃ devo devadevo, taṃ devadevaṃ disvāna tassa lakkhaṇaṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇasañjānanakāraṇaṃ. ‘‘Buddho nu kho na vā buddho’’ti upadhārayiṃ vicāresiṃ. Cakkhumaṃ pañcahi cakkhūhi cakkhumantaṃ jinaṃ kena kāraṇena passāmīti sambandho.

    ༢༡༤. ཙརཎུཏྟམེ ཨུཏྟམཔཱདཏལེ སཧསྶཱརཱནི ཙཀྐལཀྑཎཱནི དིསྶནྟི, ཨཧཾ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཏཱནི ལཀྑཎཱནི དིསྭཱ ཏཐཱགཏེ ནིཊྛཾ གཙྪིཾ སནྣིཊྛཱནཾ ཨགམཱསི, ནིསྶནྡེཧོ ཨཱསིནྟི ཨཏྠོ། སེསཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ།

    214.Caraṇuttame uttamapādatale sahassārāni cakkalakkhaṇāni dissanti, ahaṃ tassa bhagavato tāni lakkhaṇāni disvā tathāgate niṭṭhaṃ gacchiṃ sanniṭṭhānaṃ agamāsi, nissandeho āsinti attho. Sesaṃ uttānatthameva.

    ༢༡༨. སཡམྦྷཱུ སཡམེཝ བྷཱུཏཱ། ཨམིཏོདཡ ཨམིཏཱནཾ ཨཔརིམཱཎཱནཾ གུཎཱནཾ ཨུདཡ ཨུཊྛཱནཊྛཱན , ཨིདཾ པདདྭཡཾ ཨཱལཔནམེཝ། ཨིམཾ ལོཀཾ ཨིམཾ སཏྟལོཀཾ སཾ སུཊྛུ ཨུདྡྷརསི སཾསཱརཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ནིབྦཱནཐལཾ པཱཔེསཱིཏི ཨཏྠོ། ཏེ སབྦེ སཏྟཱ ཏཝ དསྶནཾ ཨཱགམྨ ཨཱགནྟྭཱ ཀངྑཱསོཏཾ ཝིཙིཀིཙྪཱམཧོགྷཾ ཏརནྟི ཨཏིཀྐམནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    218.Sayambhū sayameva bhūtā. Amitodaya amitānaṃ aparimāṇānaṃ guṇānaṃ udaya uṭṭhānaṭṭhāna , idaṃ padadvayaṃ ālapanameva. Imaṃ lokaṃ imaṃ sattalokaṃ saṃ suṭṭhu uddharasi saṃsārato uddharitvā nibbānathalaṃ pāpesīti attho. Te sabbe sattā tava dassanaṃ āgamma āgantvā kaṅkhāsotaṃ vicikicchāmahoghaṃ taranti atikkamantīti sambandho.

    ༢༡༩. བྷགཝནྟཾ ཐོམེནྟོ ཏཱཔསོ ཏུཝཾ སཏྠཱཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ, བྷནྟེ, སབྦཉྙུ ཏུཝཾ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ སཏྠཱ ཨཱཙརིཡོ ཨུཏྟམཊྛེན ཏྭམེཝ ཀེཏུ ཨུཙྩོ, སཀལལོཀེ པཀཱསནཊྛེན ཏྭམེཝ དྷཛོ, ལོཀཏྟཡེ ཨུགྒཏཏྟཱ ཏྭམེཝ ཡཱུཔོ ཨུསྶཱཔིཏཐམྦྷསདིསོ, པཱཎིནཾ སབྦསཏྟཱནཾ ཏྭམེཝ པརཱཡཎོ ཨུཏྟམགམནཱིཡཊྛཱནཾ ཏྭམེཝ པཏིཊྛཱ པཏིཊྛཊྛཱནཾ ལོཀསྶ མོཧནྡྷཀཱརཝིདྷམནཏོ ཏྭམེཝ དཱིཔོ ཏེལཔདཱིཔོ ཝིཡ, དྭིཔདུཏྟམོ དྭིཔདཱནཾ དེཝབྲཧྨམནུསྶཱནཾ ཨུཏྟམོ སེཊྛོཏི སམྦནྡྷོ།

    219. Bhagavantaṃ thomento tāpaso tuvaṃ satthātiādimāha. Tattha, bhante, sabbaññu tuvaṃ sadevakassa lokassa satthā ācariyo uttamaṭṭhena tvameva ketu ucco, sakalaloke pakāsanaṭṭhena tvameva dhajo, lokattaye uggatattā tvameva yūpo ussāpitathambhasadiso, pāṇinaṃ sabbasattānaṃ tvameva parāyaṇo uttamagamanīyaṭṭhānaṃ tvameva patiṭṭhā patiṭṭhaṭṭhānaṃ lokassa mohandhakāravidhamanato tvameva dīpo telapadīpo viya, dvipaduttamo dvipadānaṃ devabrahmamanussānaṃ uttamo seṭṭhoti sambandho.

    ༢༢༠. པུན བྷགཝནྟཾཡེཝ ཐོམེནྟོ སཀྐཱ སམུདྡེ ཨུདཀནྟིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཙཏུརཱསཱིཏིཡོཛནསཧསྶགམྦྷཱིརེ སམུདྡེ ཨུདཀཾ ཨཱལ༹ྷཀེན པམེཏུཾ མིནིཏུཾ སཀྐཱ བྷཝེཡྻ, བྷནྟེ, སབྦཉྙུ ཏཝ ཉཱཎཾ ‘‘ཨེཏྟཀཾ པམཱཎ’’ནྟི པམེཏཝེ མིནིཏུཾ ན ཏྭེཝ སཀྐཱཏི ཨཏྠོ།

    220. Puna bhagavantaṃyeva thomento sakkā samudde udakantiādimāha. Tattha caturāsītiyojanasahassagambhīre samudde udakaṃ āḷhakena pametuṃ minituṃ sakkā bhaveyya, bhante, sabbaññu tava ñāṇaṃ ‘‘ettakaṃ pamāṇa’’nti pametave minituṃ na tveva sakkāti attho.

    ༢༢༡. ཏུལམཎྜལེ ཏུལཔཉྫརེ ཋཔེཏྭཱ པཐཝིཾ མེདནིཾ དྷཱརེཏུཾ སཀྐཱ, བྷནྟེ, སབྦཉྙུ ཏཝ ཉཱཎཾ དྷཱརེཏུཾ ན ཏུ ཨེཝ སཀྐཱཏི སམྦནྡྷོ།

    221.Tulamaṇḍale tulapañjare ṭhapetvā pathaviṃ medaniṃ dhāretuṃ sakkā, bhante, sabbaññu tava ñāṇaṃ dhāretuṃ na tu eva sakkāti sambandho.

    ༢༢༢. བྷནྟེ, སབྦཉྙུ ཨཱཀཱསོ སཀལནྟལིཀྑཾ རཛྫུཡཱ ཝཱ ཨངྒུལེན ཝཱ མིནིཏུཾ སཀྐཱ བྷཝེཡྻ, ཏཝ པན ཉཱཎཾ ཉཱཎཱཀཱསཾ ན ཏུ ཨེཝ པམེཏཝེ མིནིཏུཾ སཀྐཱཏི ཨཏྠོ།

    222. Bhante, sabbaññu ākāso sakalantalikkhaṃ rajjuyā vā aṅgulena vā minituṃ sakkā bhaveyya, tava pana ñāṇaṃ ñāṇākāsaṃ na tu eva pametave minituṃ sakkāti attho.

    ༢༢༣. མཧཱསམུདྡེ ཨུདཀནྟི ཙཏུརཱསཱིཏིཡོཛནསཧསྶགམྦྷཱིརེ སཱགརེ ཨཁིལཾ ཨུདཀཉྩ, ཙཏུནཧུཏཱདྷིཀདྭིཡོཛནསཏསཧསྶབཧལཾ ཨཁིལཾ པཐཝིཉྩ ཛཧེ ཛཧེཡྻ ཨཏིཀྐམེཡྻ སམཾ ཀརེཡྻ བུདྡྷསྶ ཉཱཎཾ ཨུཔཱདཱཡ གཧེཏྭཱ ཏུལེཡྻ སམཾ ཀརེཡྻ། ཨུཔམཱཏོ ཨུཔམཱཝསེན ན ཡུཛྫརེ ན ཡོཛེཡྻུཾ། ཉཱཎམེཝ ཨདྷིཀནྟི ཨཏྠོ།

    223.Mahāsamudde udakanti caturāsītiyojanasahassagambhīre sāgare akhilaṃ udakañca, catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalaṃ akhilaṃ pathaviñca jahe jaheyya atikkameyya samaṃ kareyya buddhassa ñāṇaṃ upādāya gahetvā tuleyya samaṃ kareyya. Upamāto upamāvasena na yujjare na yojeyyuṃ. Ñāṇameva adhikanti attho.

    ༢༢༤. ཙཀྑུམ པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམནྟ, ཨཱལཔནམེཏཾ། སཧ དེཝེཧི པཝཏྟསྶ ལོཀསྶ, བྷུམྨཏྠེ སཱམིཝཙནཾ། སདེཝཀེ ལོཀསྨིཾ ཨནྟརེ ཡེསཾ ཡཏྟཀཱནཾ སཏྟཱནཾ ཙིཏྟཾ པཝཏྟཏི། ཨེཏེ ཏཏྟཀཱ སཙིཏྟཀཱ སཏྟཱ ཏཝ ཉཱཎམྷི ཨནྟོཛཱལགཏཱ ཉཱཎཛཱལསྨིཾ ཨནྟོ པཝིཊྛཱཏི སམྦནྡྷོ, ཉཱཎཛཱལེན སབྦསཏྟེ པསྶསཱིཏི ཨཏྠོ།

    224.Cakkhuma pañcahi cakkhūhi cakkhumanta, ālapanametaṃ. Saha devehi pavattassa lokassa, bhummatthe sāmivacanaṃ. Sadevake lokasmiṃ antare yesaṃ yattakānaṃ sattānaṃ cittaṃ pavattati. Ete tattakā sacittakā sattā tava ñāṇamhi antojālagatā ñāṇajālasmiṃ anto paviṭṭhāti sambandho, ñāṇajālena sabbasatte passasīti attho.

    ༢༢༥. བྷནྟེ , སབྦཉྙུ སབྦདྷམྨཛཱནནཀ, ཏྭཾ ཡེན ཉཱཎེན ཙཏུམགྒསམྤཡུཏྟེན སཀལཾ ཨུཏྟམཾ བོདྷིཾ ནིབྦཱནཾ པཏྟོ ཨདྷིགཏོ ཨསི བྷཝསི, ཏེན ཉཱཎེན པརཏིཏྠིཡེ ཨཉྙཏིཏྠིཡེ མདྡསཱི ཨབྷིབྷཝསཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    225. Bhante , sabbaññu sabbadhammajānanaka, tvaṃ yena ñāṇena catumaggasampayuttena sakalaṃ uttamaṃ bodhiṃ nibbānaṃ patto adhigato asi bhavasi, tena ñāṇena paratitthiye aññatitthiye maddasī abhibhavasīti sambandho.

    ༢༢༦. ཏེན ཏཱཔསེན ཐོམིཏཱཀཱརཾ པཀཱསེནྟཱ དྷམྨསངྒཱཧཀཱ ཐེརཱ ཨིམཱ གཱཐཱ ཐཝིཏྭཱནཱཏི ཨཱཧཾསུ། ཏཏྠ ཨིམཱ གཱཐཱཏི ཨེཏྟཀཱཧི གཱཐཱཧི ཐཝིཏྭཱན ཐོམནཾ ཀཏྭཱན ནཱམེན སུརུཙི ནཱམ ཏཱཔསོ སེསཊྛཀཐཱསུ (ཨ॰ ནི॰ ཨཊྛ॰ ༡.༡.༡༨༩-༡༩༠; དྷ॰ པ॰ ཨཊྛ॰ ༡.སཱརིཔུཏྟཏྠེརཝཏྠུ) པན ‘‘སརདམཱཎཝོ’’ཏི ཨཱགཏོ། སོ ཨཊྛཀཐཱནཡཏོ པཱཋོཡེཝ པམཱཎཾ, ཨཐ ཝཱ སུནྡརཱ རུཙི ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ནིབྦཱནཱལཡོ ཨསྶཱཏི སུརུཙི། སརཏི གཙྪཏི ཨིནྡྲིཡདམནཱཡ པཝཏྟཏཱིཏི སརདོ, ཨིཏི དྭཡམྤི ཏསྶེཝ ནཱམཾ། སོ སུརུཙིཏཱཔསོ ཨཛིནཙམྨཾ པཏྠརིཏྭཱན པཐཝིཡཾ ནིསཱིདི, ཨཙྩཱསནྣཱདཡོ ཚ ནིསཛྫདོསེ ཝཛྫེཏྭཱ སརདོ ནིསཱིདཱིཏི ཨཏྠོ།

    226. Tena tāpasena thomitākāraṃ pakāsentā dhammasaṅgāhakā therā imā gāthā thavitvānāti āhaṃsu. Tattha imā gāthāti ettakāhi gāthāhi thavitvāna thomanaṃ katvāna nāmena suruci nāma tāpaso sesaṭṭhakathāsu (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.sāriputtattheravatthu) pana ‘‘saradamāṇavo’’ti āgato. So aṭṭhakathānayato pāṭhoyeva pamāṇaṃ, atha vā sundarā ruci ajjhāsayo nibbānālayo assāti suruci. Sarati gacchati indriyadamanāya pavattatīti sarado, iti dvayampi tasseva nāmaṃ. So surucitāpaso ajinacammaṃ pattharitvāna pathaviyaṃ nisīdi, accāsannādayo cha nisajjadose vajjetvā sarado nisīdīti attho.

    ༢༢༧. ཏཏྠ ནིསིནྣོ ཏཱཔསོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎམེཝ ཐོམེནྟོ ཙུལླཱསཱིཏིསཧསྶཱནཱིཏིཨཱདིམཱཧ ། ཏཏྠ ཙུལླཱསཱིཏིསཧསྶཱནཱིཏི ཙཏུརཱསཱིཏིསཧསྶཱནི, གིརིརཱཛཱ མེརུཔབྦཏརཱཛཱ, མཧཎྞཝེ སཱགརེ ཨཛ྄ཛྷོགཱལ༹ྷོ ཨདྷིཨོགཱལ༹ྷོ པཝིཊྛོ, ཏཱཝདེཝ ཏཏྟཀཱནི ཙཏུརཱསཱིཏིསཧསྶཱནི ཨཙྩུགྒཏོ ཨཏིཨུགྒཏོ ཨིདཱནི པཝུཙྩཏཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    227. Tattha nisinno tāpaso tassa bhagavato ñāṇameva thomento cullāsītisahassānītiādimāha . Tattha cullāsītisahassānīti caturāsītisahassāni, girirājā merupabbatarājā, mahaṇṇave sāgare ajjhogāḷho adhiogāḷho paviṭṭho, tāvadeva tattakāni caturāsītisahassāni accuggato atiuggato idāni pavuccatīti sambandho.

    ༢༢༨. ཏཱཝ ཨཙྩུགྒཏོ ཏཐཱ ཨཏིཨུགྒཏོ ནེརུ, སོ མཧཱནེརུ ཨཱཡཏོ ཨུཙྩཏོ ཙ ཝིཏྠཱརཏོ ཙ ཨེཝཾ མཧནྟོ ནེརུརཱཛཱ ཀོཊིསཏསཧསྶིཡོ སངྑཱཎུབྷེདེན ཙུཎྞིཏོ ཙུཎྞཝིཙུཎྞཾ ཀཏོ ཨསི།

    228.Tāva accuggato tathā atiuggato neru, so mahāneru āyato uccato ca vitthārato ca evaṃ mahanto nerurājā koṭisatasahassiyo saṅkhāṇubhedena cuṇṇito cuṇṇavicuṇṇaṃ kato asi.

    ༢༢༩. བྷནྟེ, སབྦཉྙུ ཏཝ ཉཱཎཾ ལཀྑེ ཋཔིཡམཱནམྷི ཉཱཎེ སཏཾ ཝཱ སཧསྶཾ ཝཱ སཏསཧསྶཾ ཝཱ ཨེཀེཀཾ བིནྡུཾ ཀཏྭཱ ཋཔིཏེ ཏདེཝ མཧཱནེརུསྶ ཙུཎྞཾ ཁཡཾ གཙྪེཡྻ, ཏཝ ཉཱཎཾ པམེཏཝེ པམཱཎཾ ཀཱཏུཾ ཨེཝ ན སཀྐཱཏི སམྦནྡྷོ།

    229. Bhante, sabbaññu tava ñāṇaṃ lakkhe ṭhapiyamānamhi ñāṇe sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vā ekekaṃ binduṃ katvā ṭhapite tadeva mahānerussa cuṇṇaṃ khayaṃ gaccheyya, tava ñāṇaṃ pametave pamāṇaṃ kātuṃ eva na sakkāti sambandho.

    ༢༣༠. སུཁུམཙྪིཀེན སུཁུམཙྪིདྡེན ཛཱལེན ཡོ སཀལམཧཱསམུདྡེ ཨུདཀཾ པརིཀྑིཔེ སམནྟཏོ པརིཀྑཾ ཀརེཡྻ, ཨེཝཾ པརིཀྑིཏེ ཡེ ཀེཙི པཱཎཱ ཨུདཀེ ཛཱཏཱ སབྦེ ཏེ ཨནྟོཛཱལགཏཱ སིཡུཾ བྷཝེཡྻུནྟི ཨཏྠོ།

    230.Sukhumacchikena sukhumacchiddena jālena yo sakalamahāsamudde udakaṃ parikkhipe samantato parikkhaṃ kareyya, evaṃ parikkhite ye keci pāṇā udake jātā sabbe te antojālagatā siyuṃ bhaveyyunti attho.

    ༢༣༡. ཏམུཔམེཡྻཾ དསྶེནྟོ ཏཐེཝ ཧཱིཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཡཐཱ ཨུདཛཱ པཱཎཱ ཨནྟོཛཱལགཏཱ ཧོནྟི, ཏཐེཝ མཧཱཝཱིར མཧཱབོདྷིཨདྷིགམཱཡ ཝཱིརིཡཀར། ཡེ ཀེཙི པུཐུ ཨནེཀཱ ཏིཏྠིཡཱ མིཙྪཱ ཏིཏྠཀརཱ དིཊྛིགཧནཔཀྑནྡཱ དིཊྛིསངྑཱཏགཧནཾ པཝིཊྛཱ པརཱམཱསེན སབྷཱཝཏོ པརཏོ ཨཱམསནལཀྑཎཱཡ དིཊྛིཡཱ མོཧིཏཱ པིཧིཏཱ སནྟི།

    231. Tamupameyyaṃ dassento tatheva hītiādimāha. Tattha yathā udajā pāṇā antojālagatā honti, tatheva mahāvīra mahābodhiadhigamāya vīriyakara. Ye keci puthu anekā titthiyā micchā titthakarā diṭṭhigahanapakkhandā diṭṭhisaṅkhātagahanaṃ paviṭṭhā parāmāsena sabhāvato parato āmasanalakkhaṇāya diṭṭhiyā mohitā pihitā santi.

    ༢༣༢. ཏཝ སུདྡྷེན ནིཀྐིལེསེན ཉཱཎེན ཨནཱཝརཎདསྶིནཱ སབྦདྷམྨཱནཾ ཨཱཝརཎརཧིཏདསྶནསཱིལེན ཨེཏེ སབྦེ ཏིཏྠིཡཱ ཨནྟོཛཱལགཏཱ ཉཱཎཛཱལསྶནྟོ པཝེསིཏཱ ཝཱ ཏཐེཝཱཏི སམྦནྡྷོ། ཉཱཎཾ ཏེ ནཱཏིཝཏྟརེཏི ཏཝ ཉཱཎཾ ཏེ ཏིཏྠིཡཱ ནཱཏིཀྐམནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    232. Tava suddhena nikkilesena ñāṇena anāvaraṇadassinā sabbadhammānaṃ āvaraṇarahitadassanasīlena ete sabbe titthiyā antojālagatā ñāṇajālassanto pavesitā vā tathevāti sambandho. Ñāṇaṃ te nātivattareti tava ñāṇaṃ te titthiyā nātikkamantīti attho.

    ༢༣༣. ཨེཝཾ ཝུཏྟཐོམནཱཝསཱནེ བྷགཝཏོ ཨཏྟནོ བྱཱཀརཎཱརབྦྷཾ དསྶེཏུཾ བྷགཝཱ ཏམྷི སམཡེཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཡསྨིཾ སམཡེ ཏཱཔསོ བྷགཝནྟཾ ཐོམེསི, ཏསྨིཾ ཐོམནཱཡ པརིཡོསཱནཀཱལེ སངྑྱཱཏིཀྐནྟཔརིཝཱརཏཱཡ མཧཱཡསོ ཨནོམདསྶཱི བྷགཝཱ ཀིལེསམཱརཱདཱིནཾ ཛིཏཏྟཱ ཛིནོ། སམཱདྷིམྷཱ ཨཔྤིཏསམཱདྷིཏོ ཝུཊྛཧིཏྭཱ སཀལཛམྦུདཱིཔཾ དིབྦཙཀྑུནཱ ཨོལོཀེསཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    233. Evaṃ vuttathomanāvasāne bhagavato attano byākaraṇārabbhaṃ dassetuṃ bhagavā tamhi samayetiādimāha. Tattha yasmiṃ samaye tāpaso bhagavantaṃ thomesi, tasmiṃ thomanāya pariyosānakāle saṅkhyātikkantaparivāratāya mahāyaso anomadassī bhagavā kilesamārādīnaṃ jitattā jino. Samādhimhā appitasamādhito vuṭṭhahitvā sakalajambudīpaṃ dibbacakkhunā olokesīti sambandho.

    ༢༣༤-༥. ཏསྶ ཨནོམདསྶིསྶ བྷགཝཏོ མུནིནོ མོནསངྑཱཏེན ཉཱཎེན སམནྣཱགཏསྶ ནིསབྷོ ནཱམ སཱཝཀོ སནྟཙིཏྟེཧི ཝཱུཔསནྟཀིལེསམཱནསེཧི ཏཱདཱིཧི ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ ཨཀམྤིཡསབྷཱཝཏྟཱ, ཏཱདིབྷི ཁཱིཎཱསཝེཧི སུདྡྷེཧི པརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨཱདིཡུཏྟེཧི ཚལ༹བྷིཉྙེཧི ཏཱདཱིཧི ཨཊྛཧི ལོཀདྷམྨེཧི ཨཀམྤནསབྷཱཝེཧི སཏསཧསྶེཧི པརིཝུཏོ བུདྡྷསྶ ཙིཏྟཾ, ཨཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱ ལོཀནཱཡཀཾ ཨུཔེསི, ཏཱཝདེཝ སམཱིཔཾ ཨགམཱསཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    234-5. Tassa anomadassissa bhagavato munino monasaṅkhātena ñāṇena samannāgatassa nisabho nāma sāvako santacittehi vūpasantakilesamānasehi tādīhi iṭṭhāniṭṭhesu akampiyasabhāvattā, tādibhi khīṇāsavehi suddhehi parisuddhakāyakammādiyuttehi chaḷabhiññehi tādīhi aṭṭhahi lokadhammehi akampanasabhāvehi satasahassehi parivuto buddhassa cittaṃ, aññāya jānitvā lokanāyakaṃ upesi, tāvadeva samīpaṃ agamāsīti sambandho.

    ༢༣༦. ཏེ ཏཐཱ ཨཱགཏཱ སམཱནཱ ཏཏྠ བྷགཝཏོ སམཱིཔེ། ཨནྟལིཀྑེ ཨཱཀཱསེ ཋིཏཱ བྷགཝནྟཾ པདཀྑིཎཾ ཨཀཾསུ། ཏེ སབྦེ པཉྫལིཀཱ ནམསྶམཱནཱ ཨཱཀཱསཏོ བུདྡྷསྶ སནྟིཀེ ཨོཏརུཾ ཨོརོཧིཾསཱུཏི སམྦནྡྷོ།

    236. Te tathā āgatā samānā tattha bhagavato samīpe. Antalikkhe ākāse ṭhitā bhagavantaṃ padakkhiṇaṃ akaṃsu. Te sabbe pañjalikā namassamānā ākāsato buddhassa santike otaruṃ orohiṃsūti sambandho.

    ༢༣༧. པུན བྱཱཀརཎདཱནསྶ པུབྦབྷཱགཀཱརཎཾ པཀཱསེནྟོ སིཏཾ པཱཏུཀརཱིཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཾ སབྦཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ།

    237. Puna byākaraṇadānassa pubbabhāgakāraṇaṃ pakāsento sitaṃ pātukarītiādimāha. Taṃ sabbaṃ uttānatthameva.

    ༢༤༡. ཡོ མཾ པུཔྥེནཱཏི ཡོ ཏཱཔསོ མཡི ཙིཏྟཾ པསཱདེཏྭཱ ཨནེཀཔུཔྥེན མཾ པཱུཛེསི, ཉཱཎཉྩ མེ ཨནུ པུནཔྤུནཾ ཐཝི ཐོམེསི, ཏམཧནྟི ཏཾ ཏཱཔསཾ ཨཧཾ ཀིཏྟཡིསྶཱམི པཱཀཊཾ ཀརིསྶཱམི, མམ བྷཱསཏོ བྷཱསནྟསྶ ཝཙནཾ སུཎོཐ སཝནཝིསཡཾ ཀརོཐ མནསི ཀརོཐ།

    241.Yo maṃ pupphenāti yo tāpaso mayi cittaṃ pasādetvā anekapupphena maṃ pūjesi, ñāṇañca me anu punappunaṃ thavi thomesi, tamahanti taṃ tāpasaṃ ahaṃ kittayissāmi pākaṭaṃ karissāmi, mama bhāsato bhāsantassa vacanaṃ suṇotha savanavisayaṃ karotha manasi karotha.

    ༢༥༠. པཙྪིམེ བྷཝསམྤཏྟེཏི བྱཱཀརཎཾ དདམཱནོ བྷགཝཱ ཨཱཧ། ཏཏྠ པཙྪིམེ པརིཡོསཱནབྷཱུཏེ བྷཝེ སམྤཏྟེ སཏི། མནུསྶཏྟཾ མནུསྶཛཱཏིཾ གམིསྶཏི, མནུསྶལོཀེ ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ། རཱུཔསཱརདྷནསཱརཝཡསཱརཀུལསཱརབྷོགསཱརཔུཉྙསཱརཱདཱིཧི སཱརེཧི སཱརཝནྟཏཱཡ སཱརཱི ནཱམ བྲཱཧྨཎཱི ཀུཙྪིནཱ དྷཱརཡིསྶཏི།

    250.Pacchimebhavasampatteti byākaraṇaṃ dadamāno bhagavā āha. Tattha pacchime pariyosānabhūte bhave sampatte sati. Manussattaṃ manussajātiṃ gamissati, manussaloke uppajjissatīti attho. Rūpasāradhanasāravayasārakulasārabhogasārapuññasārādīhi sārehi sāravantatāya sārī nāma brāhmaṇī kucchinā dhārayissati.

    ༢༥༣. བྱཱཀརཎམཱུལམཱརབྷི ཨཔརིམེཡྻེ ཨིཏོ ཀཔྤེཏི། ཨེཏྠ དྭིནྣཾ ཨགྒསཱཝཀཱནཾ ཨེཀཾ ཨསངྑྱེཡྻཾ ཀཔྤསཏསཧསྶཉྩ པཱརམཱི པཱུརིཏཱ, ཏཐཱཔི གཱཐཱབནྡྷསུཁཏྠཾ ཨནྟརཀཔྤཱནི ཨུཔཱདཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ།

    253. Byākaraṇamūlamārabhi aparimeyye ito kappeti. Ettha dvinnaṃ aggasāvakānaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ kappasatasahassañca pāramī pūritā, tathāpi gāthābandhasukhatthaṃ antarakappāni upādāya evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.

    ༢༥༤. ‘‘སཱརིཔུཏྟོཏི ནཱམེན, ཧེསྶཏི ཨགྒསཱཝཀོ’’ཏི བྱཱཀརཎམདཱསི, བྱཱཀརཎཾ དཏྭཱ ཏཾ ཐོམེནྟོ སོ བྷགཝཱ ཨཡཾ བྷཱགཱིརཐཱིཏིཨཱདིམཱཧ། གངྒཱ, ཡམུནཱ, སརབྷཱུ, མཧཱི, ཨཙིརཝཏཱིཏི ཨིམཱསཾ པཉྩནྣཾ གངྒཱནཾ ཨནྟརེ ཨཡཾ བྷཱགཱིརཐཱི ནཱམ པཋམམཧཱགངྒཱ ཧིམཝནྟཱ པབྷཱཝིཏཱ ཧིམཝནྟཏོ ཨཱགཏཱ ཨནོཏཏྟདཧཏོ པབྷཝཱ, མཧོདདྷིཾ མཧཱཨུདཀཀྑནྡྷཾ ཨཔྤཡནྟི པཱཔུཎནྟི, མཧཱསམུདྡཾ མཧཱསཱགརཾ ཨཔྤེཏི ཨུཔགཙྪཏི ཡཐཱ, ཏཐཱ ཨེཝ ཨཡཾ སཱརིཔུཏྟོ སཀེ ཏཱིསུ ཝིསཱརདོ ཨཏྟནོ ཀུལེ པཝཏྟམཱནེསུ ཏཱིསུ ཝེདེསུ ཝིསཱརདོ ཨཔཀྑལིཏཉཱཎོ པཏྠཊཉཱཎོ། པཉྙཱཡ པཱརམིཾ གནྟྭཱ ཨཏྟནོ སཱཝཀཉཱཎསྶ པརིཡོསཱནཾ གནྟྭཱ, པཱཎིནེ སབྦསཏྟེ ཏཔྤཡིསྶཏི སནྟཔྤེསྶཏི སུཧིཏྟབྷཱཝཾ ཀརིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    254. ‘‘Sāriputtoti nāmena, hessati aggasāvako’’ti byākaraṇamadāsi, byākaraṇaṃ datvā taṃ thomento so bhagavā ayaṃ bhāgīrathītiādimāha. Gaṅgā, yamunā, sarabhū, mahī, aciravatīti imāsaṃ pañcannaṃ gaṅgānaṃ antare ayaṃ bhāgīrathī nāma paṭhamamahāgaṅgā himavantā pabhāvitā himavantato āgatā anotattadahato pabhavā, mahodadhiṃ mahāudakakkhandhaṃ appayanti pāpuṇanti, mahāsamuddaṃ mahāsāgaraṃ appeti upagacchati yathā, tathā eva ayaṃ sāriputto sake tīsu visārado attano kule pavattamānesu tīsu vedesu visārado apakkhalitañāṇo patthaṭañāṇo. Paññāya pāramiṃ gantvā attano sāvakañāṇassa pariyosānaṃ gantvā, pāṇine sabbasatte tappayissati santappessati suhittabhāvaṃ karissatīti attho.

    ༢༥༧. ཧིམཝནྟམུཔཱདཱཡཱཏི ཧིམཱལཡཔབྦཏཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ མཧོདདྷིཾ མཧཱསམུདྡཾ ཨུདཀབྷཱརཾ སཱགརཾ པརིཡོསཱནཾ ཀཏྭཱ ཨེཏྠནྟརེ ཨེཏེསཾ དྭིནྣཾ པབྦཏསཱགརཱནཾ མཛ྄ཛྷེ ཡཾ པུལིནཾ ཡཏྟཀཱ ཝཱལུཀརཱསི ཨཏྠི, གཎནཱཏོ གཎནཝསེན ཨསངྑིཡཾ སངྑྱཱཏིཀྐནྟཾ །

    257.Himavantamupādāyāti himālayapabbataṃ ādiṃ katvā mahodadhiṃ mahāsamuddaṃ udakabhāraṃ sāgaraṃ pariyosānaṃ katvā etthantare etesaṃ dvinnaṃ pabbatasāgarānaṃ majjhe yaṃ pulinaṃ yattakā vālukarāsi atthi, gaṇanāto gaṇanavasena asaṅkhiyaṃ saṅkhyātikkantaṃ .

    ༢༥༨. ཏམྤི སཀྐཱ ཨསེསེནཱཏི ཏཾ པུལིནམྤི ནིསེསེན སངྑཱཏུཾ སཀྐཱ སཀྐུཎེཡྻ བྷཝེཡྻ, སཱ གཎནཱ ཡཐཱ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཏཐཱ སཱརིཔུཏྟསྶ པཉྙཱཡ ཨནྟོ པརིཡོསཱནཾ ན ཏྭེཝ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    258.Tampi sakkā asesenāti taṃ pulinampi nisesena saṅkhātuṃ sakkā sakkuṇeyya bhaveyya, sā gaṇanā yathā hotīti sambandho. Tathā sāriputtassa paññāya anto pariyosānaṃ na tveva bhavissatīti attho.

    ༢༥༩. ལཀྑེ…པེ॰… བྷཝིསྶཏཱིཏི ལཀྑེ ཉཱཎལཀྑེ ཉཱཎསྶ ཨེཀསྨིཾ ཀལེ ཋཔིཡམཱནམྷི ཋཔིཏེ སཏི གངྒཱཡ ཝཱལུཀཱ ཁཱིཡེ པརིཀྑཡཾ གཙྪེཡྻཱཏི ཨཏྠོ།

    259.Lakkhe…pe…bhavissatīti lakkhe ñāṇalakkhe ñāṇassa ekasmiṃ kale ṭhapiyamānamhi ṭhapite sati gaṅgāya vālukā khīye parikkhayaṃ gaccheyyāti attho.

    ༢༦༠. མཧཱསམུདྡེཏི ཙཏུརཱསཱིཏིཡོཛནསཧསྶགམྦྷཱིརེ ཙཏུམཧཱསཱགརེ ཨཱུམིཡོ གཱཝུཏཱདིབྷེདཱ ཏརངྒརཱསཡོ གཎནཱཏོ ཨསངྑིཡཱ སངྑྱཱཝིརཧིཏཱ ཡཐཱ ཧོནྟི, ཏཐེཝ སཱརིཔུཏྟསྶ པཉྙཱཡ ཨནྟོ པརིཡོསཱནཾ ན ཧེསྶཏི ན བྷཝིསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    260.Mahāsamuddeti caturāsītiyojanasahassagambhīre catumahāsāgare ūmiyo gāvutādibhedā taraṅgarāsayo gaṇanāto asaṅkhiyā saṅkhyāvirahitā yathā honti, tatheva sāriputtassa paññāya anto pariyosānaṃ na hessati na bhavissatīti sambandho.

    ༢༦༡. སོ ཨེཝཾ པཉྙཝཱ སཱརིཔུཏྟོ གོཏམགོཏྟཏྟཱ གོཏམཾ སཀྱཀུལེ ཛེཊྛཀཾ སཀྱཔུངྒཝཾ སམྦུདྡྷཾ ཨཱརཱདྷཡིཏྭཱ ཝཏྟཔཊིཔཏྟིསཱིལཱཙཱརཱདཱིཧི ཙིཏྟཱརཱདྷནཾ ཀཏྭཱ པཉྙཱཡ སཱཝཀཉཱཎསྶ པཱརམིཾ པརིཡོསཱནཾ གནྟྭཱ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨགྒསཱཝཀོ ཧེསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    261. So evaṃ paññavā sāriputto gotamagottattā gotamaṃ sakyakule jeṭṭhakaṃ sakyapuṅgavaṃ sambuddhaṃ ārādhayitvā vattapaṭipattisīlācārādīhi cittārādhanaṃ katvā paññāya sāvakañāṇassa pāramiṃ pariyosānaṃ gantvā tassa bhagavato aggasāvako hessatīti sambandho.

    ༢༦༢. སོ ཨེཝཾ ཨགྒསཱཝཀཊྛཱནཾ པཏྟོ སཀྱཔུཏྟེན བྷགཝཏཱ ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ ཨཀམྤིཡསབྷཱཝེན པཝཏྟིཏཾ པཱཀཊཾ ཀཏཾ དྷམྨཙཀྐཾ སདྡྷམྨཾ ཨནུཝཏྟེསྶཏི ཨཝིནསྶམཱནཾ དྷཱརེསྶཏི། དྷམྨཝུཊྛིཡོ དྷམྨདེསནཱསངྑཱཏཱ ཝུཊྛིཡོ ཝསྶེནྟོ དེསེནྟོ པཀཱསེནྟོ ཝིཝརནྟོ ཝིབྷཛནྟོ ཨུཏྟཱནཱིཀརོནྟོ པཝཏྟིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    262. So evaṃ aggasāvakaṭṭhānaṃ patto sakyaputtena bhagavatā iṭṭhāniṭṭhesu akampiyasabhāvena pavattitaṃ pākaṭaṃ kataṃ dhammacakkaṃ saddhammaṃ anuvattessati avinassamānaṃ dhāressati. Dhammavuṭṭhiyo dhammadesanāsaṅkhātā vuṭṭhiyo vassento desento pakāsento vivaranto vibhajanto uttānīkaronto pavattissatīti attho.

    ༢༦༣. གོཏམོ སཀྱཔུངྒཝོ བྷགཝཱ ཨེཏཾ སབྦཾ ཨབྷིཉྙཱཡ ཝིསེསེན ཉཱཎེན ཛཱནིཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷེ ཨརིཡཔུགྒལམཛ྄ཛྷེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཨགྒཊྛཱནེ སཀལཔཉྙཱདིགུཎགཎཱབྷིརམེ ཨུཙྩཊྛཱནེ ཋཔེསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    263. Gotamo sakyapuṅgavo bhagavā etaṃ sabbaṃ abhiññāya visesena ñāṇena jānitvā bhikkhusaṅghe ariyapuggalamajjhe nisīditvā aggaṭṭhāne sakalapaññādiguṇagaṇābhirame uccaṭṭhāne ṭhapessatīti sambandho.

    ༢༦༤. ཨེཝཾ སོ ལདྡྷབྱཱཀརཎོ སོམནསྶཔྤཏྟོ པཱིཏིསོམནསྶཝསེན ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེནྟོ ཨཧོ མེ སུཀཏཾ ཀམྨནྟིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཨཧོཏི ཝིམྷཡཏྠེ ནིཔཱཏོ། ཨནོམདསྶིསྶ བྷགཝཏོ སཏྠུནོ གརུནོ སུཀཏཾ སུཊྛུ ཀཏཾ སདྡཧིཏྭཱ ཀཏཾ ཀམྨཾ པུཉྙཀོཊྛཱསཾ ཨཧོ ཝིམྷཡཾ ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ། ཡསྶ བྷགཝཏོ ཨཧཾ ཀཱརཾ པུཉྙསམྦྷཱརཾ ཀཏྭཱ སབྦཏྠ སཀལགུཎགཎེ པཱརམིཾ པརིཡོསཱནཾ གཏོ པརམཾ ཀོཊིཾ སམྤཏྟོ, སོ བྷགཝཱ ཨཧོ ཝིམྷཡོཏི སམྦནྡྷོ།

    264. Evaṃ so laddhabyākaraṇo somanassappatto pītisomanassavasena udānaṃ udānento aho me sukataṃ kammantiādimāha. Tattha ahoti vimhayatthe nipāto. Anomadassissa bhagavato satthuno garuno sukataṃ suṭṭhu kataṃ saddahitvā kataṃ kammaṃ puññakoṭṭhāsaṃ aho vimhayaṃ acinteyyānubhāvanti attho. Yassa bhagavato ahaṃ kāraṃ puññasambhāraṃ katvā sabbattha sakalaguṇagaṇe pāramiṃ pariyosānaṃ gato paramaṃ koṭiṃ sampatto, so bhagavā aho vimhayoti sambandho.

    ༢༦༥. ཨཔརིམེཡྻེཏི སངྑྱཱཏིཀྐནྟཀཱལསྨིཾ ཀཏཾ ཀུསལཀམྨཾ, མེ མཡ྄ཧཾ ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ པཙྪིམཏྟབྷཱཝེ ཕལཾ ཝིཔཱཀཾ དསྶེསི། སུམུཏྟོ སུཊྛུ ཝིམུཏྟོ ཚེཀེན དྷནུགྒཧེན ཁིཏྟོ སརཝེགོ ཨིཝ ཨཧཾ ཏེན པུཉྙཕལེན ཀིལེསེ ཛྷཱཔཡིཾ ཛྷཱཔེསིནྟི ཨཏྠོ།

    265.Aparimeyyeti saṅkhyātikkantakālasmiṃ kataṃ kusalakammaṃ, me mayhaṃ idha imasmiṃ pacchimattabhāve phalaṃ vipākaṃ dassesi. Sumutto suṭṭhu vimutto chekena dhanuggahena khitto saravego iva ahaṃ tena puññaphalena kilese jhāpayiṃ jhāpesinti attho.

    ༢༦༦. ཨཏྟནོ ཨེཝ ཝཱིརིཡཾ པཀཱསེནྟོ ཨསངྑཏནྟིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཨསངྑཏནྟི ན སངྑཏཾ, པཙྩཡེཧི སམཱགམྨ ན ཀཏནྟི ཨཏྠོ། ཏཾ ཨསངྑཏཾ ནིབྦཱནཾ ཀིལེསཀཱལུསྶིཡཱབྷཱཝེན ཨཙལཾ ཀཏསམྦྷཱརཱནཾ པཏིཊྛཊྛེན པདཾ གཝེསནྟོ པརིཡེསནྟོ སབྦེ ཏིཏྠིཡེ སཀལེ ཏིཏྠཀརེ དིཊྛུཔྤཱདཀེ པུགྒལེ ཝིཙིནཾ ཨུཔཔརིཀྑནྟོ ཨེསཱཧཾ ཨེསོ ཨཧཾ བྷཝེ ཀཱམབྷཝཱདིཀེ བྷཝེ སཾསརིཾ པརིབྦྷམིནྟི སམྦནྡྷོ།

    266. Attano eva vīriyaṃ pakāsento asaṅkhatantiādimāha. Tattha asaṅkhatanti na saṅkhataṃ, paccayehi samāgamma na katanti attho. Taṃ asaṅkhataṃ nibbānaṃ kilesakālussiyābhāvena acalaṃ katasambhārānaṃ patiṭṭhaṭṭhena padaṃ gavesanto pariyesanto sabbe titthiye sakale titthakare diṭṭhuppādake puggale vicinaṃ upaparikkhanto esāhaṃ eso ahaṃ bhave kāmabhavādike bhave saṃsariṃ paribbhaminti sambandho.

    ༢༦༧-༨. ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པཀཱསེནྟོ ཡཐཱཔི བྱཱདྷིཏོ པོསོཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ བྱཱདྷིཏོཏི བྱཱདྷིནཱ པཱིལི༹ཏོ པོསོ པུརིསོ ཨོསདྷཾ པརིཡེསེཡྻ ཡཐཱ, ཏཐཱ ཨཧཾ ཨསངྑཏཾ ཨམཏཾ པདཾ ནིབྦཱནཾ གཝེསནྟོ ཨབྦོཀིཎྞཾ ཨཝིཙྪིནྣཾ ནིརནྟརཾ, པཉྩསཏཾ ཛཱཏིཔཉྩསཏེསུ ཨཏྟབྷཱཝེསུ ཨིསིཔབྦཛྫཾ པབྦཛིནྟི སམྦནྡྷོ།

    267-8. Attano adhippāyaṃ pakāsento yathāpi byādhito posotiādimāha. Tattha byādhitoti byādhinā pīḷito poso puriso osadhaṃ pariyeseyya yathā, tathā ahaṃ asaṅkhataṃ amataṃ padaṃ nibbānaṃ gavesanto abbokiṇṇaṃ avicchinnaṃ nirantaraṃ, pañcasataṃ jātipañcasatesu attabhāvesu isipabbajjaṃ pabbajinti sambandho.

    ༢༧༡. ཀུཏིཏྠེ སཉྩརིཾ ཨཧནྟི ལཱམཀེ ཏིཏྠེ གམནམགྒེ ཨཧཾ སཉྩརིཾ།

    271.Kutitthe sañcariṃ ahanti lāmake titthe gamanamagge ahaṃ sañcariṃ.

    ༢༧༢. སཱརཏྠིཀོ པོསོ སཱརགཝེསཱི པུརིསོ། ཀདལིཾ ཚེཏྭཱན ཕཱལཡེཏི ཀདལིཀྑནྡྷཾ ཚེཏྭཱ དྭེདྷཱ ཕཱལེཡྻ། ན ཏཏྠ སཱརཾ ཝིནྡེཡྻཱཏི ཕཱལེཏྭཱ ཙ པན ཏཏྠ ཀདལིཀྑནྡྷེ སཱརཾ ན ཝིནྡེཡྻ ན ལབྷེཡྻ, སོ པུརིསོ སཱརེན རིཏྟཀོ ཏུཙྪོཏི སམྦནྡྷོ།

    272.Sāratthiko poso sāragavesī puriso. Kadaliṃ chetvāna phālayeti kadalikkhandhaṃ chetvā dvedhā phāleyya. Na tattha sāraṃ vindeyyāti phāletvā ca pana tattha kadalikkhandhe sāraṃ na vindeyya na labheyya, so puriso sārena rittako tucchoti sambandho.

    ༢༧༣. ཡཐཱ ཀདལིཀྑནྡྷོ སཱརེན རིཏྟོ ཏུཙྪོ, ཏཐེཝ ཏཐཱ ཨེཝ ལོཀེ ཏིཏྠིཡཱ ནཱནཱདིཊྛིགཏིཀཱ བཧུཛྫནཱ ཨསངྑཏེན ནིབྦཱནེན རིཏྟཱ ཏུཙྪཱཏི སམྦནྡྷོ། སེཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ།

    273. Yathā kadalikkhandho sārena ritto tuccho, tatheva tathā eva loke titthiyā nānādiṭṭhigatikā bahujjanā asaṅkhatena nibbānena rittā tucchāti sambandho. Seti nipātamattaṃ.

    ༢༧༤. པཙྪིམབྷཝེ པརིཡོསཱནཛཱཏིཡཾ བྲཧྨབནྡྷུ བྲཱཧྨཎཀུལེ ཛཱཏོ ཨཧཾ ཨཧོསིནྟི ཨཏྠོ། མཧཱབྷོགཾ ཚཌྜེཏྭཱནཱཏི མཧནྟཾ བྷོགཀྑནྡྷཾ ཁེལ༹པིཎྜཾ ཨིཝ ཚཌྜེཏྭཱ, ཨནགཱརིཡཾ ཀསིཝཱཎིཛྫཱདིཀམྨཝིརཧིཏཾ ཏཱཔསཔབྦཛྫཾ པབྦཛིཾ པཊིཔཛྫིནྟི ཨཏྠོ།

    274.Pacchimabhave pariyosānajātiyaṃ brahmabandhu brāhmaṇakule jāto ahaṃ ahosinti attho. Mahābhogaṃ chaḍḍetvānāti mahantaṃ bhogakkhandhaṃ kheḷapiṇḍaṃ iva chaḍḍetvā, anagāriyaṃ kasivāṇijjādikammavirahitaṃ tāpasapabbajjaṃ pabbajiṃ paṭipajjinti attho.

    པཋམབྷཱཎཝཱརཝཎྞནཱ སམཏྟཱ།

    Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā samattā.

    ༢༧༥-༧. ཨཛ྄ཛྷཱཡཀོ…པེ॰… མུནིཾ མོནེ སམཱཧིཏནྟི མོནཾ ཝུཙྩཏི ཉཱཎཾ, ཏེན མོནེན སམནྣཱགཏོ མུནི, ཏསྨིཾ མོནེ སམྨཱ ཨཱཧིཏཾ ཋཔིཏཾ སམཱཧིཏཾ ཙིཏྟནྟི ཨཏྠོ། ཨཱགུསངྑཱཏཾ པཱཔཾ ན ཀརོཏཱིཏི ནཱགོ, ཨསྶཛིཏྠེརོ, ཏཾ མཧཱནཱགཾ སུཊྛུ ཕུལླཾ ཝིཀསིཏཔདུམཾ ཡཐཱ ཝིརོཙམཱནནྟི ཨཏྠོ།

    275-7.Ajjhāyako…pe… muniṃ mone samāhitanti monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena monena samannāgato muni, tasmiṃ mone sammā āhitaṃ ṭhapitaṃ samāhitaṃ cittanti attho. Āgusaṅkhātaṃ pāpaṃ na karotīti nāgo, assajitthero, taṃ mahānāgaṃ suṭṭhu phullaṃ vikasitapadumaṃ yathā virocamānanti attho.

    ༢༧༨-༢༨༡. དིསྭཱ མེ…པེ॰… པུཙྪིཏུཾ ཨམཏཾ པདནྟི ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ།

    278-281.Disvā me…pe…pucchituṃ amataṃ padanti uttānatthameva.

    ༢༨༢. ཝཱིཐིནྟརེཏི ཝཱིཐིཨནྟརེ ཨནུཔྤཏྟཾ སམྤཏྟཾ ཨུཔགཏཾ ཏཾ ཐེརཾ ཨུཔགནྟྭཱན སམཱིཔཾ གནྟྭཱ ཨཧཾ པུཙྪིནྟི སམྦནྡྷོ།

    282.Vīthintareti vīthiantare anuppattaṃ sampattaṃ upagataṃ taṃ theraṃ upagantvāna samīpaṃ gantvā ahaṃ pucchinti sambandho.

    ༢༨༤. ཀཱིདིསཾ ཏེ མཧཱཝཱིརཱཏི སཀལདྷིཏིཔུརིསསཱསནེ ཨརཧནྟཱནམནྟརེ པཋམཾ དྷམྨཙཀྐཔཝཏྟནེ, ཨརཧཏྟཔྤཏྟམཧཱཝཱིར, ཨནུཛཱཏཔརིཝཱརབཧུལཏཱཡ མཧཱཡས ཏེ ཏཝ བུདྡྷསྶ ཀཱིདིསཾ སཱསནཾ དྷམྨཾ དྷམྨདེསནཱསངྑཱཏཾ སཱསནནྟི སམྦནྡྷོ། སོ བྷདྲམུཁ, མེ མཡ྄ཧཾ སཱདྷུ བྷདྡཀཾ སཱསནཾ ཀཐཡསྶུ ཀཐེཧཱིཏི ཨཏྠོ།

    284.Kīdisaṃ te mahāvīrāti sakaladhitipurisasāsane arahantānamantare paṭhamaṃ dhammacakkapavattane, arahattappattamahāvīra, anujātaparivārabahulatāya mahāyasa te tava buddhassa kīdisaṃ sāsanaṃ dhammaṃ dhammadesanāsaṅkhātaṃ sāsananti sambandho. So bhadramukha, me mayhaṃ sādhu bhaddakaṃ sāsanaṃ kathayassu kathehīti attho.

    ༢༨༥. ཏཏོ ཀཐིཏཱཀཱརཾ དསྶེནྟོ སོ མེ པུཊྛོཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ སོཏི ཨསྶཛིཏྠེརོ, མེ མཡཱ པུཊྛོ ‘‘སཱསནཾ ཀཱིདིས’’ནྟི ཀཐིཏོ སབྦཾ ཀཐཾ ཀཐེསི། སབྦཾ སཱསནཾ སཏྠགམྦྷཱིརཏཱཡ གམྦྷཱིརཾ དེསནཱདྷམྨཔཊིཝེདྷགམྦྷཱིརཏཱཡ གམྦྷཱིརཾ པརམཏྠསཙྩཝིབྷཱཝིཏཱདིཝསེན ནིཔུཎཾ པདཾ ནིབྦཱནཾ ཏཎྷཱསལླསྶ ཧནྟཱརཾ ཝིནཱསཀརཾ སབྦསྶ སཾསཱརདུཀྑསྶ ཨཔནུདནཾ ཁེཔནཀརཾ དྷམྨནྟི སམྦནྡྷོ།

    285. Tato kathitākāraṃ dassento so me puṭṭhotiādimāha. Tattha soti assajitthero, me mayā puṭṭho ‘‘sāsanaṃ kīdisa’’nti kathito sabbaṃ kathaṃ kathesi. Sabbaṃ sāsanaṃ satthagambhīratāya gambhīraṃ desanādhammapaṭivedhagambhīratāya gambhīraṃ paramatthasaccavibhāvitādivasena nipuṇaṃ padaṃ nibbānaṃ taṇhāsallassa hantāraṃ vināsakaraṃ sabbassa saṃsāradukkhassa apanudanaṃ khepanakaraṃ dhammanti sambandho.

    ༢༨༦. ཏེན ཀཐིཏཱཀཱརཾ དསྶེནྟོ ཡེ དྷམྨཱཏིཨཱདིམཱཧ། ཧེཏུཔྤབྷཝཱ ཧེཏུཏོ ཀཱརཎཏོ ཨུཔྤནྣཱ ཛཱཏཱ བྷཱུཏཱ སཉྫཱཏཱ ནིབྦཏྟཱ ཨབྷིནིབྦཏྟཱ, ཡེ དྷམྨཱ ཡེ སཔྤཙྩཡཱ སབྷཱཝདྷམྨཱ སནྟི སཾཝིཛྫནྟི ཨུཔལབྷནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཧེཏུཾ ཀཱརཎཾ ཏཐཱགཏོ ཨཱཧ ཀཐེསི། ཏེསཉྩ ཡོ ནིརོདྷོཏི ཏེསཾ ཧེཏུདྷམྨཱནཾ ཡོ ནིརོདྷོ ནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝོ, ཨེཝཾཝཱདཱི མཧཱསམཎོཏི སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱདིགུཎཔརིཝཱརམཧནྟཏཱཡ སམིཏཔཱཔཏྟཱ ཝིདྡྷཾསིཏཔཱཔཏྟཱ ཙ མཧཱསམཎོ བྷགཝཱ ཨེཝཾཝཱདཱི ཧེཏུཝཱུཔསམནཱདིཝདནསཱིལོ ཀཐེཏཱཏི ཨཏྠོ།

    286. Tena kathitākāraṃ dassento ye dhammātiādimāha. Hetuppabhavā hetuto kāraṇato uppannā jātā bhūtā sañjātā nibbattā abhinibbattā, ye dhammā ye sappaccayā sabhāvadhammā santi saṃvijjanti upalabhantīti sambandho. Tesaṃ dhammānaṃ hetuṃ kāraṇaṃ tathāgato āha kathesi. Tesañca yo nirodhoti tesaṃ hetudhammānaṃ yo nirodho nirujjhanasabhāvo, evaṃvādī mahāsamaṇoti sīlasamādhipaññādiguṇaparivāramahantatāya samitapāpattā viddhaṃsitapāpattā ca mahāsamaṇo bhagavā evaṃvādī hetuvūpasamanādivadanasīlo kathetāti attho.

    ༢༨༧. ཏཏོ ཝུཏྟདྷམྨཾ སུཏྭཱ ཨཏྟནཱ པཙྩཀྑཀཏཔྤཀཱརཾ དསྶེནྟོ སོཧནྟིཨཱདིམཱཧ། ཏཾ ཨུཏྟཱནམེཝ།

    287. Tato vuttadhammaṃ sutvā attanā paccakkhakatappakāraṃ dassento sohantiādimāha. Taṃ uttānameva.

    ༢༨༩. ཨེསེཝ དྷམྨོ ཡདིཏཱཝདེཝཱཏི སཙེཔི ཨིཏོ ཨུཏྟརིཾ ནཏྠི, ཨེཏྟཀམེཝ ཨིདཾ སོཏཱཔཏྟིཕལམེཝ པཏྟབྦཾ། ཏཐཱ ཨེསོ ཨེཝ དྷམྨོཏི ཨཏྠོ། པཙྩབྱཐ པཊིཝིདྡྷཐ ཏུམྷེ ཨསོཀཾ པདཾ ནིབྦཱནཾ། ཨམྷེཧི ནཱམ ཨིདཾ པདཾ བཧུཀེཧི ཀཔྤནཧུཏེཧི ཨདིཊྛམེཝ ཨབྦྷཏཱིཏཾ།

    289.Eseva dhammo yaditāvadevāti sacepi ito uttariṃ natthi, ettakameva idaṃ sotāpattiphalameva pattabbaṃ. Tathā eso eva dhammoti attho. Paccabyatha paṭividdhatha tumhe asokaṃ padaṃ nibbānaṃ. Amhehi nāma idaṃ padaṃ bahukehi kappanahutehi adiṭṭhameva abbhatītaṃ.

    ༢༩༠. ཡྭཱཧཾ དྷམྨཾ གཝེསནྟོཏི ཡོ ཨཧཾ དྷམྨཾ སནྟིཔདཾ གཝེསནྟོ པརིཡེསནྟོ ཀུཏིཏྠེ ཀུཙྪིཏཏིཏྠེ ནིནྡིཏབྦཏིཏྠེ སཉྩརིཾ པརིབྦྷམིནྟི ཨཏྠོ། སོ མེ ཨཏྠོ ཨནུཔྤཏྟོཏི སོ པརིཡེསིཏབྦོ ཨཏྠོ མཡཱ ཨནུཔྤཏྟོ སམྤཏྟོ, ཨིདཱནི པན མེ མཡ྄ཧཾ ནཔྤམཛྫིཏུཾ ཨཔྤམཱདེན བྷཝིཏུཾ ཀཱལོཏི ཨཏྠོ།

    290.Yvāhaṃdhammaṃ gavesantoti yo ahaṃ dhammaṃ santipadaṃ gavesanto pariyesanto kutitthe kucchitatitthe ninditabbatitthe sañcariṃ paribbhaminti attho. So me attho anuppattoti so pariyesitabbo attho mayā anuppatto sampatto, idāni pana me mayhaṃ nappamajjituṃ appamādena bhavituṃ kāloti attho.

    ༢༩༡. ཨཧཾ ཨསྶཛིནཱ ཐེརེན ཏོསིཏོ ཀཏསོམནསྶོ, ཨཙལཾ ནིཙྩལཾ ནིབྦཱནཔདཾ, པཏྭཱན པཱཔུཎིཏྭཱ སཧཱཡཀཾ ཀོལིཏམཱཎཝཾ གཝེསནྟོ པརིཡེསནྟོ ཨསྶམཔདཾ ཨགམཱསིནྟི ཨཏྠོ།

    291. Ahaṃ assajinā therena tosito katasomanasso, acalaṃ niccalaṃ nibbānapadaṃ, patvāna pāpuṇitvā sahāyakaṃ kolitamāṇavaṃ gavesanto pariyesanto assamapadaṃ agamāsinti attho.

    ༢༩༢. དཱུརཏོཝ མམཾ དིསྭཱཏི ཨསྶམཔདཏོ དཱུརཏོཝ ཨཱགཙྪནྟཾ མམཾ དིསྭཱ སུསིཀྑིཏོ མེ མམ སཧཱཡོ ཋཱནནིསཛྫཱདིཨིརིཡཱཔཐེཧི སམྤནྣོ སམངྒཱིབྷཱུཏོ ཨིདཾ ཨུཔརི ཝུཙྩམཱནཝཙནཾ ཨབྲཝི ཀཐེསཱིཏི ཨཏྠོ།

    292.Dūratova mamaṃ disvāti assamapadato dūratova āgacchantaṃ mamaṃ disvā susikkhito me mama sahāyo ṭhānanisajjādiiriyāpathehi sampanno samaṅgībhūto idaṃ upari vuccamānavacanaṃ abravi kathesīti attho.

    ༢༩༣. བྷོ སཧཱཡ, པསནྣམུཁནེཏྟཱསི པསནྣེཧི སོབྷནེཧི དདྡལླམཱནེཧི མུཁནེཏྟེཧི སམནྣཱགཏོ ཨསི། མུནིབྷཱཝོ ཨིཝ ཏེ དིསྶཏི པཉྙཱཡཏི། ཨིཏྠམྦྷཱུཏོ ཏྭཾ ཨམཏཱདྷིགཏོ ཨམཏཾ ནིབྦཱནཾ ཨདྷིགཏོ ཨསི, ཀཙྩི ཨཙྩུཏཾ ནིབྦཱནཔདཾ ཨདྷིགཏོ ཨདྷིགཙྪཱིཏི པུཙྪཱམཱིཏི ཨཏྠོ།

    293. Bho sahāya, pasannamukhanettāsi pasannehi sobhanehi daddallamānehi mukhanettehi samannāgato asi. Munibhāvo iva te dissati paññāyati. Itthambhūto tvaṃ amatādhigato amataṃ nibbānaṃ adhigato asi, kacci accutaṃ nibbānapadaṃ adhigato adhigacchīti pucchāmīti attho.

    ༢༩༤. སུབྷཱནུརཱུཔོ ཨཱཡཱསཱིཏི སུབྷསྶ པསནྣཝཎྞསྶ ཨནུརཱུཔོ ཧུཏྭཱ ཨཱཡཱསི ཨཱགཙྪསི། ཨཱནེཉྫཀཱརིཏོ ཝིཡཱཏི ཏོམརཱདཱིཧི ཀཱརིཏོ ཨཱནེཉྫོ ཧཏྠཱི ཝིཡ དནྟོཝ ཏཱིཧི མཱསེཧི སུསིཀྑིཏོ ཨིཝ བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ, བྲཱཧྨཎ དནྟདམཐོ སིཀྑིཏསིཀྑོ ནིབྦཱནཔདེ ཨུཔསནྟོ ཨསཱིཏི པུཙྪི།

    294.Subhānurūpoāyāsīti subhassa pasannavaṇṇassa anurūpo hutvā āyāsi āgacchasi. Āneñjakārito viyāti tomarādīhi kārito āneñjo hatthī viya dantova tīhi māsehi susikkhito iva bāhitapāpattā, brāhmaṇa dantadamatho sikkhitasikkho nibbānapade upasanto asīti pucchi.

    ༢༩༥. ཏེན པུཊྛོ ཨམཏཾ མཡཱཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ།

    295. Tena puṭṭho amataṃ mayātiādimāha. Taṃ uttānatthameva.

    ༢༩༩. ཨཔརིཡོསིཏསངྐཔྤོཏི ‘‘ཨནཱགཏེ ཨེཀསྶ བུདྡྷསྶ ཨགྒསཱཝཀོ བྷཝེཡྻ’’ནྟི པཏྠིཏཔཏྠནཱཡ ཀོཊིཾ ཨཔྤཏྟསངྐཔྤོཏི ཨཏྠོ། ཀུཏིཏྠེ ཨགནྟབྦམགྒེ ཨཧཾ སཉྩརིཾ པརིབྦྷམིཾ། བྷནྟེ གོཏམ, ལོཀཛེཊྛ ཏཝ དསྶནཾ ཨཱགམྨ པཏྭཱ, མམ སངྐཔྤོ མཡ྄ཧཾ པཏྠནཱ པཱུརིཏོ ཨརཧཏྟམགྒཱདྷིགམེན སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎསྶ པཱཔུཎནེན པརིཔུཎྞོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ།

    299.Apariyositasaṅkappoti ‘‘anāgate ekassa buddhassa aggasāvako bhaveyya’’nti patthitapatthanāya koṭiṃ appattasaṅkappoti attho. Kutitthe agantabbamagge ahaṃ sañcariṃ paribbhamiṃ. Bhante gotama, lokajeṭṭha tava dassanaṃ āgamma patvā, mama saṅkappo mayhaṃ patthanā pūrito arahattamaggādhigamena sāvakapāramīñāṇassa pāpuṇanena paripuṇṇoti adhippāyo.

    ༣༠༠. པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཱཡཱཏི པཐཝིཡཾ ནིབྦཏྟཱ སམཡེ ཧེམནྟཀཱལེ པུཔྥནྟི ཝིཀསནྟི, དིབྦགནྡྷཱ སུགནྡྷཱ སུཊྛུ པཝནྟི པཝཱཡནྟི, སབྦཔཱཎིནཾ སབྦེ དེཝམནུསྶེ ཏོསེནྟི སོམནསྶཡུཏྟེ ཀརོནྟི ཡཐཱ།

    300.Pathaviyaṃpatiṭṭhāyāti pathaviyaṃ nibbattā samaye hemantakāle pupphanti vikasanti, dibbagandhā sugandhā suṭṭhu pavanti pavāyanti, sabbapāṇinaṃ sabbe devamanusse tosenti somanassayutte karonti yathā.

    ༣༠༡. ཏཐེཝཱཧཾ མཧཱཝཱིརཱཏི མཧཱཝཱིརིཡཝནྟསཀྱཀུལཔསུཏམཧཱཔརིཝཱར ཏེ ཏཝ སཱསནེ པཏིཊྛཱཡ ཨཧཾ པཏིཊྛཧིཏྭཱ པུཔྥིཏུཾ ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎེན ཝིཀསིཏུཾ སམཡཾ ཀཱལཾ ཨེསཱམི གཝེསཱམི ཏཐེཝཱཏི སམྦནྡྷོ།

    301.Tathevāhaṃ mahāvīrāti mahāvīriyavantasakyakulapasutamahāparivāra te tava sāsane patiṭṭhāya ahaṃ patiṭṭhahitvā pupphituṃ arahattamaggañāṇena vikasituṃ samayaṃ kālaṃ esāmi gavesāmi tathevāti sambandho.

    ༣༠༢. ཝིམུཏྟིཔུཔྥནྟི སབྦཀིལེསེཧི ཝིམུཙྩནཏོ ཝིམོཙནཏོ ཝཱ ཝིམུཏྟི ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟིསངྑཱཏཾ པུཔྥཾ ཨེསནྟོ གཝེསེནྟོ, ཏཉྩ ཁོ བྷཝསཾསཱརམོཙནཾ ཀཱམབྷཝཱདིབྷཝེསུ སཾསརཎཾ གམནཾ བྷཝསཾསཱརཾ, ཏཏོ མོཙནཾ བྷཝསཾསཱརམོཙནཾ། ཝིམུཏྟིཔུཔྥལཱབྷེནཱཏི ཝིམུཙྩནཾ ཝིམུཙྩནྟི ཝཱ ཀཏསམྦྷཱརཱ ཨེཏཱཡཱཏི ཝིམུཏྟི, ཨགྒཕལཾ། པུཔྥནྟི ཝིཀསནྟི ཝེནེཡྻཱ ཨེཏེནཱཏི པུཔྥཾ། ཝིམུཏྟི ཨེཝ པུཔྥཾ ཝིམུཏྟིཔུཔྥཾ། ལབྷནཾ ལཱབྷོ, ཝིམུཏྟིཔུཔྥསྶ ལཱབྷོ ཝིམུཏྟིཔུཔྥལཱབྷོ། ཏེན ཝིམུཏྟིཔུཔྥལཱབྷེན ཨདྷིགམནེན སབྦཔཱཎིནཾ སབྦསཏྟེ ཏོསེམི སོམནསྶཾ པཱཔེམཱིཏི ཨཏྠོ།

    302.Vimuttipupphanti sabbakilesehi vimuccanato vimocanato vā vimutti arahattaphalavimuttisaṅkhātaṃ pupphaṃ esanto gavesento, tañca kho bhavasaṃsāramocanaṃ kāmabhavādibhavesu saṃsaraṇaṃ gamanaṃ bhavasaṃsāraṃ, tato mocanaṃ bhavasaṃsāramocanaṃ. Vimuttipupphalābhenāti vimuccanaṃ vimuccanti vā katasambhārā etāyāti vimutti, aggaphalaṃ. Pupphanti vikasanti veneyyā etenāti pupphaṃ. Vimutti eva pupphaṃ vimuttipupphaṃ. Labhanaṃ lābho, vimuttipupphassa lābho vimuttipupphalābho. Tena vimuttipupphalābhena adhigamanena sabbapāṇinaṃ sabbasatte tosemi somanassaṃ pāpemīti attho.

    ༣༠༣. ‘‘ཡཱཝཏཱ བུདྡྷཁེཏྟམྷཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཙཀྑུམ པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམནྟ ཡཏྟཀེ ཋཱནེ རཏནསུཏྟཱདཱིནཾ པརིཏྟཱནཾ ཨཱཎཱ ཨཱནུབྷཱཝོ པཝཏྟཏི, ཏཏྟཀེ སཏསཧསྶཀོཊིཙཀྐཝཱལ༹སངྑཱཏེ བུདྡྷཁེཏྟེ ཋཔེཏྭཱན མཧཱམུནིཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ ཝཛྫེཏྭཱ ཨཝསེསེསུ སཏྟེསུ ཨཉྙོ ཀོཙི ཏཝ པུཏྟསྶ ཏུཡ྄ཧཾ པུཏྟེན མཡཱ པཉྙཱཡ སདིསོ སམོ ནཏྠཱིཏི སམྦནྡྷོ། སེསཾ ཨུཏྟཱནམེཝ།

    303.‘‘Yāvatābuddhakhettamhī’’tiādīsu cakkhuma pañcahi cakkhūhi cakkhumanta yattake ṭhāne ratanasuttādīnaṃ parittānaṃ āṇā ānubhāvo pavattati, tattake satasahassakoṭicakkavāḷasaṅkhāte buddhakhette ṭhapetvāna mahāmuniṃ sammāsambuddhaṃ vajjetvā avasesesu sattesu añño koci tava puttassa tuyhaṃ puttena mayā paññāya sadiso samo natthīti sambandho. Sesaṃ uttānameva.

    ༣༠༨. པཊིཔནྣཱཏི ཙཏུམགྒསམངྒིནོ ཙ ཕལཊྛཱ ཨརཧཏྟཕལེ ཋིཏཱ ཙ སེཁཱ ཕལསམངྒིནོ ཧེཊྛིམེཧི ཏཱིཧི ཕལེཧི སམནྣཱགཏཱ ཙ ཨེཏེ ཨཊྛ ཨརིཡབྷིཀྑཱུ, ཨུཏྟམཏྠཾ ནིབྦཱནཾ ཨཱསཱིསཀཱ གཝེསཀཱ, ཏཾ པཉྙཝནྟཾ པརིཝཱརེནྟི སདཱ སབྦཀཱལཾ སེཝནྟི བྷཛནྟི པཡིརུཔཱསནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    308.Paṭipannāti catumaggasamaṅgino ca phalaṭṭhā arahattaphale ṭhitā ca sekhā phalasamaṅgino heṭṭhimehi tīhi phalehi samannāgatā ca ete aṭṭha ariyabhikkhū, uttamatthaṃ nibbānaṃ āsīsakā gavesakā, taṃ paññavantaṃ parivārenti sadā sabbakālaṃ sevanti bhajanti payirupāsantīti attho.

    ༣༡༠. ཀཱཡཝེདནཱཙིཏྟདྷམྨཱནུཔསྶནཱསངྑཱཏཱནཾ ཙཏུནྣཾ སཏིཔཊྛཱནཱནཾ ཀུསལཱ ཚེཀཱ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱདཱིནཾ སཏྟནྣཾ སམྦོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ བྷཱཝནཱཡཝཌྜྷནཱཡ རཏཱ ཨལླཱིནཱ།

    310. Kāyavedanācittadhammānupassanāsaṅkhātānaṃ catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ kusalā chekā satisambojjhaṅgādīnaṃ sattannaṃ sambojjhaṅgānaṃ bhāvanāyavaḍḍhanāya ratā allīnā.

    ༣༡༤

    314

    . ཨུལུ༹རཱཛཱཝ ཏཱརཀརཱཛཱ ཨིཝ ཙ སོབྷསི།

    .Uḷurājāva tārakarājā iva ca sobhasi.

    ༣༡༥. རུཀྑཔབྦཏརཏནསཏྟཱདཡོ དྷཱརེཏཱིཏི དྷརཎཱི, དྷརཎིཡཾ རུཧཱ སཉྫཱཏཱ ཝཌྜྷིཏཱ ཙཱཏི དྷརཎཱིརུཧཱ རུཀྑཱ། པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཱཡ རུཧནྟི ཝཌྜྷནྟི ཝུདྡྷིཾ ཝིརཱུལ༹ྷིཾ ཨཱཔཛྫནྟི། ཝེཔུལླཏཾ ཝིཔུལབྷཱཝཾ པརིཔཱུརབྷཱཝཾ པཱཔུཎནྟི, ཏེ རུཀྑཱ ཀམེན ཕལཾ དསྶཡནྟི ཕལདྷཱརིནོ ཧོནྟི།

    315. Rukkhapabbataratanasattādayo dhāretīti dharaṇī, dharaṇiyaṃ ruhā sañjātā vaḍḍhitā cāti dharaṇīruhā rukkhā. Pathaviyaṃ patiṭṭhāya ruhanti vaḍḍhanti vuddhiṃ virūḷhiṃ āpajjanti. Vepullataṃ vipulabhāvaṃ paripūrabhāvaṃ pāpuṇanti, te rukkhā kamena phalaṃ dassayanti phaladhārino honti.

    ༣༡༧-༩. པུནཔི བྷགཝནྟམེཝ ཐོམེནྟོ སིནྡྷུ སརསྶཏཱིཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ སིནྡྷུཝཱདི ནཱམ གངྒཱ ཙ སརསྶཏཱི ནཱམ གངྒཱ ཙ ནནྡིཡགངྒཱ ཙ ཙནྡབྷཱགཱགངྒཱ ཙ གངྒཱ ནཱམ གངྒཱ ཙ ཡམུནཱ ནཱམ གངྒཱ ཙ སརབྷཱུ ནཱམ གངྒཱ ཙ མཧཱི ནཱམ གངྒཱ ཙ། སནྡམཱནཱནཾ གཙྪནྟཱིནཾ ཨེཏཱསཾ གངྒཱནཾ སཱགརོཝ སམུདྡོ ཨེཝ སམྤཊིཙྪཏི པཊིགྒཎྷཱཏི དྷཱརེཏི། ཏདཱ ཨེཏཱ སབྦགངྒཱ པུརིམཾ ནཱམཾ སིནྡྷུཝཱདིགངྒཱཏྱཱདིཀཾ པུརིམཾ ནཱམཔཉྙཏྟིཝོཧཱརཾ ཛཧནྟི ཚཌྜེནྟི སཱགརོཏེཝ སཱགརོ ཨིཏི ཨེཝ ཉཱཡཏི པཱཀཊཱ བྷཝཏི ཡཐཱ། ཏཐེཝ ཏཐཱ ཨེཝ ཨིམེ ཙཏུབྦཎྞཱ ཁཏྟིཡབྲཱཧྨཎཝེསྶསུདྡསངྑཱཏཱ ཙཏྟཱརོ ཀུལཱ ཏཝནྟིཀེ ཏཝ ཨནྟིཀེ སམཱིཔེ པབྦཛིཏྭཱ པཏྟཀཱསཱཡཙཱིཝརདྷཱརིནོ པརིཙརནྟཱ པུརིམཾ ནཱམཾ ཁཏྟིཡཱདིནཱམདྷེཡྻཾ པཉྙཏྟིཝོཧཱརཾ ཛཧནྟི ཙཛནྟི, བུདྡྷཔུཏྟཱཏི བུདྡྷསྶ ཨོརསཱཏི ཉཱཡརེ པཱཀཊཱ བྷཝེཡྻུཾ།

    317-9. Punapi bhagavantameva thomento sindhu sarassatītiādimāha. Tattha sindhuvādi nāma gaṅgā ca sarassatī nāma gaṅgā ca nandiyagaṅgā ca candabhāgāgaṅgā ca gaṅgā nāma gaṅgā ca yamunā nāma gaṅgā ca sarabhū nāma gaṅgā ca mahī nāma gaṅgā ca. Sandamānānaṃ gacchantīnaṃ etāsaṃ gaṅgānaṃ sāgarova samuddo eva sampaṭicchati paṭiggaṇhāti dhāreti. Tadā etā sabbagaṅgā purimaṃ nāmaṃ sindhuvādigaṅgātyādikaṃ purimaṃ nāmapaññattivohāraṃ jahanti chaḍḍenti sāgaroteva sāgaro iti eva ñāyati pākaṭā bhavati yathā. Tatheva tathā eva imecatubbaṇṇā khattiyabrāhmaṇavessasuddasaṅkhātā cattāro kulā tavantike tava antike samīpe pabbajitvā pattakāsāyacīvaradhārino paricarantā purimaṃ nāmaṃ khattiyādināmadheyyaṃ paññattivohāraṃ jahanti cajanti, buddhaputtāti buddhassa orasāti ñāyare pākaṭā bhaveyyuṃ.

    ༣༢༠-༤. ཙནྡོ ཙནྡམཎྜལོ ཨབྦྷཱ མཧིཀཱ རཛོ དྷུམོ རཱཧཱུཏི པཉྩཧི ཨུཔཀྐིལེསེཧི ཝིརཧིཏཏྟཱ ཝིམལོ ཝིགཏམལོ ནིམྨལོ, ཨཱཀཱསདྷཱཏུཡཱ ཨཱཀཱསགབྦྷེ གཙྪཾ གཙྪནྟོ, སབྦེ ཏཱརཀསམཱུཧེ ཨཱབྷཱཡ མདྡམཱནོ ལོཀེ ཨཏིརོཙཏི དདྡལླཏི ཡཐཱ། ཏཐེཝ ཏཐཱ ཨེཝ ཏྭཾ…པེ॰…།

    320-4.Cando candamaṇḍalo abbhā mahikā rajo dhumo rāhūti pañcahi upakkilesehi virahitattā vimalo vigatamalo nimmalo, ākāsadhātuyā ākāsagabbhe gacchaṃ gacchanto, sabbe tārakasamūhe ābhāya maddamāno loke atirocati daddallati yathā. Tatheva tathā eva tvaṃ…pe….

    ༣༢༥-༧. ཨུདཀེ ཛཱཏཱ ཨུདཀེ སཾཝཌྜྷཱ ཀུམུདཱ མནྡཱལཀཱ ཙ བཧཱུ སངྑཱཏིཀྐནྟཱ, ཏོཡེན ཨུདཀེན ཀདྡམཀལལེན ཙ ཨུཔལིམྤནྟི ཨལླཱིཡནྟི ཡཐཱ, ཏཐེཝ བཧུཀཱ སཏྟཱ ཨཔརིམཱཎཱ སཏྟཱ ལོཀེ ཛཱཏཱ སཾཝཌྜྷཱ རཱགེན ཙ དོསེན ཙ ཨཊྚིཏཱ བནྡྷིཏཱ ཝིརཱུཧརེ ཝིརུཧནྟི། ཀདྡམེ ཀུམུདཾ ཡཐཱ ཝིརུཧཏི སཉྫཱཡཏི། ཀེསརཱིཏི པདུམཾ།

    325-7.Udake jātā udake saṃvaḍḍhā kumudā mandālakā ca bahū saṅkhātikkantā, toyena udakena kaddamakalalena ca upalimpanti allīyanti yathā, tatheva bahukā sattā aparimāṇā sattā loke jātā saṃvaḍḍhā rāgena ca dosena ca aṭṭitā bandhitā virūhare viruhanti. Kaddame kumudaṃ yathā viruhati sañjāyati. Kesarīti padumaṃ.

    ༣༢༩-༣༠. རམྨཀེ མཱསེཏི ཀཏྟིཀམཱསེ ‘‘ཀོམུདིཡཱ ཙཱཏུམཱསིནིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ། ཝཱརིཛཱ པདུམཔུཔྥཱདཡོ བཧཱུ པུཔྥཱ པུཔྥནྟི ཝིཀསནྟི, ཏཾ མཱསཾ ཏཾ ཀཏྟིཀམཱསཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི ཝཱརིཛཱཏི སམྦནྡྷོ། སམཡོ པུཔྥནཱཡ སོཏི སོ ཀཏྟིཀམཱསོ པུཔྥནཱཡ ཝིཀསནཱཡ སམཡོ ཀཱལོཏི ཨཏྠོ། ཡཐཱ པུཔྥནྟི ཏཐེཝ ཏྭཾ, སཀྱཔུཏྟ, པུཔྥིཏོ ཝིཀསིཏོ ཨསི། པུཔྥིཏོ ཏེ ཝིམུཏྟིཡཱཏི ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ སིསྶཱ ཀཏསམྦྷཱརཱ བྷིཀྑཱུ ཝིམུཏྟིཡཱ ཨརཧཏྟཕལཉཱཎེན པུཔྥིཏོ ཝིཀསིཏོ། ཡཐཱ ཝཱརིཛཾ པདུམཾ པུཔྥནསམཡཾ ནཱཏིཀྐམཏི, ཏཐཱ ཏེ སཱསནཾ ཨོཝཱདཱནུསཱསནིཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི ནཱཏིཀྐམནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    329-30.Rammake māseti kattikamāse ‘‘komudiyā cātumāsiniyā’’ti vuttattā. Vārijā padumapupphādayo bahū pupphā pupphanti vikasanti, taṃ māsaṃ taṃ kattikamāsaṃ nātivattanti vārijāti sambandho. Samayo pupphanāya soti so kattikamāso pupphanāya vikasanāya samayo kāloti attho. Yathā pupphanti tatheva tvaṃ, sakyaputta, pupphito vikasito asi. Pupphito te vimuttiyāti te tuyhaṃ sissā katasambhārā bhikkhū vimuttiyā arahattaphalañāṇena pupphito vikasito. Yathā vārijaṃ padumaṃ pupphanasamayaṃ nātikkamati, tathā te sāsanaṃ ovādānusāsaniṃ nātivattanti nātikkamantīti attho.

    ༣༣༣-༤. ཡཐཱཔི སེལོ ཧིམཝཱཏི ཧིམཝཱ ནཱམ སེལམཡཔབྦཏོ། སབྦཔཱཎིནཾ སབྦེསཾ བྱཱདྷིཏཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨོསདྷོ ཨོསདྷཝནྟོ སབྦནཱགཱནཾ སབྦཨསུརཱནཾ སབྦདེཝཱནཉྩ ཨཱལཡོ ཨགཱརབྷཱུཏོ ཡཐཱ, ཏཐེཝ ཏྭཾ, མཧཱཝཱིར, སབྦཔཱཎིནཾ ཛརཱབྱཱདྷིམརཎཱདཱིཧི པམོཙནཏོ ཨོསདྷོ ཝིཡ། ཡཐཱ སོ ཧིམཝཱ ནཱགཱདཱིནཾ ཨཱལཡོ, ཏཐཱ ཏེཝིཛྫཱཡ ཙ ཚལ༹བྷིཉྙཱཡ ཙ ཨིདྡྷིཡཱ ཙ པཱརམིཾ པརིཡོསཱནཾ གཏཱ པཏྟཱ ཏུཝཾ ནིསྶཱཡ ཝསནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཧེཊྛཱ ཝཱ ཨུཔརི ཝཱ ཨུཔམཱཨུཔམེཡྻཝསེན གཱཐཱནཾ སམྦནྡྷནཡཱ སུཝིཉྙེཡྻཱཝ།

    333-4.Yathāpi selo himavāti himavā nāma selamayapabbato. Sabbapāṇinaṃ sabbesaṃ byādhitānaṃ sattānaṃ osadho osadhavanto sabbanāgānaṃ sabbaasurānaṃ sabbadevānañca ālayo agārabhūto yathā, tatheva tvaṃ, mahāvīra, sabbapāṇinaṃ jarābyādhimaraṇādīhi pamocanato osadho viya. Yathā so himavā nāgādīnaṃ ālayo, tathā tevijjāya ca chaḷabhiññāya ca iddhiyā ca pāramiṃ pariyosānaṃ gatā pattā tuvaṃ nissāya vasantīti sambandho. Heṭṭhā vā upari vā upamāupameyyavasena gāthānaṃ sambandhanayā suviññeyyāva.

    ༣༤༢. ཨཱསཡཱནུསཡཾ ཉཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཨཱསཡོཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙརིཡཱ, ཨནུསཡོཏི ཐཱམགཏཀིལེསོ། ‘‘ཨཡཾ རཱགཙརིཏོ, ཨཡཾ དོསཙརིཏོ, ཨཡཾ མོཧཙརིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱསཡཉྩ ཨནུསཡཾ ཀིལེསཔཝཏྟིཉྩ ཛཱནིཏྭཱཏི ཨཏྠོ། ཨིནྡྲིཡཱནཾ བལཱབལནྟི སདྡྷིནྡྲིཡཱདཱིནཾ པཉྩནྣཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཏིཀྑིནྡྲིཡོ མུདིནྡྲིཡོ སྭཱཀཱརོ དྭཱཀཱརོ སུཝིཉྙཱཔཡོ དུཝིཉྙཱཔཡོཏི ཨེཝཾ བལཱབལཾ ཛཱནིཏྭཱ། བྷབྦཱབྷབྦེ ཝིདིཏྭཱནཱཏི ‘‘མཡཱ དེསིཏཾ དྷམྨཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ཨཡཾ པུགྒལོ བྷབྦོ སམཏྠོ, ཨཡཾ པུགྒལོ ཨབྷབྦོ’’ཏི ཝིདིཏྭཱ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ, བྷནྟེ, སབྦཉྙུ ཏྭཾ ཙཱཏུདྡཱིཔིཀམཧཱམེགྷོ ཝིཡ དྷམྨདེསནཱསཱིཧནཱདེན ཨབྷཱིཏནཱདེན གཛྫསི སཀལཾ ཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཨེཀནིནྣཱདཾ ཀརོསི།

    342.Āsayānusayaṃ ñatvāti ettha āsayoti ajjhāsayo cariyā, anusayoti thāmagatakileso. ‘‘Ayaṃ rāgacarito, ayaṃ dosacarito, ayaṃ mohacarito’’tiādinā āsayañca anusayaṃ kilesapavattiñca jānitvāti attho. Indriyānaṃ balābalanti saddhindriyādīnaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ tikkhindriyo mudindriyo svākāro dvākāro suviññāpayo duviññāpayoti evaṃ balābalaṃ jānitvā. Bhabbābhabbe viditvānāti ‘‘mayā desitaṃ dhammaṃ paṭivijjhituṃ ayaṃ puggalo bhabbo samattho, ayaṃ puggalo abhabbo’’ti viditvā paccakkhaṃ katvā, bhante, sabbaññu tvaṃ cātuddīpikamahāmegho viya dhammadesanāsīhanādena abhītanādena gajjasi sakalaṃ cakkavāḷaṃ ekaninnādaṃ karosi.

    ༣༤༣-༤. ཙཀྐཝཱལ༹པརིཡནྟཱཏི སམནྟཱ ཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷཾ པཱུརེཏྭཱ པརིསཱ ནིསིནྣཱ བྷཝེཡྻ། ཏེ ཨེཝཾ ནིསིནྣཱ ནཱནཱདིཊྛཱི ཨནེཀདསྶནགཱཧིནོ ཝིཝདམཱནཱ དྭེལ༹ྷཀཛཱཏཱ ཝིཝདནྟི, ཏཾ ཏེསཾ ཝིམཏིཙྪེདནཱཡ དུབུདྡྷིཚིནྡནཏྠཱཡ སབྦེསཾ སཏྟཱནཾ ཙིཏྟམཉྙཱཡ ཙིཏྟཱཙཱརཾ ཉཏྭཱ ཨོཔམྨཀུསལོ ཨུཔམཱཨུཔམེཡྻེསུ དཀྑོ ཏྭཾ, མུནི, ཨེཀཾ པཉྷཾ ཀཐེནྟོཝ ཨེཀེནེཝ པཉྷཀཐནེན སཀལཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷེ ནིསིནྣཱནཾ པཱཎཱིནཾ ཝིམཏིཾ སཾསཡཾ ཚིནྡསི ནིཀྐངྑཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    343-4.Cakkavāḷapariyantāti samantā cakkavāḷagabbhaṃ pūretvā parisā nisinnā bhaveyya. Te evaṃ nisinnā nānādiṭṭhī anekadassanagāhino vivadamānā dveḷhakajātā vivadanti, taṃ tesaṃ vimaticchedanāya dubuddhichindanatthāya sabbesaṃ sattānaṃ cittamaññāya cittācāraṃ ñatvā opammakusalo upamāupameyyesu dakkho tvaṃ, muni, ekaṃ pañhaṃ kathentova ekeneva pañhakathanena sakalacakkavāḷagabbhe nisinnānaṃ pāṇīnaṃ vimatiṃ saṃsayaṃ chindasi nikkaṅkhaṃ karotīti attho.

    ༣༤༥. ཨུཔདིསསདིསེཧེཝཱཏི ཨེཏྠ ཨུདཀསྶ ཨུཔརི དིསྶནྟི པཱཀཊཱ ཧོནྟཱིཏི ཨུཔདིསཱ, སེཝཱལཱ། ཨུཔདིསེཧི སདིསཱ ཨུཔདིསསདིསཱ, མནུསྶཱ། ཡཐཱ ཧི ཨུཔདིསཱ སེཝཱལཱ ཨུདཀཾ ཨདིསྶམཱནཾ ཀཏྭཱ ཏསྶུཔརི པཏྠརིཏྭཱ ཋིཏཱ ཧོནྟི, ཏཐཱ ཝསུདྷཱ པཐཝཱི ཏེཧི ཨུཔདིསསདིསེཧི ཨེཝ མནུསྶེཧི ནིརནྟརཾ པཏྠརིཏྭཱ ཋིཏེཧི པཱུརིཏཱ བྷཝེཡྻ། ཏེ སབྦེཝ པཐཝིཾ པཱུརེཏྭཱ ཋིཏཱ མནུསྶཱ པཉྫལིཀཱ སིརསི ཨཉྫལིཾ པགྒཧིཏཱ ཀིཏྟཡུཾ ལོཀནཱཡཀཾ ལོཀནཱཡཀསྶ བུདྡྷསྶ གུཎཾ ཀཐེཡྻུཾ།

    345.Upadisasadisehevāti ettha udakassa upari dissanti pākaṭā hontīti upadisā, sevālā. Upadisehi sadisā upadisasadisā, manussā. Yathā hi upadisā sevālā udakaṃ adissamānaṃ katvā tassupari pattharitvā ṭhitā honti, tathā vasudhā pathavī tehi upadisasadisehi eva manussehi nirantaraṃ pattharitvā ṭhitehi pūritā bhaveyya. Te sabbeva pathaviṃ pūretvā ṭhitā manussā pañjalikā sirasi añjaliṃ paggahitā kittayuṃ lokanāyakaṃ lokanāyakassa buddhassa guṇaṃ katheyyuṃ.

    ༣༤༦. ཏེ སབྦེ དེཝམནུསྶཱ ཀཔྤཾ ཝཱ སཀལཾ ཀཔྤཾ ཀིཏྟཡནྟཱ གུཎཾ ཀཐེནྟཱཔི ནཱནཱཝཎྞེཧི ནཱནཔྤཀཱརེཧི གུཎེཧི ཀིཏྟཡུཾ། ཏཐཱཔི ཏེ སབྦེ པརིམེཏུཾ གུཎཔམཱཎཾ ཀཐེཏུཾ ན པཔྤེཡྻུཾ ན སམྤཱཔུཎེཡྻུཾ ན སཀྐུཎེཡྻུཾ། ཨཔྤམེཡྻོ ཏཐཱགཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཨཔརིམེཡྻོ གུཎཱཏིརེཀོ། ཨེཏེན གུཎམཧནྟཏཾ དཱིཔེཏི།

    346.Te sabbe devamanussā kappaṃ vā sakalaṃ kappaṃ kittayantā guṇaṃ kathentāpi nānāvaṇṇehi nānappakārehi guṇehi kittayuṃ. Tathāpi te sabbe parimetuṃ guṇapamāṇaṃ kathetuṃ na pappeyyuṃ na sampāpuṇeyyuṃ na sakkuṇeyyuṃ. Appameyyo tathāgato sammāsambuddho aparimeyyo guṇātireko. Etena guṇamahantataṃ dīpeti.

    ༣༤༧. སཀེན ཐཱམེན ཨཏྟནོ བལེན ཧེཊྛཱ ཨུཔམཱཨུཔམེཡྻཝསེན ཛིནོ ཛིཏཀིལེསོ བུདྡྷོ མཡཱ ཀིཏྟིཏོ ཐོམིཏོ ཡཐཱ ཨཧོསི, ཨེཝམེཝ སབྦེ དེཝམནུསྶཱ ཀཔྤཀོཊཱིཔི ཀཔྤཀོཊིསཏེཔི ཀིཏྟེནྟཱ པཀིཏྟཡུཾ ཀཐེཡྻུནྟི ཨཏྠོ།

    347.Sakena thāmena attano balena heṭṭhā upamāupameyyavasena jino jitakileso buddho mayā kittito thomito yathā ahosi, evameva sabbe devamanussā kappakoṭīpi kappakoṭisatepi kittentā pakittayuṃ katheyyunti attho.

    ༣༤༨. པུནཔི གུཎཱནཾ ཨཔྤམཱཎཏཾ དཱིཔེཏུཾ སཙེ ཧི ཀོཙི དེཝོ ཝཱཏིཨཱདིམཱཧ། པཱུརིཏཾ པརིཀཌྜྷེཡྻཱཏི མཧཱསམུདྡེ པཱུརིཏཨུདཀཾ སམནྟཏོ ཨཱཀཌྜྷེཡྻ། སོ པུགྒལོ ཝིགྷཱཏཾ དུཀྑམེཝ ལབྷེཡྻ པཱཔུཎེཡྻཱཏི ཨཏྠོ།

    348. Punapi guṇānaṃ appamāṇataṃ dīpetuṃ sace hi koci devo vātiādimāha. Pūritaṃ parikaḍḍheyyāti mahāsamudde pūritaudakaṃ samantato ākaḍḍheyya. So puggalo vighātaṃ dukkhameva labheyya pāpuṇeyyāti attho.

    ༣༥༠. ཝཏྟེམི ཛིནསཱསནནྟི ཛིནེན བྷཱསིཏཾ སཀལཾ པིཊཀཏྟཡཾ ཝཏྟེམི པཝཏྟེམི རཀྑཱམཱིཏི ཨཏྠོ། དྷམྨསེནཱཔཏཱིཏི དྷམྨེན པཉྙཱཡ བྷགཝཏོ ཙཏུཔརིསསངྑཱཏཱཡ པརིསཱཡ པཏི པདྷཱནོཏི དྷམྨསེནཱཔཏི། སཀྱཔུཏྟསྶ བྷགཝཏོ སཱསནེ ཨཛྫ ཨིམསྨིཾ ཝཏྟམཱནཀཱལེ ཙཀྐཝཏྟིརཉྙོ ཛེཊྛཔུཏྟོ ཝིཡ སཀལཾ བུདྡྷསཱསནཾ པཱལེམཱིཏི ཨཏྠོ།

    350.Vattemi jinasāsananti jinena bhāsitaṃ sakalaṃ piṭakattayaṃ vattemi pavattemi rakkhāmīti attho. Dhammasenāpatīti dhammena paññāya bhagavato catuparisasaṅkhātāya parisāya pati padhānoti dhammasenāpati. Sakyaputtassa bhagavato sāsane ajja imasmiṃ vattamānakāle cakkavattirañño jeṭṭhaputto viya sakalaṃ buddhasāsanaṃ pālemīti attho.

    ༣༥༢-༣. ཨཏྟནོ སཾསཱརཔརིབྦྷམཾ དསྶེནྟོ ཡོ ཀོཙི མནུཛོ བྷཱརནྟིཨཱདིམཱཧ། ཡོ ཀོཙི མནུཛོ མཱནུསོ བྷཱརཾ སཱིསབྷཱརཾ མཏྠཀེ སཱིསེ ཋཔེཏྭཱ དྷཱརེཡྻ ཝཧེཡྻ, སདཱ སབྦཀཱལཾ སོ མནུཛོ ཏེན བྷཱརེན དུཀྑིཏོ པཱིལི༹ཏོ ཨཏིབྷཱུཏོ ཨསྶ བྷཝེཡྻ། བྷཱརོ བྷརིཏབྷཱརོ བྷརིཏོ ཨཏཱིཝ བྷཱརིཏོ། ཏཐཱ ཏེན པཀཱརེན ཨཧཾ རཱགགྒིདོསགྒིམོཧགྒིསངྑཱཏེཧི ཏཱིཧི ཨགྒཱིཧི ཌཡ྄ཧམཱནོ, གིརིཾ ཨུདྡྷརིཏོ ཡཐཱ མཧཱམེརུཔབྦཏཾ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ སཱིསེ ཋཔིཏོ བྷཝབྷཱརེན བྷཝསཾསཱརུཔྤཏྟིབྷཱརེན, བྷརིཏོ དུཀྑིཏོ བྷཝེསུ སཾསརིཾ པརིབྦྷམིནྟི སམྦནྡྷོ།

    352-3. Attano saṃsāraparibbhamaṃ dassento yo koci manujo bhārantiādimāha. Yo koci manujo mānuso bhāraṃ sīsabhāraṃ matthake sīse ṭhapetvā dhāreyya vaheyya, sadā sabbakālaṃ so manujo tena bhārena dukkhito pīḷito atibhūto assa bhaveyya. Bhāro bharitabhāro bharito atīva bhārito. Tathā tena pakārena ahaṃ rāgaggidosaggimohaggisaṅkhātehi tīhi aggīhi ḍayhamāno, giriṃ uddharito yathā mahāmerupabbataṃ uddharitvā ukkhipitvā sīse ṭhapito bhavabhārena bhavasaṃsāruppattibhārena, bharito dukkhito bhavesu saṃsariṃ paribbhaminti sambandho.

    ༣༥༤. ཨོརོཔིཏོ ཙ མེ བྷཱརོཏི ཨིདཱནི པབྦཛིཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ སོ བྷཝབྷཱརོ མཡཱ ཨོརོཔིཏོ ནིཀྑིཏྟོ། བྷཝཱ ཨུགྒྷཱཊིཏཱ མཡཱཏི སབྦེ ནཝ བྷཝཱ མཡཱ ཝིདྡྷཾསིཏཱ། སཀྱཔུཏྟསྶ བྷགཝཏོ སཱསནེ ཡཾ ཀརཎཱིཡཾ ཀཏྟབྦཾ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ ཀིལེསཝིདྡྷཾསནཀམྨཾ ཨཏྠི, ཏཾ སབྦཾ མཡཱ ཀཏནྟི ཨཏྠོ།

    354.Oropitoca me bhāroti idāni pabbajitakālato paṭṭhāya so bhavabhāro mayā oropito nikkhitto. Bhavā ugghāṭitā mayāti sabbe nava bhavā mayā viddhaṃsitā. Sakyaputtassa bhagavato sāsane yaṃ karaṇīyaṃ kattabbaṃ maggapaṭipāṭiyā kilesaviddhaṃsanakammaṃ atthi, taṃ sabbaṃ mayā katanti attho.

    ༣༥༥. པུན ཨཏྟནོ ཝིསེསཾ དསྶེནྟོ ཡཱཝཏཱ བུདྡྷཁེཏྟམྷཱིཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཡཱཝཏཱ ཡཏྟཀེ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹སངྑཱཏེ བུདྡྷཁེཏྟེ སཀྱཔུངྒཝཾ སཀྱཀུལཛེཊྛཀཾ བྷགཝནྟཾ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསསཏྟེསུ ཀོཙིཔི པཉྙཱཡ མེ མཡཱ སམོ ནཏྠཱིཏི དཱིཔེཏི། ཏེནཱཧ – ‘‘ཨཧཾ ཨགྒོམྷི པཉྙཱཡ, སདིསོ མེ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི།

    355. Puna attano visesaṃ dassento yāvatā buddhakhettamhītiādimāha. Tattha yāvatā yattake dasasahassacakkavāḷasaṅkhāte buddhakhette sakyapuṅgavaṃ sakyakulajeṭṭhakaṃ bhagavantaṃ ṭhapetvā avasesasattesu kocipi paññāya me mayā samo natthīti dīpeti. Tenāha – ‘‘ahaṃ aggomhi paññāya, sadiso me na vijjatī’’ti.

    ༣༥༦. པུན ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ སམཱདྷིམྷཱིཏྱཱདིམཱཧ། ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ།

    356. Puna attano ānubhāvaṃ pakāsento samādhimhītyādimāha. Taṃ suviññeyyameva.

    ༣༦༠. ཛྷཱནཝིམོཀྑཱནཁིཔྤཔཊིལཱབྷཱིཏི པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདཱིནཾ ཛྷཱནཱནཾ ལོཀཏོ ཝིམུཙྩནཏོ ‘‘ཝིམོཀྑ’’ནྟི སངྑཾ གཏཱནཾ ཨཊྛནྣཾ ལོཀུཏྟརཝིམོཀྑཱནཉྩ ཁིཔྤལཱབྷཱི སཱིགྷཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    360.Jhānavimokkhānakhippapaṭilābhīti paṭhamajjhānādīnaṃ jhānānaṃ lokato vimuccanato ‘‘vimokkha’’nti saṅkhaṃ gatānaṃ aṭṭhannaṃ lokuttaravimokkhānañca khippalābhī sīghaṃ pāpuṇātīti attho.

    ༣༦༢. ཨེཝཾ མཧཱནུབྷཱཝསྶཱཔི ཨཏྟནོ སབྲཧྨཙཱརཱིསུ གཱརཝབཧུམཱནཏཾ པཀཱསེནྟོ ཨུདྡྷཏཝིསོཝཱཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཨུདྡྷཏཝིསོ ཨུཔྤཱཊིཏགྷོརཝིསོ སཔྤོ ཨིཝ ཚིནྣཝིསཱཎོཝ ཚིནྡིཏསིངྒོ ཨུསབྷོ ཨིཝ ཨཧཾ ཨིདཱནི ནིཀྑིཏྟམཱནདཔྤོཝ ཚཌྜིཏགོཏྟམདཱདིམཱནདཔྤོཝ གཎཾ སངྒྷསྶ སནྟིཀཾ གརུགཱརཝེན ཨཱདརབཧུམཱནེན ཨུཔེམི ཨུཔགཙྪཱམི།

    362. Evaṃ mahānubhāvassāpi attano sabrahmacārīsu gāravabahumānataṃ pakāsento uddhatavisovātiādimāha. Tattha uddhataviso uppāṭitaghoraviso sappo iva chinnavisāṇova chinditasiṅgo usabho iva ahaṃ idāni nikkhittamānadappova chaḍḍitagottamadādimānadappova gaṇaṃ saṅghassa santikaṃ garugāravena ādarabahumānena upemi upagacchāmi.

    ༣༦༣. ཨིདཱནི ཨཏྟནོ པཉྙཱཡ མཧཏྟཏཾ པཀཱསེནྟོ ཡདིརཱུཔིནཱིཏིཨཱདིམཱཧ། ཨེཝརཱུཔཱ མེ མཧཏཱི པཉྙཱ ཨརཱུཔིནཱི སམཱནཱ ཡདི རཱུཔིནཱི བྷཝེཡྻ, ཏདཱ མེ མམ པཉྙཱ ཝསུཔཏཱིནཾ པཐཝིསྶརཱནཾ རཱཛཱུནཾ སམེཡྻ སམཱ བྷཝེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཨེཝཾ ཨཏྟནོ པཉྙཱཡ མཧཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཏཏོ པུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིཉཱཎེན པུབྦེ ཀམྨཾ སརིཏྭཱ ཨནོམདསྶིསྶཱཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཨནོམདསྶིསྶ བྷགཝཏོ མཡཱ ཀཏཱཡ ཉཱཎཐོམནཱཡ ཕལཾ ཨེཏཾ མམ པཉྙཱམཧཏྟནྟི ཨཏྠོ།

    363. Idāni attano paññāya mahattataṃ pakāsento yadirūpinītiādimāha. Evarūpā me mahatī paññā arūpinī samānā yadi rūpinī bhaveyya, tadā me mama paññā vasupatīnaṃ pathavissarānaṃ rājūnaṃ sameyya samā bhaveyyāti adhippāyo. Evaṃ attano paññāya mahattabhāvaṃ dassetvā tato pubbenivāsānussatiñāṇena pubbe kammaṃ saritvā anomadassissātiādimāha. Tattha anomadassissa bhagavato mayā katāya ñāṇathomanāya phalaṃ etaṃ mama paññāmahattanti attho.

    ༣༦༤. པཝཏྟིཏཾ དྷམྨཙཀྐནྟི ཨེཏྠ ཙཀྐ-སདྡོ པནཱཡཾ ‘‘ཙཏུཙཀྐཡཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝཱཧནེ ཝཏྟཏི། ‘‘པཝཏྟིཏེ ཙ པན བྷགཝཏཱ དྷམྨཙཀྐེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱཝ॰ ༡༧; སཾ॰ ནི॰ ༥.༡༠༨༡) དེསནཱཡཾ། ‘‘ཙཀྐཾ ཝཏྟཡ སབྦཔཱཎིན’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཛཱ॰ ༡.༧.༡༤༩) དཱནམཡཔུཉྙཀིརིཡཱཡཾ། ‘‘ཙཀྐཾ ཝཏྟེཏི ཨཧོརཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨིརིཡཱཔཐེ། ‘‘ཨིཙྪཱཧཏསྶ པོསསྶ, ཙཀྐཾ བྷམཏི མཏྠཀེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཛཱ॰ ༡.༡.༡༠༤; ༡.༥.༡༠༣) ཁུརཙཀྐེ ‘‘རཱཛཱ ཙཀྐཝཏྟཱི ཙཀྐཱནུབྷཱཝེན ཝཏྟནཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨིཏིཝུ॰ ༢༢; དཱི॰ ནི॰ ༡.༢༥༨) རཏནཙཀྐེ། ཨིདྷ པནཱཡཾ དེསནཱཡཾ། ཏཱདིནཱ ཏཱདིགུཎསམནྣཱགཏེན སཀྱཔུཏྟེན གོཏམསམྦུདྡྷེན པཝཏྟིཏཾ དེསིཏཾ པིཊཀཏྟཡསངྑཱཏཾ དྷམྨཙཀྐཾ ཨཧཾ སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏེན ཨནུཝཏྟེམི ཨནུགནྟྭཱ ཝཏྟེམི, དེསེམི དེསནཾ ཀརོམི། ཨིདཾ ཨནུཝཏྟནཾ དེསིཏསྶ ཨནུགནྟྭཱ པཙྪཱ དེསནཾ པུརིམབུདྡྷཱནཾ ཀཏཱཡ ཉཱཎཐོམནཱཡ ཕལནྟི སམྦནྡྷོ།

    364.Pavattitaṃdhammacakkanti ettha cakka-saddo panāyaṃ ‘‘catucakkayāna’’ntiādīsu vāhane vattati. ‘‘Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke’’tiādīsu (mahāva. 17; saṃ. ni. 5.1081) desanāyaṃ. ‘‘Cakkaṃ vattaya sabbapāṇina’’ntiādīsu (jā. 1.7.149) dānamayapuññakiriyāyaṃ. ‘‘Cakkaṃ vatteti ahoratta’’ntiādīsu iriyāpathe. ‘‘Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’tiādīsu (jā. 1.1.104; 1.5.103) khuracakke ‘‘rājā cakkavattī cakkānubhāvena vattanako’’tiādīsu (itivu. 22; dī. ni. 1.258) ratanacakke. Idha panāyaṃ desanāyaṃ. Tādinā tādiguṇasamannāgatena sakyaputtena gotamasambuddhena pavattitaṃ desitaṃ piṭakattayasaṅkhātaṃ dhammacakkaṃ ahaṃ sammā aviparītena anuvattemi anugantvā vattemi, desemi desanaṃ karomi. Idaṃ anuvattanaṃ desitassa anugantvā pacchā desanaṃ purimabuddhānaṃ katāya ñāṇathomanāya phalanti sambandho.

    ༣༦༥. ཏཏོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཔུཉྙཕལཾ དསྶེནྟོ མཱ མེ ཀདཱཙི པཱཔིཙྪོཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ པཱཔིཙྪོ ལཱམཀཱཡ ཨིཙྪཱཡ སམནྣཱགཏོ པཱཔཙཱརཱི པུགྒལོ ཙ ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ ཝཏྟཔཊིཝཏྟཀརཎེ ཀུསཱིཏོ ཙ ཛྷཱནསམཱདྷིམགྒབྷཱཝནཱདཱིསུ ཧཱིནཝཱིརིཡོ ཙ གནྠདྷུརཝིཔསྶནཱདྷུརཝིརཧིཏཏྟཱ ཨཔྤསྶུཏོ ཙ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱདཱིསུ ཨཱཙཱརཝིརཧིཏཏྟཱ ཨནཱཙཱརོ ཙ པུགྒལོ ཀདཱཙི ཀཱལེ ཀཏྠཙི ཋཱནེ མེ མཡཱ སཧ སམེཏོ སམཱགཏོ མཱ ཨཧུ མཱ བྷཝཏཱུཏི སམྦནྡྷོ།

    365. Tato sappurisūpanissayayonisomanasikārādipuññaphalaṃ dassento mā me kadāci pāpicchotiādimāha. Tattha pāpiccho lāmakāya icchāya samannāgato pāpacārī puggalo ca ṭhānanisajjādīsu vattapaṭivattakaraṇe kusīto ca jhānasamādhimaggabhāvanādīsu hīnavīriyo ca ganthadhuravipassanādhuravirahitattā appassuto ca ācariyupajjhāyādīsu ācāravirahitattā anācāro ca puggalo kadāci kāle katthaci ṭhāne me mayā saha sameto samāgato mā ahu mā bhavatūti sambandho.

    ༣༦༦. བཧུསྶུཏོཏི པརིཡཏྟིཔཊིཝེདྷཝསེན དུཝིདྷོ བཧུསྶུཏོ ཙ པུགྒལོ། མེདྷཱཝཱིཏི མེདྷཱཡ པཉྙཱཡ སམནྣཱགཏོ ཙ། སཱིལེསུ སུསམཱཧིཏོཏི ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལམགྒསམྤཡུཏྟསཱིལཨཊྛངྒུཔོསཐསཱིལཱདཱིསུ སུཊྛུ ཨཱཧིཏོ ཋཔིཏཙིཏྟོ ཙ། ཙེཏོསམཐཱནུཡུཏྟོཏི ཙིཏྟསྶ ཨེཀཱིབྷཱཝམནུཡུཏྟོ ཙ པུགྒལོ། ཨཔི མུདྡྷནི ཏིཊྛཏུ ཨེཝརཱུཔོ པུགྒལོ མཡ྄ཧཾ མུདྡྷནི སིརསི ཨཔི ཏིཊྛཏཱུཏི ཨཏྠོ།

    366.Bahussutoti pariyattipaṭivedhavasena duvidho bahussuto ca puggalo. Medhāvīti medhāya paññāya samannāgato ca. Sīlesu susamāhitoti catupārisuddhisīlamaggasampayuttasīlaaṭṭhaṅguposathasīlādīsu suṭṭhu āhito ṭhapitacitto ca. Cetosamathānuyuttoti cittassa ekībhāvamanuyutto ca puggalo. Api muddhani tiṭṭhatu evarūpo puggalo mayhaṃ muddhani sirasi api tiṭṭhatūti attho.

    ༣༦༧. ཨཏྟནོ ལདྡྷཕལཱནིསཾསཾ ཝཏྭཱ ཏཏྠཉྙེ ནིཡོཛེནྟོ ཏཾ ཝོ ཝདཱམི བྷདྡནྟེཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ།

    367. Attano laddhaphalānisaṃsaṃ vatvā tatthaññe niyojento taṃ vo vadāmi bhaddantetiādimāha. Taṃ suviññeyyameva.

    ༣༦༨-༩. ཡམཧནྟི ཡཾ ཨསྶཛིཏྠེརཾ ཨཧཾ པཋམཾ ཨཱདིམྷི དིསྭཱ སོཏཱཔཏྟིམགྒཔཊིལཱབྷེན སཀྐཱཡདིཊྛཱདཱིནཾ ཀིལེསཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ ཝིམལོ མལརཧིཏོ ཨཧུཾ ཨཧོསི, སོ ཨསྶཛིཏྠེརོ མེ མཡ྄ཧཾ ཨཱཙརིཡོ ལོཀུཏྟརདྷམྨསིཀྑཱཔཀོ ཨཧུཾ། ཨཧཾ ཏསྶ སཝནཱཡ ཨནུསཱསནེན ཨཛྫ དྷམྨསེནཱཔཏི ཨཧུཾ། སབྦཏྠ སབྦེསུ གུཎེསུ པཱརམིཾ པཏྟོ པརིཡོསཱནཾ པཏྟོ ཨནཱསཝོ ནིཀྐིལེསོ ཝིཧརཱམི།

    368-9.Yamahanti yaṃ assajittheraṃ ahaṃ paṭhamaṃ ādimhi disvā sotāpattimaggapaṭilābhena sakkāyadiṭṭhādīnaṃ kilesānaṃ pahīnattā vimalo malarahito ahuṃ ahosi, so assajitthero me mayhaṃ ācariyo lokuttaradhammasikkhāpako ahuṃ. Ahaṃ tassa savanāya anusāsanena ajja dhammasenāpati ahuṃ. Sabbattha sabbesu guṇesu pāramiṃ patto pariyosānaṃ patto anāsavo nikkileso viharāmi.

    ༣༧༠. ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡེ སགཱརཝཾ དསྶེནྟོ ཡོ མེ ཨཱཙརིཡོཏིཨཱདིམཱཧ། ཡོ ཨསྶཛི ནཱམ ཐེརོ སཏྠུ སཱཝཀོ མེ མཡ྄ཧཾ ཨཱཙརིཡོ ཨཱསི ཨཧོསི, སོ ཐེརོ ཡསྶཾ དིསཱཡཾ ཡསྨིཾ དིསཱབྷཱགེ ཝསཏི, ཨཧཾ ཏཾ དིསཱབྷཱགཾ ཨུསྶཱིསམྷི སཱིསུཔརིབྷཱགེ ཀརོམཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    370. Attano ācariye sagāravaṃ dassento yo me ācariyotiādimāha. Yo assaji nāma thero satthu sāvako me mayhaṃ ācariyo āsi ahosi, so thero yassaṃ disāyaṃ yasmiṃ disābhāge vasati, ahaṃ taṃ disābhāgaṃ ussīsamhi sīsuparibhāge karomīti sambandho.

    ༣༧༡. ཏཏོ ཨཏྟནོ ཋཱནནྟརཔྤཏྟབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ མམ ཀམྨནྟིཨཱདིམཱཧ། གོཏམོ བྷགཝཱ སཀྱཔུངྒཝོ སཀྱཀུལཀེཏུ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན མམ པུབྦེ ཀཏཀམྨཾ སརིཏྭཱན ཉཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷམཛ྄ཛྷེ ནིསིནྣོ ཨགྒཊྛཱནེ ཨགྒསཱཝཀཊྛཱནེ མཾ ཋཔེསཱིཏི སམྦནྡྷོ།

    371. Tato attano ṭhānantarappattabhāvaṃ dassento mama kammantiādimāha. Gotamo bhagavā sakyapuṅgavo sakyakulaketu sabbaññutaññāṇena mama pubbe katakammaṃ saritvāna ñatvā bhikkhusaṅghamajjhe nisinno aggaṭṭhāne aggasāvakaṭṭhāne maṃ ṭhapesīti sambandho.

    ༣༧༤. ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ, ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ, པཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱཏི ཨིམཱ ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ ཙ, ཏཱསཾ བྷེདོ པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ (པཊི॰ མ॰ ༡.༧༦; ཝིབྷ॰ ༧༡༨) ཝུཏྟོཡེཝ། ཙཏུམགྒཙཏུཕལཝསེན ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔཛྷཱནཝསེན ཝཱ ཨཊྛ ཝིམོཀྑཱ སཾསཱརཝིམུཙྩནདྷམྨཱ ཙ ཨིདྡྷིཝིདྷཱདཡོ ཚ ཨབྷིཉྙཱཡོ ཙ སཙྪིཀཏཱ པཙྩཀྑཾ ཀཏཱ། ཀཏཾ བུདྡྷསྶ སཱསནནྟི བུདྡྷསྶ ཨནུསིཊྛི ཨོཝཱདསངྑཱཏཾ སཱསནཾ ཀཏཾ ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎེན ནིཔྥཱདིཏནྟི ཨཏྠོ།

    374. Atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidāti imā catasso paṭisambhidā ca, tāsaṃ bhedo paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.76; vibha. 718) vuttoyeva. Catumaggacatuphalavasena vā rūpārūpajhānavasena vā aṭṭha vimokkhā saṃsāravimuccanadhammā ca iddhividhādayo cha abhiññāyo ca sacchikatā paccakkhaṃ katā. Kataṃ buddhassa sāsananti buddhassa anusiṭṭhi ovādasaṅkhātaṃ sāsanaṃ kataṃ arahattamaggañāṇena nipphāditanti attho.

    ཨིཏྠཾ སུདནྟི ཨེཏྠ ཨིཏྠནྟི ནིདསྶནཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཨིམིནཱ པཀཱརེནཱཏི ཨཏྠོ། ཏེན སཀལསཱརིཔུཏྟཱཔདཱནཾ ནིདསྶེཏི། སུདནྟི པདཔཱུརཎེ ནིཔཱཏོ། ཨཱཡསྨཱཏི གརུགཱརཝཱདྷིཝཙནཾ། སཱརིཔུཏྟོཏི མཱཏུ ནཱམཝསེན ཀཏནཱམདྷེཡྻོ ཐེརོ། ཨིམཱ གཱཐཱཡོཏི ཨིམཱ སཀལཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརཱཔདཱནགཱཐཱཡོ ཨབྷཱསི ཀཐེསི། ཨིཏིསདྡོ པརིསམཱཔནཏྠེ ནིཔཱཏོ, སཀལཾ སཱརིཔུཏྟཱཔདཱནཾ ནིཊྛིཏནྟི ཨཏྠོ།

    Itthaṃ sudanti ettha itthanti nidassanatthe nipāto, iminā pakārenāti attho. Tena sakalasāriputtāpadānaṃ nidasseti. Sudanti padapūraṇe nipāto. Āyasmāti garugāravādhivacanaṃ. Sāriputtoti mātu nāmavasena katanāmadheyyo thero. Imā gāthāyoti imā sakalā sāriputtattherāpadānagāthāyo abhāsi kathesi. Itisaddo parisamāpanatthe nipāto, sakalaṃ sāriputtāpadānaṃ niṭṭhitanti attho.

    སཱརིཔུཏྟཏྠེརཨཔདཱནཝཎྞནཱ སམཏྟཱ།

    Sāriputtattheraapadānavaṇṇanā samattā.




    Next: ༣-༢. མཧཱམོགྒལླཱནཏྠེརཨཔདཱནཝཎྞནཱ • 3-2. Mahāmoggallānattheraapadānavaṇṇanā




    Related texts:



    ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཨཔདཱནཔཱལི༹ • Apadānapāḷi / ༣-༡. སཱརིཔུཏྟཏྠེརཨཔདཱནཾ • 3-1. Sāriputtattheraapadānaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact