Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / નેત્તિપ્પકરણપાળિ • Nettippakaraṇapāḷi

    સાસનપટ્ઠાનં

    Sāsanapaṭṭhānaṃ

    ૮૯. તત્થ અટ્ઠારસ મૂલપદા કુહિં દટ્ઠબ્બા? સાસનપટ્ઠાને. તત્થ કતમં સાસનપટ્ઠાનં? સંકિલેસભાગિયં સુત્તં, વાસનાભાગિયં સુત્તં, નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં, અસેક્ખભાગિયં સુત્તં, સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ સુત્તં, સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં, સંકિલેસભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં, સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં, સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં, વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં, તણ્હાસંકિલેસભાગિયં સુત્તં, દિટ્ઠિસંકિલેસભાગિયં સુત્તં, દુચ્ચરિતસંકિલેસભાગિયં સુત્તં, તણ્હાવોદાનભાગિયં સુત્તં, દિટ્ઠિવોદાનભાગિયં સુત્તં, દુચ્ચરિતવોદાનભાગિયં સુત્તં.

    89. Tattha aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne. Tattha katamaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ? Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ suttaṃ.

    તત્થ સંકિલેસો તિવિધો – તણ્હાસંકિલેસો દિટ્ઠિસંકિલેસો દુચ્ચરિતસંકિલેસો. તત્થ તણ્હાસંકિલેસો સમથેન વિસુજ્ઝતિ, સો સમથો સમાધિક્ખન્ધો. દિટ્ઠિસંકિલેસો વિપસ્સનાય વિસુજ્ઝતિ, સા વિપસ્સના પઞ્ઞાક્ખન્ધો. દુચ્ચરિતસંકિલેસો સુચરિતેન વિસુજ્ઝતિ, તં સુચરિતં સીલક્ખન્ધો. તસ્સ સીલે પતિટ્ઠિતસ્સ યદિ આસત્તિ ઉપ્પજ્જતિ ભવેસુ, એવં સાયં સમથવિપસ્સના ભાવનામયં પુઞ્ઞક્રિયવત્થુ ભવતિ તત્રૂપપત્તિયા સંવત્તતિ. ઇમાનિ ચત્તારિ સુત્તાનિ, સાધારણાનિ કતાનિ અટ્ઠ ભવન્તિ, તાનિયેવ અટ્ઠ સુત્તાનિ સાધારણાનિ કતાનિ સોળસ ભવન્તિ.

    Tattha saṃkileso tividho – taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso. Tattha taṇhāsaṃkileso samathena visujjhati, so samatho samādhikkhandho. Diṭṭhisaṃkileso vipassanāya visujjhati, sā vipassanā paññākkhandho. Duccaritasaṃkileso sucaritena visujjhati, taṃ sucaritaṃ sīlakkhandho. Tassa sīle patiṭṭhitassa yadi āsatti uppajjati bhavesu, evaṃ sāyaṃ samathavipassanā bhāvanāmayaṃ puññakriyavatthu bhavati tatrūpapattiyā saṃvattati. Imāni cattāri suttāni, sādhāraṇāni katāni aṭṭha bhavanti, tāniyeva aṭṭha suttāni sādhāraṇāni katāni soḷasa bhavanti.

    ઇમેહિ સોળસહિ સુત્તેહિ ભિન્નેહિ નવવિધં સુત્તં ભિન્નં ભવતિ. ગાથાય ગાથા અનુમિનિતબ્બા, વેય્યાકરણેન વેય્યાકરણં અનુમિનિતબ્બં. સુત્તેન સુત્તં અનુમિનિતબ્બં.

    Imehi soḷasahi suttehi bhinnehi navavidhaṃ suttaṃ bhinnaṃ bhavati. Gāthāya gāthā anuminitabbā, veyyākaraṇena veyyākaraṇaṃ anuminitabbaṃ. Suttena suttaṃ anuminitabbaṃ.

    ૯૦. તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં?

    90. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘કામન્ધા જાલસઞ્છન્ના, તણ્હાછદનછાદિતા;

    ‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;

    પમત્તબન્ધના 1 બદ્ધા, મચ્છાવ કુમિનામુખે;

    Pamattabandhanā 2 baddhā, macchāva kumināmukhe;

    જરામરણમન્વેન્તિ, વચ્છો ખીરપકોવ 3 માતર’’ન્તિ.

    Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova 4 mātara’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ચત્તારિમાનિ , ભિક્ખવે, અગતિગમનાનિ. કતમાનિ ચત્તારિ? છન્દાગતિં 5 ગચ્છતિ, દોસાગતિં ગચ્છતિ, મોહાગતિં ગચ્છતિ, ભયાગતિં ગચ્છતિ. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, ચત્તારિ અગતિગમનાનિ. ઇદમવોચ ભગવા, ઇદં વત્વાન સુગતો, અથાપરં એતદવોચ સત્થા –

    Cattārimāni , bhikkhave, agatigamanāni. Katamāni cattāri? Chandāgatiṃ 6 gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati. Imāni kho, bhikkhave, cattāri agatigamanāni. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘છન્દા દોસા ભયા મોહા, યો ધમ્મં અતિવત્તતિ;

    ‘‘Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;

    નિહીયતિ તસ્સ યસો, કાળપક્ખેવ ચન્દિમા’’તિ.

    Nihīyati tassa yaso, kāḷapakkheva candimā’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘મનોપુબ્બઙ્ગમા ધમ્મા, મનોસેટ્ઠા મનોમયા;

    ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;

    મનસા ચે પદુટ્ઠેન, ભાસતિ વા કરોતિ વા;

    Manasā ce paduṭṭhena, bhāsati vā karoti vā;

    તતો નં દુક્ખમન્વેતિ, ચક્કંવ વહતો પદ’’ન્તિ.

    Tato naṃ dukkhamanveti, cakkaṃva vahato pada’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘મિદ્ધી 7 યદા હોતિ મહગ્ઘસો ચ, નિદ્દાયિતા સમ્પરિવત્તસાયી;

    ‘‘Middhī 8 yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;

    મહાવરાહોવ નિવાપપુટ્ઠો, પુનપ્પુનં ગબ્ભમુપેતિ મન્દો’’તિ.

    Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘અયસાવ મલં સમુટ્ઠિતં, તતુટ્ઠાય 9 તમેવ ખાદતિ;

    ‘‘Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya 10 tameva khādati;

    એવં અતિધોનચારિનં, સાનિ 11 કમ્માનિ નયન્તિ દુગ્ગતિ’’ન્તિ.

    Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni 12 kammāni nayanti duggati’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ચોરો યથા સન્ધિમુખે ગહીતો, સકમ્મુના હઞ્ઞતિ બજ્ઝતે ચ;

    ‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati bajjhate ca;

    એવં અયં પેચ્ચ પજા પરત્થ, સકમ્મુના હઞ્ઞતિ બજ્ઝતે ચા’’તિ.

    Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati bajjhate cā’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સુખકામાનિ ભૂતાનિ, યો દણ્ડેન વિહિંસતિ;

    ‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena vihiṃsati;

    અત્તનો સુખમેસાનો, પેચ્ચ સો ન લભતે 13 સુખ’’ન્તિ.

    Attano sukhamesāno, pecca so na labhate 14 sukha’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ગુન્નં ચે તરમાનાનં, જિમ્હં ગચ્છતિ પુઙ્ગવો;

    ‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;

    સબ્બા તા જિમ્હં ગચ્છન્તિ, નેત્તે જિમ્હં ગતે 15 સતિ.

    Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate 16 sati.

    ‘‘એવમેવ મનુસ્સેસુ, યો હોતિ સેટ્ઠસમ્મતો;

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    સો ચે અધમ્મં ચરતિ, પગેવ ઇતરા પજા;

    So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    સબ્બં રટ્ઠં દુક્ખં સેતિ, રાજા ચે હોતિ અધમ્મિકો’’તિ.

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સુકિચ્છરૂપાવતિમે મનુસ્સા, કરોન્તિ પાપં ઉપધીસુ રત્તા;

    ‘‘Sukiccharūpāvatime manussā, karonti pāpaṃ upadhīsu rattā;

    ગચ્છન્તિ તે બહુજનસન્નિવાસં, નિરયં અવીચિં કટુકં ભયાનક’’ન્તિ.

    Gacchanti te bahujanasannivāsaṃ, nirayaṃ avīciṃ kaṭukaṃ bhayānaka’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ફલં વે 17 કદલિં હન્તિ, ફલં વેળું ફલં નળં;

    ‘‘Phalaṃ ve 18 kadaliṃ hanti, phalaṃ veḷuṃ phalaṃ naḷaṃ;

    સક્કારો કાપુરિસં હન્તિ, ગબ્ભો અસ્સતરિં યથા’’તિ.

    Sakkāro kāpurisaṃ hanti, gabbho assatariṃ yathā’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘કોધમક્ખગરુ ભિક્ખુ, લાભસક્કારગારવો 19;

    ‘‘Kodhamakkhagaru bhikkhu, lābhasakkāragāravo 20;

    સુખેત્તે પૂતિબીજંવ, સદ્ધમ્મે ન વિરૂહતી’’તિ.

    Sukhette pūtibījaṃva, saddhamme na virūhatī’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૧. ‘‘ઇધાહં, ભિક્ખવે, એકચ્ચં પુગ્ગલં પદુટ્ઠચિત્તં એવં ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનામિ, (યથા ખો અયં પુગ્ગલો ઇરિયતિ, યઞ્ચ પટિપદં પટિપન્નો, યઞ્ચ મગ્ગં સમારૂળ્હો) 21. ઇમમ્હિ ચાયં સમયે કાલં કરેય્ય, યથાભતં નિક્ખિત્તો, એવં નિરયે. તં કિસ્સ હેતુ? ચિત્તં હિસ્સ, ભિક્ખવે, પદુટ્ઠં 22, ચેતોપદોસહેતુ 23 ખો પન, ભિક્ખવે, એવમિધેકચ્ચે સત્તા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જન્તી’’તિ. એતમત્થં ભગવા અવોચ, તત્થેતં ઇતિ વુચ્ચતિ –

    91. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi, (yathā kho ayaṃ puggalo iriyati, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samārūḷho) 24. Imamhi cāyaṃ samaye kālaṃ kareyya, yathābhataṃ nikkhitto, evaṃ niraye. Taṃ kissa hetu? Cittaṃ hissa, bhikkhave, paduṭṭhaṃ 25, cetopadosahetu 26 kho pana, bhikkhave, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjantī’’ti. Etamatthaṃ bhagavā avoca, tatthetaṃ iti vuccati –

    ‘‘પદુટ્ઠચિત્તં ઞત્વાન, એકચ્ચં ઇધ પુગ્ગલં;

    ‘‘Paduṭṭhacittaṃ ñatvāna, ekaccaṃ idha puggalaṃ;

    એતમત્થઞ્ચ બ્યાકાસિ, બુદ્ધો 27 ભિક્ખૂન સન્તિકે;

    Etamatthañca byākāsi, buddho 28 bhikkhūna santike;

    ઇમમ્હિ ચાયં સમયે, કાલં કયિરાથ પુગ્ગલો;

    Imamhi cāyaṃ samaye, kālaṃ kayirātha puggalo;

    નિરયં ઉપપજ્જેય્ય, ચિત્તં હિસ્સ પદૂસિતં;

    Nirayaṃ upapajjeyya, cittaṃ hissa padūsitaṃ;

    ચેતોપદોસહેતુ હિ, સત્તા ગચ્છન્તિ દુગ્ગતિં.

    Cetopadosahetu hi, sattā gacchanti duggatiṃ.

    યથાભતં નિક્ખિપેય્ય, એવમેવ તથાવિધો;

    Yathābhataṃ nikkhipeyya, evameva tathāvidho;

    કાયસ્સ ભેદા દુપ્પઞ્ઞો, નિરયં સોપપજ્જતી’’તિ.

    Kāyassa bhedā duppañño, nirayaṃ sopapajjatī’’ti.

    અયમ્પિ અત્થો વુત્તો ભગવતા ઇતિ મે સુતન્તિ.

    Ayampi attho vutto bhagavatā iti me sutanti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સચે ભાયથ દુક્ખસ્સ, સચે વો દુક્ખમપ્પિયં;

    ‘‘Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;

    માકત્થ પાપકં કમ્મં, આવિ 29 વા યદિ વા રહો.

    Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi 30 vā yadi vā raho.

    ‘‘સચે ચ પાપકં કમ્મં, કરિસ્સથ કરોથ વા;

    ‘‘Sace ca pāpakaṃ kammaṃ, karissatha karotha vā;

    ન વો દુક્ખા પમુત્યત્થિ, ઉપેચ્ચપિ પલાયત’’ન્તિ.

    Na vo dukkhā pamutyatthi, upeccapi palāyata’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘અધમ્મેન ધનં લદ્ધા, મુસાવાદેન ચૂભયં;

    ‘‘Adhammena dhanaṃ laddhā, musāvādena cūbhayaṃ;

    મમેતિ બાલા મઞ્ઞન્તિ, તં કથં નુ ભવિસ્સતિ.

    Mameti bālā maññanti, taṃ kathaṃ nu bhavissati.

    ‘‘અન્તરાયા સુ ભવિસ્સન્તિ, સમ્ભતસ્સ વિનસ્સતિ;

    ‘‘Antarāyā su bhavissanti, sambhatassa vinassati;

    મતા સગ્ગં ન ગચ્છન્તિ, નનુ એત્તાવતા હતા’’તિ.

    Matā saggaṃ na gacchanti, nanu ettāvatā hatā’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘કથં ખણતિ અત્તાનં, કથં મિત્તેહિ જીરતિ;

    ‘‘Kathaṃ khaṇati attānaṃ, kathaṃ mittehi jīrati;

    કથં વિવટ્ટતે ધમ્મા, કથં સગ્ગં ન ગચ્છતિ.

    Kathaṃ vivaṭṭate dhammā, kathaṃ saggaṃ na gacchati.

    ‘‘લોભા ખણતિ અત્તાનં, લુદ્ધો મિત્તેહિ જીરતિ;

    ‘‘Lobhā khaṇati attānaṃ, luddho mittehi jīrati;

    લોભા વિવટ્ટતે ધમ્મા, લોભા સગ્ગં ન ગચ્છતી’’તિ.

    Lobhā vivaṭṭate dhammā, lobhā saggaṃ na gacchatī’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ચરન્તિ બાલા દુમ્મેધા, અમિત્તેનેવ અત્તના;

    ‘‘Caranti bālā dummedhā, amitteneva attanā;

    કરોન્તા પાપકં કમ્મં, યં હોતિ કટુકપ્ફલં 31.

    Karontā pāpakaṃ kammaṃ, yaṃ hoti kaṭukapphalaṃ 32.

    ‘‘ન તં કમ્મં કતં સાધુ, યં કત્વા અનુતપ્પતિ;

    ‘‘Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā anutappati;

    યસ્સ અસ્સુમુખો રોદં, વિપાકં પટિસેવતી’’તિ.

    Yassa assumukho rodaṃ, vipākaṃ paṭisevatī’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘દુક્કરં દુત્તિતિક્ખઞ્ચ, અબ્યત્તેન ચ 33 સામઞ્ઞં;

    ‘‘Dukkaraṃ duttitikkhañca, abyattena ca 34 sāmaññaṃ;

    બહૂ હિ તત્થ સમ્બાધા, યત્થ બાલો વિસીદતિ.

    Bahū hi tattha sambādhā, yattha bālo visīdati.

    ‘‘યો હિ અત્થઞ્ચ ધમ્મઞ્ચ, ભાસમાને તથાગતે;

    ‘‘Yo hi atthañca dhammañca, bhāsamāne tathāgate;

    મનં પદોસયે બાલો, મોઘં ખો તસ્સ જીવિતં.

    Manaṃ padosaye bālo, moghaṃ kho tassa jīvitaṃ.

    ‘‘એતઞ્ચાહં અરહામિ, દુક્ખઞ્ચ ઇતો ચ પાપિયતરં ભન્તે;

    ‘‘Etañcāhaṃ arahāmi, dukkhañca ito ca pāpiyataraṃ bhante;

    યો અપ્પમેય્યેસુ તથાગતેસુ, ચિત્તં પદોસેમિ અવીતરાગો’’તિ.

    Yo appameyyesu tathāgatesu, cittaṃ padosemi avītarāgo’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘અપ્પમેય્યં પમિનન્તો, કોધ વિદ્વા વિકપ્પયે;

    ‘‘Appameyyaṃ paminanto, kodha vidvā vikappaye;

    અપ્પમેય્યં પમાયિનં 35, નિવુતં તં મઞ્ઞે અકિસ્સવ’’ન્તિ.

    Appameyyaṃ pamāyinaṃ 36, nivutaṃ taṃ maññe akissava’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘પુરિસસ્સ હિ જાતસ્સ, કુઠારી 37 જાયતે મુખે;

    ‘‘Purisassa hi jātassa, kuṭhārī 38 jāyate mukhe;

    યાય છિન્દતિ અત્તાનં, બાલો દુબ્ભાસિતં ભણં.

    Yāya chindati attānaṃ, bālo dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.

    ‘‘ન હિ સત્થં સુનિસિતં, વિસં હલાહલં ઇવ;

    ‘‘Na hi satthaṃ sunisitaṃ, visaṃ halāhalaṃ iva;

    એવં વિરદ્ધં પાતેતિ, વાચા દુબ્ભાસિતા યથા’’તિ.

    Evaṃ viraddhaṃ pāteti, vācā dubbhāsitā yathā’’ti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૨.

    92.

    ‘‘યો નિન્દિયં પસંસતિ, તં વા નિન્દતિ યો પસંસિયો.

    ‘‘Yo nindiyaṃ pasaṃsati, taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo.

    વિચિનાતિ મુખેન સો કલિં, કલિના તેન સુખં ન વિન્દતિ.

    Vicināti mukhena so kaliṃ, kalinā tena sukhaṃ na vindati.

    ‘‘અપ્પમત્તો અયં કલિ, યો અક્ખેસુ ધનપરાજયો;

    ‘‘Appamatto ayaṃ kali, yo akkhesu dhanaparājayo;

    સબ્બસ્સાપિ સહાપિ અત્તના, અયમેવ મહન્તતરો 39 કલિ;

    Sabbassāpi sahāpi attanā, ayameva mahantataro 40 kali;

    યો સુગતેસુ મનં પદોસયે.

    Yo sugatesu manaṃ padosaye.

    ‘‘સતં સહસ્સાનં નિરબ્બુદાનં, છત્તિંસતી પઞ્ચ ચ અબ્બુદાનિ;

    ‘‘Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ, chattiṃsatī pañca ca abbudāni;

    યમરિયગરહી નિરયં ઉપેતિ, વાચં મનઞ્ચ પણિધાય પાપક’’ન્તિ.

    Yamariyagarahī nirayaṃ upeti, vācaṃ manañca paṇidhāya pāpaka’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘યો લોભગુણે અનુયુત્તો, સો વચસા 41 પરિભાસતિ અઞ્ઞે;

    ‘‘Yo lobhaguṇe anuyutto, so vacasā 42 paribhāsati aññe;

    અસ્સદ્ધો કદરિયો 43 અવદઞ્ઞૂ, મચ્છરિ પેસુણિયં અનુયુત્તો.

    Assaddho kadariyo 44 avadaññū, macchari pesuṇiyaṃ anuyutto.

    ‘‘મુખદુગ્ગ વિભૂત અનરિય, ભૂનહુ પાપક દુક્કટકારિ;

    ‘‘Mukhadugga vibhūta anariya, bhūnahu pāpaka dukkaṭakāri;

    પુરિસન્ત કલી અવજાતપુત્ત 45, મા બહુભાણિધ નેરયિકોસિ.

    Purisanta kalī avajātaputta 46, mā bahubhāṇidha nerayikosi.

    ‘‘રજમાકિરસી અહિતાય, સન્તે ગરહસિ કિબ્બિસકારી;

    ‘‘Rajamākirasī ahitāya, sante garahasi kibbisakārī;

    બહૂનિ દુચ્ચરિતાનિ ચરિત્વા, ગચ્છસિ ખો પપતં ચિરરત્ત’’ન્તિ.

    Bahūni duccaritāni caritvā, gacchasi kho papataṃ ciraratta’’nti.

    ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    તત્થ કતમં વાસનાભાગિયં સુત્તં?

    Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘મનોપુબ્બઙ્ગમા ધમ્મા, મનોસેટ્ઠા મનોમયા;

    ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;

    મનસા ચે પસન્નેન, ભાસતિ વા કરોતિ વા;

    Manasā ce pasannena, bhāsati vā karoti vā;

    તતો નં સુખમન્વેતિ, છાયાવ અનપાયિની’’તિ 47.

    Tato naṃ sukhamanveti, chāyāva anapāyinī’’ti 48.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૩. મહાનામો સક્કો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇદં, ભન્તે, કપિલવત્થુ ઇદ્ધઞ્ચેવ ફીતઞ્ચ બાહુજઞ્ઞં 49 આકિણ્ણમનુસ્સં સમ્બાધબ્યૂહં, સો ખો અહં, ભન્તે, ભગવન્તં વા પયિરુપાસિત્વા મનોભાવનીયે વા ભિક્ખૂ સાયન્હસમયં કપિલવત્થું પવિસન્તો ભન્તેનપિ હત્થિના સમાગચ્છામિ, ભન્તેનપિ અસ્સેન સમાગચ્છામિ, ભન્તેનપિ રથેન સમાગચ્છામિ, ભન્તેનપિ સકટેન સમાગચ્છામિ, ભન્તેનપિ પુરિસેન સમાગચ્છામિ, તસ્સ મય્હં, ભન્તે, તસ્મિં સમયે મુસ્સતેવ ભગવન્તં આરબ્ભ સતિ, મુસ્સતિ ધમ્મં આરબ્ભ સતિ, મુસ્સતિ સઙ્ઘં આરબ્ભ સતિ. તસ્સ મય્હં, ભન્તે, એવં હોતિ ‘ઇમમ્હિ ચાહં સાયન્હસમયે કાલં કરેય્યં, કા મય્હં 50 ગતિ, કો અભિસમ્પરાયો’’’તિ.

    93. Mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ, bhante, kapilavatthu iddhañceva phītañca bāhujaññaṃ 51 ākiṇṇamanussaṃ sambādhabyūhaṃ, so kho ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ vā payirupāsitvā manobhāvanīye vā bhikkhū sāyanhasamayaṃ kapilavatthuṃ pavisanto bhantenapi hatthinā samāgacchāmi, bhantenapi assena samāgacchāmi, bhantenapi rathena samāgacchāmi, bhantenapi sakaṭena samāgacchāmi, bhantenapi purisena samāgacchāmi, tassa mayhaṃ, bhante, tasmiṃ samaye mussateva bhagavantaṃ ārabbha sati, mussati dhammaṃ ārabbha sati, mussati saṅghaṃ ārabbha sati. Tassa mayhaṃ, bhante, evaṃ hoti ‘imamhi cāhaṃ sāyanhasamaye kālaṃ kareyyaṃ, kā mayhaṃ 52 gati, ko abhisamparāyo’’’ti.

    ‘‘મા ભાયિ, મહાનામ, મા ભાયિ, મહાનામ, અપાપકં તે મરણં ભવિસ્સતિ, અપાપિકા 53 કાલઙ્કિરિયા. ચતૂહિ ખો, મહાનામ, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો અરિયસાવકો નિબ્બાનનિન્નો હોતિ નિબ્બાનપોણો નિબ્બાનપબ્ભારો. કતમેહિ ચતૂહિ? ઇધ, મહાનામ, અરિયસાવકો બુદ્ધે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતો હોતિ, ઇતિપિ સો ભગવા અરહં…પે॰… બુદ્ધો ભગવાતિ. ધમ્મે…પે॰… સઙ્ઘે…પે॰… અરિયકન્તેહિ સીલેહિ સમન્નાગતો હોતિ અખણ્ડેહિ…પે॰… સમાધિસંવત્તનિકેહિ. સેય્યથાપિ, મહાનામ, રુક્ખો પાચીનનિન્નો પાચીનપોણો પાચીનપબ્ભારો, સો મૂલચ્છિન્નો 54 કતમેન પપતેય્યા’’તિ? ‘‘યેન, ભન્તે, નિન્નો યેન પોણો યેન પબ્ભારો’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહાનામ, ઇમેહિ ચતૂહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો અરિયસાવકો નિબ્બાનનિન્નો હોતિ નિબ્બાનપોણો નિબ્બાનપબ્ભારો. મા ભાયિ, મહાનામ, મા ભાયિ, મહાનામ, અપાપકં તે મરણં ભવિસ્સતિ, અપાપિકા કાલઙ્કિરિયા’’તિ.

    ‘‘Mā bhāyi, mahānāma, mā bhāyi, mahānāma, apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā 55 kālaṅkiriyā. Catūhi kho, mahānāma, dhammehi samannāgato ariyasāvako nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro. Katamehi catūhi? Idha, mahānāma, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti, itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi…pe… samādhisaṃvattanikehi. Seyyathāpi, mahānāma, rukkho pācīnaninno pācīnapoṇo pācīnapabbhāro, so mūlacchinno 56 katamena papateyyā’’ti? ‘‘Yena, bhante, ninno yena poṇo yena pabbhāro’’ti. ‘‘Evameva kho, mahānāma, imehi catūhi dhammehi samannāgato ariyasāvako nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro. Mā bhāyi, mahānāma, mā bhāyi, mahānāma, apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā kālaṅkiriyā’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સુખકામાનિ ભૂતાનિ, યો દણ્ડેન ન હિંસતિ;

    ‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena na hiṃsati;

    અત્તનો સુખમેસાનો, પેચ્ચ સો લભતે સુખ’’ન્તિ.

    Attano sukhamesāno, pecca so labhate sukha’’nti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ગુન્નઞ્ચે તરમાનાનં, ઉજું ગચ્છતિ પુઙ્ગવો;

    ‘‘Gunnañce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo;

    સબ્બા તા ઉજું ગચ્છન્તિ, નેત્તે ઉજું ગતે સતિ.

    Sabbā tā ujuṃ gacchanti, nette ujuṃ gate sati.

    ‘‘એવમેવ મનુસ્સેસુ, યો હોતિ સેટ્ઠસમ્મતો;

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    સો સચે 57 ધમ્મં ચરતિ, પગેવ ઇતરા પજા;

    So sace 58 dhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    સબ્બં રટ્ઠં સુખં સેતિ, રાજા ચે હોતિ ધમ્મિકો’’તિ.

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti, rājā ce hoti dhammiko’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૪. ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન સમ્બહુલા ભિક્ખૂ ભગવતો ચીવરકમ્મં કરોન્તિ ‘‘નિટ્ઠિતચીવરો ભગવા તેમાસચ્ચયેન ચારિકં પક્કમિસ્સતી’’તિ. તેન ખો પન સમયેન ઇસિદત્તપુરાણા થપતયો સાકેતે 59 પટિવસન્તિ કેનચિ દેવ કરણીયેન. અસ્સોસું ખો ઇસિદત્તપુરાણા થપતયો ‘‘સમ્બહુલા કિર ભિક્ખૂ ભગવતો ચીવરકમ્મં કરોન્તિ. નિટ્ઠિતચીવરો ભગવા તેમાસચ્ચયેન ચારિકં પક્કમિસ્સતી’’તિ.

    94. Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti ‘‘niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’ti. Tena kho pana samayena isidattapurāṇā thapatayo sākete 60 paṭivasanti kenaci deva karaṇīyena. Assosuṃ kho isidattapurāṇā thapatayo ‘‘sambahulā kira bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti. Niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’ti.

    અથ ખો ઇસિદત્તપુરાણા થપતયો મગ્ગે પુરિસં ઠપેસું ‘‘યદા ત્વં અમ્ભો પુરિસ પસ્સેય્યાસિ ભગવન્તં આગચ્છન્તં અરહન્તં સમ્માસમ્બુદ્ધં, અથ અમ્હાકં આરોચેય્યાસી’’તિ. દ્વીહતીહં ઠિતો ખો સો પુરિસો અદ્દસ ભગવન્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં, દિસ્વાન યેન ઇસિદત્તપુરાણા થપતયો તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા ઇસિદત્તપુરાણે થપતયો એતદવોચ ‘‘અયં સો ભન્તે 61 ભગવા આગચ્છતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો, યસ્સદાનિ કાલં મઞ્ઞથા’’તિ.

    Atha kho isidattapurāṇā thapatayo magge purisaṃ ṭhapesuṃ ‘‘yadā tvaṃ ambho purisa passeyyāsi bhagavantaṃ āgacchantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ, atha amhākaṃ āroceyyāsī’’ti. Dvīhatīhaṃ ṭhito kho so puriso addasa bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna yena isidattapurāṇā thapatayo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā isidattapurāṇe thapatayo etadavoca ‘‘ayaṃ so bhante 62 bhagavā āgacchati arahaṃ sammāsambuddho, yassadāni kālaṃ maññathā’’ti.

    અથ ખો ઇસિદત્તપુરાણા થપતયો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ, ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા ભગવન્તં પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો અનુબન્ધિંસુ. અથ ખો ભગવા મગ્ગા ઓક્કમ્મ યેન અઞ્ઞતરં રુક્ખમૂલં તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. ઇસિદત્તપુરાણા થપતયો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ, એકમન્તં નિસિન્ના ખો ઇસિદત્તપુરાણા થપતયો ભગવન્તં એતદવોચું –

    Atha kho isidattapurāṇā thapatayo yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhiṃsu. Atha kho bhagavā maggā okkamma yena aññataraṃ rukkhamūlaṃ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Isidattapurāṇā thapatayo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, ekamantaṃ nisinnā kho isidattapurāṇā thapatayo bhagavantaṃ etadavocuṃ –

    ‘‘યદા મયં ભન્તે ભગવન્તં સુણોમ ‘સાવત્થિયા કોસલેસુ ચારિકં પક્કમિસ્સતી’તિ, હોતિ નો તસ્મિં સમયે અનત્તમનતા હોતિ દોમનસ્સં ‘દૂરે નો ભગવા ભવિસ્સતી’તિ. યદા પન મયં ભન્તે ભગવન્તં સુણોમ ‘સાવત્થિયા કોસલેસુ ચારિકં પક્કન્તો’તિ, હોતિ નો તસ્મિં સમયે અનત્તમનતા હોતિ દોમનસ્સં ‘દૂરે નો ભગવા’તિ…પે॰….

    ‘‘Yadā mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyā kosalesu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyā kosalesu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā’ti…pe….

    ‘‘યદા પન મયં ભન્તે ભગવન્તં સુણોમ ‘કાસીસુ મગધેસુ 63 ચારિકં પક્કમિસ્સતી’તિ, હોતિ નો તસ્મિં સમયે અનત્તમનતા હોતિ દોમનસ્સં ‘દૂરે નો ભગવા ભવિસ્સતી’તિ . યદા પન મયં ભન્તે ભગવન્તં સુણોમ ‘કાસીસુ મગધેસુ ચારિકં પક્કન્તો’તિ, અનપ્પકા નો તસ્મિં સમયે અનત્તમનતા હોતિ અનપ્પકં દોમનસ્સં ‘દૂરે નો ભગવા’તિ.

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kāsīsu magadhesu 64 cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti . Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kāsīsu magadhesu cārikaṃ pakkanto’ti, anappakā no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti anappakaṃ domanassaṃ ‘dūre no bhagavā’ti.

    ‘‘યદા પન મયં ભન્તે ભગવન્તં સુણોમ ‘મગધેસુ કાસીસુ ચારિકં પક્કમિસ્સતી’તિ, હોતિ નો તસ્મિં સમયે અત્તમનતા હોતિ સોમનસ્સં ‘આસન્ને નો ભગવા ભવિસ્સતી’તિ. યદા પન મયં ભન્તે ભગવન્તં સુણોમ ‘મગધેસુ કાસીસુ ચારિકં પક્કન્તો’તિ, હોતિ નો તસ્મિં સમયે અત્તમનતા હોતિ સોમનસ્સં ‘આસન્ને નો ભગવા’તિ…પે॰….

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘magadhesu kāsīsu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘magadhesu kāsīsu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā’ti…pe….

    ‘‘યદા પન મયં ભન્તે ભગવન્તં સુણોમ ‘કોસલેસુ સાવત્થિં 65 ચારિકં પક્કમિસ્સતી’તિ. હોતિ નો તસ્મિં સમયે અત્તમનતા હોતિ સોમનસ્સં ‘આસન્ને નો ભગવા ભવિસ્સતી’તિ.

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kosalesu sāvatthiṃ 66 cārikaṃ pakkamissatī’ti. Hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti.

    ‘‘યદા પન મયં ભન્તે ભગવન્તં સુણોમ ‘સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે’તિ હોતિ અનપ્પકા નો તસ્મિં સમયે અત્તમનતા, હોતિ અનપ્પકં સોમનસ્સં ‘આસન્ને નો ભગવા’’’તિ.

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’ti hoti anappakā no tasmiṃ samaye attamanatā, hoti anappakaṃ somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā’’’ti.

    ‘‘તસ્માતિહ, થપતયો, સમ્બાધો ઘરાવાસો રજાપથો, અબ્ભોકાસો પબ્બજ્જા, અલઞ્ચ પન વો, થપતયો, અપ્પમાદાયા’’તિ. ‘‘અત્થિ ખો નો, ભન્તે, એતમ્હા સમ્બાધા અઞ્ઞો સમ્બાધો સમ્બાધતરો ચેવ સમ્બાધસઙ્ખાતતરો ચા’’તિ? ‘‘કતમો પન વો, થપતયો, એતમ્હા સમ્બાધા અઞ્ઞો સમ્બાધો સમ્બાધતરો ચેવ સમ્બાધસઙ્ખાતતરો ચા’’તિ?

    ‘‘Tasmātiha, thapatayo, sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā, alañca pana vo, thapatayo, appamādāyā’’ti. ‘‘Atthi kho no, bhante, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti? ‘‘Katamo pana vo, thapatayo, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti?

    ‘‘ઇધ મયં, ભન્તે, યદા રાજા પસેનદિ કોસલો ઉય્યાનભૂમિં નિય્યાતુકામો 67 હોતિ, યે તે રઞ્ઞો પસેનદિસ્સ કોસલસ્સ નાગા ઓપવય્હા, તે કપ્પેત્વા યા તા રઞ્ઞો પસેનદિસ્સ કોસલસ્સ પજાપતિયો પિયા મનાપા, તા 68 એકં પુરતો એકં પચ્છતો નિસીદાપેમ, તાસં ખો પન, ભન્તે, ભગિનીનં એવરૂપો ગન્ધો હોતિ. સેય્યથાપિ નામ ગન્ધકરણ્ડકસ્સ તાવદેવ વિવરિયમાનસ્સ, યથા તં રાજકઞ્ઞાનં 69 ગન્ધેન વિભૂસિતાનં. તાસં ખો પન, ભન્તે, ભગિનીનં એવરૂપો કાયસમ્ફસ્સો હોતિ, સેય્યથાપિ નામ તૂલપિચુનો વા કપ્પાહપિચુનો વા, યથા તં રાજકઞ્ઞાનં સુખેધિતાનં. તસ્મિં ખો પન, ભન્તે, સમયે નાગોપિ રક્ખિતબ્બો હોતિ. તાપિ ભગિનિયો રક્ખિતબ્બા હોતિ. અત્તાપિ રક્ખિતબ્બા હોતિ. ન ખો પન મયં, ભન્તે, અભિજાનામ તાસુ ભગીનિસુ પાપકં ચિત્તં ઞપ્પાદેન્તા, અયં ખો નો, ભન્તે, એતમ્હા સમ્બાધા અઞ્ઞો સમ્બાધો સમ્બાધતરો ચેવ સમ્બાધસઙ્ઘાતતરો ચાતિ.

    ‘‘Idha mayaṃ, bhante, yadā rājā pasenadi kosalo uyyānabhūmiṃ niyyātukāmo 70 hoti, ye te rañño pasenadissa kosalassa nāgā opavayhā, te kappetvā yā tā rañño pasenadissa kosalassa pajāpatiyo piyā manāpā, tā 71 ekaṃ purato ekaṃ pacchato nisīdāpema, tāsaṃ kho pana, bhante, bhaginīnaṃ evarūpo gandho hoti. Seyyathāpi nāma gandhakaraṇḍakassa tāvadeva vivariyamānassa, yathā taṃ rājakaññānaṃ 72 gandhena vibhūsitānaṃ. Tāsaṃ kho pana, bhante, bhaginīnaṃ evarūpo kāyasamphasso hoti, seyyathāpi nāma tūlapicuno vā kappāhapicuno vā, yathā taṃ rājakaññānaṃ sukhedhitānaṃ. Tasmiṃ kho pana, bhante, samaye nāgopi rakkhitabbo hoti. Tāpi bhaginiyo rakkhitabbā hoti. Attāpi rakkhitabbā hoti. Na kho pana mayaṃ, bhante, abhijānāma tāsu bhagīnisu pāpakaṃ cittaṃ ñappādentā, ayaṃ kho no, bhante, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅghātataro cāti.

    ‘‘તસ્માતિહ , થપતયો, સમ્બાધો ઘરાવાસો રજાપથો, અબ્ભોકાસો પબ્બજ્જા. અલઞ્ચ પન વો, થપતયો, અપ્પમાદાય. ચતૂહિ ખો થપતયો, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો અરિયસાવકો સોતાપન્નો હોતિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો.

    ‘‘Tasmātiha , thapatayo, sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā. Alañca pana vo, thapatayo, appamādāya. Catūhi kho thapatayo, dhammehi samannāgato ariyasāvako sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.

    ‘‘કતમેહિ ચતૂહિ? ઇધ, થપતયો, સુતવા અરિયસાવકો બુદ્ધે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતો હોતિ ઇતિપિ સો ભગવા અરહં…પે॰… બુદ્ધો ભગવાતિ, ધમ્મે…પે॰… સઙ્ઘે…પે॰… વિગતમલમચ્છેરેન ચેતસા અગારં અજ્ઝાવસતિ, મુત્તચાગો પયતપાણિ વોસ્સગ્ગરતો યાચયોગો દાનસંવિભાગરતો અપ્પટિવિભત્તં. ઇમેહિ ખો, થપતયો, ચતૂહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો અરિયસાવકો સોતાપન્નો હોતિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો.

    ‘‘Katamehi catūhi? Idha, thapatayo, sutavā ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti, dhamme…pe… saṅghe…pe… vigatamalamaccherena cetasā agāraṃ ajjhāvasati, muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato appaṭivibhattaṃ. Imehi kho, thapatayo, catūhi dhammehi samannāgato ariyasāvako sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.

    ‘‘તુમ્હે ખો, થપતયો, બુદ્ધે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતા ઇતિપિ સો ભગવા અરહં…પે॰… બુદ્ધો ભગવાતિ, ધમ્મે…પે॰… સઙ્ઘે…પે॰… યં ખો પન કિઞ્ચિ કુલે દેય્યધમ્મં, સબ્બં તં અપ્પટિવિભત્તં સીલવન્તેહિ કલ્યાણધમ્મેહિ, તં કિં મઞ્ઞથ, થપતયો, કતિવિધા તે કોસલેસુ મનુસ્સા યે તુમ્હાકં સમસમા યદિદં દાનસંવિભાગેહી’’તિ? ‘‘લાભા નો, ભન્તે, સુલદ્ધં નો, ભન્તે, યેસં નો ભગવા એવં પજાનાતી’’તિ.

    ‘‘Tumhe kho, thapatayo, buddhe aveccappasādena samannāgatā itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti, dhamme…pe… saṅghe…pe… yaṃ kho pana kiñci kule deyyadhammaṃ, sabbaṃ taṃ appaṭivibhattaṃ sīlavantehi kalyāṇadhammehi, taṃ kiṃ maññatha, thapatayo, katividhā te kosalesu manussā ye tumhākaṃ samasamā yadidaṃ dānasaṃvibhāgehī’’ti? ‘‘Lābhā no, bhante, suladdhaṃ no, bhante, yesaṃ no bhagavā evaṃ pajānātī’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૫.

    95.

    ‘‘એકપુપ્ફં ચજિત્વાન 73, સહસ્સં કપ્પકોટિયો.

    ‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna 74, sahassaṃ kappakoṭiyo.

    દેવે ચેવ મનુસ્સે ચ, સેસેન પરિનિબ્બુતો’’તિ.

    Deve ceva manusse ca, sesena parinibbuto’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘અસ્સત્થે હરિતોભાસે, સંવિરૂળ્હમ્હિ પાદપે;

    ‘‘Assatthe haritobhāse, saṃvirūḷhamhi pādape;

    એકં બુદ્ધગતં 75 સઞ્ઞં, અલભિંત્થં 76 પતિસ્સતો.

    Ekaṃ buddhagataṃ 77 saññaṃ, alabhiṃtthaṃ 78 patissato.

    ‘‘અજ્જ તિંસં તતો કપ્પા, નાભિજાનામિ દુગ્ગતિં;

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    તિસ્સો વિજ્જા સચ્છિકતા, તસ્સા સઞ્ઞાય વાસના’’તિ.

    Tisso vijjā sacchikatā, tassā saññāya vāsanā’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘પિણ્ડાય કોસલં પુરં, પાવિસિ અગ્ગપુગ્ગલો;

    ‘‘Piṇḍāya kosalaṃ puraṃ, pāvisi aggapuggalo;

    અનુકમ્પકો પુરેભત્તં, તણ્હાનિઘાતકો મુનિ.

    Anukampako purebhattaṃ, taṇhānighātako muni.

    ‘‘પુરિસસ્સ વટંસકો હત્થે, સબ્બપુપ્ફેહિલઙ્કતો;

    ‘‘Purisassa vaṭaṃsako hatthe, sabbapupphehilaṅkato;

    સો અદ્દસાસિ સમ્બુદ્ધં, ભિક્ખુસઙ્ઘપુરક્ખતં.

    So addasāsi sambuddhaṃ, bhikkhusaṅghapurakkhataṃ.

    ‘‘પવિસન્તં રાજમગ્ગેન, દેવમાનુસપૂજિતં;

    ‘‘Pavisantaṃ rājamaggena, devamānusapūjitaṃ;

    હટ્ઠો ચિત્તં પસાદેત્વા, સમ્બુદ્ધમુપસઙ્કમિ.

    Haṭṭho cittaṃ pasādetvā, sambuddhamupasaṅkami.

    ‘‘સો તં વટંસકં સુરભિં, વણ્ણવન્તં મનોરમં;

    ‘‘So taṃ vaṭaṃsakaṃ surabhiṃ, vaṇṇavantaṃ manoramaṃ;

    સમ્બુદ્ધસ્સુપનામેસિ, પસન્નો સેહિ પાણિભિ.

    Sambuddhassupanāmesi, pasanno sehi pāṇibhi.

    ‘‘તતો અગ્ગિસિખા વણ્ણા, બુદ્ધસ્સ લપનન્તરા;

    ‘‘Tato aggisikhā vaṇṇā, buddhassa lapanantarā;

    સહસ્સરંસિ વિજ્જુરિવ, ઓક્કા નિક્ખમિ આનના.

    Sahassaraṃsi vijjuriva, okkā nikkhami ānanā.

    ‘‘પદક્ખિણં કરિત્વાન, સીસે આદિચ્ચબન્ધુનો;

    ‘‘Padakkhiṇaṃ karitvāna, sīse ādiccabandhuno;

    તિક્ખત્તું પરિવટ્ટેત્વા, મુદ્ધનન્તરધાયથ.

    Tikkhattuṃ parivaṭṭetvā, muddhanantaradhāyatha.

    ‘‘ઇદં દિસ્વા અચ્છરિયં, અબ્ભુતં લોમહંસનં;

    ‘‘Idaṃ disvā acchariyaṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;

    એકંસં ચીવરં કત્વા, આનન્દો એતદબ્રવિ.

    Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, ānando etadabravi.

    ‘‘‘કો હેતુ સિતકમ્મસ્સ, બ્યાકરોહિ મહામુને;

    ‘‘‘Ko hetu sitakammassa, byākarohi mahāmune;

    ધમ્માલોકો ભવિસ્સતિ, કઙ્ખં વિતર નો મુને.

    Dhammāloko bhavissati, kaṅkhaṃ vitara no mune.

    ‘‘‘યસ્સ તં સબ્બધમ્મેસુ, સદા ઞાણં પવત્તતિ;

    ‘‘‘Yassa taṃ sabbadhammesu, sadā ñāṇaṃ pavattati;

    કઙ્ખિં વેમતિકં થેરં, આનન્દં એતદબ્રવિ.

    Kaṅkhiṃ vematikaṃ theraṃ, ānandaṃ etadabravi.

    ‘‘‘યો સો આનન્દ પુરિસો, મયિ ચિત્તં પસાદયિ;

    ‘‘‘Yo so ānanda puriso, mayi cittaṃ pasādayi;

    ચતુરાસીતિકપ્પાનિ, દુગ્ગતિં ન ગમિસ્સતિ.

    Caturāsītikappāni, duggatiṃ na gamissati.

    ‘‘‘દેવેસુ દેવસોભગ્ગં, દિબ્બં રજ્જં પસાસિય;

    ‘‘‘Devesu devasobhaggaṃ, dibbaṃ rajjaṃ pasāsiya;

    મનુજેસુ મનુજિન્દો, રાજા રટ્ઠે ભવિસ્સતિ.

    Manujesu manujindo, rājā raṭṭhe bhavissati.

    ‘‘‘સો ચરિમં પબ્બજિત્વા, સચ્છિકત્વાન 79 ધમ્મતં;

    ‘‘‘So carimaṃ pabbajitvā, sacchikatvāna 80 dhammataṃ;

    પચ્ચેકબુદ્ધો ધુતરાગો, વટંસકો નામ ભવિસ્સતિ.

    Paccekabuddho dhutarāgo, vaṭaṃsako nāma bhavissati.

    ‘‘‘નત્થિ ચિત્તે 81 પસન્નમ્હિ, અપ્પકા નામ દક્ખિણા;

    ‘‘‘Natthi citte 82 pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;

    તથાગતે વા સમ્બુદ્ધે, અથ વા તસ્સ સાવકે.

    Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake.

    ‘‘‘એવં અચિન્તિયા 83 બુદ્ધા, બુદ્ધધમ્મા અચિન્તિયા;

    ‘‘‘Evaṃ acintiyā 84 buddhā, buddhadhammā acintiyā;

    અચિન્તિયે પસન્નાનં, વિપાકો હોતિ અચિન્તિયો’’’તિ.

    Acintiye pasannānaṃ, vipāko hoti acintiyo’’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૬. ‘‘ઇધાહં, ભિક્ખવે, એકચ્ચં પુગ્ગલં પસન્નચિત્તં એવં ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનામિ ‘‘(યથા ખો અયં પુગ્ગલો ઇરિયતિ, યઞ્ચ પટિપદં પટિપન્નો, યઞ્ચ મગ્ગં સમારૂળ્હો) 85. ઇમમ્હિ ચાયં સમયે કાલં કરેય્ય, યથાભતં નિક્ખિત્તો એવં સગ્ગે. તં કિસ્સ હેતુ? ચિત્તં હિસ્સ, ભિક્ખવે, પસન્નં, ચેતોપસાદહેતુ 86 ખો પન એવમિધેકચ્ચે સત્તા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તી’’તિ. એતમત્થં ભગવા અવોચ, તત્થેતં ઇતિ વુચ્ચતિ –

    96. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ pasannacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi ‘‘(yathā kho ayaṃ puggalo iriyati, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samārūḷho) 87. Imamhi cāyaṃ samaye kālaṃ kareyya, yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge. Taṃ kissa hetu? Cittaṃ hissa, bhikkhave, pasannaṃ, cetopasādahetu 88 kho pana evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’’ti. Etamatthaṃ bhagavā avoca, tatthetaṃ iti vuccati –

    ‘‘પસન્નચિત્તં ઞત્વાન, એકચ્ચં ઇધ પુગ્ગલં;

    ‘‘Pasannacittaṃ ñatvāna, ekaccaṃ idha puggalaṃ;

    એતમત્થઞ્ચ બ્યાકાસિ, બુદ્ધો 89 ભિક્ખૂન સન્તિકે.

    Etamatthañca byākāsi, buddho 90 bhikkhūna santike.

    ‘‘ઇમમ્હિ ચાયં સમયે, કાલં કયિરાથ પુગ્ગલો;

    ‘‘Imamhi cāyaṃ samaye, kālaṃ kayirātha puggalo;

    સગ્ગમ્હિ ઉપપજ્જેય્ય, ચિત્તં હિસ્સ પસાદિતં.

    Saggamhi upapajjeyya, cittaṃ hissa pasāditaṃ.

    ‘‘ચેતોપસાદહેતુ હિ, સત્તા ગચ્છન્તિ સુગ્ગતિં;

    ‘‘Cetopasādahetu hi, sattā gacchanti suggatiṃ;

    યથાભતં નિક્ખિપેય્ય, એવમેવં તથાવિધો;

    Yathābhataṃ nikkhipeyya, evamevaṃ tathāvidho;

    કાયસ્સ ભેદા સપ્પઞ્ઞો, સગ્ગં સો ઉપપજ્જતી’’તિ.

    Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjatī’’ti.

    ‘‘અયમ્પિ અત્થો વુત્તો ભગવતા ઇતિ મે સુત’’ન્તિ.

    ‘‘Ayampi attho vutto bhagavatā iti me suta’’nti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સુવણ્ણચ્છદનં નાવં, નારિ આરુય્હ તિટ્ઠસિ;

    ‘‘Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ, nāri āruyha tiṭṭhasi;

    ઓગાહસિ 91 પોક્ખરણિં, પદ્મં છિન્દસિ પાણિના.

    Ogāhasi 92 pokkharaṇiṃ, padmaṃ chindasi pāṇinā.

    ‘‘કેન તે તાદિસો વણ્ણો, આનુભાવો જુતિ ચ તે;

    ‘‘Kena te tādiso vaṇṇo, ānubhāvo juti ca te;

    ઉપ્પજ્જન્તિ ચ તે ભોગા, યે કેચિ મનસિચ્છિતા.

    Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manasicchitā.

    ‘‘પુચ્છિતા દેવતે સંસ, કિસ્સ કમ્મસ્સિદં ફલં;

    ‘‘Pucchitā devate saṃsa, kissa kammassidaṃ phalaṃ;

    સા દેવતા અત્તમના, દેવરાજેન પુચ્છિતા.

    Sā devatā attamanā, devarājena pucchitā.

    ‘‘પઞ્હં પુટ્ઠા વિયાકાસિ, સક્કસ્સ ઇતિ મે સુતં;

    ‘‘Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, sakkassa iti me sutaṃ;

    અદ્ધાનં પટિપન્નાહં, દિસ્વા થૂપં મનોરમં.

    Addhānaṃ paṭipannāhaṃ, disvā thūpaṃ manoramaṃ.

    ‘‘તત્થ ચિત્તં પસાદેસિં, કસ્સપસ્સ યસસ્સિનો;

    ‘‘Tattha cittaṃ pasādesiṃ, kassapassa yasassino;

    પદ્ધપુપ્ફેહિ પૂજેસિં, પસન્ના સેહિ તસ્સેવ;

    Paddhapupphehi pūjesiṃ, pasannā sehi tasseva;

    કમ્મસ્સ ફલં વિપાકો, એતાદિસં કતપુઞ્ઞા લભન્તી’’તિ.

    Kammassa phalaṃ vipāko, etādisaṃ katapuññā labhantī’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘દાનકથા સીલકથા સગ્ગકથા પુઞ્ઞકથા પુઞ્ઞવિપાકકથા’’તિ;

    ‘‘Dānakathā sīlakathā saggakathā puññakathā puññavipākakathā’’ti;

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘અપિચાપિ પંસુથૂપેસુ ઉદ્દિસ્સકતેસુ દસબલધરાનં તત્થપિ કારં કત્વા સગ્ગેસુ નરા પમોદન્તી’’તિ.

    ‘‘Apicāpi paṃsuthūpesu uddissakatesu dasabaladharānaṃ tatthapi kāraṃ katvā saggesu narā pamodantī’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૭.

    97.

    ‘‘દેવપુત્તસરીરવણ્ણા, સબ્બે સુભગસણ્ઠિતી.

    ‘‘Devaputtasarīravaṇṇā, sabbe subhagasaṇṭhitī.

    ઉદકેન પંસું તેમેત્વા, થૂપં વડ્ઢેથ કસ્સપં.

    Udakena paṃsuṃ temetvā, thūpaṃ vaḍḍhetha kassapaṃ.

    ‘‘અયં સુગત્તે સુગતસ્સ થૂપો, મહેસિનો દસબલધમ્મધારિનો;

    ‘‘Ayaṃ sugatte sugatassa thūpo, mahesino dasabaladhammadhārino;

    તસ્મિં 93 ઇમે દેવમનુજા પસન્ના, કારં કરોન્તા જરામરણા પમુચ્ચરે’’તિ.

    Tasmiṃ 94 ime devamanujā pasannā, kāraṃ karontā jarāmaraṇā pamuccare’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ઉળારં વત તં આસિ, યાહં થૂપં મહેસિનો;

    ‘‘Uḷāraṃ vata taṃ āsi, yāhaṃ thūpaṃ mahesino;

    ઉપ્પલાનિ ચ ચત્તારિ, માલઞ્ચ અભિરોપયિં.

    Uppalāni ca cattāri, mālañca abhiropayiṃ.

    ‘‘અજ્જ તિંસં તતો કપ્પા, નાભિજાનામિ દુગ્ગતિં;

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    વિનિપાતં ન ગચ્છામિ, થૂપં પૂજેત્વ 95 સત્થુનો’’તિ.

    Vinipātaṃ na gacchāmi, thūpaṃ pūjetva 96 satthuno’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘બાત્તિંસલક્ખણધરસ્સ, વિજિતવિજયસ્સ લોકનાથસ્સ;

    ‘‘Bāttiṃsalakkhaṇadharassa, vijitavijayassa lokanāthassa;

    સતસહસ્સં કપ્પે, મુદિતો થૂપં અપૂજેસિ.

    Satasahassaṃ kappe, mudito thūpaṃ apūjesi.

    ‘‘યં મયા પસુતં પુઞ્ઞં, તેન ચ પુઞ્ઞેન દેવ સોભગ્ગં;

    ‘‘Yaṃ mayā pasutaṃ puññaṃ, tena ca puññena deva sobhaggaṃ;

    રજ્જાનિ ચ કારિતાનિ, અનાગન્તુન વિનિપાતં.

    Rajjāni ca kāritāni, anāgantuna vinipātaṃ.

    ‘‘યં ચક્ખુ અદન્તદમકસ્સ, સાસને પણિહિતં તથા;

    ‘‘Yaṃ cakkhu adantadamakassa, sāsane paṇihitaṃ tathā;

    ચિત્તં તં મે સબ્બં, લદ્ધં વિમુત્તચિત્તમ્હિ વિધૂતલતો’’તિ.

    Cittaṃ taṃ me sabbaṃ, laddhaṃ vimuttacittamhi vidhūtalato’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૮.

    98.

    ‘‘સામાકપત્થોદનમત્તમેવ હિ, પચ્ચેકબુદ્ધમ્હિ અદાસિ દક્ખિણં.

    ‘‘Sāmākapatthodanamattameva hi, paccekabuddhamhi adāsi dakkhiṇaṃ.

    વિમુત્તચિત્તે અખિલે અનાસવે, અરણવિહારિમ્હિ અસઙ્ગમાનસે.

    Vimuttacitte akhile anāsave, araṇavihārimhi asaṅgamānase.

    ‘‘તસ્મિઞ્ચ ઓકપ્પયિ ધમ્મમુત્તમં, તસ્મિઞ્ચ ધમ્મે પણિધેસિં માનસં;

    ‘‘Tasmiñca okappayi dhammamuttamaṃ, tasmiñca dhamme paṇidhesiṃ mānasaṃ;

    એવં વિહારીહિ મે સઙ્ગમો સિયા, ભવે કુદાસુપિ ચ મા અપેક્ખવા.

    Evaṃ vihārīhi me saṅgamo siyā, bhave kudāsupi ca mā apekkhavā.

    ‘‘તસ્સેવ કમ્મસ્સ વિપાકતો અહં, સહસ્સક્ખત્તું કુરુસૂપપજ્જથ 97;

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, sahassakkhattuṃ kurusūpapajjatha 98;

    દીઘાયુકેસુ અમમેસુ પાણિસુ, વિસેસગામીસુ અહીનગામિસુ.

    Dīghāyukesu amamesu pāṇisu, visesagāmīsu ahīnagāmisu.

    ‘‘તસ્સેવ કમ્મસ્સ વિપાકતો અહં, સહસ્સક્ખત્તું તિદસોપપજ્જથ;

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, sahassakkhattuṃ tidasopapajjatha;

    વિચિત્રમાલાભરણાનુલેપિસુ, વિસિટ્ઠકાયૂપગતો યસસ્સિસુ.

    Vicitramālābharaṇānulepisu, visiṭṭhakāyūpagato yasassisu.

    ‘‘તસ્સેવ કમ્મસ્સ વિપાકતો અહં, વિમુત્તચિત્તો અખિલો અનાસવો;

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, vimuttacitto akhilo anāsavo;

    ઇમેહિ મે અન્તિમદેહધારિભિ, સમાગમો આસિહિ તાહિ તાસિહિ.

    Imehi me antimadehadhāribhi, samāgamo āsihi tāhi tāsihi.

    ‘‘પચ્ચક્ખં ખ્વિમં અવચ તથાગતો જિનો, સમિજ્ઝતે સીલવતો યદિચ્છતિ;

    ‘‘Paccakkhaṃ khvimaṃ avaca tathāgato jino, samijjhate sīlavato yadicchati;

    યથા યથા મે મનસા વિચિન્તિતં, તથા સમિદ્ધં અયમન્તિમો ભવો’’તિ.

    Yathā yathā me manasā vicintitaṃ, tathā samiddhaṃ ayamantimo bhavo’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘એકતિંસમ્હિ કપ્પમ્હિ જિનો અનેજો, અનન્તદસ્સી ભગવા સિખીતિ;

    ‘‘Ekatiṃsamhi kappamhi jino anejo, anantadassī bhagavā sikhīti;

    તસ્સાપિ રાજા ભાતા સિખિદ્ધે 99, બુદ્ધે ચ ધમ્મે ચ અભિપ્પસન્નો.

    Tassāpi rājā bhātā sikhiddhe 100, buddhe ca dhamme ca abhippasanno.

    ‘‘પરિનિબ્બુતે લોકવિનાયકમ્હિ, થૂપં સકાસિ વિપુલં મહન્તં;

    ‘‘Parinibbute lokavināyakamhi, thūpaṃ sakāsi vipulaṃ mahantaṃ;

    સમન્તતો ગાવુતિકં મહેસિનો, દેવાતિદેવસ્સ નરુત્તમસ્સ.

    Samantato gāvutikaṃ mahesino, devātidevassa naruttamassa.

    ‘‘તસ્મિં મનુસ્સો બલિમાભિહારી, પગ્ગય્હ જાતિસુમનં પહટ્ઠો;

    ‘‘Tasmiṃ manusso balimābhihārī, paggayha jātisumanaṃ pahaṭṭho;

    વાતેન પુપ્ફં પતિતસ્સ એકં, તાહં ગહેત્વાન તસ્સેવ દાસિ.

    Vātena pupphaṃ patitassa ekaṃ, tāhaṃ gahetvāna tasseva dāsi.

    ‘‘સો મં અવોચાભિપસન્નચિત્તો, તુય્હમેવ એતં પુપ્ફં દદામિ;

    ‘‘So maṃ avocābhipasannacitto, tuyhameva etaṃ pupphaṃ dadāmi;

    તાહં ગહેત્વા અભિરોપયેસિં, પુનપ્પુનં બુદ્ધમનુસ્સરન્તો.

    Tāhaṃ gahetvā abhiropayesiṃ, punappunaṃ buddhamanussaranto.

    ‘‘અજ્જ તિંસં તતો કપ્પા, નાભિજાનામિ દુગ્ગતિં;

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    વિનિપાતઞ્ચ ન ગચ્છામિ, થૂપપૂજાયિદં ફલ’’ન્તિ.

    Vinipātañca na gacchāmi, thūpapūjāyidaṃ phala’’nti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘કપિલં નામ નગરં, સુવિભત્તં મહાપથં;

    ‘‘Kapilaṃ nāma nagaraṃ, suvibhattaṃ mahāpathaṃ;

    આકિણ્ણમિદ્ધં ફીતઞ્ચ, બ્રહ્મદત્તસ્સ રાજિનો.

    Ākiṇṇamiddhaṃ phītañca, brahmadattassa rājino.

    ‘‘કુમ્માસં વિક્કિણિં તત્થ, પઞ્ચાલાનં પુરુત્તમે;

    ‘‘Kummāsaṃ vikkiṇiṃ tattha, pañcālānaṃ puruttame;

    સોહં અદ્દસિં સમ્બુદ્ધં, ઉપરિટ્ઠં યસસ્સિનં.

    Sohaṃ addasiṃ sambuddhaṃ, upariṭṭhaṃ yasassinaṃ.

    ‘‘હટ્ઠો ચિત્તં પસાદેત્વા, નિમન્તેસિં નરુત્તમં;

    ‘‘Haṭṭho cittaṃ pasādetvā, nimantesiṃ naruttamaṃ;

    અરિટ્ઠં ધુવભત્તેન, યં મે ગેહમ્હિ વિજ્જથ.

    Ariṭṭhaṃ dhuvabhattena, yaṃ me gehamhi vijjatha.

    ‘‘તતો ચ કત્તિકો પુણ્ણો 101, પુણ્ણમાસી ઉપટ્ઠિતા;

    ‘‘Tato ca kattiko puṇṇo 102, puṇṇamāsī upaṭṭhitā;

    નવં દુસ્સયુગં ગય્હ, અરિટ્ઠસ્સોપનામયિં.

    Navaṃ dussayugaṃ gayha, ariṭṭhassopanāmayiṃ.

    ‘‘પસન્નચિત્તં ઞત્વાન, પટિગ્ગણ્હિ નરુત્તમો;

    ‘‘Pasannacittaṃ ñatvāna, paṭiggaṇhi naruttamo;

    અનુકમ્પકો કારુણિકો, તણ્હાનિઘાતકો મુનિ.

    Anukampako kāruṇiko, taṇhānighātako muni.

    ‘‘તાહં કમ્મં કરિત્વાન, કલ્યાણં બુદ્ધવણ્ણિતં;

    ‘‘Tāhaṃ kammaṃ karitvāna, kalyāṇaṃ buddhavaṇṇitaṃ;

    દેવે ચેવ મનુસ્સે ચ, સન્ધાવિત્વા તતો ચુતો.

    Deve ceva manusse ca, sandhāvitvā tato cuto.

    ‘‘બારાણસિયં નગરે, સેટ્ઠિસ્સ એકપુત્તકો;

    ‘‘Bārāṇasiyaṃ nagare, seṭṭhissa ekaputtako;

    અડ્ઢે કુલસ્મિં ઉપ્પજ્જિં, પાણેહિ ચ પિયતરો.

    Aḍḍhe kulasmiṃ uppajjiṃ, pāṇehi ca piyataro.

    ‘‘તતો ચ વિઞ્ઞુતં પત્તો, દેવપુત્તેન ચોદિતો;

    ‘‘Tato ca viññutaṃ patto, devaputtena codito;

    પાસાદા ઓરૂહિત્વાન, સમ્બુદ્ધમુપસઙ્કમિં.

    Pāsādā orūhitvāna, sambuddhamupasaṅkamiṃ.

    ‘‘સો મે ધમ્મમદેસયિ, અનુકમ્પાય ગોતમો;

    ‘‘So me dhammamadesayi, anukampāya gotamo;

    દુક્ખં દુક્ખસમુપ્પાદં, દુક્ખસ્સ ચ અતિક્કમં.

    Dukkhaṃ dukkhasamuppādaṃ, dukkhassa ca atikkamaṃ.

    ‘‘અરિયં અટ્ઠઙ્ગિકં મગ્ગં, દુક્ખૂપસમગામિનં;

    ‘‘Ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, dukkhūpasamagāminaṃ;

    ચત્તારિ અરિયસચ્ચાનિ, મુનિ ધમ્મમદેસયિ.

    Cattāri ariyasaccāni, muni dhammamadesayi.

    ‘‘તસ્સાહં વચનં સુત્વા, વિહરિં સાસને રતો;

    ‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, vihariṃ sāsane rato;

    સમથં પટિવિજ્ઝાહં, રત્તિન્દિવમતન્દિતો.

    Samathaṃ paṭivijjhāhaṃ, rattindivamatandito.

    ‘‘અજ્ઝત્તઞ્ચ બહિદ્ધા ચ, યે મે વિજ્જિંસુ 103 આસવા;

    ‘‘Ajjhattañca bahiddhā ca, ye me vijjiṃsu 104 āsavā;

    સબ્બે આસું સમુચ્છિન્ના, ન ચ ઉપ્પજ્જરે પુન.

    Sabbe āsuṃ samucchinnā, na ca uppajjare puna.

    ‘‘પરિયન્તકતં દુક્ખં, ચરિમોયં સમુસ્સયો;

    ‘‘Pariyantakataṃ dukkhaṃ, carimoyaṃ samussayo;

    જાતિમરણસંસારો, નત્થિદાનિ પુનબ્ભવો’’તિ.

    Jātimaraṇasaṃsāro, natthidāni punabbhavo’’ti.

    ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૯૯. તત્થ કતમં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં?

    99. Tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘ઉદ્ધં અધો સબ્બધિ વિપ્પમુત્તો, અયં અહસ્મીતિ 105 અનાનુપસ્સી;

    ‘‘Uddhaṃ adho sabbadhi vippamutto, ayaṃ ahasmīti 106 anānupassī;

    એવં વિમુત્તો ઉદતારિ ઓઘં, અતિણ્ણપુબ્બં અપુનબ્ભવાયા’’તિ.

    Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyā’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સીલવતો , આનન્દ, ન ચેતના 107 કરણીયા ‘કિન્તિ મે અવિપ્પટિસારો જાયેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં સીલવતો અવિપ્પટિસારો જાયેય્ય. અવિપ્પટિસારિના, આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તિ મે પામોજ્જં જાયેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં અવિપ્પટિસારિનો પામોજ્જં જાયેય્ય. પમુદિતેન, આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તિ મે પીતિ જાયેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં પમુદિતસ્સ પીતિ જાયેય્ય. પીતિમનસ્સ, આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તિ મે કાયો પસ્સમ્ભેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં પીતિમનસ્સ કાયો પસ્સમ્ભેય્ય. પસ્સદ્ધકાયસ્સ આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તાહં સુખં વેદિયેય્ય’ન્તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં પસ્સદ્ધકાયો સુખં વેદિયેય્ય. સુખિનો આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તિ મે સમાધિ જાયેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં સુખિનો સમાધિ જાયેય્ય. સમાહિતસ્સ આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તાહં યથાભૂતં પજાનેય્ય’ન્તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં સમાહિતો યથાભૂતં પજાનેય્ય. યથાભૂતં પજાનતા , આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તિ મે નિબ્બિદા જાયેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં યથાભૂતં પજાનન્તો નિબ્બિન્દેય્ય. નિબ્બિન્દન્તેન, આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તિ મે વિરાગો જાયેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં નિબ્બિન્દન્તો વિરજ્જેય્ય. વિરજ્જન્તેન આનન્દ ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તિ મે વિમુત્તિ જાયેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં વિરજ્જન્તો વિમુચ્ચેય્ય. વિમુત્તેન, આનન્દ, ન ચેતના કરણીયા ‘કિન્તિ મે વિમુત્તિઞાણદસ્સનં ઉપ્પજ્જેય્યા’તિ. ધમ્મતા એસા, આનન્દ, યં વિમુત્તસ્સ વિમુત્તિઞાણદસ્સનં ઉપ્પજ્જેય્યા’’તિ.

    ‘‘Sīlavato , ānanda, na cetanā 108 karaṇīyā ‘kinti me avippaṭisāro jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ sīlavato avippaṭisāro jāyeyya. Avippaṭisārinā, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me pāmojjaṃ jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ avippaṭisārino pāmojjaṃ jāyeyya. Pamuditena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me pīti jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ pamuditassa pīti jāyeyya. Pītimanassa, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me kāyo passambheyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ pītimanassa kāyo passambheyya. Passaddhakāyassa ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kintāhaṃ sukhaṃ vediyeyya’nti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ passaddhakāyo sukhaṃ vediyeyya. Sukhino ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me samādhi jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ sukhino samādhi jāyeyya. Samāhitassa ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kintāhaṃ yathābhūtaṃ pajāneyya’nti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ samāhito yathābhūtaṃ pajāneyya. Yathābhūtaṃ pajānatā , ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me nibbidā jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ yathābhūtaṃ pajānanto nibbindeyya. Nibbindantena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me virāgo jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ nibbindanto virajjeyya. Virajjantena ānanda na cetanā karaṇīyā ‘kinti me vimutti jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ virajjanto vimucceyya. Vimuttena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me vimuttiñāṇadassanaṃ uppajjeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ vimuttassa vimuttiñāṇadassanaṃ uppajjeyyā’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૧૦૦.

    100.

    ‘‘યદા હવે પાતુભવન્તિ ધમ્મા, આતાપિનો ઝાયતો બ્રાહ્મણસ્સ.

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa.

    અથસ્સ કઙ્ખા વપયન્તિ સબ્બા, યતો પજાનાતિ સહેતુધમ્મ’’ન્તિ.

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā, yato pajānāti sahetudhamma’’nti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘યદા હવે પાતુભવન્તિ ધમ્મા, આતાપિનો ઝાયતો બ્રાહ્મણસ્સ;

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    અથસ્સ કઙ્ખા વપયન્તિ સબ્બા, યતો ખયં પચ્ચયાનં અવેદી’’તિ.

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā, yato khayaṃ paccayānaṃ avedī’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘કિંનુ 109 કુજ્ઝસિ મા કુજ્ઝિ, અક્કોધો તિસ્સ તે વરં;

    ‘‘Kiṃnu 110 kujjhasi mā kujjhi, akkodho tissa te varaṃ;

    કોધમાનમક્ખવિનયત્થં હિ, તિસ્સ બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતી’’તિ.

    Kodhamānamakkhavinayatthaṃ hi, tissa brahmacariyaṃ vussatī’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘કદાહં નન્દં પસ્સેય્યં, આરઞ્ઞં 111 પંસુકૂલિકં;

    ‘‘Kadāhaṃ nandaṃ passeyyaṃ, āraññaṃ 112 paṃsukūlikaṃ;

    અઞ્ઞાતુઞ્છેન યાપેન્તં, કામેસુ અનપેક્ખિન’’ન્તિ.

    Aññātuñchena yāpentaṃ, kāmesu anapekkhina’’nti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘કિંસુ છેત્વા સુખં સેતિ, કિંસુ છેત્વા ન સોચતિ;

    ‘‘Kiṃsu chetvā sukhaṃ seti, kiṃsu chetvā na socati;

    કિસ્સસ્સુ 113 એકધમ્મસ્સ, વધં રોચેસિ ગોતમાતિ.

    Kissassu 114 ekadhammassa, vadhaṃ rocesi gotamāti.

    ‘‘કોધં છેત્વા સુખં સેતિ, કોધં છેત્વા ન સોચતિ;

    ‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;

    કોધસ્સ વિસમૂલસ્સ, મધુરગ્ગસ્સ બ્રાહ્મણ;

    Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇa;

    વધં અરિયા પસંસન્તિ, તં હિ છેત્વા ન સોચતી’’તિ.

    Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, taṃ hi chetvā na socatī’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘કિંસુ હને ઉપ્પતિતં, કિંસુ જાતં વિનોદયે;

    ‘‘Kiṃsu hane uppatitaṃ, kiṃsu jātaṃ vinodaye;

    કિઞ્ચસ્સુ પજહે ધીરો, કિસ્સાભિસમયો સુખો.

    Kiñcassu pajahe dhīro, kissābhisamayo sukho.

    ‘‘કોધં હને ઉપ્પતિતં, રાગં જાતં વિનોદયે;

    ‘‘Kodhaṃ hane uppatitaṃ, rāgaṃ jātaṃ vinodaye;

    અવિજ્જં પજહે ધીરો, સચ્ચાભિસમયો સુખો’’તિ.

    Avijjaṃ pajahe dhīro, saccābhisamayo sukho’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૧૦૧.

    101.

    ‘‘સત્તિયા વિય ઓમટ્ઠો, ડય્હમાનોવ 115 મત્થકે.

    ‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, ḍayhamānova 116 matthake.

    કામરાગપ્પહાનાય, સતો ભિક્ખુ પરિબ્બજે.

    Kāmarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje.

    ‘‘સત્તિયા વિય ઓમટ્ઠો, ડય્હમાનોવ મત્થકે;

    ‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, ḍayhamānova matthake;

    સક્કાયદિટ્ઠિપ્પહાનાય, સતો ભિક્ખુ પરિબ્બજે’’તિ.

    Sakkāyadiṭṭhippahānāya, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સબ્બે ખયન્તા નિચયા, પતનન્તા સમુસ્સયા;

    ‘‘Sabbe khayantā nicayā, patanantā samussayā;

    સબ્બેસં મરણમાગમ્મ, સબ્બેસં જીવિતમદ્ધુવં;

    Sabbesaṃ maraṇamāgamma, sabbesaṃ jīvitamaddhuvaṃ;

    એતં ભયં મરણે 117 પેક્ખમાનો, પુઞ્ઞાનિ કયિરાથ સુખાવહાનિ.

    Etaṃ bhayaṃ maraṇe 118 pekkhamāno, puññāni kayirātha sukhāvahāni.

    ‘‘સબ્બે ખયન્તા નિચયા, પતનન્તા સમુસ્સયા;

    ‘‘Sabbe khayantā nicayā, patanantā samussayā;

    સબ્બેસં મરણમાગમ્મ, સબ્બેસં જીવિતમદ્ધુવં;

    Sabbesaṃ maraṇamāgamma, sabbesaṃ jīvitamaddhuvaṃ;

    એતં ભયં મરણે પેક્ખમાનો, લોકામિસં પજહે સન્તિપેક્ખો’’તિ.

    Etaṃ bhayaṃ maraṇe pekkhamāno, lokāmisaṃ pajahe santipekkho’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સુખં સયન્તિ મુનયો, ન તે સોચન્તિ માવિધ;

    ‘‘Sukhaṃ sayanti munayo, na te socanti māvidha;

    યેસં ઝાનરતં ચિત્તં, પઞ્ઞવા સુસમાહિતો;

    Yesaṃ jhānarataṃ cittaṃ, paññavā susamāhito;

    આરદ્ધવીરિયો પહિતત્તો, ઓઘં તરતિ દુત્તરં.

    Āraddhavīriyo pahitatto, oghaṃ tarati duttaraṃ.

    ‘‘વિરતો કામસઞ્ઞાય, સબ્બસંયોજનાતીતો 119;

    ‘‘Virato kāmasaññāya, sabbasaṃyojanātīto 120;

    નન્દિભવપરિક્ખીણો 121, સો ગમ્ભીરે ન સીદતી’’તિ.

    Nandibhavaparikkhīṇo 122, so gambhīre na sīdatī’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સદ્દહાનો અરહતં, ધમ્મં નિબ્બાનપત્તિયા;

    ‘‘Saddahāno arahataṃ, dhammaṃ nibbānapattiyā;

    સુસ્સૂસં લભતે પઞ્ઞં, અપ્પમત્તો વિચક્ખણો.

    Sussūsaṃ labhate paññaṃ, appamatto vicakkhaṇo.

    પતિરૂપકારી ધુરવા, ઉટ્ઠાતા વિન્દતે ધનં;

    Patirūpakārī dhuravā, uṭṭhātā vindate dhanaṃ;

    સચ્ચેન કિત્તિં પપ્પોતિ, દદં મિત્તાનિ ગન્થતિ;

    Saccena kittiṃ pappoti, dadaṃ mittāni ganthati;

    અસ્મા લોકા પરં લોકં, એવં 123 પેચ્ચ ન સોચતી’’તિ.

    Asmā lokā paraṃ lokaṃ, evaṃ 124 pecca na socatī’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સબ્બગન્થપહીનસ્સ, વિપ્પમુત્તસ્સ તે સતો;

    ‘‘Sabbaganthapahīnassa, vippamuttassa te sato;

    સમણસ્સ ન તં સાધુ, યદઞ્ઞમનુસાસસીતિ.

    Samaṇassa na taṃ sādhu, yadaññamanusāsasīti.

    ‘‘યેન કેનચિ વણ્ણેન, સંવાસો સક્ક જાયતિ;

    ‘‘Yena kenaci vaṇṇena, saṃvāso sakka jāyati;

    ન તં અરહતિ સપ્પઞ્ઞો, મનસા અનુકમ્પિતું 125.

    Na taṃ arahati sappañño, manasā anukampituṃ 126.

    ‘‘મનસા ચે પસન્નેન, યદઞ્ઞમનુસાસતિ;

    ‘‘Manasā ce pasannena, yadaññamanusāsati;

    ન તેન હોતિ સંયુત્તો, યાનુકમ્પા અનુદ્દયા’’તિ.

    Na tena hoti saṃyutto, yānukampā anuddayā’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૧૦૨.

    102.

    ‘‘રાગો ચ દોસો ચ કુતોનિદાના, અરતી રતી 127 લોમહંસો કુતોજા.

    ‘‘Rāgo ca doso ca kutonidānā, aratī ratī 128 lomahaṃso kutojā.

    કુતો સમુટ્ઠાય મનોવિતક્કા, કુમારકા ધઙ્કમિવોસ્સજન્તિ.

    Kuto samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajanti.

    ‘‘રાગો ચ દોસો ચ ઇતોનિદાના, અરતી રતી લોમહંસો ઇતોજા;

    ‘‘Rāgo ca doso ca itonidānā, aratī ratī lomahaṃso itojā;

    ઇતો સમુટ્ઠાય મનોવિતક્કા, કુમારકા ધઙ્કમિવોસ્સજન્તિ.

    Ito samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajanti.

    ‘‘સ્નેહજા અત્તસમ્ભૂતા, નિગ્રોધસ્સેવ ખન્ધજા;

    ‘‘Snehajā attasambhūtā, nigrodhasseva khandhajā;

    પુથુ વિસત્તા કામેસુ, માલુવાવ વિતતા વને.

    Puthu visattā kāmesu, māluvāva vitatā vane.

    ‘‘યે નં પજાનન્તિ યતોનિદાનં, તે નં વિનોદેન્તિ સુણોહિ યક્ખ;

    ‘‘Ye naṃ pajānanti yatonidānaṃ, te naṃ vinodenti suṇohi yakkha;

    તે દુત્તરં ઓઘમિમં તરન્તિ, અતિણ્ણપુબ્બં અપુનબ્ભવાયા’’તિ.

    Te duttaraṃ oghamimaṃ taranti, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyā’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘દુક્કરં ભગવા સુદુક્કરં ભગવા’’તિ;

    ‘‘Dukkaraṃ bhagavā sudukkaraṃ bhagavā’’ti;

    ‘‘દુક્કરં વાપિ કરોન્તિ, [કામદાતિ ભગવા]

    ‘‘Dukkaraṃ vāpi karonti, [kāmadāti bhagavā]

    સેક્ખા સીલસમાહિતા;

    Sekkhā sīlasamāhitā;

    ઠિતત્તા અનગારિયુપેતસ્સ, તુટ્ઠિ હોતિ સુખાવહા’’તિ.

    Ṭhitattā anagāriyupetassa, tuṭṭhi hoti sukhāvahā’’ti.

    ‘‘દુલ્લભા 129 ભગવા યદિદં તુટ્ઠી’’તિ;

    ‘‘Dullabhā 130 bhagavā yadidaṃ tuṭṭhī’’ti;

    ‘‘દુલ્લભં વાપિ લભન્તિ, [કામદાતિ ભગવા]

    ‘‘Dullabhaṃ vāpi labhanti, [kāmadāti bhagavā]

    ચિત્તવૂપસમે રતા;

    Cittavūpasame ratā;

    યેસં દિવા ચ રત્તો ચ, ભાવનાય રતો મનો’’તિ.

    Yesaṃ divā ca ratto ca, bhāvanāya rato mano’’ti.

    ‘‘દુસ્સમાદહં ભગવા યદિદં ચિત્ત’’ન્તિ;

    ‘‘Dussamādahaṃ bhagavā yadidaṃ citta’’nti;

    ‘‘દુસ્સમાદહં વાપિ સમાદહન્તિ, [કામદાતિ ભગવા]

    ‘‘Dussamādahaṃ vāpi samādahanti, [kāmadāti bhagavā]

    ઇન્દ્રિયૂપસમે રતા;

    Indriyūpasame ratā;

    તે છેત્વા મચ્ચુનો જાલં, અરિયા ગચ્છન્તિ કામદા’’તિ.

    Te chetvā maccuno jālaṃ, ariyā gacchanti kāmadā’’ti.

    ‘‘દુગ્ગમો ભગવા વિસમો મગ્ગો’’તિ;

    ‘‘Duggamo bhagavā visamo maggo’’ti;

    ‘‘દુગ્ગમે વિસમે વાપિ, અરિયા ગચ્છન્તિ કામદ 131;

    ‘‘Duggame visame vāpi, ariyā gacchanti kāmada 132;

    અનરિયા વિસમે મગ્ગે, પપતન્તિ અવંસિરા;

    Anariyā visame magge, papatanti avaṃsirā;

    અરિયાનં સમો મગ્ગો, અરિયા હિ વિસમે સમા’’તિ.

    Ariyānaṃ samo maggo, ariyā hi visame samā’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૧૦૩.

    103.

    ‘‘ઇદં હિ 133 તં જેતવનં, ઇસિસઙ્ઘનિસેવિતં.

    ‘‘Idaṃ hi 134 taṃ jetavanaṃ, isisaṅghanisevitaṃ.

    આવુત્થં ધમ્મરાજેન, પીતિસઞ્જનનં મમ.

    Āvutthaṃ dhammarājena, pītisañjananaṃ mama.

    ‘‘કમ્મં વિજ્જા ચ ધમ્મો ચ, સીલં જીવિતમુત્તમં;

    ‘‘Kammaṃ vijjā ca dhammo ca, sīlaṃ jīvitamuttamaṃ;

    એતેન મચ્ચા સુજ્ઝન્તિ, ન ગોત્તેન ધનેન વા.

    Etena maccā sujjhanti, na gottena dhanena vā.

    ‘‘તસ્મા હિ પણ્ડિતો પોસો, સમ્પસ્સં અત્થમત્તનો;

    ‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;

    યોનિસો વિચિને ધમ્મં, એવં તત્થ વિસુજ્ઝતિ.

    Yoniso vicine dhammaṃ, evaṃ tattha visujjhati.

    ‘‘સારિપુત્તોવ પઞ્ઞાય, સીલેન ઉપસમેન ચ;

    ‘‘Sāriputtova paññāya, sīlena upasamena ca;

    યોપિ પારઙ્ગતો ભિક્ખુ, એતાવપરમો સિયા’’તિ.

    Yopi pāraṅgato bhikkhu, etāvaparamo siyā’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘અતીતં નાન્વાગમેય્ય, નપ્પટિકઙ્ખે અનાગતં;

    ‘‘Atītaṃ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṃ;

    યદતીતં પહીનં 135 તં, અપ્પત્તઞ્ચ અનાગતં.

    Yadatītaṃ pahīnaṃ 136 taṃ, appattañca anāgataṃ.

    ‘‘પચ્ચુપ્પન્નઞ્ચ યો ધમ્મં, તત્થ તત્થ વિપસ્સતિ;

    ‘‘Paccuppannañca yo dhammaṃ, tattha tattha vipassati;

    અસંહીરં અસંકુપ્પં, તં વિદ્વા મનુબ્રૂહયે.

    Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, taṃ vidvā manubrūhaye.

    ‘‘અજ્જેવ કિચ્ચમાતપ્પં 137, કો જઞ્ઞા મરણં સુવે;

    ‘‘Ajjeva kiccamātappaṃ 138, ko jaññā maraṇaṃ suve;

    ન હિ નો સઙ્ગરં તેન, મહાસેનેન મચ્ચુના.

    Na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā.

    ‘‘એવં વિહારિં આતાપિં, અહોરત્તમતન્દિતં;

    ‘‘Evaṃ vihāriṃ ātāpiṃ, ahorattamatanditaṃ;

    તં વે ‘‘ભદ્દેકરત્તો’’તિ, સન્તો આચિક્ખતે મુની’’તિ.

    Taṃ ve ‘‘bhaddekaratto’’ti, santo ācikkhate munī’’ti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ચત્તારિમાનિ , ભિક્ખવે, સચ્છિકાતબ્બાનિ. કતમાનિ ચત્તારિ? અત્થિ, ભિક્ખવે, ધમ્મા ચક્ખુના પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા, અત્થિ ધમ્મા સતિયા પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા, અત્થિ ધમ્મા કાયેન પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા, અત્થિ ધમ્મા પઞ્ઞાય વેદિતબ્બા, પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા.

    ‘‘Cattārimāni , bhikkhave, sacchikātabbāni. Katamāni cattāri? Atthi, bhikkhave, dhammā cakkhunā paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā satiyā paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā kāyena paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā paññāya veditabbā, paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘કતમે ચ, ભિક્ખવે, ધમ્મા ચક્ખુના પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા? દિબ્બચક્ખુ સુવિસુદ્ધં અતિક્કન્તમાનુસકં ચક્ખુના પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બં.

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā cakkhunā paññāya ca sacchikātabbā? Dibbacakkhu suvisuddhaṃ atikkantamānusakaṃ cakkhunā paññāya ca sacchikātabbaṃ.

    ‘‘કતમે ચ, ભિક્ખવે, ધમ્મા સતિયા પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા? પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિ સતિયા પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા.

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā satiyā paññāya ca sacchikātabbā? Pubbenivāsānussati satiyā paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘કતમે ચ, ભિક્ખવે, ધમ્મા કાયેન પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા? ઇદ્ધિવિધા નિરોધા કાયેન પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બા.

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā kāyena paññāya ca sacchikātabbā? Iddhividhā nirodhā kāyena paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘કતમે ચ, ભિક્ખવે, ધમ્મા પઞ્ઞાય વેદિતબ્બા, પઞ્ઞાય સચ્છિકાતબ્બા? આસવાનં ખયે ઞાણં પઞ્ઞાય વેદિતબ્બં, પઞ્ઞાય ચ સચ્છિકાતબ્બ’’ન્તિ.

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā paññāya veditabbā, paññāya sacchikātabbā? Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ paññāya veditabbaṃ, paññāya ca sacchikātabba’’nti.

    ઇદં નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૧૦૪. તત્થ કતમં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં?

    104. Tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘યસ્સ સેલૂપમં ચિત્તં, ઠિતં નાનુપકમ્પતિ;

    ‘‘Yassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampati;

    વિરત્તં રજનીયેસુ, કોપનેય્યે ન કુપ્પતિ;

    Virattaṃ rajanīyesu, kopaneyye na kuppati;

    યસ્સેવં ભાવિતં ચિત્તં, કુતો નં 139 દુક્ખમેસ્સતી’’તિ.

    Yassevaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, kuto naṃ 140 dukkhamessatī’’ti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    આયસ્મતો ચ સારિપુત્તસ્સ ચારિકાદસમં વેય્યાકરણં કાતબ્બન્તિ.

    Āyasmato ca sāriputtassa cārikādasamaṃ veyyākaraṇaṃ kātabbanti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘યો બ્રાહ્મણો બાહિતપાપધમ્મો, નિહુંહુઙ્કો 141 નિક્કસાવો યતત્તો;

    ‘‘Yo brāhmaṇo bāhitapāpadhammo, nihuṃhuṅko 142 nikkasāvo yatatto;

    વેદન્તગૂ વૂસિતબ્રહ્મચરિયો, ધમ્મેન સો બ્રહ્મવાદં વદેય્ય;

    Vedantagū vūsitabrahmacariyo, dhammena so brahmavādaṃ vadeyya;

    યસ્સુસ્સદા નત્થિ કુહિઞ્ચિ લોકે’’તિ.

    Yassussadā natthi kuhiñci loke’’ti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘બાહિત્વા પાપકે ધમ્મે, યે ચરન્તિ સદા સતા;

    ‘‘Bāhitvā pāpake dhamme, ye caranti sadā satā;

    ખીણસંયોજના બુદ્ધા, તે વે લોકસ્મિ 143 બ્રાહ્મણા’’તિ.

    Khīṇasaṃyojanā buddhā, te ve lokasmi 144 brāhmaṇā’’ti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘યત્થ આપો ચ પથવી, તેજો વાયો ન ગાધતિ;

    ‘‘Yattha āpo ca pathavī, tejo vāyo na gādhati;

    ન તત્થ સુક્કા જોતન્તિ, આદિચ્ચો નપ્પકાસતિ;

    Na tattha sukkā jotanti, ādicco nappakāsati;

    ન તત્થ ચન્દિમા ભાતિ, તમો તત્થ ન વિજ્જતિ.

    Na tattha candimā bhāti, tamo tattha na vijjati.

    ‘‘યદા ચ અત્તનાવેદિ 145, મુનિ મોનેન બ્રાહ્મણો;

    ‘‘Yadā ca attanāvedi 146, muni monena brāhmaṇo;

    અથ રૂપા અરૂપા ચ, સુખદુક્ખા પમુચ્ચતી’’તિ.

    Atha rūpā arūpā ca, sukhadukkhā pamuccatī’’ti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘યદા સકેસુ 147 ધમ્મેસુ, પારગૂ હોતિ બ્રાહ્મણો;

    ‘‘Yadā sakesu 148 dhammesu, pāragū hoti brāhmaṇo;

    અથ એતં પિસાચઞ્ચ, પક્કુલઞ્ચાતિવત્તતી’’તિ.

    Atha etaṃ pisācañca, pakkulañcātivattatī’’ti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘નાભિનન્દતિ આયન્તિં 149, પક્કમન્તિં ન સોચતિ;

    ‘‘Nābhinandati āyantiṃ 150, pakkamantiṃ na socati;

    સઙ્ગા સઙ્ગામજિં મુત્તં, તમહં બ્રૂમિ બ્રાહ્મણ’’ન્તિ.

    Saṅgā saṅgāmajiṃ muttaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ન ઉદકેન સુચી 151 હોતિ, બહ્વેત્થ ન્હાયતી 152 જનો;

    ‘‘Na udakena sucī 153 hoti, bahvettha nhāyatī 154 jano;

    યમ્હિ સચ્ચઞ્ચ ધમ્મો ચ, સો સુચી સો ચ બ્રાહ્મણો’’તિ.

    Yamhi saccañca dhammo ca, so sucī so ca brāhmaṇo’’ti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘યદા હવે પાતુભવન્તિ ધમ્મા, આતાપિનો ઝાયતો બ્રાહ્મણસ્સ;

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    વિધૂપયં તિટ્ઠતિ મારસેનં, સૂરિયોવ ઓભાસયમન્તલિક્ખ’’ન્તિ.

    Vidhūpayaṃ tiṭṭhati mārasenaṃ, sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સન્તિન્દ્રિયં પસ્સથ ઇરિયમાનં, તેવિજ્જપત્તં અપહાનધમ્મં;

    ‘‘Santindriyaṃ passatha iriyamānaṃ, tevijjapattaṃ apahānadhammaṃ;

    સબ્બાનિ યોગાનિ ઉપાતિવત્તો, અકિઞ્ચનો ઇરિયતિ પંસુકૂલિકો.

    Sabbāni yogāni upātivatto, akiñcano iriyati paṃsukūliko.

    ‘‘તં દેવતા સમ્બહુલા ઉળારા, બ્રહ્મવિમાનં ઉપસઙ્કમિત્વા;

    ‘‘Taṃ devatā sambahulā uḷārā, brahmavimānaṃ upasaṅkamitvā;

    આજાનિયં જાતિબલં નિસેધં, નિધ નમસ્સન્તિ પસન્નચિત્તા.

    Ājāniyaṃ jātibalaṃ nisedhaṃ, nidha namassanti pasannacittā.

    ‘‘નમો તે પુરિસાજઞ્ઞ, નમો તે પુરિસુત્તમ;

    ‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;

    યસ્સ તે નાભિજાનામ, કિં ત્વં નિસ્સાય ઝાયસી’’તિ.

    Yassa te nābhijānāma, kiṃ tvaṃ nissāya jhāyasī’’ti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘સહાયા વતિમે ભિક્ખૂ, ચિરરત્તં સમેતિકા;

    ‘‘Sahāyā vatime bhikkhū, cirarattaṃ sametikā;

    સમેતિ નેસં સદ્ધમ્મો, ધમ્મે બુદ્ધપ્પવેદિતે’’.

    Sameti nesaṃ saddhammo, dhamme buddhappavedite’’.

    ‘‘સુવિનીતા કપ્પિનેન, ધમ્મે અરિયપ્પવેદિતે;

    ‘‘Suvinītā kappinena, dhamme ariyappavedite;

    ધારેન્તિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહિનિ’’ન્તિ 155.

    Dhārenti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti 156.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘નયિદં સિથિલમારબ્ભ, નયિદં અપ્પેન થામસા;

    ‘‘Nayidaṃ sithilamārabbha, nayidaṃ appena thāmasā;

    નિબ્બાનં અધિગન્તબ્બં, સબ્બદુક્ખપ્પમોચનં 157.

    Nibbānaṃ adhigantabbaṃ, sabbadukkhappamocanaṃ 158.

    ‘‘અયઞ્ચ દહરો ભિક્ખુ, અયમુત્તમપુરિસો;

    ‘‘Ayañca daharo bhikkhu, ayamuttamapuriso;

    ધારેતિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહિનિ’’ન્તિ.

    Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘દુબ્બણ્ણકો લૂખચીવરો, મોઘરાજા સદા સતો;

    ‘‘Dubbaṇṇako lūkhacīvaro, mogharājā sadā sato;

    ખીણાસવો વિસંયુત્તો, કતકિચ્ચો અનાસવો.

    Khīṇāsavo visaṃyutto, katakicco anāsavo.

    ‘‘તેવિજ્જો ઇદ્ધિપ્પત્તો ચ, ચેતોપરિયકોવિદો 159;

    ‘‘Tevijjo iddhippatto ca, cetopariyakovido 160;

    ધારેતિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહિનિ’’ન્તિ.

    Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૧૦૫. ‘‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો રૂપસ્સ નિબ્બિદા વિરાગા નિરોધા અનુપાદા વિમુત્તો સમ્માસમ્બુદ્ધોતિ વુચ્ચતિ. ભિક્ખુપિ, ભિક્ખવે, પઞ્ઞાવિમુત્તો રૂપસ્સ નિબ્બિદા વિરાગા નિરોધા અનુપાદા વિમુત્તો પઞ્ઞાવિમુત્તોતિ વુચ્ચતિ.

    105. ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati. Bhikkhupi, bhikkhave, paññāvimutto rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati.

    ‘‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વેદનાય…પે॰… સઞ્ઞાય…પે॰… સઙ્ખારાનં…પે॰… વિઞ્ઞાણસ્સ નિબ્બિદા વિરાગા નિરોધા અનુપાદા વિમુત્તો સમ્માસમ્બુદ્ધોતિ વુચ્ચતિ. ભિક્ખુપિ, ભિક્ખવે, પઞ્ઞાવિમુત્તો વિઞ્ઞાણસ્સ નિબ્બિદા વિરાગા નિરોધા અનુપાદા વિમુત્તો પઞ્ઞાવિમુત્તોતિ વુચ્ચતિ.

    ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho vedanāya…pe… saññāya…pe… saṅkhārānaṃ…pe… viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati. Bhikkhupi, bhikkhave, paññāvimutto viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati.

    ‘‘તત્ર ખો, ભિક્ખવે, કો વિસેસો કો અધિપ્પયાસો 161 કિં નાનાકરણં તથાગતસ્સ અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ પઞ્ઞાવિમુત્તેન ભિક્ખુનાતિ? ભગવંમૂલકા નો, ભન્તે, ધમ્મા…પે॰…

    ‘‘Tatra kho, bhikkhave, ko viseso ko adhippayāso 162 kiṃ nānākaraṇaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa paññāvimuttena bhikkhunāti? Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā…pe…

    ‘‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા, અસઞ્જાતસ્સ મગ્ગસ્સ સઞ્જનેતા, અનક્ખાતસ્સ મગ્ગસ્સ અક્ખાતા , મગ્ગઞ્ઞૂ મગ્ગવિદૂ મગ્ગકોવિદો, મગ્ગાનુગા ચ, ભિક્ખવે, એતરહિ સાવકા વિહરન્તિ પચ્છાસમન્નાગતા. અયં ખો, ભિક્ખવે, વિસેસો, અયં અધિપ્પયાસો, ઇદં નાનાકરણં તથાગતસ્સ અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ પઞ્ઞાવિમુત્તેન ભિક્ખુના’’તિ.

    ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā , maggaññū maggavidū maggakovido, maggānugā ca, bhikkhave, etarahi sāvakā viharanti pacchāsamannāgatā. Ayaṃ kho, bhikkhave, viseso, ayaṃ adhippayāso, idaṃ nānākaraṇaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa paññāvimuttena bhikkhunā’’ti.

    ઇદં અસેક્ખભાગિયં સુત્તં.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ૧૦૬. તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    106. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘છન્નમતિવસ્સતિ 163, વિવટં નાતિવસ્સતિ;

    ‘‘Channamativassati 164, vivaṭaṃ nātivassati;

    તસ્મા છન્નં વિવરેથ, એવં તં નાતિવસ્સતી’’તિ.

    Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti.

    ‘‘છન્નમતિવસ્સતી’’તિ સંકિલેસો, ‘‘વિવટં નાતિવસ્સતી’’તિ વાસના, ‘‘તસ્મા છન્નં વિવરેથ, એવં તં નાતિવસ્સતી’’તિ અયં સંકિલેસો ચ વાસના ચ. ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    ‘‘Channamativassatī’’ti saṃkileso, ‘‘vivaṭaṃ nātivassatī’’ti vāsanā, ‘‘tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti ayaṃ saṃkileso ca vāsanā ca. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ચત્તારોમે, મહારાજ 165, પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિં. કતમે ચત્તારો? તમો તમપરાયણો તમો જોતિપરાયણો જોતિ તમપરાયણો જોતિ જોતિપરાયણો’’તિ. તત્થ યો ચ પુગ્ગલો જોતિ તમપરાયણો યો ચ પુગ્ગલો તમો તમપરાયણો, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા સંકિલેસભાગિયા, યો ચ પુગ્ગલો તમો જોતિપરાયણો યો ચ પુગ્ગલો જોતિ જોતિપરાયણો, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા વાસનાભાગિયા. ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    ‘‘Cattārome, mahārāja 166, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame cattāro? Tamo tamaparāyaṇo tamo jotiparāyaṇo joti tamaparāyaṇo joti jotiparāyaṇo’’ti. Tattha yo ca puggalo joti tamaparāyaṇo yo ca puggalo tamo tamaparāyaṇo, ime dve puggalā saṃkilesabhāgiyā, yo ca puggalo tamo jotiparāyaṇo yo ca puggalo joti jotiparāyaṇo, ime dve puggalā vāsanābhāgiyā. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ.

    તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘ન તં દળ્હં બન્ધનમાહુ ધીરા, યદાયસં દારુજપબ્બજઞ્ચ 167;

    ‘‘Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca 168;

    સારત્તરત્તા મણિકુણ્ડલેસુ, પુત્તેસુ દારેસુ ચ યા અપેક્ખા’’તિ;

    Sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca yā apekkhā’’ti;

    અયં સંકિલેસો.

    Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘એતં દળ્હં બન્ધનમાહુ ધીરા, ઓહારિનં સિથિલં દુપ્પમુઞ્ચં;

    ‘‘Etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, ohārinaṃ sithilaṃ duppamuñcaṃ;

    એતમ્પિ છેત્વાન પરિબ્બજન્તિ, અનપેક્ખિનો કામસુખં પહાયા’’તિ.

    Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyā’’ti.

    અયં નિબ્બેધો . ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    Ayaṃ nibbedho . Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ૧૦૭. ‘‘યઞ્ચ, ભિક્ખવે, ચેતેતિ, યઞ્ચ પકપ્પેતિ, યઞ્ચ અનુસેતિ. આરમ્મણમેતં હોતિ વિઞ્ઞાણસ્સ ઠિતિયા, આરમ્મણે સતિ પતિટ્ઠા વિઞ્ઞાણસ્સ હોતિ, તસ્મિં પતિટ્ઠિતે વિઞ્ઞાણે વિરૂળ્હે આયતિં 169 પુનબ્ભવાભિનિબ્બત્તિ હોતિ, આયતિં પુનબ્ભવાભિનિબ્બત્તિયા સતિ આયતિં 170 જાતિજરામરણં સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા સમ્ભવન્તિ, એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ સમુદયો હોતિ.

    107. ‘‘Yañca, bhikkhave, ceteti, yañca pakappeti, yañca anuseti. Ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ 171 punabbhavābhinibbatti hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ 172 jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.

    ‘‘નો ચે, ભિક્ખવે, ચેતેતિ, નો ચે પકપ્પેતિ, અથ ચે અનુસેતિ. આરમ્મણમેતં હોતિ વિઞ્ઞાણસ્સ ઠિતિયા, આરમ્મણે સતિ પતિટ્ઠા વિઞ્ઞાણસ્સ 173 હોતિ, તસ્મિં પતિટ્ઠિતે વિઞ્ઞાણે વિરૂળ્હે આયતિં પુનબ્ભવાભિનિબ્બત્તિ હોતિ, આયતિં પુનબ્ભવાભિનિબ્બત્તિયા સતિ આયતિં જાતિજરામરણં સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા સમ્ભવન્તિ, એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ સમુદયો હોતી’’તિ. અયં સંકિલેસો.

    ‘‘No ce, bhikkhave, ceteti, no ce pakappeti, atha ce anuseti. Ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa 174 hoti, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘યતો ચ ખો, ભિક્ખવે, નો ચેવ 175 ચેતેતિ, નો ચ પકપ્પેતિ, નો ચ અનુસેતિ. આરમ્મણમેતં ન હોતિ વિઞ્ઞાણસ્સ ઠિતિયા, આરમ્મણે અસતિ પતિટ્ઠા વિઞ્ઞાણસ્સ ન હોતિ, તસ્મિં અપ્પતિટ્ઠિતે વિઞ્ઞાણે અવિરૂળ્હે આયતિં પુનબ્ભવાભિનિબ્બત્તિ ન હોતિ, આયતિં પુનબ્ભવાભિનિબ્બત્તિયા અસતિ આયતિં જાતિજરામરણં સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા નિરુજ્ઝન્તિ. એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ નિરોધો હોતી’’તિ, અયં નિબ્બેધો. ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    ‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva 176 ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti. Ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti, tasmiṃ appatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti na hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā asati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti, ayaṃ nibbedho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ૧૦૮. તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    108. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘‘સમુદ્દો સમુદ્દો’તિ ખો, ભિક્ખવે, અસ્સુતવા પુથુજ્જનો ભાસતિ, નેસો, ભિક્ખવે, અરિયસ્સ વિનયે સમુદ્દો, મહા એસો ભિક્ખવે, ઉદકરાસિ મહાઉદકણ્ણવો. ચક્ખુ, ભિક્ખવે, પુરિસસ્સ સમુદ્દો, તસ્સ રૂપમયો વેગો. અયં સંકિલેસો.

    ‘‘‘Samuddo samuddo’ti kho, bhikkhave, assutavā puthujjano bhāsati, neso, bhikkhave, ariyassa vinaye samuddo, mahā eso bhikkhave, udakarāsi mahāudakaṇṇavo. Cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddo, tassa rūpamayo vego. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘યો તં રૂપમયં વેગં સહતિ અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, અતરિ 177 ચક્ખુસમુદ્દં સઊમિં સાવટ્ટં સગહં 178 સરક્ખસં તિણ્ણો પારઙ્ગતો થલે તિટ્ઠતિ બ્રાહ્મણો’’તિ. અયં અસેક્ખો.

    ‘‘Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahati ayaṃ vuccati, bhikkhave, atari 179 cakkhusamuddaṃ saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ 180 sarakkhasaṃ tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Ayaṃ asekkho.

    ‘‘‘સોતં, ભિક્ખવે…પે॰… ઘાનં…પે॰… જિવ્હા…પે॰… કાયો…પે॰… મનો, ભિક્ખવે, પુરિસસ્સ સમુદ્દો તસ્સ ધમ્મમયો વેગોતિ. અયં સંકિલેસો.

    ‘‘‘Sotaṃ, bhikkhave…pe… ghānaṃ…pe… jivhā…pe… kāyo…pe… mano, bhikkhave, purisassa samuddo tassa dhammamayo vegoti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘યો તં ધમ્મમયં વેગં સહતિ, અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, અતરિ મનોસમુદ્દં સઊમિં સાવટ્ટં સગહં સરક્ખસં તિણ્ણો પારઙ્ગતો થલે તિટ્ઠતિ બ્રાહ્મણો’’તિ. અયં અસેક્ખો. ઇદમવોચ ભગવા, ઇદં વત્વાન સુગતો, અથાપરં એતદવોચ સત્થા –

    ‘‘Yo taṃ dhammamayaṃ vegaṃ sahati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, atari manosamuddaṃ saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Ayaṃ asekkho. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘યો ઇમં સમુદ્દં સગહં સરક્ખસં,

    ‘‘Yo imaṃ samuddaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ,

    સઊમિં સાવટ્ટં સભયં દુત્તરં અચ્ચતરિ;

    Saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sabhayaṃ duttaraṃ accatari;

    સ વેદન્તગૂ વુસિતબ્રહ્મચરિયો, લોકન્તગૂ પારગતોતિ વુચ્ચતી’’તિ.

    Sa vedantagū vusitabrahmacariyo, lokantagū pāragatoti vuccatī’’ti.

    અયં અસેક્ખો. ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘છયિમે, ભિક્ખવે, બળિસા લોકસ્મિં અનયાય સત્તાનં બ્યાબાધાય 181 પાણીનં. કતમે છ? સન્તિ, ભિક્ખવે, ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, તઞ્ચે ભિક્ખુ અભિનન્દતિ અભિવદતિ અજ્ઝોસાય તિટ્ઠતિ, અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ગિલિતબળિસો 182 મારસ્સ અનયં આપન્નો, બ્યસનં આપન્નો, યથાકામં કરણીયો પાપિમતો.

    ‘‘Chayime, bhikkhave, baḷisā lokasmiṃ anayāya sattānaṃ byābādhāya 183 pāṇīnaṃ. Katame cha? Santi, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu gilitabaḷiso 184 mārassa anayaṃ āpanno, byasanaṃ āpanno, yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato.

    ‘‘સન્તિ, ભિક્ખવે, સોતવિઞ્ઞેય્યા સદ્દા…પે॰… ઘાનવિઞ્ઞેય્યા ગન્ધા…પે॰… જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યા રસા…પે॰… કાયવિઞ્ઞેય્યા ફોટ્ઠબ્બા…પે॰… મનોવિઞ્ઞેય્યા ધમ્મા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, તઞ્ચે ભિક્ખુ અભિનન્દતિ અભિવદતિ અજ્ઝોસાય તિટ્ઠતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ગિલિતબળિસો મારસ્સ અનયં આપન્નો, બ્યસનં આપન્નો, યથાકામં કરણીયો 185 પાપિમતો’’તિ. અયં સંકિલેસો.

    ‘‘Santi, bhikkhave, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā…pe… jivhāviññeyyā rasā…pe… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā…pe… manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu gilitabaḷiso mārassa anayaṃ āpanno, byasanaṃ āpanno, yathākāmaṃ karaṇīyo 186 pāpimato’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘સન્તિ ચ, ભિક્ખવે, ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, તઞ્ચે ભિક્ખુ નાભિનન્દતિ નાભિવદતિ નાજ્ઝોસાય તિટ્ઠતિ, અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન ગિલિતબળિસો મારસ્સ, અભેદિ બળિસં, પરિભેદિ બળિસં, ન અનયં આપન્નો, ન બ્યસનં આપન્નો, ન યથાકામં કરણીયો પાપિમતો.

    ‘‘Santi ca, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu na gilitabaḷiso mārassa, abhedi baḷisaṃ, paribhedi baḷisaṃ, na anayaṃ āpanno, na byasanaṃ āpanno, na yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato.

    ‘‘સન્તિ ચ, ભિક્ખવે, સોતવિઞ્ઞેય્યા સદ્દા…પે॰… મનોવિઞ્ઞેય્યા ધમ્મા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, તઞ્ચે ભિક્ખુ નાભિનન્દતિ નાભિવદતિ, નાજ્ઝોસાય તિટ્ઠતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન ગિલિતબળિસો મારસ્સ, અભેદિ બળિસં, પરિભેદિ બળિસં, ન અનયં આપન્નો, ન બ્યસનં આપન્નો, ન યથાકામં કરણીયો પાપિમતો’’તિ. અયં અસેક્ખો. ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    ‘‘Santi ca, bhikkhave, sotaviññeyyā saddā…pe… manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati, nājjhosāya tiṭṭhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu na gilitabaḷiso mārassa, abhedi baḷisaṃ, paribhedi baḷisaṃ, na anayaṃ āpanno, na byasanaṃ āpanno, na yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato’’ti. Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ૧૦૯. તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    109. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘અયં લોકો સન્તાપજાતો, ફસ્સપરેતો રોગં વદતિ અત્તતો 187;

    ‘‘Ayaṃ loko santāpajāto, phassapareto rogaṃ vadati attato 188;

    યેન યેન હિ મઞ્ઞતિ 189, તતો તં હોતિ અઞ્ઞથા.

    Yena yena hi maññati 190, tato taṃ hoti aññathā.

    ‘‘અઞ્ઞથાભાવી ભવસત્તો લોકો, ભવપરેતો ભવમેવાભિનન્દતિ;

    ‘‘Aññathābhāvī bhavasatto loko, bhavapareto bhavamevābhinandati;

    યદભિનન્દતિ તં ભયં;

    Yadabhinandati taṃ bhayaṃ;

    યસ્સ ભાયતિ તં દુક્ખ’’ન્તિ; અયં સંકિલેસો.

    Yassa bhāyati taṃ dukkha’’nti; Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ભવવિપ્પહાનાય ખો પનિદં બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતી’’તિ; અયં નિબ્બેધો;

    ‘‘Bhavavippahānāya kho panidaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti; Ayaṃ nibbedho;

    ‘‘યે હિ કેચિ સમણા વા બ્રાહ્મણા વા ભવેન ભવસ્સ વિપ્પમોક્ખમાહંસુ, સબ્બે તે ‘અવિપ્પમુત્તા ભવસ્મા’તિ વદામિ. યે વા પન કેચિ સમણા વા બ્રાહ્મણા વા વિભવેન ભવસ્સ નિસ્સરણમાહંસુ, સબ્બે તે ‘અનિસ્સટા ભવસ્મા’તિ વદામિ. ઉપધિં 191 હિ પટિચ્ચ દુક્ખમિદં સમ્ભોતી’’તિ. અયં સંકિલેસો.

    ‘‘Ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsu, sabbe te ‘avippamuttā bhavasmā’ti vadāmi. Ye vā pana keci samaṇā vā brāhmaṇā vā vibhavena bhavassa nissaraṇamāhaṃsu, sabbe te ‘anissaṭā bhavasmā’ti vadāmi. Upadhiṃ 192 hi paṭicca dukkhamidaṃ sambhotī’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘સબ્બુપાદાનક્ખયા નત્થિ દુક્ખસ્સ સમ્ભવો’’તિ. અયં નિબ્બેધો.

    ‘‘Sabbupādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo’’ti. Ayaṃ nibbedho.

    ‘‘લોકમિમં પસ્સ, પુથૂ અવિજ્જાય પરેતા ભૂતા ભૂતરતા, ભવા અપરિમુત્તા, યે હિ કેચિ ભવા સબ્બધિ સબ્બત્થતાય, સબ્બે તે ભવા અનિચ્ચા દુક્ખા વિપરિણામધમ્મા’’તિ. અયં સંકિલેસો.

    ‘‘Lokamimaṃ passa, puthū avijjāya paretā bhūtā bhūtaratā, bhavā aparimuttā, ye hi keci bhavā sabbadhi sabbatthatāya, sabbe te bhavā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘એવમેતં યથાભૂતં, સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો;

    ‘‘Evametaṃ yathābhūtaṃ, sammappaññāya passato;

    ભવતણ્હા પહીયતિ, વિભવં નાભિનન્દતિ;

    Bhavataṇhā pahīyati, vibhavaṃ nābhinandati;

    સબ્બસો તણ્હાનં ખયા, અસેસવિરાગનિરોધો નિબ્બાન’’ન્તિ;

    Sabbaso taṇhānaṃ khayā, asesavirāganirodho nibbāna’’nti;

    અયં નિબ્બેધો.

    Ayaṃ nibbedho.

    ‘‘તસ્સ નિબ્બુતસ્સ ભિક્ખુનો, અનુપાદા પુનબ્ભવો ન હોતિ;

    ‘‘Tassa nibbutassa bhikkhuno, anupādā punabbhavo na hoti;

    અભિભૂતો મારો વિજિતસઙ્ગામો, ઉપચ્ચગા સબ્બભવાનિ તાદી’’તિ.

    Abhibhūto māro vijitasaṅgāmo, upaccagā sabbabhavāni tādī’’ti.

    અયં અસેક્ખો. ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ચત્તારોમે, ભિક્ખવે 193, પુગ્ગલા. કતમે ચત્તારો? અનુસોતગામી પટિસોતગામી ઠિતત્તો તિણ્ણો પારઙ્ગતો થલે તિટ્ઠતિ બ્રાહ્મણો’’તિ. તત્થ યોયં પુગ્ગલો અનુસોતગામી, અયં પુગ્ગલો સંકિલેસભાગિયો. તત્થ યોયં પુગ્ગલો પટિસોતગામી યો ચ ઠિતત્તો, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા નિબ્બેધભાગિયા. તત્થ યોયં પુગ્ગલો તિણ્ણો પારઙ્ગતો થલે તિટ્ઠતિ બ્રાહ્મણો, અયં અસેક્ખો. ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ અસેક્ખભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    ‘‘Cattārome, bhikkhave 194, puggalā. Katame cattāro? Anusotagāmī paṭisotagāmī ṭhitatto tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Tattha yoyaṃ puggalo anusotagāmī, ayaṃ puggalo saṃkilesabhāgiyo. Tattha yoyaṃ puggalo paṭisotagāmī yo ca ṭhitatto, ime dve puggalā nibbedhabhāgiyā. Tattha yoyaṃ puggalo tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo, ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ૧૧૦. તત્થ કતમં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    110. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    છળાભિજાતિકો અત્થિ પુગ્ગલો કણ્હો કણ્હાભિજાતિકો કણ્હં ધમ્મં અભિજાયતિ, અત્થિ પુગ્ગલો કણ્હો કણ્હાભિજાતિકો સુક્કં ધમ્મં અભિજાયતિ, અત્થિ પુગ્ગલો કણ્હો કણ્હાભિજાતિકો અકણ્હં અસુક્કં અકણ્હઅસુક્કવિપાકં અચ્ચન્તદિટ્ઠં 195 નિબ્બાનં આરાધેતિ, અત્થિ પુગ્ગલો સુક્કો સુક્કાભિજાતિકો કણ્હં ધમ્મં અભિજાયતિ, અત્થિ પુગ્ગલો સુક્કો સુક્કાભિજાતિકો સુક્કં ધમ્મં અભિજાયતિ, અત્થિ પુગ્ગલો સુક્કો સુક્કાભિજાતિકો અકણ્હં અસુક્કં અકણ્હઅસુક્કવિપાકં અચ્ચન્તદિટ્ઠં નિબ્બાનં આરાધેતિ.

    Chaḷābhijātiko atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ 196 nibbānaṃ ārādheti, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti.

    તત્થ યો ચ પુગ્ગલો કણ્હો કણ્હાભિજાતિકો કણ્હં ધમ્મં અભિજાયતિ, યો ચ પુગ્ગલો સુક્કો સુક્કાભિજાતિકો કણ્હં ધમ્મં અભિજાયતિ, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા સંકિલેસભાગિયા.

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, ime dve puggalā saṃkilesabhāgiyā.

    તત્થ યો ચ પુગ્ગલો કણ્હો કણ્હાભિજાતિકો સુક્કં ધમ્મં અભિજાયતિ, યો ચ પુગ્ગલો સુક્કો સુક્કાભિજાતિકો સુક્કં ધમ્મં અભિજાયતિ, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા વાસનાભાગિયા.

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, ime dve puggalā vāsanābhāgiyā.

    તત્થ યો ચ પુગ્ગલો કણ્હો કણ્હાભિજાતિકો અકણ્હં અસુક્કં અકણ્હઅસુક્કવિપાકં અચ્ચન્તદિટ્ઠં નિબ્બાનં આરાધેતિ, યો ચ પુગ્ગલો સુક્કો સુક્કાભિજાતિકો અકણ્હં અસુક્કં અકણ્હઅસુક્કવિપાકં અચ્ચન્તદિટ્ઠં નિબ્બાનં આરાધેતિ, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા નિબ્બેધભાગિયા, ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, ime dve puggalā nibbedhabhāgiyā, idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ચત્તારિમાનિ, ભિક્ખવે 197, કમ્માનિ. કતમાનિ ચત્તારિ? અત્થિ કમ્મં કણ્હં કણ્હવિપાકં, અત્થિ કમ્મં સુક્કં સુક્કવિપાકં, અત્થિ કમ્મં કણ્હસુક્કં કણ્હસુક્કવિપાકં, અત્થિ કમ્મં અકણ્હં અસુક્કં અકણ્હઅસુક્કવિપાકં કમ્મુત્તમં કમ્મસેટ્ઠં કમ્મક્ખયાય સંવત્તતિ’’.

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave 198, kammāni. Katamāni cattāri? Atthi kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipākaṃ, atthi kammaṃ sukkaṃ sukkavipākaṃ, atthi kammaṃ kaṇhasukkaṃ kaṇhasukkavipākaṃ, atthi kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammuttamaṃ kammaseṭṭhaṃ kammakkhayāya saṃvattati’’.

    તત્થ યઞ્ચ કમ્મં કણ્હં કણ્હવિપાકં, યઞ્ચ કમ્મં કણ્હસુક્કં કણ્હસુક્કવિપાકં, અયં સંકિલેસો. યઞ્ચ કમ્મં સુક્કં સુક્કવિપાકં, અયં વાસના. યઞ્ચ કમ્મં અકણ્હં અસુક્કં અકણ્હઅસુક્કવિપાકં કમ્મુત્તમં કમ્મસેટ્ઠં કમ્મક્ખયાય સંવત્તતિ, અયં નિબ્બેધો. ઇદં સંકિલેસભાગિયઞ્ચ વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    Tattha yañca kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipākaṃ, yañca kammaṃ kaṇhasukkaṃ kaṇhasukkavipākaṃ, ayaṃ saṃkileso. Yañca kammaṃ sukkaṃ sukkavipākaṃ, ayaṃ vāsanā. Yañca kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammuttamaṃ kammaseṭṭhaṃ kammakkhayāya saṃvattati, ayaṃ nibbedho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ૧૧૧. તત્થ કતમં વાસનાભાગિયઞ્ચ, નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં?

    111. Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca, nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘લદ્ધાન માનુસત્તં દ્વે, કિચ્ચં અકિચ્ચમેવ ચ;

    ‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva ca;

    સુકિચ્ચં ચેવ પુઞ્ઞાનિ, સંયોજનવિપ્પહાનં વા’’તિ.

    Sukiccaṃ ceva puññāni, saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti.

    ‘‘સુકિચ્ચં ચેવ પુઞ્ઞાની’’તિ વાસના. ‘‘સંયોજનવિપ્પહાનં વા’’તિ નિબ્બેધો.

    ‘‘Sukiccaṃ ceva puññānī’’ti vāsanā. ‘‘Saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti nibbedho.

    ‘‘પુઞ્ઞાનિ કરિત્વાન, સગ્ગા સગ્ગં વજન્તિ કતપુઞ્ઞા;

    ‘‘Puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā;

    સંયોજનપ્પહાના, જરામરણા વિપ્પમુચ્ચન્તી’’તિ.

    Saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti.

    ‘‘પુઞ્ઞાનિ કરિત્વાન, સગ્ગા સગ્ગં વજન્તિ કતપુઞ્ઞા’’તિ વાસના. ‘‘સંયોજનપ્પહાના જરામરણા વિપ્પમુચ્ચન્તી’’તિ નિબ્બેધો. ઇદં વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    ‘‘Puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti vāsanā. ‘‘Saṃyojanappahānā jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti nibbedho. Idaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘દ્વેમાનિ, ભિક્ખવે, પધાનાનિ 199. કતમાનિ દ્વે? યો ચ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતેસુ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં પરિચ્ચજતિ, યો ચ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતેસુ સબ્બૂપધિપટિનિસ્સગ્ગો તણ્હક્ખયો વિરાગો નિરોધો નિબ્બાન’’ન્તિ. તત્થ યો અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતેસુ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં પરિચ્ચજતિ, અયં વાસના.

    ‘‘Dvemāni, bhikkhave, padhānāni 200. Katamāni dve? Yo ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ pariccajati, yo ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbāna’’nti. Tattha yo agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ pariccajati, ayaṃ vāsanā.

    યો અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતેસુ સબ્બૂપધિપટિનિસ્સગ્ગો તણ્હક્ખયો વિરાગો નિરોધો નિબ્બાનં, અયં નિબ્બેધો. ઇદં વાસનાભાગિયઞ્ચ નિબ્બેધભાગિયઞ્ચ સુત્તં.

    Yo agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ, ayaṃ nibbedho. Idaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    તત્થ તણ્હાસંકિલેસભાગિયં સુત્તં તણ્હાપક્ખેનેવ નિદ્દિસિતબ્બં તીહિ તણ્હાહિ – કામતણ્હાય ભવતણ્હાય વિભવતણ્હાય. યેન યેન વા પન વત્થુના અજ્ઝોસિતા, તેન તેનેવ નિદ્દિસિતબ્બં, તસ્સા વિત્થારો છત્તિંસતણ્હાજાલિનિયાવિચરિતાનિ.

    Tattha taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbaṃ tīhi taṇhāhi – kāmataṇhāya bhavataṇhāya vibhavataṇhāya. Yena yena vā pana vatthunā ajjhositā, tena teneva niddisitabbaṃ, tassā vitthāro chattiṃsataṇhājāliniyāvicaritāni.

    તત્થ દિટ્ઠિસંકિલેસભાગિયં સુત્તં દિટ્ઠિપક્ખેનેવ નિદ્દિસિતબ્બં ઉચ્છેદસસ્સતેન, યેન યેન વા પન વત્થુના દિટ્ઠિવસેન અભિનિવિસતિ ‘‘ઇદમેવ સચ્ચં મોઘમઞ્ઞ’’ન્તિ, તેન તેનેવ નિદ્દિસિતબ્બં, તસ્સા વિત્થારો દ્વાસટ્ઠિદિટ્ઠિગતાનિ.

    Tattha diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhipakkheneva niddisitabbaṃ ucchedasassatena, yena yena vā pana vatthunā diṭṭhivasena abhinivisati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti, tena teneva niddisitabbaṃ, tassā vitthāro dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni.

    તત્થ દુચ્ચરિતસંકિલેસભાગિયં સુત્તં ચેતનાય ચેતસિકકમ્મેન નિદ્દિસિતબ્બં તીહિ દુચ્ચરિતેહિ – કાયદુચ્ચરિતેન વચીદુચ્ચરિતેન મનોદુચ્ચરિતેન, તસ્સ વિત્થારો દસઅકુસલકમ્મપથા.

    Tattha duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ cetanāya cetasikakammena niddisitabbaṃ tīhi duccaritehi – kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena, tassa vitthāro dasaakusalakammapathā.

    તત્થ તણ્હાવોદાનભાગિયં સુત્તં સમથેન નિદ્દિસિતબ્બં, દિટ્ઠિવોદાનભાગિયં સુત્તં વિપસ્સના નિદ્દિસિતબ્બં, દુચ્ચરિતવોદાનભાગિયં સુત્તં સુચરિતેન નિદ્દિસિતબ્બં. તીણિ અકુસલમૂલાનિ. તં કિસ્સ હેતુ? સંસારસ્સ નિબ્બત્તિયા. તથા નિબ્બત્તે સંસારે કાયદુચ્ચરિતં કાયસુચરિતં વચીદુચ્ચરિતં વચીસુચરિતં મનોદુચ્ચરિતં મનોસુચરિતં ઇમિના અસુભેન કમ્મવિપાકેન ઇદં બાલલક્ખણં નિબ્બત્તતીતિ. ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Tattha taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ samathena niddisitabbaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ vipassanā niddisitabbaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ suttaṃ sucaritena niddisitabbaṃ. Tīṇi akusalamūlāni. Taṃ kissa hetu? Saṃsārassa nibbattiyā. Tathā nibbatte saṃsāre kāyaduccaritaṃ kāyasucaritaṃ vacīduccaritaṃ vacīsucaritaṃ manoduccaritaṃ manosucaritaṃ iminā asubhena kammavipākena idaṃ bālalakkhaṇaṃ nibbattatīti. Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ઇમિના સુભેન કમ્મવિપાકેન ઇદં મહાપુરિસલક્ખણં નિબ્બત્તતીતિ. ઇદં વાસનાભાગિયં સુત્તં.

    Iminā subhena kammavipākena idaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattatīti. Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    તત્થ સંકિલેસભાગિયં સુત્તં ચતૂહિ કિલેસભૂમીહિ નિદ્દિસિતબ્બં – અનુસયભૂમિયા પરિયુટ્ઠાનભૂમિયા સંયોજનભૂમિયા ઉપાદાનભૂમિયા. સાનુસયસ્સ પરિયુટ્ઠાનં જાયતિ, પરિયુટ્ઠિતો સંયુજ્જતિ, સંયુજ્જન્તો ઉપાદિયતિ, ઉપાદાનપચ્ચયા ભવો, ભવપચ્ચયા જાતિ, જાતિપચ્ચયા જરામરણં સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા સમ્ભવન્તિ, એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ સમુદયો હોતિ. ઇમાહિ ચતૂહિ કિલેસભૂમીહિ સબ્બે કિલેસા સઙ્ગહં સમોસરણં ગચ્છન્તિ, ઇદં સંકિલેસભાગિયં સુત્તં.

    Tattha saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ catūhi kilesabhūmīhi niddisitabbaṃ – anusayabhūmiyā pariyuṭṭhānabhūmiyā saṃyojanabhūmiyā upādānabhūmiyā. Sānusayassa pariyuṭṭhānaṃ jāyati, pariyuṭṭhito saṃyujjati, saṃyujjanto upādiyati, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Imāhi catūhi kilesabhūmīhi sabbe kilesā saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchanti, idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    વાસનાભાગિયં સુત્તં તીહિ સુચરિતેહિ નિદ્દિસિતબ્બં, નિબ્બેધભાગિયં સુત્તં ચતૂહિ સચ્ચેહિ નિદ્દિસિતબ્બં, અસેક્ખભાગિયં સુત્તં તીહિ ધમ્મેહિ નિદ્દિસિતબ્બં – બુદ્ધધમ્મેહિ પચ્ચેકબુદ્ધધમ્મેહિ સાવકભૂમિયા. ઝાયિવિસયે નિદ્દિસિતબ્બન્તિ.

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ tīhi sucaritehi niddisitabbaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ catūhi saccehi niddisitabbaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ tīhi dhammehi niddisitabbaṃ – buddhadhammehi paccekabuddhadhammehi sāvakabhūmiyā. Jhāyivisaye niddisitabbanti.

    ૧૧૨. તત્થ કતમે અટ્ઠારસ મૂલપદા? લોકિયં લોકુત્તરં લોકિયઞ્ચ લોકુત્તરઞ્ચ, સત્તાધિટ્ઠાનં ધમ્માધિટ્ઠાનં સત્તાધિટ્ઠાનઞ્ચ ધમ્માધિટ્ઠાનઞ્ચ, ઞાણં ઞેય્યં ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ, દસ્સનં ભાવના દસ્સનઞ્ચ ભાવના ચ, સકવચનં પરવચનં સકવચનઞ્ચ પરવચનઞ્ચ, વિસજ્જનીયં અવિસજ્જનીયં વિસજ્જનીયઞ્ચ અવિસજ્જનીયઞ્ચ, કમ્મં વિપાકો કમ્મઞ્ચ વિપાકો ચ, કુસલં અકુસલં કુસલઞ્ચ અકુસલઞ્ચ, અનુઞ્ઞાતં પટિક્ખિત્તં અનુઞ્ઞાતઞ્ચ પટિક્ખિત્તઞ્ચ, થવો ચાતિ.

    112. Tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā? Lokiyaṃ lokuttaraṃ lokiyañca lokuttarañca, sattādhiṭṭhānaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca, ñāṇaṃ ñeyyaṃ ñāṇañca ñeyyañca, dassanaṃ bhāvanā dassanañca bhāvanā ca, sakavacanaṃ paravacanaṃ sakavacanañca paravacanañca, visajjanīyaṃ avisajjanīyaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca, kammaṃ vipāko kammañca vipāko ca, kusalaṃ akusalaṃ kusalañca akusalañca, anuññātaṃ paṭikkhittaṃ anuññātañca paṭikkhittañca, thavo cāti.

    તત્થ કતમં લોકિયં?

    Tattha katamaṃ lokiyaṃ?

    ‘‘ન હિ પાપં કતં કમ્મં, સજ્જુખીરંવ મુચ્ચતિ;

    ‘‘Na hi pāpaṃ kataṃ kammaṃ, sajjukhīraṃva muccati;

    ડહન્તં 201 બાલમન્વેતિ, ભસ્મચ્છન્નોવ 202 પાવકોતિ.

    Ḍahantaṃ 203 bālamanveti, bhasmacchannova 204 pāvakoti.

    ઇદં લોકિયં.

    Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘ચત્તારિમાનિ, ભિક્ખવે, અગતિગમનાનિ સબ્બં…પે॰… નિહીયતે તસ્સ યસો કાળપક્ખેવ ચન્દિમા’’તિ. ઇદં લોકિયં.

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni sabbaṃ…pe… nihīyate tassa yaso kāḷapakkheva candimā’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘અટ્ઠિમે, ભિક્ખવે, લોકધમ્મા 205. કતમે અટ્ઠ? લાભો અલાભો, યસો અયસો, નિન્દા પસંસા, સુખં દુક્ખં. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠ લોકધમ્મા’’તિ. ઇદં લોકિયં.

    ‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā 206. Katame aṭṭha? Lābho alābho, yaso ayaso, nindā pasaṃsā, sukhaṃ dukkhaṃ. Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    તત્થ કતમં લોકુત્તરં?

    Tattha katamaṃ lokuttaraṃ?

    ‘‘યસ્સિન્દ્રિયાનિ સમથઙ્ગતાનિ 207; અસ્સા યથા સારથિના સુદન્તા;

    ‘‘Yassindriyāni samathaṅgatāni 208; Assā yathā sārathinā sudantā;

    પહીનમાનસ્સ અનાસવસ્સ, દેવાપિ તસ્સ પિહયન્તિ તાદિનો’’તિ.

    Pahīnamānassa anāsavassa, devāpi tassa pihayanti tādino’’ti.

    ઇદં લોકુત્તરં.

    Idaṃ lokuttaraṃ.

    ‘‘પઞ્ચિમાનિ, ભિક્ખવે, ઇન્દ્રિયાનિ લોકુત્તરાનિ. કતમાનિ પઞ્ચ? સદ્ધિન્દ્રિયં વીરિયિન્દ્રિયં સતિન્દ્રિયં સમાધિન્દ્રિયં પઞ્ઞિન્દ્રિયં. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ લોકુત્તરાની’’તિ. ઇદં લોકુત્તરં.

    ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni lokuttarāni. Katamāni pañca? Saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ. Imāni kho, bhikkhave, pañcindriyāni lokuttarānī’’ti. Idaṃ lokuttaraṃ.

    તત્થ કતમં લોકિયઞ્ચ લોકુત્તરઞ્ચ?

    Tattha katamaṃ lokiyañca lokuttarañca?

    ‘‘લદ્ધાન માનુસત્તં દ્વે, કિચ્ચં અકિચ્ચમેવ ચા’’તિ દ્વે ગાથા. યં ઇહ ‘‘સુકિચ્ચં ચેવ પુઞ્ઞાની’’તિ ચ ‘‘પુઞ્ઞાનિ કરિત્વાન, સગ્ગા સગ્ગં વજન્તિ કતપુઞ્ઞા’’તિ ચ. ઇદં લોકિયં.

    ‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva cā’’ti dve gāthā. Yaṃ iha ‘‘sukiccaṃ ceva puññānī’’ti ca ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti ca. Idaṃ lokiyaṃ.

    યં ઇહ ‘‘સંયોજનવિપ્પહાનં વા’’તિ ચ ‘‘સંયોજનપ્પહાના, જરામરણા વિપ્પમુચ્ચન્તી’’તિ ચ, ઇદં લોકુત્તરં. ઇદં લોકિયઞ્ચ લોકુત્તરઞ્ચ.

    Yaṃ iha ‘‘saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti ca ‘‘saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti ca, idaṃ lokuttaraṃ. Idaṃ lokiyañca lokuttarañca.

    ‘‘વિઞ્ઞાણે ચે, ભિક્ખવે, આહારે સતિ નામરૂપસ્સ અવક્કન્તિ હોતિ, નામરૂપસ્સ અવક્કન્તિયા સતિ પુનબ્ભવો હોતિ, પુનબ્ભવે સતિ જાતિ હોતિ, જાતિયા સતિ જરામરણં સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા સમ્ભવન્તિ. એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ સમુદયો હોતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે 209, મહારુક્ખો, તસ્સ યાનિ ચેવ મૂલાનિ અધોગમાનિ યાનિ ચ તિરિયં ગમાનિ, સબ્બાનિ તાનિ ઉદ્ધં ઓજં અભિહરન્તિ. એવં હિ સો, ભિક્ખવે, મહારુક્ખો તદાહારો તદુપાદાનો ચિરં દીઘમદ્ધાનં તિટ્ઠેય્ય. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, વિઞ્ઞાણે આહારે સતિ નામરૂપસ્સ અવક્કન્તિ હોતિ સબ્બં…પે॰… એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ સમુદયો હોતી’’તિ. ઇદં લોકિયં.

    ‘‘Viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre sati nāmarūpassa avakkanti hoti, nāmarūpassa avakkantiyā sati punabbhavo hoti, punabbhave sati jāti hoti, jātiyā sati jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Seyyathāpi, bhikkhave 210, mahārukkho, tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni yāni ca tiriyaṃ gamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti. Evaṃ hi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Evameva kho, bhikkhave, viññāṇe āhāre sati nāmarūpassa avakkanti hoti sabbaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘વિઞ્ઞાણે ચે, ભિક્ખવે, આહારે અસતિ નામરૂપસ્સ અવક્કન્તિ ન હોતિ, નામરૂપસ્સ અવક્કન્તિયા અસતિ પુનબ્ભવો ન હોતિ, પુનબ્ભવે અસતિ જાતિ ન હોતિ, જાતિયા અસતિ જરામરણં સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા નિરુજ્ઝન્તિ. એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ નિરોધો હોતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, મહારુક્ખો અથ પુરિસો આગચ્છેય્ય કુદ્દાલપિટકં 211 આદાય, સો તં રુક્ખં મૂલે છિન્દેય્ય, મૂલે 212 છેત્વા પલિખણેય્ય, પલિખણિત્વા મૂલાનિ ઉદ્ધરેય્ય અન્તમસો ઉસીરનાળિમત્તાનિપિ. સો તં રુક્ખં ખણ્ડાખણ્ડિકં છિન્દેય્ય, ખણ્ડાખણ્ડિકં છિન્દિત્વા 213 ફાલેય્ય, ફાલેત્વા સકલિકં સકલિકં કરેય્ય, સકલિકં સકલિકં કરિત્વા વાતાતપે વિસોસેય્ય, વાતાતપે વિસોસેત્વા અગ્ગિના ડહેય્ય, અગ્ગિના ડહેત્વા મસિં કરેય્ય, મસિં કરિત્વા મહાવાતે વા ઓફુનેય્ય, નદિયા વા સીઘસોતાય પવાહેય્ય, એવં હિ સો, ભિક્ખવે, મહારુક્ખો ઉચ્છિન્નમૂલો અસ્સ તાલાવત્થુકતો અનભાવંકતો 214 આયતિં અનુપ્પાદધમ્મો. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, વિઞ્ઞાણે આહારે અસતિ નામરૂપસ્સ અવક્કન્તિ ન હોતિ, નામરૂપસ્સ અવક્કન્તિયા અસતિ સબ્બં…પે॰… એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ નિરોધો હોતી’’તિ. ઇદં લોકુત્તરં. ઇદં લોકિયઞ્ચ લોકુત્તરઞ્ચ.

    ‘‘Viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre asati nāmarūpassa avakkanti na hoti, nāmarūpassa avakkantiyā asati punabbhavo na hoti, punabbhave asati jāti na hoti, jātiyā asati jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ 215 ādāya, so taṃ rukkhaṃ mūle chindeyya, mūle 216 chetvā palikhaṇeyya, palikhaṇitvā mūlāni uddhareyya antamaso usīranāḷimattānipi. So taṃ rukkhaṃ khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindeyya, khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā 217 phāleyya, phāletvā sakalikaṃ sakalikaṃ kareyya, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā vātātape visoseyya, vātātape visosetvā agginā ḍaheyya, agginā ḍahetvā masiṃ kareyya, masiṃ karitvā mahāvāte vā ophuneyya, nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya, evaṃ hi so, bhikkhave, mahārukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṃkato 218 āyatiṃ anuppādadhammo. Evameva kho, bhikkhave, viññāṇe āhāre asati nāmarūpassa avakkanti na hoti, nāmarūpassa avakkantiyā asati sabbaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti. Idaṃ lokuttaraṃ. Idaṃ lokiyañca lokuttarañca.

    ૧૧૩. તત્થ કતમં સત્તાધિટ્ઠાનં?

    113. Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānaṃ?

    ‘‘સબ્બા દિસા અનુપરિગમ્મ ચેતસા, નેવજ્ઝગા પિયતરમત્તના ક્વચિ;

    ‘‘Sabbā disā anuparigamma cetasā, nevajjhagā piyataramattanā kvaci;

    એવં પિયો પુથુ અત્તા પરેસં, તસ્મા ન હિંસે પરમત્તકામો’’તિ 219.

    Evaṃ piyo puthu attā paresaṃ, tasmā na hiṃse paramattakāmo’’ti 220.

    ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનં.

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘યે કેચિ ભૂતા ભવિસ્સન્તિ યે વાપિ 221, સબ્બે ગમિસ્સન્તિ પહાય દેહં;

    ‘‘Ye keci bhūtā bhavissanti ye vāpi 222, sabbe gamissanti pahāya dehaṃ;

    તં સબ્બજાનિં કુસલો વિદિત્વા, આતાપિયો 223 બ્રહ્મચરિયં ચરેય્યા’’તિ.

    Taṃ sabbajāniṃ kusalo viditvā, ātāpiyo 224 brahmacariyaṃ careyyā’’ti.

    ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનં.

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘સત્તહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતં કલ્યાણમિત્તં અપિ વિવેચિયમાનેન પણામિયમાનેન ગલે પિસનમજ્જમાનેન 225 યાવજીવં ન વિજહિતબ્બં. કતમેહિ સત્તહિ? પિયો ચ હોતિ મનાપો ચ ગરુ ચ ભાવનીયો ચ વત્તા ચ વચનક્ખમો ચ ગમ્ભીરઞ્ચ કથં કત્તા હોતિ, નો ચ અટ્ઠાને 226 નિયોજેતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, સત્તહિ…પે॰… ન વિજહિતબ્બં. ઇદમવોચ ભગવા, ઇદં વત્વાન સુગતો. અથાપરં એતદવોચ સત્થા –

    ‘‘Sattahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ api viveciyamānena paṇāmiyamānena gale pisanamajjamānena 227 yāvajīvaṃ na vijahitabbaṃ. Katamehi sattahi? Piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca vattā ca vacanakkhamo ca gambhīrañca kathaṃ kattā hoti, no ca aṭṭhāne 228 niyojeti. Imehi kho, bhikkhave, sattahi…pe… na vijahitabbaṃ. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato. Athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘પિયો ગરુ ભાવનીયો, વત્તા ચ વચનક્ખમો;

    ‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;

    ગમ્ભીરઞ્ચ કથં કત્તા, ન ચટ્ઠાને નિયોજકો;

    Gambhīrañca kathaṃ kattā, na caṭṭhāne niyojako;

    તં મિત્તં મિત્તકામેન, યાવજીવમ્પિ સેવિય’’ન્તિ.

    Taṃ mittaṃ mittakāmena, yāvajīvampi seviya’’nti.

    ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનં.

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં ધમ્માધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ?

    ‘‘યઞ્ચ કામસુખં લોકે, યઞ્ચિદં દિવિયં સુખં;

    ‘‘Yañca kāmasukhaṃ loke, yañcidaṃ diviyaṃ sukhaṃ;

    તણ્હક્ખયસુખસ્સેતે 229, કલં નાગ્ઘન્તિ સોળસિ’’ન્તિ.

    Taṇhakkhayasukhassete 230, kalaṃ nāgghanti soḷasi’’nti.

    ઇદં ધમ્માધિટ્ઠાનં.

    Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘સુસુખં 231 વત નિબ્બાનં, સમ્માસમ્બુદ્ધદેસિતં;

    ‘‘Susukhaṃ 232 vata nibbānaṃ, sammāsambuddhadesitaṃ;

    અસોકં વિરજં ખેમં, યત્થ દુક્ખં નિરુજ્ઝતી’’તિ.

    Asokaṃ virajaṃ khemaṃ, yattha dukkhaṃ nirujjhatī’’ti.

    ઇદં ધમ્માધિટ્ઠાનં.

    Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં સત્તાધિટ્ઠાનઞ્ચ ધમ્માધિટ્ઠાનઞ્ચ

    Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca

    ‘‘માતરં પિતરં હન્ત્વા, રાજાનો દ્વે ચ ખત્તિયે;

    ‘‘Mātaraṃ pitaraṃ hantvā, rājāno dve ca khattiye;

    રટ્ઠં સાનુચરં હન્ત્વા’’તિ ઇદં ધમ્માધિટ્ઠાનં.

    Raṭṭhaṃ sānucaraṃ hantvā’’ti idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘અનીઘો યાતિ બ્રાહ્મણો’’તિ; ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનં;

    ‘‘Anīgho yāti brāhmaṇo’’ti; Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ;

    ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનઞ્ચ ધમ્માધિટ્ઠાનઞ્ચ.

    Idaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.

    ‘‘ચત્તારોમે, ભિક્ખવે, ઇદ્ધિપાદા 233. કતમે ચત્તારો? છન્દસમાધિપધાનસઙ્ખારસમન્નાગતો ઇદ્ધિપાદો, વીરિય…પે॰… ચિત્ત. વીમંસાસમાધિપધાનસઙ્ખારસમન્નાગતો ઇદ્ધિપાદો’’તિ. ઇદં ધમ્માધિટ્ઠાનં.

    ‘‘Cattārome, bhikkhave, iddhipādā 234. Katame cattāro? Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo, vīriya…pe… citta. Vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo’’ti. Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    સો કાયેપિ ચિત્તં સમોદહતિ, ચિત્તેપિ કાયં સમોદહતિ, કાયે સુખસઞ્ઞઞ્ચ લહુસઞ્ઞઞ્ચ ઓક્કમિત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનં, ઇદં સત્તાધિટ્ઠાનઞ્ચ ધમ્માધિટ્ઠાનઞ્ચ.

    So kāyepi cittaṃ samodahati, cittepi kāyaṃ samodahati, kāye sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā upasampajja viharati. Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ, idaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.

    ૧૧૪. તત્થ કતમં ઞાણં?

    114. Tattha katamaṃ ñāṇaṃ?

    ‘‘યં તં લોકુત્તરં ઞાણં, સબ્બઞ્ઞૂ યેન વુચ્ચતિ;

    ‘‘Yaṃ taṃ lokuttaraṃ ñāṇaṃ, sabbaññū yena vuccati;

    ન તસ્સ પરિહાનત્થિ, સબ્બકાલે પવત્તતી’’તિ.

    Na tassa parihānatthi, sabbakāle pavattatī’’ti.

    ઇદં ઞાણં.

    Idaṃ ñāṇaṃ.

    ‘‘પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા લોકસ્મિં, યાયં નિબ્બાનગામિની 235;

    ‘‘Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, yāyaṃ nibbānagāminī 236;

    યાય સમ્મા પજાનાતિ, જાતિમરણસઙ્ખય’’ન્તિ.

    Yāya sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhaya’’nti.

    ઇદં ઞાણં.

    Idaṃ ñāṇaṃ.

    તત્થ કતમં ઞેય્યં?

    Tattha katamaṃ ñeyyaṃ?

    ‘‘કિત્તયિસ્સામિ તે 237 સન્તિં, [ધોતકાતિ ભગવા,]

    ‘‘Kittayissāmi te 238 santiṃ, [dhotakāti bhagavā,]

    દિટ્ઠે ધમ્મે અનીતિહં;

    Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

    યં વિદિત્વા સતો ચરં, તરે લોકે વિસત્તિકં.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    ‘‘તઞ્ચાહં અભિનન્દામિ, મહેસિ સન્તિમુત્તમં;

    ‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ;

    યં વિદિત્વા સતો ચરં, તરે લોકે વિસત્તિકં.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    ‘‘યં કિઞ્ચિ સમ્પજાનાસિ, [ધોતકાતિ ભગવા]

    ‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi, [dhotakāti bhagavā]

    ઉદ્ધં અધો તિરિયઞ્ચાપિ મજ્ઝે;

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

    એતં વિદિત્વા સઙ્ગોતિ લોકે,

    Etaṃ viditvā saṅgoti loke,

    ભવાભવાય માકાસિ તણ્હ’’ન્તિ.

    Bhavābhavāya mākāsi taṇha’’nti.

    ઇદં ઞેય્યં.

    Idaṃ ñeyyaṃ.

    ‘‘ચતુન્નં, ભિક્ખવે, અરિયસચ્ચાનં અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમઞ્ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ…પે॰… તયિદં, ભિક્ખવે, દુક્ખં અરિયસચ્ચં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં, દુક્ખસમુદયં 239 અરિયસચ્ચં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં, દુક્ખનિરોધં 240 અરિયસચ્ચં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં, દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા અરિયસચ્ચં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં. ઉચ્છિન્ના ભવતણ્હા, ખીણા ભવનેત્તિ, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ. ઇદમવોચ ભગવા, ઇદં વત્વાન સુગતો, અથાપરં એતદવોચ સત્થા –

    ‘‘Catunnaṃ, bhikkhave, ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca…pe… tayidaṃ, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhasamudayaṃ 241 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhaṃ 242 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ. Ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti, natthi dāni punabbhavo’’ti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘ચતુન્નં અરિયસચ્ચાનં, યથાભૂતં અદસ્સના;

    ‘‘Catunnaṃ ariyasaccānaṃ, yathābhūtaṃ adassanā;

    સંસિતં 243 દીઘમદ્ધાનં, તાસુ તાસ્વેવ જાતિસુ.

    Saṃsitaṃ 244 dīghamaddhānaṃ, tāsu tāsveva jātisu.

    ‘‘તાનિ એતાનિ દિટ્ઠાનિ, ભવનેત્તિ સમૂહતા;

    ‘‘Tāni etāni diṭṭhāni, bhavanetti samūhatā;

    ઉચ્છિન્નં મૂલં દુક્ખસ્સ, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ.

    Ucchinnaṃ mūlaṃ dukkhassa, natthi dāni punabbhavo’’ti.

    ઇદં ઞેય્યં.

    Idaṃ ñeyyaṃ.

    તત્થ કતમં ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ? રૂપં અનિચ્ચં, વેદના અનિચ્ચા, સઞ્ઞા અનિચ્ચા, સઙ્ખારા અનિચ્ચા, વિઞ્ઞાણં અનિચ્ચન્તિ. ઇદં ઞેય્યં.

    Tattha katamaṃ ñāṇañca ñeyyañca? Rūpaṃ aniccaṃ, vedanā aniccā, saññā aniccā, saṅkhārā aniccā, viññāṇaṃ aniccanti. Idaṃ ñeyyaṃ.

    એવં જાનં એવં પસ્સં અરિયસાવકો ‘‘રૂપં અનિચ્ચ’’ન્તિ પસ્સતિ, ‘‘વેદના અનિચ્ચા’’તિ પસ્સતિ, ‘‘સઞ્ઞં…પે॰… સઙ્ખારે…પે॰… વિઞ્ઞાણં અનિચ્ચ’’ન્તિ પસ્સતીતિ. ઇદં ઞાણં.

    Evaṃ jānaṃ evaṃ passaṃ ariyasāvako ‘‘rūpaṃ anicca’’nti passati, ‘‘vedanā aniccā’’ti passati, ‘‘saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ anicca’’nti passatīti. Idaṃ ñāṇaṃ.

    સો પરિમુચ્ચતિ રૂપેન, પરિમુચ્ચતિ વેદનાય, પરિમુચ્ચતિ સઞ્ઞાય, પરિમુચ્ચતિ સઙ્ખારેહિ, પરિમુચ્ચતિ વિઞ્ઞાણમ્હા, પરિમુચ્ચતિ દુક્ખસ્માતિ વદામીતિ. ઇદં ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ.

    So parimuccati rūpena, parimuccati vedanāya, parimuccati saññāya, parimuccati saṅkhārehi, parimuccati viññāṇamhā, parimuccati dukkhasmāti vadāmīti. Idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા’’તિ ઇદં ઞેય્યં. ‘‘યદા પઞ્ઞાય પસ્સતી’’તિ ઇદં ઞાણં. ‘‘અથ નિબ્બિન્દતિ દુક્ખે એસ મગ્ગો વિસુદ્ધિયા’’તિ ઇદં ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ.

    ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા દુક્ખા’’તિ ઇદં ઞેય્યં. ‘‘યદા પઞ્ઞાય પસ્સતી’’તિ ઇદં ઞાણં. ‘‘અથ નિબ્બિન્દતિ દુક્ખે એસ મગ્ગો વિસુદ્ધિયા’’તિ ઇદં ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ.

    ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘સબ્બે ધમ્મા અનત્તા’’તિ ઇદં ઞેય્યં. ‘‘યદા પઞ્ઞાય પસ્સતી’’તિ ઇદં ઞાણં. ‘‘અથ નિબ્બિન્દતિ દુક્ખે એસ મગ્ગો વિસુદ્ધિયા’’તિ ઇદં ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ.

    ‘‘Sabbe dhammā anattā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘યે હિ કેચિ, સોણ 245, સમણા વા બ્રાહ્મણા વા અનિચ્ચેન રૂપેન દુક્ખેન વિપરિણામધમ્મેન ‘સેય્યોહમસ્મી’તિ વા સમનુપસ્સન્તિ, ‘સદિસોહમસ્મી’તિ વા સમનુપસ્સન્તિ, ‘હીનોહમસ્મી’તિ વા સમનુપસ્સન્તિ. કિમઞ્ઞત્ર યથાભૂતસ્સ અદસ્સના. અનિચ્ચાય વેદનાય…પે॰… અનિચ્ચાય સઞ્ઞાય…પે॰… અનિચ્ચેહિ સઙ્ખારેહિ…પે॰… અનિચ્ચેન વિઞ્ઞાણેન દુક્ખેન વિપરિણામધમ્મેન ‘સેય્યોહમસ્મી’તિ વા સમનુપસ્સન્તિ, ‘સદિસોહમસ્મી’તિ વા સમનુપસ્સન્તિ, ‘હીનોહમસ્મી’તિ વા સમનુપસ્સન્તિ, કિમઞ્ઞત્ર યથાભૂતસ્સ અદસ્સના’’તિ. ઇદં ઞેય્યં.

    ‘‘Ye hi keci, soṇa 246, samaṇā vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘sadisohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘hīnohamasmī’ti vā samanupassanti. Kimaññatra yathābhūtassa adassanā. Aniccāya vedanāya…pe… aniccāya saññāya…pe… aniccehi saṅkhārehi…pe… aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘sadisohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘hīnohamasmī’ti vā samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa adassanā’’ti. Idaṃ ñeyyaṃ.

    ‘‘યે ચ ખો કેચિ, સોણ, સમણા વા બ્રાહ્મણા વા અનિચ્ચેન રૂપેન દુક્ખેન વિપરિણામધમ્મેન ‘સેય્યોહમસ્મી’તિપિ ન સમનુપસ્સન્તિ, ‘સદિસોહમસ્મી’તિપિ ન સમનુપસ્સન્તિ, ‘હીનોહમસ્મી’તિપિ ન સમનુપસ્સન્તિ, કિમઞ્ઞત્ર યથાભૂતસ્સ દસ્સના. અનિચ્ચાય વેદનાય…પે॰… અનિચ્ચાય સઞ્ઞાય…પે॰… અનિચ્ચેહિ સઙ્ખારેહિ…પે॰… અનિચ્ચેન વિઞ્ઞાણેન દુક્ખેન વિપરિણામધમ્મેન ‘સેય્યોહમસ્મી’તિપિ ન સમનુપસ્સન્તિ, ‘સદિસોહમસ્મી’તિપિ ન સમનુપસ્સન્તિ, ‘હીનોહમસ્મી’તિપિ ન સમનુપસ્સન્તિ, કિમઞ્ઞત્ર યથાભૂતસ્સ દસ્સનાતિ. ઇદં ઞાણં.

    ‘‘Ye ca kho keci, soṇa, samaṇā vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘sadisohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘hīnohamasmī’tipi na samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa dassanā. Aniccāya vedanāya…pe… aniccāya saññāya…pe… aniccehi saṅkhārehi…pe… aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘sadisohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘hīnohamasmī’tipi na samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa dassanāti. Idaṃ ñāṇaṃ.

    ઇદં ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ.

    Idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    તત્થ કતમં દસ્સનં?

    Tattha katamaṃ dassanaṃ?

    ૧૧૫.

    115.

    ‘‘યે અરિયસચ્ચાનિ વિભાવયન્તિ, ગમ્ભીરપઞ્ઞેન સુદેસિતાનિ.

    ‘‘Ye ariyasaccāni vibhāvayanti, gambhīrapaññena sudesitāni.

    કિઞ્ચાપિ તે હોન્તિ ભુસં પમત્તા 247, ન તે ભવં અટ્ઠમમાદિયન્તી’’તિ.

    Kiñcāpi te honti bhusaṃ pamattā 248, na te bhavaṃ aṭṭhamamādiyantī’’ti.

    ઇદં દસ્સનં.

    Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘યથિન્દખીલો પથવિસ્સિતો સિયા, ચતુબ્ભિ વાતેહિ અસમ્પકમ્પિયો;

    ‘‘Yathindakhīlo pathavissito siyā, catubbhi vātehi asampakampiyo;

    તથૂપમં સપ્પુરિસં વદામિ, યો અરિયસચ્ચાનિ અવેચ્ચ પસ્સતી’’તિ.

    Tathūpamaṃ sappurisaṃ vadāmi, yo ariyasaccāni avecca passatī’’ti.

    ઇદં દસ્સનં.

    Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘ચતૂહિ, ભિક્ખવે, સોતાપત્તિયઙ્ગેહિ સમન્નાગતો અરિયસાવકો આકઙ્ખમાનો અત્તનાવ અત્તાનં બ્યાકરેય્ય ‘ખીણનિરયોમ્હિ, ખીણતિરચ્છાનયોનિ, ખીણપેત્તિવિસયો, ખીણાપાયદુગ્ગતિવિનિપાતો, સોતાપન્નોહમસ્મિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો, સત્તક્ખત્તુપરમં 249 દેવે ચ મનુસ્સે ચ સન્ધાવિત્વા સંસરિત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સામી’તિ. કતમેહિ ચતૂહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, અરિયસાવકસ્સ તથાગતે સદ્ધા નિવિટ્ઠા પતિટ્ઠિતા વિરૂળ્હા મૂલજાતા અસંહારિયા સમણેન વા બ્રાહ્મણેન વા દેવેન વા મારેન વા બ્રહ્મુના વા કેનચિ વા લોકસ્મિં સહ ધમ્મેન, ધમ્મે ખો પન નિટ્ઠં ગતો હોતિ, સ્વાક્ખાતો ભગવતા ધમ્મો સન્દિટ્ઠિકો અકાલિકો એહિપસ્સિકો ઓપનેય્યિકો પચ્ચત્તં વેદિતબ્બો વિઞ્ઞૂહિ, યદિદં મદનિમ્મદનો…પે॰… નિરોધો નિબ્બાનં, સહ ધમ્મિયા ખો પનસ્સ હોન્તિ ઇટ્ઠા કન્તા પિયા મનાપા ગિહી ચેવ પબ્બજિતા ચ. અરિયકન્તેહિ ખો પન સીલેહિ સમન્નાગતો હોતિ અખણ્ડેહિ અચ્છિદ્દેહિ અસબલેહિ અકમ્માસેહિ ભુજિસ્સેહિ વિઞ્ઞુપ્પસટ્ઠેહિ અપરામટ્ઠેહિ સમાધિસંવત્તનિકેહિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, ચતૂહિ સોતાપત્તિયઙ્ગેહિ સમન્નાગતો અરિયસાવકો આકઙ્ખમાનો અત્તનાવ અત્તાનં બ્યાકરેય્ય ‘ખીણનિરયોમ્હિ, ખીણતિરચ્છાનયોનિ, ખીણપેત્તિવિસયો, ખીણાપાયદુગ્ગતિવિનિપાતો, સોતાપન્નોહમસ્મિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો, સત્તક્ખત્તુપરમં દેવે ચ મનુસ્સે ચ સન્ધાવિત્વા સંસરિત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સામી’’’તિ.

    ‘‘Catūhi, bhikkhave, sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya ‘khīṇanirayomhi, khīṇatiracchānayoni, khīṇapettivisayo, khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo, sattakkhattuparamaṃ 250 deve ca manusse ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissāmī’ti. Katamehi catūhi? Idha, bhikkhave, ariyasāvakassa tathāgate saddhā niviṭṭhā patiṭṭhitā virūḷhā mūlajātā asaṃhāriyā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ saha dhammena, dhamme kho pana niṭṭhaṃ gato hoti, svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi, yadidaṃ madanimmadano…pe… nirodho nibbānaṃ, saha dhammiyā kho panassa honti iṭṭhā kantā piyā manāpā gihī ceva pabbajitā ca. Ariyakantehi kho pana sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññuppasaṭṭhehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṃvattanikehi. Imehi kho, bhikkhave, catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya ‘khīṇanirayomhi, khīṇatiracchānayoni, khīṇapettivisayo, khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo, sattakkhattuparamaṃ deve ca manusse ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissāmī’’’ti.

    ઇદં દસ્સનં.

    Idaṃ dassanaṃ.

    તત્થ કતમા ભાવના?

    Tattha katamā bhāvanā?

    ‘‘યસ્સિન્દ્રિયાનિ ભાવિતાનિ 251, અજ્ઝત્તં બહિદ્ધા ચ સબ્બલોકે;

    ‘‘Yassindriyāni bhāvitāni 252, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;

    નિબ્બિજ્ઝ ઇમં પરઞ્ચ લોકં, કાલં કઙ્ખતિ ભાવિતો સદન્તો’’તિ.

    Nibbijjha imaṃ parañca lokaṃ, kālaṃ kaṅkhati bhāvito sadanto’’ti.

    અયં ભાવના.

    Ayaṃ bhāvanā.

    ‘‘ચત્તારિમાનિ, ભિક્ખવે, ધમ્મપદાનિ 253. કતમાનિ ચત્તારિ? અનભિજ્ઝા ધમ્મપદં, અબ્યાપાદો ધમ્મપદં, સમ્માસતિ ધમ્મપદં, સમ્માસમાધિ ધમ્મપદં, ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, ચત્તારિ ધમ્મપદાની’’તિ. અયં ભાવના.

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, dhammapadāni 254. Katamāni cattāri? Anabhijjhā dhammapadaṃ, abyāpādo dhammapadaṃ, sammāsati dhammapadaṃ, sammāsamādhi dhammapadaṃ, imāni kho, bhikkhave, cattāri dhammapadānī’’ti. Ayaṃ bhāvanā.

    તત્થ કતમં દસ્સનઞ્ચ ભાવના ચ? ‘‘પઞ્ચ છિન્દે પઞ્ચ જહે’’તિ ઇદં દસ્સનં. ‘‘પઞ્ચ ચુત્તરિ ભાવયે. પઞ્ચ સઙ્ગાતિગો ભિક્ખુ, ઓઘતિણ્ણોતિ વુચ્ચતી’’તિ અયં ભાવના. ઇદં દસ્સનઞ્ચ ભાવના ચ.

    Tattha katamaṃ dassanañca bhāvanā ca? ‘‘Pañca chinde pañca jahe’’ti idaṃ dassanaṃ. ‘‘Pañca cuttari bhāvaye. Pañca saṅgātigo bhikkhu, oghatiṇṇoti vuccatī’’ti ayaṃ bhāvanā. Idaṃ dassanañca bhāvanā ca.

    ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, ઇન્દ્રિયાનિ 255. કતમાનિ તીણિ, અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયં અઞ્ઞિન્દ્રિયં અઞ્ઞાતાવિન્દ્રિયં. કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અનભિસમેતસ્સ દુક્ખસ્સ અરિયસચ્ચસ્સ અભિસમયાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ, અનભિસમેતસ્સ દુક્ખસમુદયસ્સ અરિયસચ્ચસ્સ…પે॰… દુક્ખનિરોધસ્સ…પે॰… દુક્ખનિરોધગામિનિયા પટિપદાય અરિયસચ્ચસ્સ અભિસમયાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ વીરિયં આરભતિ ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ. ઇદં, ભિક્ખવે, અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિય’’ન્તિ. ઇદં દસ્સનં.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, indriyāni 256. Katamāni tīṇi, anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ. Katamañca, bhikkhave, anaññātaññassāmītindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, anabhisametassa dukkhasamudayassa ariyasaccassa…pe… dukkhanirodhassa…pe… dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Idaṃ, bhikkhave, anaññātaññassāmītindriya’’nti. Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, અઞ્ઞિન્દ્રિયં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ‘ઇદં દુક્ખ’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખસમુદયો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખનિરોધો’તિ…પે॰… ‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. ઇદં, ભિક્ખવે, અઞ્ઞિન્દ્રિયં.

    ‘‘Katamañca, bhikkhave, aññindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Idaṃ, bhikkhave, aññindriyaṃ.

    ‘‘કતમઞ્ચ , ભિક્ખવે, અઞ્ઞાતાવિન્દ્રિયં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં નાપરં ઇત્થત્તાયાતિ પજાનાતિ. ઇદં, ભિક્ખવે, અઞ્ઞાતાવિન્દ્રિય’’ન્તિ. અયં ભાવના.

    ‘‘Katamañca , bhikkhave, aññātāvindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. Idaṃ, bhikkhave, aññātāvindriya’’nti. Ayaṃ bhāvanā.

    ઇદં દસ્સનઞ્ચ ભાવના ચ.

    Idaṃ dassanañca bhāvanā ca.

    ૧૧૬. તત્થ કતમં સકવચનં?

    116. Tattha katamaṃ sakavacanaṃ?

    ‘‘સબ્બપાપસ્સ અકરણં, કુસલસ્સ ઉપસમ્પદા;

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    સચિત્તપરિયોદાપનં, એતં બુદ્ધાન સાસન’’ન્તિ.

    Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti.

    ઇદં સકવચનં.

    Idaṃ sakavacanaṃ.

    ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, બાલસ્સ બાલલક્ખણાનિ બાલનિમિત્તાનિ બાલાપદાનાનિ, યેહિ બાલં બાલોતિ પરે સઞ્જાનન્તિ. કતમાનિ તીણિ? બાલો, ભિક્ખવે, દુચ્ચિન્તિતચિન્તી ચ હોતિ, દુબ્ભાસિતભાસી ચ હોતિ, દુક્કટકમ્મકારી 257 ચ હોતિ. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ બાલસ્સ બાલલક્ખણાનિ બાલનિમિત્તાનિ બાલાપદાનાનિ.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni, yehi bālaṃ bāloti pare sañjānanti. Katamāni tīṇi? Bālo, bhikkhave, duccintitacintī ca hoti, dubbhāsitabhāsī ca hoti, dukkaṭakammakārī 258 ca hoti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni.

    ‘‘તીણિમાનિ , ભિક્ખવે, પણ્ડિતસ્સ પણ્ડિતલક્ખણાનિ પણ્ડિતનિમિત્તાનિ પણ્ડિતાપદાનાનિ, યેહિ પણ્ડિતં પણ્ડિતોતિ પરે સઞ્જાનન્તિ. કતમાનિ તીણિ? પણ્ડિતો, ભિક્ખવે, સુચિન્તિતચિન્તી ચ હોતિ, સુભાસિતભાસી ચ હોતિ, સુકતકમ્મકારી ચ હોતિ. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ પણ્ડિતસ્સ પણ્ડિતલક્ખણાનિ પણ્ડિતનિમિત્તાનિ પણ્ડિતાપદાનાની’’તિ.

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānāni, yehi paṇḍitaṃ paṇḍitoti pare sañjānanti. Katamāni tīṇi? Paṇḍito, bhikkhave, sucintitacintī ca hoti, subhāsitabhāsī ca hoti, sukatakammakārī ca hoti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānānī’’ti.

    ઇદં સકવચનં.

    Idaṃ sakavacanaṃ.

    તત્થ કતમં પરવચનં?

    Tattha katamaṃ paravacanaṃ?

    ‘‘પથવીસમો નત્થિ વિત્થતો, નિન્નો પાતાલસમો ન વિજ્જતિ;

    ‘‘Pathavīsamo natthi vitthato, ninno pātālasamo na vijjati;

    મેરુસમો નત્થિ ઉન્નતો, ચક્કવત્તિસદિસો નત્થિ પોરિસો’’તિ.

    Merusamo natthi unnato, cakkavattisadiso natthi poriso’’ti.

    ઇદં પરવચનં.

    Idaṃ paravacanaṃ.

    ‘‘‘હોતુ , દેવાનમિન્દ, સુભાસિતેન જયોતિ. હોતુ, વેપચિત્તિ સુભાસિતેન જયોતિ. ભણ, વેપચિત્તિ, ગાથ’ન્તિ. અથ ખો, ભિક્ખવે, વેપચિત્તિ અસુરિન્દો ઇમં ગાથં અભાસિ –

    ‘‘‘Hotu , devānaminda, subhāsitena jayoti. Hotu, vepacitti subhāsitena jayoti. Bhaṇa, vepacitti, gātha’nti. Atha kho, bhikkhave, vepacitti asurindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ભિય્યો બાલા પભિજ્જેય્યું 259, નો ચસ્સ પટિસેધકો;

    ‘‘Bhiyyo bālā pabhijjeyyuṃ 260, no cassa paṭisedhako;

    તસ્મા ભુસેન દણ્ડેન, ધીરો બાલં નિસેધયે’’તિ.

    Tasmā bhusena daṇḍena, dhīro bālaṃ nisedhaye’’ti.

    ‘‘ભાસિતાય ખો પન, ભિક્ખવે, વેપચિત્તિના અસુરિન્દેન ગાથાય અસુરા અનુમોદિંસુ, દેવા તુણ્હી અહેસું. અથ ખો, ભિક્ખવે, વેપચિત્તિ અસુરિન્દો સક્કં દેવાનમિન્દં એતદવોચ ‘ભણ, દેવાનમિન્દ, ગાથ’ન્તિ. એવં વુત્તે, ભિક્ખવે, સક્કો દેવાનમિન્દો ઇમં ગાથં અભાસિ –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, vepacittinā asurindena gāthāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho, bhikkhave, vepacitti asurindo sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, devānaminda, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, sakko devānamindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘એતદેવ અહં મઞ્ઞે, બાલસ્સ પટિસેધનં;

    ‘‘Etadeva ahaṃ maññe, bālassa paṭisedhanaṃ;

    પરં સઙ્કુપિતં ઞત્વા, યો સતો ઉપસમ્મતી’’તિ.

    Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammatī’’ti.

    ‘‘ભાસિતાય ખો પન, ભિક્ખવે, સક્કેન દેવાનમિન્દેન ગાથાય દેવા અનુમોદિંસુ, અસુરા તુણ્હી અહેસું. અથ ખો, ભિક્ખવે, સક્કો દેવાનમિન્દો વેપચિત્તિં અસુરિન્દં એતદવોચ ‘ભણ, વેપચિત્તિ, ગાથ’ન્તિ. એવં વુત્તે, ભિક્ખવે, વેપચિત્તિ અસુરિન્દો ઇમં ગાથં અભાસિ –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, sakkena devānamindena gāthāya devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho, bhikkhave, sakko devānamindo vepacittiṃ asurindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, vepacitti, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, vepacitti asurindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘એતદેવ તિતિક્ખાય, વજ્જં પસ્સામિ વાસવ;

    ‘‘Etadeva titikkhāya, vajjaṃ passāmi vāsava;

    યદા નં મઞ્ઞતિ 261 બાલો, ભયા મ્યાયં તિતિક્ખતિ;

    Yadā naṃ maññati 262 bālo, bhayā myāyaṃ titikkhati;

    અજ્ઝારુહતિ દુમ્મેધો, ગોવ ભિય્યો પલાયિન’’ન્તિ.

    Ajjhāruhati dummedho, gova bhiyyo palāyina’’nti.

    ‘‘ભાસિતાય ખો પન, ભિક્ખવે, વેપચિત્તિના અસુરિન્દેન ગાથાય અસુરા અનુમોદિંસુ, દેવા તુણ્હી અહેસું. અથ ખો વેપચિત્તિ અસુરિન્દો સક્કં દેવાનમિન્દં એતદવોચ ‘ભણ, દેવાનમિન્દ, ગાથ’ન્તિ. એવં વુત્તે, ભિક્ખવે, સક્કો દેવાનમિન્દો ઇમા ગાથાયો અભાસિ –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, vepacittinā asurindena gāthāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho vepacitti asurindo sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, devānaminda, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, sakko devānamindo imā gāthāyo abhāsi –

    ‘‘કામં મઞ્ઞતુ વા મા વા, ભયા મ્યાયં તિતિક્ખતિ;

    ‘‘Kāmaṃ maññatu vā mā vā, bhayā myāyaṃ titikkhati;

    સદત્થપરમા અત્થા, ખન્તા ભિય્યો ન વિજ્જતિ.

    Sadatthaparamā atthā, khantā bhiyyo na vijjati.

    ‘‘યો હવે બલવા સન્તો, દુબ્બલસ્સ તિતિક્ખતિ;

    ‘‘Yo have balavā santo, dubbalassa titikkhati;

    તમાહુ પરમં ખન્તિં, નિચ્ચં ખમતિ દુબ્બલો.

    Tamāhu paramaṃ khantiṃ, niccaṃ khamati dubbalo.

    ‘‘અબલં તં બલં આહુ, યસ્સ બાલબલં બલં;

    ‘‘Abalaṃ taṃ balaṃ āhu, yassa bālabalaṃ balaṃ;

    બલસ્સ ધમ્મગુત્તસ્સ, પટિવત્તા ન વિજ્જતિ.

    Balassa dhammaguttassa, paṭivattā na vijjati.

    ‘‘તસ્સેવ તેન પાપિયો, યો કુદ્ધં પટિકુજ્ઝતિ;

    ‘‘Tasseva tena pāpiyo, yo kuddhaṃ paṭikujjhati;

    કુદ્ધં અપ્પટિકુજ્ઝન્તો, સઙ્ગામં જેતિ દુજ્જયં.

    Kuddhaṃ appaṭikujjhanto, saṅgāmaṃ jeti dujjayaṃ.

    ‘‘ઉભિન્નમત્થં ચરતિ, અત્તનો ચ પરસ્સ ચ;

    ‘‘Ubhinnamatthaṃ carati, attano ca parassa ca;

    પરં સઙ્કુપિતં ઞત્વા, યો સતો ઉપસમ્મતિ.

    Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammati.

    ‘‘ઉભિન્નં તિકિચ્છન્તાનં, અત્તનો ચ પરસ્સ ચ;

    ‘‘Ubhinnaṃ tikicchantānaṃ, attano ca parassa ca;

    જના મઞ્ઞન્તિ બાલોતિ, યે ધમ્મસ્સ અકોવિદા’’તિ.

    Janā maññanti bāloti, ye dhammassa akovidā’’ti.

    ‘‘ભાસિતાસુ ખો પન, ભિક્ખવે, સક્કેન દેવાનમિન્દેન ગાથાસુ દેવા અનુમોદિંસુ, અસુરા તુણ્હી અહેસુ’’ન્તિ. ઇદં પરવચનં.

    ‘‘Bhāsitāsu kho pana, bhikkhave, sakkena devānamindena gāthāsu devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesu’’nti. Idaṃ paravacanaṃ.

    ૧૧૭. તત્થ કતમં સકવચનઞ્ચ પરવચનઞ્ચ?

    117. Tattha katamaṃ sakavacanañca paravacanañca?

    યઞ્ચ પત્તં યઞ્ચ પત્તબ્બં ઉભયમેતં રજાનુકિણ્ણં આતુરસ્સાનુસિક્ખતો. યે ચ સિક્ખાસારા સીલં વતં જીવિતં બ્રહ્મચરિયં ઉપટ્ઠાનસારા, અયમેકો અન્તો. યે ચ એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો ‘‘નત્થિ કામેસુ દોસો’’તિ, અયં દુતિયો અન્તો. ઇચ્ચેતે ઉભો અન્તા કટસિવડ્ઢના કટસિયો દિટ્ઠિં વડ્ઢેન્તિ. એતે ઉભો અન્તે અનભિઞ્ઞાય ઓલીયન્તિ એકે અતિધાવન્તિ એકેતિ. ઇદં પરવચનં.

    Yañca pattaṃ yañca pattabbaṃ ubhayametaṃ rajānukiṇṇaṃ āturassānusikkhato. Ye ca sikkhāsārā sīlaṃ vataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ upaṭṭhānasārā, ayameko anto. Ye ca evaṃvādino evaṃdiṭṭhino ‘‘natthi kāmesu doso’’ti, ayaṃ dutiyo anto. Iccete ubho antā kaṭasivaḍḍhanā kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhenti. Ete ubho ante anabhiññāya olīyanti eke atidhāvanti eketi. Idaṃ paravacanaṃ.

    યે ચ ખો તે ઉભો અન્તે અભિઞ્ઞાય તત્ર ચ ન અહેસું, તેન ચ અમઞ્ઞિંસુ, વટ્ટં તેસં નત્થિ પઞ્ઞાપનાયાતિ. ઇદં સકવચનં. અયં ઉદાનો સકવચનઞ્ચ પરવચનઞ્ચ.

    Ye ca kho te ubho ante abhiññāya tatra ca na ahesuṃ, tena ca amaññiṃsu, vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāyāti. Idaṃ sakavacanaṃ. Ayaṃ udāno sakavacanañca paravacanañca.

    રાજા પસેનદિ 263 કોસલો ભગવન્તં એતદવોચ – ઇધ મય્હં, ભન્તે, રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ ‘‘કેસં નુ ખો પિયો અત્તા, કેસં અપ્પિયો અત્તા’’તિ. તસ્સ મય્હં, ભન્તે, એતદહોસિ ‘‘યે ચ ખો કેચિ કાયેન દુચ્ચરિતં ચરન્તિ, વાચાય દુચ્ચરિતં ચરન્તિ, મનસા દુચ્ચરિતં ચરન્તિ, તેસં અપ્પિયો અત્તા. કિઞ્ચાપિ તે એવં વદેય્યું ‘પિયો નો અત્તા’તિ, અથ ખો તેસં અપ્પિયો અત્તા. તં કિસ્સ હેતુ? યં હિ અપ્પિયો અપ્પિયસ્સ કરેય્ય, તં તે અત્તનાવ અત્તનો કરોન્તિ, તસ્મા તેસં અપ્પિયો અત્તા. યે ચ ખો કેચિ કાયેન સુચરિતં ચરન્તિ, વાચાય સુચરિતં ચરન્તિ, મનસા સુચરિતં ચરન્તિ, તેસં પિયો અત્તા. કિઞ્ચાપિ તે એવં વદેય્યું ‘અપ્પિયો નો અત્તા’તિ, અથ ખો તેસં પિયો અત્તા. તં કિસ્સ હેતુ? યં હિ પિયો પિયસ્સ કરેય્ય . તં તે અત્તનાવ અત્તનો કરોન્તિ. તસ્મા તેસં પિયો અત્તા’’તિ.

    Rājā pasenadi 264 kosalo bhagavantaṃ etadavoca – idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘kesaṃ nu kho piyo attā, kesaṃ appiyo attā’’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi ‘‘ye ca kho keci kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti, tesaṃ appiyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘piyo no attā’ti, atha kho tesaṃ appiyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi appiyo appiyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ appiyo attā. Ye ca kho keci kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti, tesaṃ piyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘appiyo no attā’ti, atha kho tesaṃ piyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi piyo piyassa kareyya . Taṃ te attanāva attano karonti. Tasmā tesaṃ piyo attā’’ti.

    ‘‘એવમેતં, મહારાજ, એવમેતં, મહારાજ, યે હિ કેચિ, મહારાજ, કાયેન દુચ્ચરિતં ચરન્તિ, વાચાય દુચ્ચરિતં ચરન્તિ, મનસા દુચ્ચરિતં ચરન્તિ તસ્મા તેસં અપ્પિયો અત્તા. કિઞ્ચાપિ તે એવં વદેય્યું ‘પિયો નો અત્તા’તિ, અથ ખો તેસં અપ્પિયો અત્તા. તં કિસ્સ હેતુ? યં હિ, મહારાજ, અપ્પિયો અપ્પિયસ્સ કરેય્ય, તં તે અત્તનાવ અત્તનો કરોન્તિ, તસ્મા તેસં અપ્પિયો અત્તા. યે ચ ખો કેચિ મહારાજ કાયેન સુચરિતં ચરન્તિ, વાચાય સુચરિતં ચરન્તિ, મનસા સુચરિતં ચરન્તિ, તેસં પિયો અત્તા. કિઞ્ચાપિ તે એવં વદેય્યું ‘અપ્પિયો નો અત્તા’તિ, અથ ખો તેસં પિયો અત્તા. તં કિસ્સ હેતુ? યં હિ, મહારાજ, પિયો પિયસ્સ કરેય્ય, તં તે અત્તનાવ અત્તનો કરોન્તિ, તસ્મા તેસં પિયો અત્તાતિ. ઇદમવોચ ભગવા…પે॰… સત્થા –

    ‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja, ye hi keci, mahārāja, kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti tasmā tesaṃ appiyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘piyo no attā’ti, atha kho tesaṃ appiyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi, mahārāja, appiyo appiyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ appiyo attā. Ye ca kho keci mahārāja kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti, tesaṃ piyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘appiyo no attā’ti, atha kho tesaṃ piyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi, mahārāja, piyo piyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ piyo attāti. Idamavoca bhagavā…pe… satthā –

    ‘‘અત્તાનઞ્ચે પિયં જઞ્ઞા, ન નં પાપેન સંયુજે;

    ‘‘Attānañce piyaṃ jaññā, na naṃ pāpena saṃyuje;

    ન હિ તં સુલભં હોતિ, સુખં દુક્કટકારિના.

    Na hi taṃ sulabhaṃ hoti, sukhaṃ dukkaṭakārinā.

    ‘‘અન્તકેનાધિપન્નસ્સ 265, જહતો માનુસં ભવં;

    ‘‘Antakenādhipannassa 266, jahato mānusaṃ bhavaṃ;

    કિં હિ તસ્સ સકં હોતિ, કિઞ્ચ આદાય ગચ્છતિ;

    Kiṃ hi tassa sakaṃ hoti, kiñca ādāya gacchati;

    કિઞ્ચસ્સ અનુગં હોતિ, છાયાવ અનપાયિની.

    Kiñcassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘ઉભો પુઞ્ઞઞ્ચ પાપઞ્ચ, યં મચ્ચો કુરુતે ઇધ;

    ‘‘Ubho puññañca pāpañca, yaṃ macco kurute idha;

    તઞ્હિ તસ્સ સકં હોતિ, તંવ આદાય ગચ્છતિ;

    Tañhi tassa sakaṃ hoti, taṃva ādāya gacchati;

    તંવસ્સ અનુગં હોતિ, છાયાવ અનપાયિની.

    Taṃvassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘તસ્મા કરેય્ય કલ્યાણં, નિચયં સમ્પરાયિકં;

    ‘‘Tasmā kareyya kalyāṇaṃ, nicayaṃ samparāyikaṃ;

    પુઞ્ઞાનિ પરલોકસ્મિં, પતિટ્ઠા હોન્તિ પાણિન’’ન્તિ.

    Puññāni paralokasmiṃ, patiṭṭhā honti pāṇina’’nti.

    ઇદં સુત્તં પરવચનં. અનુગીતિ સકવચનં. ઇદં સકવચનઞ્ચ પરવચનઞ્ચ.

    Idaṃ suttaṃ paravacanaṃ. Anugīti sakavacanaṃ. Idaṃ sakavacanañca paravacanañca.

    ૧૧૮. તત્થ કતમં વિસજ્જનીયં?

    118. Tattha katamaṃ visajjanīyaṃ?

    પઞ્હે પુચ્છિતે ઇદં અભિઞ્ઞેય્યં, ઇદં પરિઞ્ઞેય્યં, ઇદં પહાતબ્બં, ઇદં ભાવેતબ્બં, ઇદં સચ્છિકાતબ્બં, ઇમે ધમ્મા એવંગહિતા ઇદં ફલં નિબ્બત્તયન્તિ. તેસં એવંગહિતાનં અયમત્થો ઇતિ ઇદં વિસજ્જનીયં. ‘‘ઉળારો બુદ્ધો ભગવા’’તિ બુદ્ધઉળારતં ધમ્મસ્વાક્ખાતતં સઙ્ઘસુપ્પટિપત્તિઞ્ચ એકંસેનેવ નિદ્દિસે. ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા’’તિ ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા દુક્ખા’’તિ ‘‘સબ્બે ધમ્મા અનત્તા’’તિ એકંસેનેવ નિદ્દિસે. યં વા પનઞ્ઞમ્પિ એવં જાતિયં. ઇદં વિસજ્જનીયં.

    Pañhe pucchite idaṃ abhiññeyyaṃ, idaṃ pariññeyyaṃ, idaṃ pahātabbaṃ, idaṃ bhāvetabbaṃ, idaṃ sacchikātabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā idaṃ phalaṃ nibbattayanti. Tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayamattho iti idaṃ visajjanīyaṃ. ‘‘Uḷāro buddho bhagavā’’ti buddhauḷārataṃ dhammasvākkhātataṃ saṅghasuppaṭipattiñca ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti ekaṃseneva niddise. Yaṃ vā panaññampi evaṃ jātiyaṃ. Idaṃ visajjanīyaṃ.

    તત્થ કતમં અવિસજ્જનીયં?

    Tattha katamaṃ avisajjanīyaṃ?

    ‘‘આકઙ્ખતો તે નરદમ્મસારથિ 267, દેવા મનુસ્સા મનસા વિચિન્તિતં;

    ‘‘Ākaṅkhato te naradammasārathi 268, devā manussā manasā vicintitaṃ;

    સબ્બે ન જઞ્ઞા કસિણાપિ પાણિનો, સન્તં સમાધિં અરણં નિસેવતો;

    Sabbe na jaññā kasiṇāpi pāṇino, santaṃ samādhiṃ araṇaṃ nisevato;

    કિન્તં ભગવા આકઙ્ખતી’’તિ.

    Kintaṃ bhagavā ākaṅkhatī’’ti.

    ઇદં અવિસજ્જનીયં.

    Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    એત્તકો ભગવા સીલક્ખન્ધે સમાધિક્ખન્ધે પઞ્ઞાક્ખન્ધે વિમુત્તિક્ખન્ધે વિમુત્તિઞાણદસ્સનક્ખન્ધે ઇરિયાયં પભાવે હિતેસિતાયં કરુણાયં ઇદ્ધિયન્તિ. ઇદં અવિસજ્જનીયં.

    Ettako bhagavā sīlakkhandhe samādhikkhandhe paññākkhandhe vimuttikkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhe iriyāyaṃ pabhāve hitesitāyaṃ karuṇāyaṃ iddhiyanti. Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ‘‘તથાગતસ્સ, ભિક્ખવે, અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ લોકે ઉપ્પાદા તિણ્ણં રતનાનં ઉપ્પાદો બુદ્ધરતનસ્સ ધમ્મરતનસ્સ સઙ્ઘરતનસ્સ’’. કિં પમાણાનિ તીણિ રતનાનીતિ? ઇદં અવિસજ્જનીયં.

    ‘‘Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa loke uppādā tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppādo buddharatanassa dhammaratanassa saṅgharatanassa’’. Kiṃ pamāṇāni tīṇi ratanānīti? Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    બુદ્ધવિસયો અવિસજ્જનીયો. પુગ્ગલપરોપરઞ્ઞુતા અવિસજ્જનીયા. ‘‘પુબ્બા, ભિક્ખવે, કોટિ ન પઞ્ઞાયતિ અવિજ્જાનીવરણાનં સત્તાનં તણ્હાસંયોજનાનં સકિં નિરયં સકિં તિરચ્છાનયોનિં સકિં પેત્તિવિસયં સકિં અસુરયોનિં સકિં દેવે સકિં મનુસ્સે સન્ધાવિતં સંસરિતં’’. કતમા પુબ્બા કોટીતિ અવિસજ્જનીયં. ન પઞ્ઞાયતીતિ સાવકાનં ઞાણવેકલ્લેન. દુવિધા બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં દેસના અત્તૂપનાયિકા ચ પરૂપનાયિકા ચ. ન પઞ્ઞાયતીતિ પરૂપનાયિકા. નત્થિ બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં અવિજાનનાતિ 269 અત્તૂપનાયિકા. યથા ભગવા કોકાલિકં ભિક્ખું આરબ્ભ અઞ્ઞતરં ભિક્ખું એવમાહ –

    Buddhavisayo avisajjanīyo. Puggalaparoparaññutā avisajjanīyā. ‘‘Pubbā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sakiṃ nirayaṃ sakiṃ tiracchānayoniṃ sakiṃ pettivisayaṃ sakiṃ asurayoniṃ sakiṃ deve sakiṃ manusse sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ’’. Katamā pubbā koṭīti avisajjanīyaṃ. Na paññāyatīti sāvakānaṃ ñāṇavekallena. Duvidhā buddhānaṃ bhagavantānaṃ desanā attūpanāyikā ca parūpanāyikā ca. Na paññāyatīti parūpanāyikā. Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāti 270 attūpanāyikā. Yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbha aññataraṃ bhikkhuṃ evamāha –

    ‘‘સેય્યથાપિ , ભિક્ખુ, વીસતિખારિકો કોસલકો તિલવાહો…પે॰… ન ત્વેવ એકો અબ્બુદો નિરયો. સેય્યથાપિ ભિક્ખુ, વીસતિ અબ્બુદા નિરયા, એવમેકો નિરબ્બુદો નિરયો 271. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, વીસતિ નિરબ્બુદા નિરયા, એવમેકો અબબો નિરયો. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, વીસતિ અબબા નિરયા, એવમેકો અટટો નિરયો. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, વીસતિ અટટા નિરયા, એવમેકો અહહો નિરયો. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, વીસતિ અહહા નિરયા, એવમેકો કુમુદો નિરયો. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, વીસતિ કુમુદા નિરયા, એવમેકો સોગન્ધિકો નિરયો. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, વીસતિ સોગન્ધિકા નિરયા, એવમેકો ઉપ્પલકો નિરયો 272. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, વીસતિ ઉપ્પલકા નિરયા, એવમેકો પુણ્ડરીકો નિરયો. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, વીસતિ પુણ્ડરીકા નિરયા, એવમેકો પદુમો નિરયો. પદુમે પન, ભિક્ખુ, નિરયે કોકાલિકો ભિક્ખુ ઉપપન્નો સારિપુત્તમોગ્ગલ્લાનેસુ ચિત્તં આઘાતેત્વા’’તિ. યં વા પન કિઞ્ચિ ભગવા આહ ‘‘અયં અપ્પમેય્યો અસઙ્ખ્યેયો’’તિ. સબ્બં તં અવિસજ્જનીયં. ઇદં અવિસજ્જનીયં.

    ‘‘Seyyathāpi , bhikkhu, vīsatikhāriko kosalako tilavāho…pe… na tveva eko abbudo nirayo. Seyyathāpi bhikkhu, vīsati abbudā nirayā, evameko nirabbudo nirayo 273. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati nirabbudā nirayā, evameko ababo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati ababā nirayā, evameko aṭaṭo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati aṭaṭā nirayā, evameko ahaho nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati ahahā nirayā, evameko kumudo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati kumudā nirayā, evameko sogandhiko nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati sogandhikā nirayā, evameko uppalako nirayo 274. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati uppalakā nirayā, evameko puṇḍarīko nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati puṇḍarīkā nirayā, evameko padumo nirayo. Padume pana, bhikkhu, niraye kokāliko bhikkhu upapanno sāriputtamoggallānesu cittaṃ āghātetvā’’ti. Yaṃ vā pana kiñci bhagavā āha ‘‘ayaṃ appameyyo asaṅkhyeyo’’ti. Sabbaṃ taṃ avisajjanīyaṃ. Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ૧૧૯. તત્થ કતમં વિસજ્જનીયઞ્ચ અવિસજ્જનીયઞ્ચ, યદા સો ઉપકો આજીવકો ભગવન્તં આહ ‘‘કુહિં, આવુસો ગોતમ, ગમિસ્સસી’’તિ. ભગવા આહ –

    119. Tattha katamaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca, yadā so upako ājīvako bhagavantaṃ āha ‘‘kuhiṃ, āvuso gotama, gamissasī’’ti. Bhagavā āha –

    ‘‘બારાણસિં ગમિસ્સામિ, અહં તં અમતદુન્દુભિં;

    ‘‘Bārāṇasiṃ gamissāmi, ahaṃ taṃ amatadundubhiṃ;

    ધમ્મચક્કં પવત્તેતું, લોકે અપ્પટિવત્તિય’’ન્તિ.

    Dhammacakkaṃ pavattetuṃ, loke appaṭivattiya’’nti.

    ઉપકો આજીવકો આહ ‘‘‘જિનો’તિ ખો આવુસો, ભો ગોતમ, પટિજાનાસી’’તિ. ભગવા આહ –

    Upako ājīvako āha ‘‘‘jino’ti kho āvuso, bho gotama, paṭijānāsī’’ti. Bhagavā āha –

    ‘‘માદિસા વે જિના 275 હોન્તિ, યે પત્તા આસવક્ખયં;

    ‘‘Mādisā ve jinā 276 honti, ye pattā āsavakkhayaṃ;

    જિતા મે પાપકા ધમ્મા, તસ્માહં ઉપકા જિનો’’તિ.

    Jitā me pāpakā dhammā, tasmāhaṃ upakā jino’’ti.

    કથં જિનો કેન જિનોતિ વિસજ્જનીયં. કતમો જિનોતિ અવિસજ્જનીયં. કતમો આસવક્ખયો, રાગક્ખયો દોસક્ખયો મોહક્ખયોતિ વિસજ્જનીયં. કિત્તકો આસવક્ખયોતિ અવિસજ્જનીયં. ઇદં વિસજ્જનીયઞ્ચ અવિસજ્જનીયઞ્ચ.

    Kathaṃ jino kena jinoti visajjanīyaṃ. Katamo jinoti avisajjanīyaṃ. Katamo āsavakkhayo, rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti visajjanīyaṃ. Kittako āsavakkhayoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    અત્થિ તથાગતોતિ વિસજ્જનીયં. અત્થિ રૂપન્તિ વિસજ્જનીયં. રૂપં તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. રૂપવા તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. રૂપે તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. તથાગતે રૂપન્તિ અવિસજ્જનીયં. એવં અત્થિ વેદના…પે॰… સઞ્ઞા…પે॰… સઙ્ખારા…પે॰… અત્થિ વિઞ્ઞાણન્તિ વિસજ્જનીયં. વિઞ્ઞાણં તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. વિઞ્ઞાણવા તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. વિઞ્ઞાણે તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. તથાગતે વિઞ્ઞાણન્તિ અવિસજ્જનીયં. અઞ્ઞત્ર રૂપેન તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. અઞ્ઞત્ર વેદનાય…પે॰… સઞ્ઞાય…પે॰… સઙ્ખારેહિ…પે॰… વિઞ્ઞાણેન તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. અયં સો તથાગતો અરૂપકો…પે॰… અવેદનકો…પે॰… અસઞ્ઞકો…પે॰… અસઙ્ખારકો…પે॰… અવિઞ્ઞાણકોતિ અવિસજ્જનીયં. ઇદં વિસજ્જનીયઞ્ચ અવિસજ્જનીયઞ્ચ.

    Atthi tathāgatoti visajjanīyaṃ. Atthi rūpanti visajjanīyaṃ. Rūpaṃ tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Rūpavā tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Rūpe tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Tathāgate rūpanti avisajjanīyaṃ. Evaṃ atthi vedanā…pe… saññā…pe… saṅkhārā…pe… atthi viññāṇanti visajjanīyaṃ. Viññāṇaṃ tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Viññāṇavā tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Viññāṇe tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Tathāgate viññāṇanti avisajjanīyaṃ. Aññatra rūpena tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Aññatra vedanāya…pe… saññāya…pe… saṅkhārehi…pe… viññāṇena tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Ayaṃ so tathāgato arūpako…pe… avedanako…pe… asaññako…pe… asaṅkhārako…pe… aviññāṇakoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    પસ્સતિ ભગવા દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે ચવમાને ઉપપજ્જમાને એવં સબ્બં…પે॰… યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતીતિ વિસજ્જનીયં. કતમે સત્તા, કતમો તથાગતોતિ અવિસજ્જનીયં. ઇદં વિસજ્જનીયઞ્ચ અવિસજ્જનીયઞ્ચ.

    Passati bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte cavamāne upapajjamāne evaṃ sabbaṃ…pe… yathākammūpage satte pajānātīti visajjanīyaṃ. Katame sattā, katamo tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    અત્થિ તથાગતોતિ વિસજ્જનીયં. અત્થિ તથાગતો પરં મરણાતિ અવિસજ્જનીયં. ઇદં વિસજ્જનીયઞ્ચ અવિસજ્જનીયઞ્ચ.

    Atthi tathāgatoti visajjanīyaṃ. Atthi tathāgato paraṃ maraṇāti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    ૧૨૦. તત્થ કતમં કમ્મં?

    120. Tattha katamaṃ kammaṃ?

    ‘‘અન્તકેનાધિપન્નસ્સ , જહતો માનુસં ભવં;

    ‘‘Antakenādhipannassa , jahato mānusaṃ bhavaṃ;

    કિં હિ તસ્સ સકં હોતિ, કિઞ્ચ આદાય ગચ્છતિ;

    Kiṃ hi tassa sakaṃ hoti, kiñca ādāya gacchati;

    કિઞ્ચસ્સ અનુગં હોતિ, છાયાવ અનપાયિની.

    Kiñcassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘ઉભો પુઞ્ઞઞ્ચ પાપઞ્ચ, યં મચ્ચો કુરુતે ઇધ;

    ‘‘Ubho puññañca pāpañca, yaṃ macco kurute idha;

    તઞ્હિ તસ્સ સકં હોતિ, તંવ 277 આદાય ગચ્છતિ;

    Tañhi tassa sakaṃ hoti, taṃva 278 ādāya gacchati;

    તંવસ્સ અનુગં હોતિ, છાયાવ અનપાયિની’’તિ.

    Taṃvassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī’’ti.

    ઇદં કમ્મં.

    Idaṃ kammaṃ.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, બાલં પીઠસમારૂળ્હં વા મઞ્ચસમારૂળ્હં વા છમાયં 279 વા સેમાનં યાનિસ્સ પુબ્બે પાપકાનિ કમ્માનિ કતાનિ કાયેન દુચ્ચરિતાનિ વાચાય દુચ્ચરિતાનિ મનસા દુચ્ચરિતાનિ, તાનિસ્સ તમ્હિ સમયે ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, મહતં પબ્બતકૂટાનં છાયા સાયન્હસમયં પથવિયં ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, બાલં પીઠસમારૂળ્હં વા મઞ્ચસમારૂળ્હં વા છમાયં વા સેમાનં યાનિસ્સ પુબ્બે પાપકાનિ કમ્માનિ કતાનિ કાયેન દુચ્ચરિતાનિ વાચાય દુચ્ચરિતાનિ મનસા દુચ્ચરિતાનિ, તાનિસ્સ તમ્હિ સમયે ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. તત્ર, ભિક્ખવે, બાલસ્સ એવં હોતિ ‘અકતં વત મે કલ્યાણં, અકતં કુસલં, અકતં ભીરુત્તાણં. કતં પાપં, કતં લુદ્દં, કતં કિબ્બિસં, યાવતા ભો અકતકલ્યાણાનં અકતકુસલાનં અકતભીરુત્તાણાનં કતપાપાનં કતલુદ્દાનં કતકિબ્બિસાનં ગતિ, તં ગતિં પેચ્ચ ગચ્છામી’તિ, સો સોચતિ કિલમતિ પરિદેવતિ ઉરત્તાળિં કન્દતિ સમ્મોહં આપજ્જતી’’તિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ 280 vā semānaṃ yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Evameva kho, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti ‘akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttāṇaṃ. Kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisaṃ, yāvatā bho akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ gati, taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti, so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjatī’’ti.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, પણ્ડિતં પીઠસમારૂળ્હં વા મઞ્ચસમારૂળ્હં વા છમાયં વા સેમાનં યાનિસ્સ પુબ્બે કલ્યાણાનિ કમ્માનિ કતાનિ કાયેન સુચરિતાનિ વાચાય સુચરિતાનિ મનસા સુચરિતાનિ, તાનિસ્સ તમ્હિ સમયે ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, મહતં પબ્બતકૂટાનં છાયા સાયન્હસમયં પથવિયં ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, પણ્ડિતં પીઠસમારૂળ્હં વા મઞ્ચસમારૂળ્હં વા છમાયં વા સેમાનં યાનિસ્સ પુબ્બે કલ્યાણાનિ કમ્માનિ કતાનિ કાયેન સુચરિતાનિ વાચાય સુચરિતાનિ મનસા સુચરિતાનિ, તાનિસ્સ તમ્હિ સમયે ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. તત્ર, ભિક્ખવે, પણ્ડિતસ્સ ‘એવં હોતિ અકતં વત મે પાપં , અકતં લુદ્દં, અકતં કિબ્બિસં. કતં કલ્યાણં, કતં કુસલં, કતં ભીરુત્તાણં, યાવતા ભો અકતપાપાનં અકતલુદ્દાનં અકતકિબ્બિસાનં કતકલ્યાણાનં કતકુસલાનં કતભીરુત્તાણાનં ગતિ, તં ગતિં પેચ્ચ ગચ્છામી’તિ, સો ન સોચતિ ન કિલમતિ ન પરિદેવતિ ન ઉરત્તાળિં કન્દતિ ન સમ્મોહં આપજ્જતિ, ‘કતં મે પુઞ્ઞં, અકતં પાપં, યા ભવિસ્સતિ ગતિ અકતપાપસ્સ અકતલુદ્દસ્સ અકતકિબ્બિસસ્સ કતપુઞ્ઞસ્સ કતકુસલસ્સ કતભીરુત્તાણસ્સ, તં પેચ્ચ ભવે ગતિં પચ્ચનુભવિસ્સામી’તિ વિપ્પટિસારો ન જાયતિ. અવિપ્પટિસારિનો ખો, ભિક્ખવે, ઇત્થિયા વા પુરિસસ્સ વા ગિહિનો વા પબ્બજિતસ્સ વા ભદ્દકં મરણં ભદ્દિકા કાલઙ્કિરિયાતિ વદામી’’તિ. ઇદં કમ્મં.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Evameva kho, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, paṇḍitassa ‘evaṃ hoti akataṃ vata me pāpaṃ , akataṃ luddaṃ, akataṃ kibbisaṃ. Kataṃ kalyāṇaṃ, kataṃ kusalaṃ, kataṃ bhīruttāṇaṃ, yāvatā bho akatapāpānaṃ akataluddānaṃ akatakibbisānaṃ katakalyāṇānaṃ katakusalānaṃ katabhīruttāṇānaṃ gati, taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti, so na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati, ‘kataṃ me puññaṃ, akataṃ pāpaṃ, yā bhavissati gati akatapāpassa akataluddassa akatakibbisassa katapuññassa katakusalassa katabhīruttāṇassa, taṃ pecca bhave gatiṃ paccanubhavissāmī’ti vippaṭisāro na jāyati. Avippaṭisārino kho, bhikkhave, itthiyā vā purisassa vā gihino vā pabbajitassa vā bhaddakaṃ maraṇaṃ bhaddikā kālaṅkiriyāti vadāmī’’ti. Idaṃ kammaṃ.

    ‘‘તીણિમાનિ , ભિક્ખવે, દુચ્ચરિતાનિ. કતમાનિ તીણિ, કાયદુચ્ચરિતં વચીદુચ્ચરિતં મનોદુચ્ચરિતં. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ દુચ્ચરિતાનિ. તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, સુચરિતાનિ. કતમાનિ તીણિ? કાયસુચરિતં વચીસુચરિતં મનોસુચરિતં. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ સુચરિતાનિ. ઇદં કમ્મં.

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, duccaritāni. Katamāni tīṇi, kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi duccaritāni. Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni. Katamāni tīṇi? Kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi sucaritāni. Idaṃ kammaṃ.

    તત્થ કતમો વિપાકો?

    Tattha katamo vipāko?

    ‘‘લાભા વો, ભિક્ખવે, સુલદ્ધં વો, ભિક્ખવે, ખણો વો, ભિક્ખવે, પટિલદ્ધો બ્રહ્મચરિયવાસાય. દિટ્ઠા મયા, ભિક્ખવે, છ ફસ્સાયતનિકા નામ નિરયા. તત્થ યં કિઞ્ચિ ચક્ખુના રૂપં પસ્સતિ અનિટ્ઠરૂપંયેવ પસ્સતિ, નો ઇટ્ઠરૂપં. અકન્તરૂપંયેવ પસ્સતિ, નો કન્તરૂપં. અમનાપરૂપંયેવ પસ્સતિ, નો મનાપરૂપં.

    ‘‘Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāya. Diṭṭhā mayā, bhikkhave, cha phassāyatanikā nāma nirayā. Tattha yaṃ kiñci cakkhunā rūpaṃ passati aniṭṭharūpaṃyeva passati, no iṭṭharūpaṃ. Akantarūpaṃyeva passati, no kantarūpaṃ. Amanāparūpaṃyeva passati, no manāparūpaṃ.

    યં કિઞ્ચિ સોતેન સદ્દં સુણાતિ…પે॰… ઘાનેન…પે॰… જિવ્હાય…પે॰… કાયેન…પે॰… યં કિઞ્ચિ મનસા ધમ્મં વિજાનાતિ અનિટ્ઠધમ્મંયેવ વિજાનાતિ, નો ઇટ્ઠધમ્મં. અકન્તધમ્મંયેવ વિજાનાતિ, નો કન્તધમ્મં. અમનાપધમ્મંયેવ વિજાનાતિ, નો મનાપધમ્મં. લાભા વો, ભિક્ખવે, સુલદ્ધં વો, ભિક્ખવે, ખણો વો, ભિક્ખવે, પટિલદ્ધો બ્રહ્મચરિયવાસાય.

    Yaṃ kiñci sotena saddaṃ suṇāti…pe… ghānena…pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… yaṃ kiñci manasā dhammaṃ vijānāti aniṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no iṭṭhadhammaṃ. Akantadhammaṃyeva vijānāti, no kantadhammaṃ. Amanāpadhammaṃyeva vijānāti, no manāpadhammaṃ. Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāya.

    ‘‘દિટ્ઠા મયા, ભિક્ખવે, છ ફસ્સાયતનિકા નામ સગ્ગા. તત્થ યં કિઞ્ચિ ચક્ખુના રૂપં પસ્સતિ ઇટ્ઠરૂપંયેવ પસ્સતિ, નો અનિટ્ઠરૂપં. કન્તરૂપંયેવ પસ્સતિ, નો અકન્તરૂપં. મનાપરૂપંયેવ પસ્સતિ, નો અમનાપરૂપં. યં કિઞ્ચિ સોતેન સદ્દં સુણાતિ…પે॰… ઘાનેન …પે॰… જિવ્હાય…પે॰… કાયેન…પે॰… મનસા ધમ્મં વિજાનાતિ ઇટ્ઠધમ્મંયેવ વિજાનાતિ, નો અનિટ્ઠધમ્મં. કન્તધમ્મંયેવ વિજાનાતિ, નો અકન્તધમ્મં. મનાપધમ્મંયેવ વિજાનાતિ, નો અમનાપધમ્મં. લાભા વો, ભિક્ખવે, સુલદ્ધં વો, ભિક્ખવે, ખણો વો, ભિક્ખવે, પટિલદ્ધો બ્રહ્મચરિયવાસાયા’’તિ. અયં વિપાકો.

    ‘‘Diṭṭhā mayā, bhikkhave, cha phassāyatanikā nāma saggā. Tattha yaṃ kiñci cakkhunā rūpaṃ passati iṭṭharūpaṃyeva passati, no aniṭṭharūpaṃ. Kantarūpaṃyeva passati, no akantarūpaṃ. Manāparūpaṃyeva passati, no amanāparūpaṃ. Yaṃ kiñci sotena saddaṃ suṇāti…pe… ghānena …pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… manasā dhammaṃ vijānāti iṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no aniṭṭhadhammaṃ. Kantadhammaṃyeva vijānāti, no akantadhammaṃ. Manāpadhammaṃyeva vijānāti, no amanāpadhammaṃ. Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāyā’’ti. Ayaṃ vipāko.

    ‘‘સટ્ઠિવસ્સસહસ્સાનિ, પરિપુણ્ણાનિ સબ્બસો;

    ‘‘Saṭṭhivassasahassāni, paripuṇṇāni sabbaso;

    નિરયે પચ્ચમાનાનં 281, કદા અન્તો ભવિસ્સતિ.

    Niraye paccamānānaṃ 282, kadā anto bhavissati.

    ‘‘નત્થિ અન્તો કુતો અન્તો, ન અન્તો પટિદિસ્સતિ 283;

    ‘‘Natthi anto kuto anto, na anto paṭidissati 284;

    તદા હિ પકતં પાપં, તુય્હં મય્હઞ્ચ મારિસા’’તિ.

    Tadā hi pakataṃ pāpaṃ, tuyhaṃ mayhañca mārisā’’ti.

    અયં વિપાકો.

    Ayaṃ vipāko.

    ૧૨૧. તત્થ કતમં કમ્મઞ્ચ વિપાકો ચ?

    121. Tattha katamaṃ kammañca vipāko ca?

    ‘‘અધમ્મચારી હિ નરો પમત્તો, યહિં યહિં ગચ્છતિ દુગ્ગતિં યો;

    ‘‘Adhammacārī hi naro pamatto, yahiṃ yahiṃ gacchati duggatiṃ yo;

    સો નં અધમ્મો ચરિતો હનાતિ, સયં ગહીતો યથા કણ્હસપ્પો.

    So naṃ adhammo carito hanāti, sayaṃ gahīto yathā kaṇhasappo.

    ‘‘ન હિ 285 ધમ્મો અધમ્મો ચ, ઉભો સમવિપાકિનો;

    ‘‘Na hi 286 dhammo adhammo ca, ubho samavipākino;

    અધમ્મો નિરયં નેતિ, ધમ્મો પાપેતિ સુગ્ગતિ’’ન્તિ.

    Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggati’’nti.

    ઇદં કમ્મઞ્ચ વિપાકો ચ.

    Idaṃ kammañca vipāko ca.

    ‘‘મા, ભિક્ખવે, પુઞ્ઞાનં ભાયિત્થ, સુખસ્સેતં, ભિક્ખવે, અધિવચનં ઇટ્ઠસ્સ કન્તસ્સ પિયસ્સ મનાપસ્સ યદિદં પુઞ્ઞાનિ. અભિજાનામિ ખો પનાહં, ભિક્ખવે, દીઘરત્તં કતાનં પુઞ્ઞાનં ઇટ્ઠં 287 કન્તં પિયં મનાપં વિપાકં પચ્ચનુભૂતં, સત્ત વસ્સાનિ મેત્તચિત્તં ભાવેત્વા સત્ત સંવટ્ટવિવટ્ટકપ્પે ન ઇમં 288 લોકં પુનરાગમાસિં. સંવટ્ટમાને સુદાહં, ભિક્ખવે, કપ્પે આભસ્સરૂપગો હોમિ. વિવટ્ટમાને કપ્પે સુઞ્ઞં બ્રહ્મવિમાનં ઉપપજ્જામિ. તત્ર સુદાહં 289, ભિક્ખવે, બ્રહ્મા હોમિ મહાબ્રહ્મા અભિભૂ અનભિભૂતો અઞ્ઞદત્થુદસો વસવત્તી. છત્તિંસક્ખત્તું ખો પનાહં, ભિક્ખવે, સક્કો અહોસિં દેવાનમિન્દો, અનેકસતક્ખત્તું રાજા અહોસિં ચક્કવત્તી 290 ધમ્મિકો ધમ્મરાજા ચાતુરન્તો વિજિતાવી જનપદત્થાવરિયપ્પત્તો સત્તરતનસમન્નાગતો, કો પન વાદો પદેસરજ્જસ્સ? તસ્સ મય્હં, ભિક્ખવે, એતદહોસિ ‘કિસ્સ નુ ખો મે ઇદં કમ્મસ્સ ફલં, કિસ્સ કમ્મસ્સ વિપાકો, યેનાહં એતરહિ એવંમહિદ્ધિકો એવંમહાનુભાવો’તિ. તસ્સ મય્હં, ભિક્ખવે, એતદહોસિ ‘તિણ્ણં ખો મે ઇદં કમ્માનં ફલં, તિણ્ણં કમ્માનં વિપાકો. યેનાહં એતરહિ એવંમહિદ્ધિકો એવંમહાનુભાવો’તિ. સેય્યથિદં, દાનસ્સ દમસ્સ સંયમસ્સા’’તિ. તત્થ યઞ્ચ દાનં યો ચ દમો યો ચ સંયમો, ઇદં કમ્મં. યો તપ્પચ્ચયા વિપાકો પચ્ચનુભૂતો, અયં વિપાકો. તથા ચૂળકમ્મવિભઙ્ગો વત્તબ્બો.

    ‘‘Mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyittha, sukhassetaṃ, bhikkhave, adhivacanaṃ iṭṭhassa kantassa piyassa manāpassa yadidaṃ puññāni. Abhijānāmi kho panāhaṃ, bhikkhave, dīgharattaṃ katānaṃ puññānaṃ iṭṭhaṃ 291 kantaṃ piyaṃ manāpaṃ vipākaṃ paccanubhūtaṃ, satta vassāni mettacittaṃ bhāvetvā satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappe na imaṃ 292 lokaṃ punarāgamāsiṃ. Saṃvaṭṭamāne sudāhaṃ, bhikkhave, kappe ābhassarūpago homi. Vivaṭṭamāne kappe suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjāmi. Tatra sudāhaṃ 293, bhikkhave, brahmā homi mahābrahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī. Chattiṃsakkhattuṃ kho panāhaṃ, bhikkhave, sakko ahosiṃ devānamindo, anekasatakkhattuṃ rājā ahosiṃ cakkavattī 294 dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato, ko pana vādo padesarajjassa? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi ‘kissa nu kho me idaṃ kammassa phalaṃ, kissa kammassa vipāko, yenāhaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo’ti. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi ‘tiṇṇaṃ kho me idaṃ kammānaṃ phalaṃ, tiṇṇaṃ kammānaṃ vipāko. Yenāhaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo’ti. Seyyathidaṃ, dānassa damassa saṃyamassā’’ti. Tattha yañca dānaṃ yo ca damo yo ca saṃyamo, idaṃ kammaṃ. Yo tappaccayā vipāko paccanubhūto, ayaṃ vipāko. Tathā cūḷakammavibhaṅgo vattabbo.

    યં સુભસ્સ માણવસ્સ તોદેય્યપુત્તસ્સ દેસિતં. તત્થ યે ધમ્મા અપ્પાયુકદીઘાયુકતાય સંવત્તન્તિ બહ્વાબાધઅપ્પાબાધતાય અપ્પેસક્ખમહેસક્ખતાય દુબ્બણ્ણસુવણ્ણતાય નીચકુલિકઉચ્ચકુલિકતાય અપ્પભોગમહાભોગતાય દુપ્પઞ્ઞપઞ્ઞવન્તતાય ચ સંવત્તન્તિ, ઇદં કમ્મં. યા તત્થ અપ્પાયુકદીઘાયુકતા…પે॰… દુપ્પઞ્ઞપઞ્ઞવન્તતા, અયં વિપાકો. ઇદં કમ્મઞ્ચ વિપાકો ચ.

    Yaṃ subhassa māṇavassa todeyyaputtassa desitaṃ. Tattha ye dhammā appāyukadīghāyukatāya saṃvattanti bahvābādhaappābādhatāya appesakkhamahesakkhatāya dubbaṇṇasuvaṇṇatāya nīcakulikauccakulikatāya appabhogamahābhogatāya duppaññapaññavantatāya ca saṃvattanti, idaṃ kammaṃ. Yā tattha appāyukadīghāyukatā…pe… duppaññapaññavantatā, ayaṃ vipāko. Idaṃ kammañca vipāko ca.

    ૧૨૨. તત્થ કતમં કુસલં?

    122. Tattha katamaṃ kusalaṃ?

    ‘‘વાચાનુરક્ખી મનસા સુસંવુતો, કાયેન ચ નાકુસલં કયિરા 295;

    ‘‘Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā 296;

    એતે તયો કમ્મપથે વિસોધયે, આરાધયે મગ્ગમિસિપ્પવેદિત’’ન્તિ.

    Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippavedita’’nti.

    ઇદં કુસલં.

    Idaṃ kusalaṃ.

    ‘‘યસ્સ કાયેન વાચાય, મનસા નત્થિ દુક્કટં;

    ‘‘Yassa kāyena vācāya, manasā natthi dukkaṭaṃ;

    સંવુતં તીહિ ઠાનેહિ, તમહં બ્રૂમિ બ્રાહ્મણ’’ન્તિ.

    Saṃvutaṃ tīhi ṭhānehi, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    ઇદં કુસલં.

    Idaṃ kusalaṃ.

    ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, કુસલમૂલાનિ. કતમાનિ તીણિ? અલોભો કુસલમૂલં, અદોસો કુસલમૂલં, અમોહો કુસલમૂલં. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ કુસલમૂલાનિ. ઇદં કુસલં. ‘‘વિજ્જા, ભિક્ખવે 297, પુબ્બઙ્ગમા કુસલાનં ધમ્માનં સમાપત્તિયા અનુદેવ 298 હિરી ઓત્તપ્પઞ્ચા’’તિ. ઇદં કુસલં.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, kusalamūlāni. Katamāni tīṇi? Alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi kusalamūlāni. Idaṃ kusalaṃ. ‘‘Vijjā, bhikkhave 299, pubbaṅgamā kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā anudeva 300 hirī ottappañcā’’ti. Idaṃ kusalaṃ.

    તત્થ કતમં અકુસલં?

    Tattha katamaṃ akusalaṃ?

    ‘‘યસ્સ અચ્ચન્ત દુસ્સીલ્યં, માલુવા સાલમિવોત્થતં;

    ‘‘Yassa accanta dussīlyaṃ, māluvā sālamivotthataṃ;

    કરોતિ સો તથત્તાનં, યથા નં ઇચ્છતી દિસો’’તિ.

    Karoti so tathattānaṃ, yathā naṃ icchatī diso’’ti.

    ઇદં અકુસલં.

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘અત્તના હિ કતં પાપં, અત્તજં અત્તસમ્ભવં;

    ‘‘Attanā hi kataṃ pāpaṃ, attajaṃ attasambhavaṃ;

    અભિમત્થતિ 301 દુમ્મેધં, વજિરંવસ્મમયં મણિ’’ન્તિ.

    Abhimatthati 302 dummedhaṃ, vajiraṃvasmamayaṃ maṇi’’nti.

    ઇદં અકુસલં.

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘દસ કમ્મપથે નિસેવિય, અકુસલાકુસલેહિ વિવજ્જિતા;

    ‘‘Dasa kammapathe niseviya, akusalākusalehi vivajjitā;

    ગરહા ચ ભવન્તિ દેવતે, બાલમતી નિરયેસુ પચ્ચરે’’તિ.

    Garahā ca bhavanti devate, bālamatī nirayesu paccare’’ti.

    ઇદં અકુસલં.

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, અકુસલમૂલાનિ 303, કતમાનિ તીણિ? લોભો અકુસલમૂલં, દોસો અકુસલમૂલં, મોહો અકુસલમૂલં. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ અકુસલમૂલાનિ’’. ઇદં અકુસલં.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, akusalamūlāni 304, katamāni tīṇi? Lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi akusalamūlāni’’. Idaṃ akusalaṃ.

    તત્થ કતમં કુસલઞ્ચ અકુસલઞ્ચ?

    Tattha katamaṃ kusalañca akusalañca?

    ‘‘યાદિસં 305 વપતે બીજં, તાદિસં હરતે ફલં;

    ‘‘Yādisaṃ 306 vapate bījaṃ, tādisaṃ harate phalaṃ;

    કલ્યાણકારી કલ્યાણં, પાપકારી ચ પાપક’’ન્તિ.

    Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpaka’’nti.

    તત્થ યં આહ ‘‘કલ્યાણકારી કલ્યાણ’’ન્તિ, ઇદં કુસલં. યં આહ ‘‘પાપકારી ચ પાપક’’ન્તિ, ઇદં અકુસલં. ઇદં કુસલઞ્ચ અકુસલઞ્ચ.

    Tattha yaṃ āha ‘‘kalyāṇakārī kalyāṇa’’nti, idaṃ kusalaṃ. Yaṃ āha ‘‘pāpakārī ca pāpaka’’nti, idaṃ akusalaṃ. Idaṃ kusalañca akusalañca.

    ‘‘સુભેન કમ્મેન વજન્તિ સુગ્ગતિં, અપાયભૂમિં અસુભેન કમ્મુના;

    ‘‘Subhena kammena vajanti suggatiṃ, apāyabhūmiṃ asubhena kammunā;

    ખયા ચ કમ્મસ્સ વિમુત્તચેતસો, નિબ્બન્તિ તે જોતિરિવિન્ધનક્ખયા’’.

    Khayā ca kammassa vimuttacetaso, nibbanti te jotirivindhanakkhayā’’.

    તત્થ યં આહ ‘‘સુભેન કમ્મેન વજન્તિ સુગ્ગતિ’’ન્તિ, ઇદં કુસલં. યં આહ ‘‘અપાયભૂમિં અસુભેન કમ્મુના’’તિ, ઇદં અકુસલં. ઇદં કુસલઞ્ચ અકુસલઞ્ચ.

    Tattha yaṃ āha ‘‘subhena kammena vajanti suggati’’nti, idaṃ kusalaṃ. Yaṃ āha ‘‘apāyabhūmiṃ asubhena kammunā’’ti, idaṃ akusalaṃ. Idaṃ kusalañca akusalañca.

    ૧૨૩. તત્થ કતમં અનુઞ્ઞાતં?

    123. Tattha katamaṃ anuññātaṃ?

    ‘‘યથાપિ ભમરો પુપ્ફં, વણ્ણગન્ધમહેઠયં 307;

    ‘‘Yathāpi bhamaro pupphaṃ, vaṇṇagandhamaheṭhayaṃ 308;

    પલેતિ 309 રસમાદાય, એવં ગામે મુની ચરે’’તિ.

    Paleti 310 rasamādāya, evaṃ gāme munī care’’ti.

    ઇદં અનુઞ્ઞાતં.

    Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘તીણિમાનિ , ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં કરણીયાનિ. કતમાનિ તીણિ, ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ પાતિમોક્ખસંવરસંવુતો વિહરતિ આચારગોચરસમ્પન્નો અણુમત્તેસુ વજ્જેસુ ભયદસ્સાવી, સમાદાય સિક્ખતિ સિક્ખાપદેસુ, કાયકમ્મવચીકમ્મેન સમન્નાગતો કુસલેન પરિસુદ્ધાજીવો. આરદ્ધવીરિયો ખો પન હોતિ થામવા દળ્હપરક્કમો અનિક્ખિત્તધુરો અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય કુસલાનં ધમ્માનં ભાવનાય સચ્છિકિરિયાય. પઞ્ઞવા ખો પન હોતિ ઉદયત્થગામિનિયા પઞ્ઞાય સમન્નાગતો અરિયાય નિબ્બેધિકાય સમ્મા દુક્ખક્ખયગામિનિયા. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં તીણિ કરણીયાની’’તિ. ઇદં અનુઞ્ઞાતં.

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, bhikkhūnaṃ karaṇīyāni. Katamāni tīṇi, idha, bhikkhave, bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu, kāyakammavacīkammena samannāgato kusalena parisuddhājīvo. Āraddhavīriyo kho pana hoti thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya sacchikiriyāya. Paññavā kho pana hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Imāni kho, bhikkhave, bhikkhūnaṃ tīṇi karaṇīyānī’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘દસયિમે 311, ભિક્ખવે, ધમ્મા પબ્બજિતેન અભિણ્હં પચ્ચવેક્ખિતબ્બા. કતમે દસ? ‘વેવણ્ણિયમ્હિ અજ્ઝુપગતો’તિ પબ્બજિતેન અભિણ્હં પચ્ચવેક્ખિતબ્બં…પે॰… ઇમે ખો ભિક્ખવે દસ ધમ્મા પબ્બજિતેન અભિણ્હં પચ્ચવેક્ખિતબ્બા’’તિ. ઇદં અનુઞ્ઞાતં.

    ‘‘Dasayime 312, bhikkhave, dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā. Katame dasa? ‘Vevaṇṇiyamhi ajjhupagato’ti pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ…pe… ime kho bhikkhave dasa dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, કરણીયાનિ. કતમાનિ તીણિ? કાયસુચરિતં વચીસુચરિતં મનોસુચરિતન્તિ. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ કરણીયાની’’તિ. ઇદં અનુઞ્ઞાતં.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, karaṇīyāni. Katamāni tīṇi? Kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritanti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi karaṇīyānī’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    તત્થ કતમં પટિક્ખિત્તં?

    Tattha katamaṃ paṭikkhittaṃ?

    ‘‘નત્થિ પુત્તસમં પેમં, નત્થિ ગોસમિતં 313 ધનં;

    ‘‘Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi gosamitaṃ 314 dhanaṃ;

    નત્થિ સૂરિયસમા 315 આભા, સમુદ્દપરમા સરા’’તિ.

    Natthi sūriyasamā 316 ābhā, samuddaparamā sarā’’ti.

    ભગવા આહ –

    Bhagavā āha –

    ‘‘નત્થિ અત્તસમં પેમં, નત્થિ ધઞ્ઞસમં ધનં;

    ‘‘Natthi attasamaṃ pemaṃ, natthi dhaññasamaṃ dhanaṃ;

    નત્થિ પઞ્ઞાસમા આભા, વુટ્ઠિવેપરમા સરા’’તિ.

    Natthi paññāsamā ābhā, vuṭṭhiveparamā sarā’’ti.

    એત્થ યં પુરિમકં, ઇદં પટિક્ખિત્તં.

    Ettha yaṃ purimakaṃ, idaṃ paṭikkhittaṃ.

    ‘‘તીણિમાનિ , ભિક્ખવેऋ અકરણીયાનિ. કતમાનિ તીણિ? કાયદુચ્ચરિતં વચીદુચ્ચરિતં મનોદુચ્ચરિતન્તિ. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ અકરણીયાની’’તિ. ઇદં પટિક્ખિત્તં.

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhaveऋ akaraṇīyāni. Katamāni tīṇi? Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritanti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi akaraṇīyānī’’ti. Idaṃ paṭikkhittaṃ.

    ૧૨૪. તત્થ કતમં અનુઞ્ઞાતઞ્ચ પટિક્ખિત્તઞ્ચ?

    124. Tattha katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañca?

    ‘‘કિંસૂધ ભીતા જનતા અનેકા, મગ્ગો ચનેકાયતનો પવુત્તો 317;

    ‘‘Kiṃsūdha bhītā janatā anekā, maggo canekāyatano pavutto 318;

    પુચ્છામિ તં ગોતમ ભૂરિપઞ્ઞ, કિસ્મિં ઠિતો પરલોકં ન ભાયેતિ.

    Pucchāmi taṃ gotama bhūripañña, kismiṃ ṭhito paralokaṃ na bhāyeti.

    ‘‘વાચં મનઞ્ચ પણિધાય સમ્મા, કાયેન પાપાનિ અકુબ્બમાનો;

    ‘‘Vācaṃ manañca paṇidhāya sammā, kāyena pāpāni akubbamāno;

    બહ્વન્નપાનં ઘરમાવસન્તો, સદ્ધો મુદૂ સંવિભાગી વદઞ્ઞૂ;

    Bahvannapānaṃ gharamāvasanto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū;

    એતેસુ ધમ્મેસુ ઠિતો ચતૂસુ, ધમ્મે ઠિતો પરલોકં ન ભાયે’’તિ.

    Etesu dhammesu ṭhito catūsu, dhamme ṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti.

    તત્થ યં આહ ‘‘વાચં મનઞ્ચ પણિધાય સમ્મા’’તિ, ઇદં અનુઞ્ઞાતં. ‘‘કાયેન પાપાનિ અકુબ્બમાનો’’તિ, ઇદં પટિક્ખિત્તં. ‘‘બહ્વન્નપાનં ઘરમાવસન્તો, સદ્ધો મુદૂ સંવિભાગી વદઞ્ઞૂ. એતેસુ ધમ્મેસુ ઠિતો ચતૂસુ, ધમ્મે ઠિતો પરલોકં ન ભાયે’’તિ, ઇદં અનુઞ્ઞાતં. ઇદં અનુઞ્ઞાતઞ્ચ પટિક્ખિત્તઞ્ચ.

    Tattha yaṃ āha ‘‘vācaṃ manañca paṇidhāya sammā’’ti, idaṃ anuññātaṃ. ‘‘Kāyena pāpāni akubbamāno’’ti, idaṃ paṭikkhittaṃ. ‘‘Bahvannapānaṃ gharamāvasanto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū. Etesu dhammesu ṭhito catūsu, dhamme ṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ‘‘સબ્બપાપસ્સ અકરણં, કુસલસ્સ ઉપસમ્પદા;

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    સચિત્તપરિયોદાપનં, એતં બુદ્ધાનસાસનં’’.

    Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhānasāsanaṃ’’.

    તત્થ યં આહ ‘‘સબ્બપાપસ્સ અકરણ’’ન્તિ, ઇદં પટિક્ખિત્તં, યં આહ ‘‘કુસલસ્સ ઉપસમ્પદા’’તિ, ઇદં અનુઞ્ઞાતં. ઇદં અનુઞ્ઞાતઞ્ચ પટિક્ખિત્તઞ્ચ.

    Tattha yaṃ āha ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti, idaṃ paṭikkhittaṃ, yaṃ āha ‘‘kusalassa upasampadā’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ‘‘કાયસમાચારમ્પાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ અસેવિતબ્બમ્પિ. વચીસમાચારમ્પાહં , દેવાનમિન્દ , દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ અસેવિતબ્બમ્પિ. મનોસમાચારમ્પાહં દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ…પે॰… પરિયેસનમ્પાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ અસેવિતબ્બમ્પિ’’.

    ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi. Vacīsamācārampāhaṃ , devānaminda , duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi. Manosamācārampāhaṃ devānaminda, duvidhena vadāmi…pe… pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi’’.

    ‘‘કાયસમાચારમ્પાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ અસેવિતબ્બમ્પી’’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં. યથારૂપઞ્ચ ખો કાયસમાચારં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, એવરૂપો કાયસમાચારો ન સેવિતબ્બો. તત્થ યં જઞ્ઞા કાયસમાચારં ‘‘ઇમં 319 ખો મે કાયસમાચારં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તી’’તિ, એવરૂપો કાયસમાચારો સેવિતબ્બો. ‘‘કાયસમાચારમ્પાહં દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ અસેવિતબ્બમ્પી’’તિ ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં. ‘‘વચીસમાચારં…પે॰… ‘‘પરિયેસનમ્પાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ અસેવિતબ્બમ્પી’’તિ ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં. યથારૂપઞ્ચ ખો પરિયેસનં સેવતો અકુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તિ, કુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, એવરૂપા પરિયેસના ન સેવિતબ્બા. તત્થ યં જઞ્ઞા પરિયેસનં ‘‘ઇમં ખો મે પરિયેસનં સેવતો અકુસલા ધમ્મા પરિહાયન્તિ, કુસલા ધમ્મા અભિવડ્ઢન્તી’’તિ, એવરૂપા પરિયેસના સેવિતબ્બા. ‘‘પરિયેસનમ્પાહં, દેવાનમિન્દ, દુવિધેન વદામિ સેવિતબ્બમ્પિ અસેવિતબ્બમ્પી’’તિ ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.

    ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Yathārūpañca kho kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpo kāyasamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘‘imaṃ 320 kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’ti, evarūpo kāyasamācāro sevitabbo. ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. ‘‘Vacīsamācāraṃ…pe… ‘‘pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Yathārūpañca kho pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpā pariyesanā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’ti, evarūpā pariyesanā sevitabbā. ‘‘Pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    તત્થ યં આહ ‘‘સેવિતબ્બમ્પી’’તિ, ઇદં અનુઞ્ઞાતં. યં આહ ‘‘ન સેવિતબ્બમ્પી’’તિ, ઇદં પટિક્ખિત્તં. ઇદં અનુઞ્ઞાતઞ્ચ પટિક્ખિત્તઞ્ચ.

    Tattha yaṃ āha ‘‘sevitabbampī’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Yaṃ āha ‘‘na sevitabbampī’’ti, idaṃ paṭikkhittaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ૧૭૦. તત્થ કતમો થવો?

    170. Tattha katamo thavo?

    ‘‘મગ્ગાનટ્ઠઙ્ગિકો 321 સેટ્ઠો, સચ્ચાનં ચતુરો પદા;

    ‘‘Maggānaṭṭhaṅgiko 322 seṭṭho, saccānaṃ caturo padā;

    વિરાગો સેટ્ઠો ધમ્માનં, દ્વિપદાનઞ્ચ ચક્ખુમા’’તિ.

    Virāgo seṭṭho dhammānaṃ, dvipadānañca cakkhumā’’ti.

    અયં થવો.

    Ayaṃ thavo.

    ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, અગ્ગાનિ. કતમાનિ તીણિ? યાવતા, ભિક્ખવે, સત્તા અપદા વા દ્વિપદા વા ચતુપ્પદા વા બહુપ્પદા વા રૂપિનો વા અરૂપિનો વા સઞ્ઞિનો વા અસઞ્ઞિનો વા નેવસઞ્ઞીનાસઞ્ઞિનો વા, તથાગતો તેસં અગ્ગમક્ખાયતિ સેટ્ઠમક્ખાયતિ પવરમક્ખાયતિ , યદિદં અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો. યાવતા, ભિક્ખવે, ધમ્માનં 323 પણ્ણત્તિસઙ્ખતાનં વા અસઙ્ખતાનં વા, વિરાગો તેસં ધમ્માનં અગ્ગમક્ખાયતિ સેટ્ઠમક્ખાયતિ પવરમક્ખાયતિ, યદિદં મદનિમ્મદનો…પે॰… નિરોધો નિબ્બાનં. યાવતા, ભિક્ખવે, સઙ્ઘાનં પણ્ણત્તિ ગણાનં પણ્ણત્તિ મહાજનસન્નિપાતાનં પણ્ણત્તિ, તથાગતસાવકસઙ્ઘો તેસં અગ્ગમક્ખાયતિ સેટ્ઠમક્ખાયતિ પવરમક્ખાયતિ, યદિદં ચત્તારિ પુરિસયુગાનિ અટ્ઠ પુરિસપુગ્ગલા…પે॰… પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સાતિ.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, aggāni. Katamāni tīṇi? Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā rūpino vā arūpino vā saññino vā asaññino vā nevasaññīnāsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati , yadidaṃ arahaṃ sammāsambuddho. Yāvatā, bhikkhave, dhammānaṃ 324 paṇṇattisaṅkhatānaṃ vā asaṅkhatānaṃ vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati, yadidaṃ madanimmadano…pe… nirodho nibbānaṃ. Yāvatā, bhikkhave, saṅghānaṃ paṇṇatti gaṇānaṃ paṇṇatti mahājanasannipātānaṃ paṇṇatti, tathāgatasāvakasaṅgho tesaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati, yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā…pe… puññakkhettaṃ lokassāti.

    ‘‘સબ્બલોકુત્તરો સત્થા, ધમ્મો ચ કુસલક્ખતો 325;

    ‘‘Sabbalokuttaro satthā, dhammo ca kusalakkhato 326;

    ગણો ચ નરસીહસ્સ, તાનિ તીણિ વિસ્સિસ્સરે.

    Gaṇo ca narasīhassa, tāni tīṇi vississare.

    ‘‘સમણપદુમસઞ્ચયો ગણો, ધમ્મવરો ચ વિદૂનં સક્કતો;

    ‘‘Samaṇapadumasañcayo gaṇo, dhammavaro ca vidūnaṃ sakkato;

    નરવરદમકો ચ ચક્ખુમા, તાનિ તીણિ લોકસ્સ ઉત્તરિ.

    Naravaradamako ca cakkhumā, tāni tīṇi lokassa uttari.

    ‘‘સત્થા ચ અપ્પટિસમો, ધમ્મો ચ સબ્બો નિરુપદાહો;

    ‘‘Satthā ca appaṭisamo, dhammo ca sabbo nirupadāho;

    અરિયો ચ ગણવરો, તાનિ ખલુ વિસ્સિસ્સરે તીણિ.

    Ariyo ca gaṇavaro, tāni khalu vississare tīṇi.

    ‘‘સચ્ચનામો જિનો ખેમો સબ્બાભિભૂ, સચ્ચધમ્મો નત્થઞ્ઞો તસ્સ ઉત્તરિ;

    ‘‘Saccanāmo jino khemo sabbābhibhū, saccadhammo natthañño tassa uttari;

    અરિયસઙ્ઘો નિચ્ચં વિઞ્ઞૂનં પૂજિતો, તાનિ તીણિ લોકસ્સ ઉત્તરિ.

    Ariyasaṅgho niccaṃ viññūnaṃ pūjito, tāni tīṇi lokassa uttari.

    ‘‘એકાયનં જાતિખયન્તદસ્સી, મગ્ગં પજાનાતિ હિતાનુકમ્પી;

    ‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;

    એતેન મગ્ગેન તરિંસુ પુબ્બે, તરિસ્સન્તિ યે ચ 327 તરન્તિ ઓઘં.

    Etena maggena tariṃsu pubbe, tarissanti ye ca 328 taranti oghaṃ.

    ‘‘તં તાદિસં દેવમનુસ્સસેટ્ઠં;

    ‘‘Taṃ tādisaṃ devamanussaseṭṭhaṃ;

    સત્તા નમસ્સન્તિ વિસુદ્ધિપેક્ખા’’તિ.

    Sattā namassanti visuddhipekkhā’’ti.

    અયં થવોતિ.

    Ayaṃ thavoti.

    તત્થ લોકિયં સુત્તં દ્વીહિ સુત્તેહિ નિદ્દિસિતબ્બં સંકિલેસભાગિયેન ચ વાસનાભાગિયેન ચ. લોકુત્તરંપિ સુત્તં તીહિ સુત્તેહિ નિદ્દિસિતબ્બં દસ્સનભાગિયેન ચ ભાવનાભાગિયેન ચ અસેક્ખભાગિયેન ચ. લોકિયઞ્ચ લોકુત્તરઞ્ચ. યસ્મિં સુત્તે યં યં પદં દિસ્સતિ સંકિલેસભાગિયં વા વાસનાભાગિયં વા, તેન તેન લોકિયન્તિ નિદ્દિસિતબ્બં, દસ્સનભાગિયં વા ભાવનાભાગિયં વા અસેક્ખભાગિયં વા યં યં પદં દિસ્સતિ તેન તેન લોકુત્તરન્તિ નિદ્દિસિતબ્બં.

    Tattha lokiyaṃ suttaṃ dvīhi suttehi niddisitabbaṃ saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca. Lokuttaraṃpi suttaṃ tīhi suttehi niddisitabbaṃ dassanabhāgiyena ca bhāvanābhāgiyena ca asekkhabhāgiyena ca. Lokiyañca lokuttarañca. Yasmiṃ sutte yaṃ yaṃ padaṃ dissati saṃkilesabhāgiyaṃ vā vāsanābhāgiyaṃ vā, tena tena lokiyanti niddisitabbaṃ, dassanabhāgiyaṃ vā bhāvanābhāgiyaṃ vā asekkhabhāgiyaṃ vā yaṃ yaṃ padaṃ dissati tena tena lokuttaranti niddisitabbaṃ.

    વાસનાભાગિયં સુત્તં સંકિલેસભાગિયસ્સ સુત્તસ્સ નિગ્ઘાતાય, દસ્સનભાગિયં સુત્તં વાસનાભાગિયસ્સ સુત્તસ્સ નિગ્ઘાતાય, ભાવનાભાગિયં સુત્તં દસ્સનભાગિયસ્સ સુત્તસ્સ પટિનિસ્સગ્ગાય, અસેક્ખભાગિયં સુત્તં ભાવનાભાગિયસ્સ સુત્તસ્સ પટિનિસ્સગ્ગાય, અસેક્ખભાગિયં સુત્તં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારત્થં.

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyassa suttassa nigghātāya, dassanabhāgiyaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyassa suttassa nigghātāya, bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dassanabhāgiyassa suttassa paṭinissaggāya, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ bhāvanābhāgiyassa suttassa paṭinissaggāya, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ.

    લોકુત્તરં સુત્તં સત્તાધિટ્ઠાનં છબ્બીસતિયા પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં, તે તીહિ સુત્તેહિ સમન્વેસિતબ્બા દસ્સનભાગિયેન ભાવનાભાગિયેન અસેક્ખભાગિયેન ચાતિ.

    Lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ chabbīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ, te tīhi suttehi samanvesitabbā dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena cāti.

    તત્થ દસ્સનભાગિયં સુત્તં પઞ્ચહિ પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં એકબીજિના કોલંકોલેન સત્તક્ખત્તુપરમેન સદ્ધાનુસારિના ધમ્માનુસારિના ચાતિ, દસ્સનભાગિયં સુત્તં ઇમેહિ પઞ્ચહિ પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં. ભાવનાભાગિયં સુત્તં દ્વાદસહિ પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં સકદાગામિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નેન, સકદાગામિના, અનાગામિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નેન, અનાગામિના , અન્તરા પરિનિબ્બાયિના, ઉપહચ્ચ પરિનિબ્બાયિના, અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયિના, સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયિના, ઉદ્ધંસોતેન અકનિટ્ઠગામિના, સદ્ધાવિમુત્તેન, દિટ્ઠિપ્પત્તેન, કાયસક્ખિના ચાતિ, ભાવનાભાગિયં સુત્તં ઇમેહિ દ્વાદસહિ પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં. અસેક્ખભાગિયં સુત્તં નવહિ પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં સદ્ધાવિમુત્તેન, પઞ્ઞાવિમુત્તેન, સુઞ્ઞતવિમુત્તેન, અનિમિત્તવિમુત્તેન, અપ્પણિહિતવિમુત્તેન, ઉભતોભાગવિમુત્તેન સમસીસિના પચ્ચેકબુદ્ધસમ્માસમ્બુદ્ધેહિ ચાતિ, અસેક્ખભાગિયં સુત્તં ઇમેહિ નવહિ પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં. એવં લોકુત્તરં સુત્તં સત્તાધિટ્ઠાનં ઇમેહિ છબ્બીસતિયા પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં.

    Tattha dassanabhāgiyaṃ suttaṃ pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ ekabījinā kolaṃkolena sattakkhattuparamena saddhānusārinā dhammānusārinā cāti, dassanabhāgiyaṃ suttaṃ imehi pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ. Bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, sakadāgāminā, anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, anāgāminā , antarā parinibbāyinā, upahacca parinibbāyinā, asaṅkhāraparinibbāyinā, sasaṅkhāraparinibbāyinā, uddhaṃsotena akaniṭṭhagāminā, saddhāvimuttena, diṭṭhippattena, kāyasakkhinā cāti, bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ. Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ navahi puggalehi niddisitabbaṃ saddhāvimuttena, paññāvimuttena, suññatavimuttena, animittavimuttena, appaṇihitavimuttena, ubhatobhāgavimuttena samasīsinā paccekabuddhasammāsambuddhehi cāti, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ imehi navahi puggalehi niddisitabbaṃ. Evaṃ lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ imehi chabbīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ.

    લોકિયં સુત્તં સત્તાધિટ્ઠાનં એકૂનવીસતિયા પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં. તે ચરિતેહિ નિદ્દિટ્ઠા સમન્વેસિતબ્બા કેચિ રાગચરિતા, કેચિ દોસચરિતા, કેચિ મોહચરિતા, કેચિ રાગચરિતા ચ દોસચરિતા ચ, કેચિ રાગચરિતા ચ મોહચરિતા ચ, કેચિ દોસચરિતા ચ મોહચરિતા ચ, કેચિ રાગચરિતા ચ દોસચરિતા ચ મોહચરિતા ચ, રાગમુખે ઠિતો રાગચરિતો, રાગમુખે ઠિતો દોસચરિતો, રાગમુખે ઠિતો મોહચરિતો, રાગમુખે ઠિતો રાગચરિતો ચ દોસચરિતો ચ મોહચરિતો ચ, દોસમુખે ઠિતો દોસચરિતો, દોસમુખે ઠિતો મોહચરિતો, દોસમુખે ઠિતો રાગચરિતો, દોસમુખે ઠિતો રાગચરિતો ચ દોસચરિતો ચ મોહચરિતો ચ, મોહમુખે ઠિતો મોહચરિતો, મોહમુખે ઠિતો રાગચરિતો મોહમુખે ઠિતો દોસચરિતો, મોહમુખે ઠિતો રાગચરિતો ચ દોસચરિતો ચ મોહચરિતો ચાતિ, લોકિયં સુત્તં સત્તાધિટ્ઠાનં ઇમેહિ એકૂનવીસતિયા પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં.

    Lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ. Te caritehi niddiṭṭhā samanvesitabbā keci rāgacaritā, keci dosacaritā, keci mohacaritā, keci rāgacaritā ca dosacaritā ca, keci rāgacaritā ca mohacaritā ca, keci dosacaritā ca mohacaritā ca, keci rāgacaritā ca dosacaritā ca mohacaritā ca, rāgamukhe ṭhito rāgacarito, rāgamukhe ṭhito dosacarito, rāgamukhe ṭhito mohacarito, rāgamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito ca, dosamukhe ṭhito dosacarito, dosamukhe ṭhito mohacarito, dosamukhe ṭhito rāgacarito, dosamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito ca, mohamukhe ṭhito mohacarito, mohamukhe ṭhito rāgacarito mohamukhe ṭhito dosacarito, mohamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito cāti, lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ imehi ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ.

    વાસનાભાગિયં સુત્તં સીલવન્તેહિ નિદ્દિસિતબ્બં, તે સીલવન્તો પઞ્ચ પુગ્ગલા પકતિસીલં સમાદાનસીલં ચિત્તપ્પસાદો સમથો વિપસ્સના ચાતિ, વાસનાભાગિયં સુત્તં ઇમેહિ પઞ્ચહિ પુગ્ગલેહિ નિદ્દિસિતબ્બં.

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ sīlavantehi niddisitabbaṃ, te sīlavanto pañca puggalā pakatisīlaṃ samādānasīlaṃ cittappasādo samatho vipassanā cāti, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ.

    લોકુત્તરં સુત્તં ધમ્માધિટ્ઠાનં તીહિ સુત્તેહિ નિદ્દિસિતબ્બં દસ્સનભાગિયેન ભાવનાભાગિયેન અસેક્ખભાગિયેન ચ.

    Lokuttaraṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ tīhi suttehi niddisitabbaṃ dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena ca.

    લોકિયઞ્ચ લોકુત્તરઞ્ચ સત્તાધિટ્ઠાનઞ્ચ ધમ્માધિટ્ઠાનઞ્ચ ઉભયેન નિદ્દિસિતબ્બં, ઞાણં પઞ્ઞાય નિદ્દિસિતબ્બં પઞ્ઞિન્દ્રિયેન પઞ્ઞાબલેન અધિપઞ્ઞાસિક્ખાય ધમ્મવિચયસમ્બોજ્ઝઙ્ગેન સમ્માદિટ્ઠિયા તીરણાય સન્તીરણાય ધમ્મે ઞાણેન અન્વયે ઞાણેન ખયે ઞાણેન અનુપ્પાદે ઞાણેન અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયેન અઞ્ઞિન્દ્રિયેન અઞ્ઞાતાવિન્દ્રિયેન ચક્ખુના વિજ્જાય બુદ્ધિયા ભૂરિયા મેધાય, યં યં વા પન લબ્ભતિ, તેન તેન પઞ્ઞાધિવચનેન નિદ્દિસિતબ્બં.

    Lokiyañca lokuttarañca sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca ubhayena niddisitabbaṃ, ñāṇaṃ paññāya niddisitabbaṃ paññindriyena paññābalena adhipaññāsikkhāya dhammavicayasambojjhaṅgena sammādiṭṭhiyā tīraṇāya santīraṇāya dhamme ñāṇena anvaye ñāṇena khaye ñāṇena anuppāde ñāṇena anaññātaññassāmītindriyena aññindriyena aññātāvindriyena cakkhunā vijjāya buddhiyā bhūriyā medhāya, yaṃ yaṃ vā pana labbhati, tena tena paññādhivacanena niddisitabbaṃ.

    ઞેય્યં અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્નેહિ અજ્ઝત્તિકબાહિરેહિ હીનપ્પણીતેહિ દૂરસન્તિકેહિ સઙ્ખતાસઙ્ખતેહિ કુસલાકુસલાબ્યાકતેહિ સઙ્ખેપતો વા છહિ આરમ્મણેહિ નિદ્દિસિતબ્બં. ઞાણઞ્ચ ઞેય્યઞ્ચ તદુભયેન નિદ્દિસિતબ્બં, પઞ્ઞાપિ આરમ્મણભૂતા ઞેય્યં, યં કિઞ્ચિ આરમ્મણભૂતં અજ્ઝત્તિકં વા બાહિરં વા, સબ્બં તં સઙ્ખતેન અસઙ્ખતેન ચ નિદ્દિસિતબ્બં.

    Ñeyyaṃ atītānāgatapaccuppannehi ajjhattikabāhirehi hīnappaṇītehi dūrasantikehi saṅkhatāsaṅkhatehi kusalākusalābyākatehi saṅkhepato vā chahi ārammaṇehi niddisitabbaṃ. Ñāṇañca ñeyyañca tadubhayena niddisitabbaṃ, paññāpi ārammaṇabhūtā ñeyyaṃ, yaṃ kiñci ārammaṇabhūtaṃ ajjhattikaṃ vā bāhiraṃ vā, sabbaṃ taṃ saṅkhatena asaṅkhatena ca niddisitabbaṃ.

    દસ્સનં ભાવના 329 સકવચનં પરવચનં વિસજ્જનીયં અવિસજ્જનીયં કમ્મં વિપાકોતિ સબ્બત્થ તદુભયં સુત્તે યથા નિદ્દિટ્ઠં, તથા ઉપધારયિત્વા લબ્ભમાનતો નિદ્દિસિતબ્બં, યં વા પન કિઞ્ચિ ભગવા અઞ્ઞતરવચનં ભાસતિ, સબ્બં તં યથાનિદ્દિટ્ઠં ધારયિતબ્બં.

    Dassanaṃ bhāvanā 330 sakavacanaṃ paravacanaṃ visajjanīyaṃ avisajjanīyaṃ kammaṃ vipākoti sabbattha tadubhayaṃ sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ, yaṃ vā pana kiñci bhagavā aññataravacanaṃ bhāsati, sabbaṃ taṃ yathāniddiṭṭhaṃ dhārayitabbaṃ.

    દુવિધો હેતુ યઞ્ચ કમ્મં યે ચ કિલેસા, સમુદયો કિલેસા. તત્થ કિલેસા સંકિલેસભાગિયેન સુત્તેન નિદ્દિસિતબ્બા. સમુદયો સંકિલેસભાગિયેન ચ વાસનાભાગિયેન ચ સુત્તેન નિદ્દિસિતબ્બો. તત્થ કુસલં ચતૂહિ સુત્તેહિ નિદ્દિસિતબ્બં વાસનાભાગિયેન દસ્સનભાગિયેન ભાવનાભાગિયેન અસેક્ખભાગિયેન ચ. અકુસલં સંકિલેસભાગિયેન સુત્તેન નિદ્દિસિતબ્બં . કુસલઞ્ચ અકુસલઞ્ચ તદુભયેન 331 નિદ્દિસિતબ્બં. અનુઞ્ઞાતં ભગવતો અનુઞ્ઞાતાય નિદ્દિસિતબ્બં, તં પઞ્ચવિધં સંવરો પહાનં ભાવના સચ્છિકિરિયા કપ્પિયાનુલોમોતિ, યં દિસ્સતિ તાસુ તાસુ ભૂમીસુ, તં કપ્પિયાનુલોમેન નિદ્દિસિતબ્બં. પટિક્ખિત્તં ભગવતા પટિક્ખિત્તકારણેન નિદ્દિસિતબ્બં. અનુઞ્ઞાતઞ્ચ પટિક્ખિત્તઞ્ચ તદુભયેન નિદ્દિસિતબ્બં. થવો પસંસાય નિદ્દિસિતબ્બો. સો પઞ્ચવિધેન વેદિતબ્બો ભગવતો ધમ્મસ્સ અરિયસઙ્ઘસ્સ અરિયધમ્માનં સિક્ખાય લોકિયગુણસમ્પત્તિયાતિ. એવં થવો પઞ્ચવિધેન નિદ્દિસિતબ્બો.

    Duvidho hetu yañca kammaṃ ye ca kilesā, samudayo kilesā. Tattha kilesā saṃkilesabhāgiyena suttena niddisitabbā. Samudayo saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca suttena niddisitabbo. Tattha kusalaṃ catūhi suttehi niddisitabbaṃ vāsanābhāgiyena dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena ca. Akusalaṃ saṃkilesabhāgiyena suttena niddisitabbaṃ . Kusalañca akusalañca tadubhayena 332 niddisitabbaṃ. Anuññātaṃ bhagavato anuññātāya niddisitabbaṃ, taṃ pañcavidhaṃ saṃvaro pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā kappiyānulomoti, yaṃ dissati tāsu tāsu bhūmīsu, taṃ kappiyānulomena niddisitabbaṃ. Paṭikkhittaṃ bhagavatā paṭikkhittakāraṇena niddisitabbaṃ. Anuññātañca paṭikkhittañca tadubhayena niddisitabbaṃ. Thavo pasaṃsāya niddisitabbo. So pañcavidhena veditabbo bhagavato dhammassa ariyasaṅghassa ariyadhammānaṃ sikkhāya lokiyaguṇasampattiyāti. Evaṃ thavo pañcavidhena niddisitabbo.

    ઇન્દ્રિયભૂમિ નવહિ પદેહિ નિદ્દિસિતબ્બા, કિલેસભૂમિ નવહિ પદેહિ નિદ્દિસિતબ્બા, એવમેતાનિ અટ્ઠારસ પદાનિ હોન્તિ નવ પદાનિ કુસલાનિ નવ પદાનિ અકુસલાનીતિ, તથાહિ વુત્તં ‘‘અટ્ઠારસ મૂલપદા કુહિં દટ્ઠબ્બા, સાસનપ્પટ્ઠાને’’તિ. તેનાહ આયસ્મા મહાકચ્ચાયનો –

    Indriyabhūmi navahi padehi niddisitabbā, kilesabhūmi navahi padehi niddisitabbā, evametāni aṭṭhārasa padāni honti nava padāni kusalāni nava padāni akusalānīti, tathāhi vuttaṃ ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā, sāsanappaṭṭhāne’’ti. Tenāha āyasmā mahākaccāyano –

    ‘‘નવહિ ચ પદેહિ કુસલા, નવહિ ચ યુજ્જન્તિ અકુસલપ્પક્ખા;

    ‘‘Navahi ca padehi kusalā, navahi ca yujjanti akusalappakkhā;

    એતે ખલુ મૂલપદા, ભવન્તિ અટ્ઠારસ પદાની’’તિ.

    Ete khalu mūlapadā, bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti.

    નિયુત્તં સાસનપ્પટ્ઠાનં.

    Niyuttaṃ sāsanappaṭṭhānaṃ.

    એત્તાવતા સમત્તા નેત્તિ યા આયસ્મતા મહાકચ્ચાયનેન ભાસિતા ભગવતા અનુમોદિતા મૂલસઙ્ગીતિયં સઙ્ગીતાતિ.

    Ettāvatā samattā netti yā āyasmatā mahākaccāyanena bhāsitā bhagavatā anumoditā mūlasaṅgītiyaṃ saṅgītāti.

    નેત્તિપ્પકરણં નિટ્ઠિતં.

    Nettippakaraṇaṃ niṭṭhitaṃ.




    Footnotes:
    1. પમત્તબન્ધુના (ઉદા॰ ૭૪)
    2. pamattabandhunā (udā. 74)
    3. ખીરૂપકોવ (ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૬૪
    4. khīrūpakova (ka.) passa udā. 64
    5. છન્દા અગતિં (સી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૧૭
    6. chandā agatiṃ (sī. ka.) passa a. ni. 4.17
    7. પસ્સ ધ॰ પ॰ ૩૨૫
    8. passa dha. pa. 325
    9. તદુટ્ઠાય (સી॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૨૪૦
    10. taduṭṭhāya (sī.) passa dha. pa. 240
    11. તાનિ (સી॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૨૪૦
    12. tāni (sī.) passa dha. pa. 240
    13. લભે (ક॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૧૩૧
    14. labhe (ka.) passa dha. pa. 131
    15. જિમ્હગતે (સી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૭૦
    16. jimhagate (sī. ka.) passa a. ni. 4.70
    17. પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૬૮
    18. passa a. ni. 4.68
    19. લાભસક્કારકારણા (સી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૪૩
    20. lābhasakkārakāraṇā (sī. ka.) passa a. ni. 4.43
    21. ( ) નત્થિ અ॰ નિ॰ ૧.૪૩-૪૪; ઇતિવુ॰ ૨૦
    22. પદોસિતં (સી॰ ક॰) અ॰ નિ॰ ૧.૪૩; ઇતિવુ॰ ૨૦ પસ્સિતબ્બં
    23. ચિત્તપદોસહેતુ (સી॰ ક॰)
    24. ( ) natthi a. ni. 1.43-44; itivu. 20
    25. padositaṃ (sī. ka.) a. ni. 1.43; itivu. 20 passitabbaṃ
    26. cittapadosahetu (sī. ka.)
    27. સત્થા (સી॰ ક॰)
    28. satthā (sī. ka.)
    29. આવી (સી॰) પસ્સ ઉદા॰ ૪૪
    30. āvī (sī.) passa udā. 44
    31. કટકં ફલં (ક॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૬૬
    32. kaṭakaṃ phalaṃ (ka.) passa dha. pa. 66
    33. અવિયત્તેન (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૭
    34. aviyattena (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.17
    35. પમાયન્તં (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૭૯
    36. pamāyantaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.179
    37. કુધારી (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૮૦
    38. kudhārī (ka.) passa saṃ. ni. 1.180
    39. મહત્તરો (ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૩; સં॰ નિ॰ ૧.૧૮૦
    40. mahattaro (ka.) passa a. ni. 4.3; saṃ. ni. 1.180
    41. વચસા ચ (ક॰) પસ્સ સુ॰ નિ॰ ૬૬૮
    42. vacasā ca (ka.) passa su. ni. 668
    43. અનરિયો (સી॰ ક॰)
    44. anariyo (sī. ka.)
    45. અવજાતકપુત્ત (સી॰ ક॰) પસ્સ સુ॰ નિ॰ ૬૬૯
    46. avajātakaputta (sī. ka.) passa su. ni. 669
    47. અનુપાયિનીતિ (ક॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૨
    48. anupāyinīti (ka.) passa dha. pa. 2
    49. બહુજનં (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૧૮
    50. મમસ્સ (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૧૮
    51. bahujanaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1018
    52. mamassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1018
    53. અપાપિકા તે (સી॰)
    54. મૂલેહિ છિન્નો (સી॰ ક॰)
    55. apāpikā te (sī.)
    56. mūlehi chinno (sī. ka.)
    57. સો ચેવ (સી॰) પસ્સ (સી॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૭૦
    58. so ceva (sī.) passa (sī.) passa a. ni. 4.70
    59. સાધુકે (સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૦૨)
    60. sādhuke (saṃ. ni. 5.1002)
    61. અયં ભન્તે (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૦૨
    62. ayaṃ bhante (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1002
    63. કાસીહિ માગધે (સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૦૨)
    64. kāsīhi māgadhe (saṃ. ni. 5.1002)
    65. સાવત્થિયં (સી॰ ક॰)
    66. sāvatthiyaṃ (sī. ka.)
    67. ગન્તુકામો (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૦૨
    68. તાસં (સી॰ ક॰)
    69. રાજારહેન (સી॰ ક॰)
    70. gantukāmo (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1002
    71. tāsaṃ (sī. ka.)
    72. rājārahena (sī. ka.)
    73. યજિત્વાન (ક॰) પસ્સ થેરગા॰ ૯૬
    74. yajitvāna (ka.) passa theragā. 96
    75. બુદ્ધકતં (ક॰) પસ્સ થેરગા॰ ૨૧૭
    76. અલભિંહં (સી॰ ક॰)
    77. buddhakataṃ (ka.) passa theragā. 217
    78. alabhiṃhaṃ (sī. ka.)
    79. સચ્છિકત્વા ચ (ક॰)
    80. sacchikatvā ca (ka.)
    81. પસ્સ વિ॰ વ॰ ૮૦૪
    82. passa vi. va. 804
    83. પસ્સ અપ॰ થેર ૧.૧.૮૨
    84. passa apa. thera 1.1.82
    85. ( ) નત્થિ અ॰ નિ॰ ૧.૪૩-૪૪; ઇતિવુ॰ ૨૧
    86. ચિત્તપ્પસાદહેતુ (સી॰ ક॰)
    87. ( ) natthi a. ni. 1.43-44; itivu. 21
    88. cittappasādahetu (sī. ka.)
    89. સત્થા (સી॰ ક॰) પસ્સ ઇતિવુ॰ ૨૧
    90. satthā (sī. ka.) passa itivu. 21
    91. ઓગાહસે (સી॰ ક॰) પસ્સ વિ॰ વ॰ ૫૩
    92. ogāhase (sī. ka.) passa vi. va. 53
    93. યસ્મિં (સી॰)
    94. yasmiṃ (sī.)
    95. પૂજેત્વા (ક॰)
    96. pūjetvā (ka.)
    97. કુરૂસૂપપજ્જથ (સી॰)
    98. kurūsūpapajjatha (sī.)
    99. સિખણ્ડિ (સી॰)
    100. sikhaṇḍi (sī.)
    101. કત્તિકા પુણ્ણા (ક॰)
    102. kattikā puṇṇā (ka.)
    103. વિજ્ઝિંસુ (સી॰)
    104. vijjhiṃsu (sī.)
    105. અયમહમસ્મીતિ (સી॰) પસ્સ ઉદા॰ ૬૧
    106. ayamahamasmīti (sī.) passa udā. 61
    107. ચેતનાય (અ॰ નિ॰ ૧૧.૨)
    108. cetanāya (a. ni. 11.2)
    109. પસ્સ સં॰ નિ॰ ૨.૨૪૩
    110. passa saṃ. ni. 2.243
    111. અરઞ્ઞં (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૨.૨૪૨
    112. araññaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 2.242
    113. કિસ્સસ્સ (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૮૭
    114. kissassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.187
    115. દય્હમાનેવ (ક॰) સં॰ નિ॰ ૧.૨૧; થેરગા॰ ૩૯ પસ્સિતબ્બં
    116. dayhamāneva (ka.) saṃ. ni. 1.21; theragā. 39 passitabbaṃ
    117. મરણં (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૦૦
    118. maraṇaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 1.100
    119. સબ્બસંયોજનાતિગો (સી॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૯૬
    120. sabbasaṃyojanātigo (sī.) passa saṃ. ni. 1.96
    121. નન્દીરાગપરિક્ખીણો (ક॰) સં॰ નિ॰ ૧.૯૬
    122. nandīrāgaparikkhīṇo (ka.) saṃ. ni. 1.96
    123. સવે (સી॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૨૪૬
    124. save (sī.) passa saṃ. ni. 1.246
    125. અનનુકમ્પિતં (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૨૩૬
    126. ananukampitaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.236
    127. અરતિ રતિ (ક॰) સં॰ નિ॰ ૧.૨૩૭; સુ॰ નિ॰ ૨૭૩ પસ્સિતબ્બં
    128. arati rati (ka.) saṃ. ni. 1.237; su. ni. 273 passitabbaṃ
    129. દુલ્લભં (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૮૭
    130. dullabhaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.87
    131. કામદા (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૮૭
    132. kāmadā (ka.) passa saṃ. ni. 1.87
    133. પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૦૧
    134. passa saṃ. ni. 1.101
    135. પહીણં (સી॰) પસ્સ મ॰ નિ॰ ૩.૨૭૨
    136. pahīṇaṃ (sī.) passa ma. ni. 3.272
    137. કિચ્ચં આતપ્પં (સી॰)
    138. kiccaṃ ātappaṃ (sī.)
    139. તં (ઉદા॰ ૩૪)
    140. taṃ (udā. 34)
    141. નિહુહુઙ્કો (સી॰) પસ્સ ઉદા॰ ૪
    142. nihuhuṅko (sī.) passa udā. 4
    143. લોકસ્મિં (સી॰ ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૫
    144. lokasmiṃ (sī. ka.) passa udā. 5
    145. વેદી (સી॰) પસ્સ ઉદા॰ ૧૦
    146. vedī (sī.) passa udā. 10
    147. પસ્સ ઉદા॰ ૭
    148. passa udā. 7
    149. આયન્તિં નાભિનન્દતિ (ઉદા॰ ૮)
    150. āyantiṃ nābhinandati (udā. 8)
    151. સુચિ (સી॰ ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૯
    152. નહાયતિ (સી॰)
    153. suci (sī. ka.) passa udā. 9
    154. nahāyati (sī.)
    155. સવાહન’’ન્તિ (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૨.૨૪૬
    156. savāhana’’nti (ka.) passa saṃ. ni. 2.246
    157. સબ્બગન્તપમોચનં (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૨.૨૩૮
    158. sabbagantapamocanaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 2.238
    159. ચેતોપરિયાયકોવિદો (સી॰)
    160. cetopariyāyakovido (sī.)
    161. અધિપ્પાયો (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૩.૫૮
    162. adhippāyo (ka.) passa saṃ. ni. 3.58
    163. પસ્સ ઉદા॰ ૪૫
    164. passa udā. 45
    165. ભિક્ખવે (અ॰ નિ॰ ૪.૮૫)
    166. bhikkhave (a. ni. 4.85)
    167. દારુજં પબ્બજઞ્ચ (સં॰ નિ॰ ૧.૧૨૧)
    168. dārujaṃ pabbajañca (saṃ. ni. 1.121)
    169. આયતિ (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૨.૩૮
    170. આયતિ (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૨.૩૮
    171. āyati (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    172. āyati (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    173. તસ્સ વિઞ્ઞાણસ્સ (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૨.૩૮
    174. tassa viññāṇassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    175. ચ (સી॰ ક॰)
    176. ca (sī. ka.)
    177. અતારિ (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૪.૨૨૮
    178. સગાહં (સં॰ નિ॰ ૪.૨૨૮)
    179. atāri (sī. ka.) passa saṃ. ni. 4.228
    180. sagāhaṃ (saṃ. ni. 4.228)
    181. વધાય (સં॰ નિ॰ ૪.૨૩૦)
    182. ગિલબળિસો (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૪.૨૩૦
    183. vadhāya (saṃ. ni. 4.230)
    184. gilabaḷiso (sī. ka.) passa saṃ. ni. 4.230
    185. યથાકામકરણીયો (સી॰) સં॰ નિ॰ ૪.૨૩૦
    186. yathākāmakaraṇīyo (sī.) saṃ. ni. 4.230
    187. અત્તનો (સી॰ ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૩૦
    188. attano (sī. ka.) passa udā. 30
    189. મઞ્ઞન્તિ (સી॰ ક॰)
    190. maññanti (sī. ka.)
    191. ઉપધિ (સી॰ ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૩૦
    192. upadhi (sī. ka.) passa udā. 30
    193. પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૫
    194. passa a. ni. 4.5
    195. અન્તં નિટ્ઠં (સી॰)
    196. antaṃ niṭṭhaṃ (sī.)
    197. પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૨૩૨-૨૩૩
    198. passa a. ni. 4.232-233
    199. પસ્સ અ॰ નિ॰ ૨.૨
    200. passa a. ni. 2.2
    201. દહન્તં (સી॰ ક॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૭૧
    202. ભસ્માછન્નોવ (ક॰)
    203. dahantaṃ (sī. ka.) passa dha. pa. 71
    204. bhasmāchannova (ka.)
    205. પસ્સ અ॰ નિ॰ ૮.૬
    206. passa a. ni. 8.6
    207. સમથં ગતાનિ (સી॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૯૪
    208. samathaṃ gatāni (sī.) passa dha. pa. 94
    209. પસ્સ સં॰ નિ॰ ૨.૫૫
    210. passa saṃ. ni. 2.55
    211. કુદાલપિટકં (ક॰)
    212. મૂલં (સં॰ નિ॰ ૨.૫૫)
    213. છિત્વા (સી॰ ક॰)
    214. અનભાવંગતો (સી॰)
    215. kudālapiṭakaṃ (ka.)
    216. mūlaṃ (saṃ. ni. 2.55)
    217. chitvā (sī. ka.)
    218. anabhāvaṃgato (sī.)
    219. પરં અત્તકામોતિ (સી॰) સં॰ નિ॰ ૧.૧૧૯; ઉદા॰ ૪૧ પસ્સિતબ્બં
    220. paraṃ attakāmoti (sī.) saṃ. ni. 1.119; udā. 41 passitabbaṃ
    221. ચ (સી॰ ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૪૨
    222. ca (sī. ka.) passa udā. 42
    223. આતાપી સો (સી॰ ક॰) પસ્સ ઉદા॰ ૪૨
    224. ātāpī so (sī. ka.) passa udā. 42
    225. ગલેપિ પમજ્જમાનેન (સી॰)
    226. ન ચ અટ્ઠાને (સી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૭.૩૭
    227. galepi pamajjamānena (sī.)
    228. na ca aṭṭhāne (sī. ka.) passa a. ni. 7.37
    229. તણ્હક્ખયા સુખસ્સેતે (સી॰) પસ્સ ઉદા॰ ૧૨
    230. taṇhakkhayā sukhassete (sī.) passa udā. 12
    231. પસ્સ થેરગા॰ ૨૨૭
    232. passa theragā. 227
    233. પસ્સ ઇદ્ધિપાદસંયુત્તે
    234. passa iddhipādasaṃyutte
    235. નિબ્બેધગામિની (ઇતિવુ॰ ૪૧)
    236. nibbedhagāminī (itivu. 41)
    237. વો (સી॰ ક॰) પસ્સ સુ॰ નિ॰ ૧૦૭૨
    238. vo (sī. ka.) passa su. ni. 1072
    239. દુક્ખસમુદયો (સી॰ ક॰) પસ્સ દી॰ નિ॰ ૨.૧૫૫
    240. દુક્ખનિરોધો (સી॰ ક॰)
    241. dukkhasamudayo (sī. ka.) passa dī. ni. 2.155
    242. dukkhanirodho (sī. ka.)
    243. સંસરિતં (સી॰)
    244. saṃsaritaṃ (sī.)
    245. પસ્સ સં॰ નિ॰ ૩.૪૯
    246. passa saṃ. ni. 3.49
    247. ભુસપ્પમત્તા (સી॰) પસ્સ ખુ॰ પા॰ ૬૦૯
    248. bhusappamattā (sī.) passa khu. pā. 609
    249. સત્તક્ખત્તુપરમો (સી॰)
    250. sattakkhattuparamo (sī.)
    251. સુભાવિતાનિ (સી॰ ક॰) પસ્સ સુ॰ નિ॰ ૫૧૨
    252. subhāvitāni (sī. ka.) passa su. ni. 512
    253. પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૨૯
    254. passa a. ni. 4.29
    255. પસ્સ સં॰ નિ॰ ૫.૪૯૩
    256. passa saṃ. ni. 5.493
    257. દુક્કતકમ્મકારી (સી॰) મ॰ નિ॰ ૩.૨૪૬; અ॰ નિ॰ ૩.૩ પસ્સિતબ્બં
    258. dukkatakammakārī (sī.) ma. ni. 3.246; a. ni. 3.3 passitabbaṃ
    259. પકુજ્ઝેય્યું (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૨૫૧
    260. pakujjheyyuṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.251
    261. મઞ્ઞતી (સી॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૨૫૧
    262. maññatī (sī.) passa saṃ. ni. 1.251
    263. પસ્સેનદિ (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૧૩
    264. passenadi (ka.) passa saṃ. ni. 1.113
    265. મરણેનાભિભૂતસ્સ (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૧૫
    266. maraṇenābhibhūtassa (ka.) passa saṃ. ni. 1.115
    267. નરદમ્મસારથી (સી॰)
    268. naradammasārathī (sī.)
    269. અપ્પજાનનાતિ (સી॰)
    270. appajānanāti (sī.)
    271. નિરબ્બુદનિરયો (સં॰ નિ॰ ૧.૧૮૧)
    272. ઉપ્પલનિરયો (સં॰ નિ॰ ૧.૧૮૧)
    273. nirabbudanirayo (saṃ. ni. 1.181)
    274. uppalanirayo (saṃ. ni. 1.181)
    275. જિના વે માદિસા (સી॰ ક॰) પસ્સ મ॰ નિ॰ ૨.૩૪૧
    276. jinā ve mādisā (sī. ka.) passa ma. ni. 2.341
    277. તઞ્ચ (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૧૫
    278. tañca (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.115
    279. છમાય (સી॰ ક॰) પસ્સ મ॰ નિ॰ ૩.૨૪૮
    280. chamāya (sī. ka.) passa ma. ni. 3.248
    281. પચ્ચમાનસ્સ (ક॰) પસ્સ પે॰ વ॰ ૮૦૨
    282. paccamānassa (ka.) passa pe. va. 802
    283. પતિદિસ્સતિ (સી॰) જા॰ ૧.૪.૫૫
    284. patidissati (sī.) jā. 1.4.55
    285. પસ્સ થેરગા॰ ૩૦૪
    286. passa theragā. 304
    287. દીઘરત્તં ઇટ્ઠં (સી॰ ક॰) પસ્સ ઇતિવુ॰ ૨૨
    288. ન યિમં (ઇતિવુ॰ ૨૨)
    289. સુદં (ઇતિવુ॰ ૨૨)
    290. ચક્કવત્તિ (ક॰)
    291. dīgharattaṃ iṭṭhaṃ (sī. ka.) passa itivu. 22
    292. na yimaṃ (itivu. 22)
    293. sudaṃ (itivu. 22)
    294. cakkavatti (ka.)
    295. અકુસલં ન કયિરા (સી॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૨૮૧
    296. akusalaṃ na kayirā (sī.) passa dha. pa. 281
    297. વિજ્જા ચ ખો ભિક્ખવે (સંયુત્તનિકાયે)
    298. અન્વદેવ (સી॰ ક॰), સ્યાદિકણ્ડે (મોગ્ગલ્લાને) ૧૧ સુત્તં પસ્સિતબ્બં
    299. vijjā ca kho bhikkhave (saṃyuttanikāye)
    300. anvadeva (sī. ka.), syādikaṇḍe (moggallāne) 11 suttaṃ passitabbaṃ
    301. અભિમન્થતિ (સી॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૧૬૧
    302. abhimanthati (sī.) passa dha. pa. 161
    303. પસ્સ અ॰ નિ॰ ૩.૭૦
    304. passa a. ni. 3.70
    305. સં॰ નિ॰ ૧.૨૫૬
    306. saṃ. ni. 1.256
    307. વણ્ણગન્ધં અહેઠયં (સી॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૪૯
    308. vaṇṇagandhaṃ aheṭhayaṃ (sī.) passa dha. pa. 49
    309. પળેતિ (ક॰)
    310. paḷeti (ka.)
    311. દસ ઇમે (સી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૧૦.૪૮
    312. dasa ime (sī. ka.) passa a. ni. 10.48
    313. ગોણસમં (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૩
    314. goṇasamaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 1.13
    315. સુરિયસમા (સી॰)
    316. suriyasamā (sī.)
    317. ચનેકાયતનપ્પવુત્તા (સં॰ નિ॰ ૧.૭૫)
    318. canekāyatanappavuttā (saṃ. ni. 1.75)
    319. ઇદં (ક॰) પસ્સ દી॰ નિ॰ ૨.૩૬૪
    320. idaṃ (ka.) passa dī. ni. 2.364
    321. પસ્સ ધ॰ પ॰ ૨૭૩
    322. passa dha. pa. 273
    323. અ॰ નિ॰ ૪.૩૪; ઇતિવુ॰ ૮૧ પસ્સિતબ્બં
    324. a. ni. 4.34; itivu. 81 passitabbaṃ
    325. કુસલમક્ખતો (ક॰)
    326. kusalamakkhato (ka.)
    327. યે ચાપિ (સી॰ ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૫.૩૮૪
    328. ye cāpi (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.384
    329. દસ્સના ભાવના (સી॰)
    330. dassanā bhāvanā (sī.)
    331. તદુભયેહિ (સી॰)
    332. tadubhayehi (sī.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / નેત્તિપ્પકરણ-અટ્ઠકથા • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / સાસનપટ્ઠાનવારવણ્ણના • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિપ્પકરણ-ટીકા • Nettippakaraṇa-ṭīkā / સાસનપટ્ઠાનવારવણ્ણના • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિવિભાવિની • Nettivibhāvinī / સાસનપટ્ઠાનવિભાવના • Sāsanapaṭṭhānavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact