Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౧౦. సారిపుత్తఉపసమసుత్తవణ్ణనా
10. Sāriputtaupasamasuttavaṇṇanā
౪౦. దసమే అత్తనో ఉపసమన్తి సావకపారమీమత్థకప్పత్తియా హేతుభూతం అగ్గమగ్గేన అత్తనో అనవసేసకిలేసవూపసమం.
40. Dasame attano upasamanti sāvakapāramīmatthakappattiyā hetubhūtaṃ aggamaggena attano anavasesakilesavūpasamaṃ.
ఆయస్మా హి సారిపుత్తో అనుపసన్తకిలేసానం సత్తానం రాగాదికిలేసజనితసన్తాపదరథపరిళాహదుక్ఖఞ్చేవ కిలేసాభిసఙ్ఖారనిమిత్తం జాతిజరాబ్యాధిమరణసోకపరిదేవాదిదుక్ఖఞ్చ పచ్చక్ఖతో దిస్వా అతీతానాగతేపి నేసం వట్టమూలకదుక్ఖం పరితులేత్వా కరుణాయమానో అత్తనాపి పుథుజ్జనకాలే అనుభూతం కిలేసనిమిత్తం వా అనప్పకం దుక్ఖం అనుస్సరిత్వా ‘‘ఈదిసస్స నామ మహాదుక్ఖస్స హేతుభూతా కిలేసా ఇదాని మే సుప్పహీనా’’తి అత్తనో కిలేసవూపసమం అభిణ్హం పచ్చవేక్ఖతి. పచ్చవేక్ఖన్తో చ ‘‘ఇమే ఏత్తకా కిలేసా సోతాపత్తిమగ్గేన ఉపసమితా, ఏత్తకా సకదాగామిమగ్గేన, ఏత్తకా అనాగామిమగ్గేన, ఏత్తకా అరహత్తమగ్గేన ఉపసమితా’’తి తంతంమగ్గఞాణేహి ఓధిసో కిలేసానం ఉపసమితభావం పచ్చవేక్ఖతి, తేన వుత్తం – ‘‘అత్తనో ఉపసమం పచ్చవేక్ఖమానో’’తి.
Āyasmā hi sāriputto anupasantakilesānaṃ sattānaṃ rāgādikilesajanitasantāpadarathapariḷāhadukkhañceva kilesābhisaṅkhāranimittaṃ jātijarābyādhimaraṇasokaparidevādidukkhañca paccakkhato disvā atītānāgatepi nesaṃ vaṭṭamūlakadukkhaṃ parituletvā karuṇāyamāno attanāpi puthujjanakāle anubhūtaṃ kilesanimittaṃ vā anappakaṃ dukkhaṃ anussaritvā ‘‘īdisassa nāma mahādukkhassa hetubhūtā kilesā idāni me suppahīnā’’ti attano kilesavūpasamaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhati. Paccavekkhanto ca ‘‘ime ettakā kilesā sotāpattimaggena upasamitā, ettakā sakadāgāmimaggena, ettakā anāgāmimaggena, ettakā arahattamaggena upasamitā’’ti taṃtaṃmaggañāṇehi odhiso kilesānaṃ upasamitabhāvaṃ paccavekkhati, tena vuttaṃ – ‘‘attano upasamaṃ paccavekkhamāno’’ti.
అపరే ‘‘థేరో అరహత్తఫలసమాపత్తిం సమాపజ్జిత్వా తం పచ్చవేక్ఖిత్వా ‘ఇమస్స వతాయం సన్తపణీతభావో అచ్చన్తసన్తాయ అసఙ్ఖతాయ ధాతుయా ఆరమ్మణతో, సయఞ్చ సమ్మదేవ కిలేసవూపసమతో’తి ఏవం అభిణ్హం ఉపసమం పచ్చవేక్ఖతీ’’తి వదన్తి. అఞ్ఞే పన ‘‘అనవసేసకిలేసానం ఉపసమపరియోసానే జాతం అగ్గఫలమేవేత్థ ఉపసమో నామ, తం పచ్చవేక్ఖమానో నిసిన్నో’’తి.
Apare ‘‘thero arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjitvā taṃ paccavekkhitvā ‘imassa vatāyaṃ santapaṇītabhāvo accantasantāya asaṅkhatāya dhātuyā ārammaṇato, sayañca sammadeva kilesavūpasamato’ti evaṃ abhiṇhaṃ upasamaṃ paccavekkhatī’’ti vadanti. Aññe pana ‘‘anavasesakilesānaṃ upasamapariyosāne jātaṃ aggaphalamevettha upasamo nāma, taṃ paccavekkhamāno nisinno’’ti.
ఏతమత్థం విదిత్వాతి యదిదం ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స మహాపఞ్ఞతాదిహేతుభూతం సావకేసు అనఞ్ఞసాధారణం కిలేసప్పహానం అగ్గఫలం వా ఉపసమపరియాయేన వుత్తం, తస్స పచ్చవేక్ఖణసఙ్ఖాతం అత్థం సబ్బాకారతో విదిత్వా తదనుభావదీపకం ఇమం ఉదానం ఉదానేసి.
Etamatthaṃ viditvāti yadidaṃ āyasmato sāriputtassa mahāpaññatādihetubhūtaṃ sāvakesu anaññasādhāraṇaṃ kilesappahānaṃ aggaphalaṃ vā upasamapariyāyena vuttaṃ, tassa paccavekkhaṇasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā tadanubhāvadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
తత్థ ఉపసన్తసన్తచిత్తస్సాతి ఉపసన్తమేవ హుత్వా సన్తం చిత్తం ఏతస్సాతి ఉపసన్తసన్తచిత్తో. సమాపత్తియా విక్ఖమ్భనేన హి ఉపసన్తకిలేసత్తా ఉపసన్తచిత్తం న సబ్బథా ‘‘ఉపసన్తసన్త’’న్తి వుచ్చతి తస్స ఉపసమస్స అనచ్చన్తికభావతో, న తథా అగ్గమగ్గేన. తేన పన అచ్చన్తమేవ కిలేసానం సముచ్ఛిన్నత్తా అరహతో చిత్తం పున కిలేసానం అనుపసమేతబ్బతాయ సమథవిపస్సనాహేట్ఠిమమగ్గేహి ఉపసన్తకిలేసం హుత్వా అచ్చన్తసన్తభావతోవ ‘‘ఉపసన్తసన్త’’న్తి వుచ్చతి. తేన వుత్తం – ‘‘ఉపసన్తమేవ హుత్వా సన్తం చిత్తం ఏతస్సాతి ఉపసన్తసన్తచిత్తో’’తి. ఉపసన్తన్తి వా ఉపసమో వుచ్చతి, తస్మా ‘‘ఉపసన్తసన్తచిత్తస్సా’’తి అచ్చన్తూపసమేన సన్తచిత్తస్సాతి అత్థో.
Tattha upasantasantacittassāti upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto. Samāpattiyā vikkhambhanena hi upasantakilesattā upasantacittaṃ na sabbathā ‘‘upasantasanta’’nti vuccati tassa upasamassa anaccantikabhāvato, na tathā aggamaggena. Tena pana accantameva kilesānaṃ samucchinnattā arahato cittaṃ puna kilesānaṃ anupasametabbatāya samathavipassanāheṭṭhimamaggehi upasantakilesaṃ hutvā accantasantabhāvatova ‘‘upasantasanta’’nti vuccati. Tena vuttaṃ – ‘‘upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto’’ti. Upasantanti vā upasamo vuccati, tasmā ‘‘upasantasantacittassā’’ti accantūpasamena santacittassāti attho.
అథ వా సతిపి సబ్బేసం ఖీణాసవానం అనవసేసకిలేసవూపసమే సావకపారమీఞాణస్స పన మత్థకప్పత్తిహేతుభూతో సావకేసు అనఞ్ఞసాధారణో సవిసేసో ధమ్మసేనాపతినో కిలేసవూపసమోతి దస్సేతుం సత్థా ఉపసన్తసద్దేన విసేసేత్వా ఆహ ‘‘ఉపసన్తసన్తచిత్తస్సా’’తి.
Atha vā satipi sabbesaṃ khīṇāsavānaṃ anavasesakilesavūpasame sāvakapāramīñāṇassa pana matthakappattihetubhūto sāvakesu anaññasādhāraṇo saviseso dhammasenāpatino kilesavūpasamoti dassetuṃ satthā upasantasaddena visesetvā āha ‘‘upasantasantacittassā’’ti.
తత్రాయమత్థో – భుసం దళ్హం వా సన్తం ఉపసన్తం, తేన ఉపసన్తేన ఉపసన్తమేవ హుత్వా సన్తం ఉపసన్తసన్తం , తాదిసం చిత్తం ఏతస్సాతి సబ్బం పురిమసదిసమేవ. తథా హేస భగవతా – ‘‘సారిపుత్తో, భిక్ఖవే, మహాపఞ్ఞో పుథుపఞ్ఞో హాసపఞ్ఞో జవనపఞ్ఞో తిక్ఖపఞ్ఞో నిబ్బేధికపఞ్ఞో’’తిఆదినా (మ॰ ని॰ ౩.౯౩) అనేకపరియాయేన వణ్ణితో థోమితో. నేత్తిచ్ఛిన్నస్సాతి నేత్తి వుచ్చతి భవతణ్హా సంసారస్స నయనతో, సా నేత్తి ఛిన్నా ఏతస్సాతి నేత్తిచ్ఛిన్నో. తస్స నేత్తిచ్ఛిన్నస్స, పహీనతణ్హస్సాతి అత్థో. ముత్తో సో మారబన్ధనాతి సో ఏవంవిధో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో సబ్బస్మా మారబన్ధనతో ముత్తో, న తస్స మారబన్ధనమోచనాయ కరణీయం అత్థి, తస్మా ధమ్మసేనాపతి అత్తనో ఉపసమం పచ్చవేక్ఖతీతి. సేసం వుత్తనయమేవ.
Tatrāyamattho – bhusaṃ daḷhaṃ vā santaṃ upasantaṃ, tena upasantena upasantameva hutvā santaṃ upasantasantaṃ , tādisaṃ cittaṃ etassāti sabbaṃ purimasadisameva. Tathā hesa bhagavatā – ‘‘sāriputto, bhikkhave, mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño’’tiādinā (ma. ni. 3.93) anekapariyāyena vaṇṇito thomito. Netticchinnassāti netti vuccati bhavataṇhā saṃsārassa nayanato, sā netti chinnā etassāti netticchinno. Tassa netticchinnassa, pahīnataṇhassāti attho. Mutto so mārabandhanāti so evaṃvidho parikkhīṇabhavasaṃyojano sabbasmā mārabandhanato mutto, na tassa mārabandhanamocanāya karaṇīyaṃ atthi, tasmā dhammasenāpati attano upasamaṃ paccavekkhatīti. Sesaṃ vuttanayameva.
దసమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితా చ మేఘియవగ్గవణ్ణనా.
Niṭṭhitā ca meghiyavaggavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౧౦. సారిపుత్తఉపసమసుత్తం • 10. Sāriputtaupasamasuttaṃ