Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī |
သာသနပဋ္ဌာနဝိဘာဝနာ
Sāsanapaṭṭhānavibhāvanā
၈၉. ‘‘တတ္ထ ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိနာ အာစရိယေန သဗ္ဗထာ နယသမုဋ္ဌာနံ ဌပိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘သောဠသဟာရပဉ္စနယအဋ္ဌာရသမူလပဒေသု အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ ကထံ ဝိဘတ္တာ, ကုဟိံ အမ္ဟေဟိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသဟာရပဉ္စနယအဋ္ဌာရသမူလပဒေသု အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ ကေန ပဒေန အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ, ကုဟိံ အမ္ဟေဟိ ဝိတ္ထာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ပုစ္ဆတိ။ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ သာသနပဋ္ဌာနေ မယာ ဝိဘတ္တာ, တုမ္ဟေဟိ စ ဝိတ္ထာရတော သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝိသ္သဇ္ဇေတိ။ ဝိဘတ္တာယေဝ ဟိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ဘဝန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၈၉) ပန –
89. ‘‘Tattha katamaṃ nayasamuṭṭhāna’’ntiādinā ācariyena sabbathā nayasamuṭṭhānaṃ ṭhapitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘soḷasahārapañcanayaaṭṭhārasamūlapadesu aṭṭhārasa mūlapadā kathaṃ vibhattā, kuhiṃ amhehi daṭṭhabbā’’ti vattabbabhāvato ‘‘tattha aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasahārapañcanayaaṭṭhārasamūlapadesu aṭṭhārasa mūlapadā kena padena ācariyena vibhattā, kuhiṃ amhehi vitthārato daṭṭhabbāti pucchati. Aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne mayā vibhattā, tumhehi ca vitthārato sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti vissajjeti. Vibhattāyeva hi aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbā bhavanti. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 89) pana –
‘‘ဧဝံ သဗ္ဗထာ နယသမုဋ္ဌာနံ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဣဒာနိ သာသနပဋ္ဌာနံ ဝိဘဇန္တော ယသ္မာ သင္ဂဟဝာရာဒီသု မူလပဒေဟေဝ ပဋ္ဌာနံ သင္ဂဟေတ္ဝာ သရူပတော န ဒသ္သိတံ, တသ္မာ ယထာ မူလပဒေဟိ ပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓာရေတဗ္ဗံ, ဧဝံ ပဋ္ဌာနတောပိ မူလပဒာနိ နိဒ္ဓာရေတဗ္ဗာနီတိ ဒသ္သနတ္ထံ ‘အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ? သာသနပဋ္ဌာနေ’တိ အာဟာ’’တိ –
‘‘Evaṃ sabbathā nayasamuṭṭhānaṃ vibhajitvā idāni sāsanapaṭṭhānaṃ vibhajanto yasmā saṅgahavārādīsu mūlapadeheva paṭṭhānaṃ saṅgahetvā sarūpato na dassitaṃ, tasmā yathā mūlapadehi paṭṭhānaṃ niddhāretabbaṃ, evaṃ paṭṭhānatopi mūlapadāni niddhāretabbānīti dassanatthaṃ ‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne’ti āhā’’ti –
ဝုတ္တံ။ သာသနပဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ အာစရိယေန ဝုတ္တာ, ‘‘ကတမံ တံ သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌာရသမူလပဒသာသနပဋ္ဌာနေသု ကတမံ တံ သာသနပဋ္ဌာနန္တိ ဣဒာနိ မယာ နိဒ္ဓာရိယမာနံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ သံကိလေသဘာဂိယာဒိသုတ္တံ သာသနပဋ္ဌာနံ နာမာတိ ဝိသ္သဇ္ဇေတိ။ သာသနန္တိ ပရိယတ္တိသာသနံ။ ပဋ္ဌာနန္တိ တသ္သ ပရိယတ္တိသာသနသ္သ သံကိလေသဘာဂိယတာဒီဟိ ပကာရေဟိ ဌာနံ ပဝတ္တနံ ပဋ္ဌာနံ, တံဒီပနသုတ္တံ ပန ဣဓ ပဋ္ဌာနံ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ။ အထ ဝာ သာသနန္တိ အဓိသီလအဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခတ္တယံ သာသနံ နာမ, တံ သိက္ခတ္တယံ ပတိဋ္ဌဟတိ ဧတေန သံကိလေသာဒိနာတိ ပဋ္ဌာနံ, သိက္ခတ္တယသ္သ သာသနသ္သ ပဋ္ဌာနန္တိ သာသနပဋ္ဌာနံ။ တဒာဓာရဘူတံ သုတ္တမ္ပိ ဌာန္ယူပစာရတော သာသနပဋ္ဌာနံ နာမ။ တံ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တံ သရူပတော ဒသ္သေတုံ –
Vuttaṃ. Sāsanapaṭṭhāne aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbāti ācariyena vuttā, ‘‘katamaṃ taṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ sāsanapaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhārasamūlapadasāsanapaṭṭhānesu katamaṃ taṃ sāsanapaṭṭhānanti idāni mayā niddhāriyamānaṃ bhagavatā desitaṃ saṃkilesabhāgiyādisuttaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ nāmāti vissajjeti. Sāsananti pariyattisāsanaṃ. Paṭṭhānanti tassa pariyattisāsanassa saṃkilesabhāgiyatādīhi pakārehi ṭhānaṃ pavattanaṃ paṭṭhānaṃ, taṃdīpanasuttaṃ pana idha paṭṭhānaṃ nāma. Tena vuttaṃ – ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi. Atha vā sāsananti adhisīlaadhicittaadhipaññāsikkhattayaṃ sāsanaṃ nāma, taṃ sikkhattayaṃ patiṭṭhahati etena saṃkilesādināti paṭṭhānaṃ, sikkhattayassa sāsanassa paṭṭhānanti sāsanapaṭṭhānaṃ. Tadādhārabhūtaṃ suttampi ṭhānyūpacārato sāsanapaṭṭhānaṃ nāma. Taṃ sāsanapaṭṭhānasuttaṃ sarūpato dassetuṃ –
‘‘သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ, ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ, နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ, အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ, သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ, သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ, သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ, သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ, သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ, ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ, တဏ္ဟာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ, ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ, ဒုစ္စရိတသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ, တဏ္ဟာဝောဒာနဘာဂိယံ သုတ္တံ, ဒိဋ္ဌိဝောဒာနဘာဂိယံ သုတ္တံ, ဒုစ္စရိတဝောဒာနဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ –
‘‘Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ sutta’’nti –
ဝုတ္တံ။ ‘‘တေသု သုတ္တေသု ယေ သံကိလေသာဒယော ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ, တေသု သံကိလေသာဒီသု သံကိလေသော ကိတ္တကော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သံကိလေသော တိဝိဓော တဏ္ဟာသံကိလေသော ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဒုစ္စရိတသံကိလေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သုတ္တန္တေသု သံကိလေသာဒီသု ဓမ္မေသု။ ‘‘တိဝိဓေ တသ္မိံ သံကိလေသေ တဏ္ဟာသံကိလေသော ကတမေန ကုသလေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တဏ္ဟာသံကိလေသော သမထေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တိဝိဓေ တဏ္ဟာသံကိလေသာဒိကေ။ ‘‘သော သမထော ခန္ဓေသု ကတမော ခန္ဓော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမထော သမာဓိက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ကေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဝိပသ္သနာယ ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သာ ဝိပသ္သနာ ကတမော ခန္ဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာ ဝိပသ္သနာ ပညာက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒုစ္စရိတသံကိလေသော ကေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုစ္စရိတသံကိလေသော သုစရိတေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တံ သုစရိတံ ကတမော ခန္ဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ သုစရိတံ သီလက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မိံ သီလေ ဌိတသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ကိံ ဘဝတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္သ သီလေ ပတိဋ္ဌိတသ္သာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သီလေ သုစရိတသင္ခာတေ သီလက္ခန္ဓေ ပတိဋ္ဌိတသ္သ တသ္သ သီလဝန္တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဘဝေသု ကာမဘဝရူပာရူပဘဝေသု အာသတ္တိ ဘဝပတ္ထနာ ယဒိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဧဝံသာယန္တိ ဧဝံ အသ္သ အယန္တိ ပဒစ္ဆေဒော။ ဧဝံ သတိ အသ္သ သီလေ ပတိဋ္ဌိတသ္သ အယံ အာသတ္တိ ဘဝပတ္ထနာ သမထဝိပသ္သနာဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထု စ ဘဝတိ, စ-သဒ္ဒေန ဒာနမယသီလမယပုညကိရိယဝတ္ထု စ ဘဝတီတိ အတ္ထော သင္ဂဟိတော။ တတ္ရာတိ တေသု ကာမဘဝရူပာရူပဘဝေသု ဥပပတ္တိယာ သံဝတ္တတီတိ။
Vuttaṃ. ‘‘Tesu suttesu ye saṃkilesādayo bhagavatā vuttā, tesu saṃkilesādīsu saṃkileso kittako’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha saṃkileso tividho taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso’’ti vuttaṃ. Tatthāti tesu suttantesu saṃkilesādīsu dhammesu. ‘‘Tividhe tasmiṃ saṃkilese taṇhāsaṃkileso katamena kusalena visujjhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhāsaṃkileso samathena visujjhatī’’ti vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ tividhe taṇhāsaṃkilesādike. ‘‘So samatho khandhesu katamo khandho’’ti pucchitabbattā ‘‘so samatho samādhikkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Diṭṭhisaṃkileso kena visujjhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘diṭṭhisaṃkileso vipassanāya visujjhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Sā vipassanā katamo khandho’’ti vattabbattā ‘‘sā vipassanā paññākkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Duccaritasaṃkileso kena visujjhatī’’ti vattabbattā ‘‘duccaritasaṃkileso sucaritena visujjhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Taṃ sucaritaṃ katamo khandho’’ti vattabbattā ‘‘taṃ sucaritaṃ sīlakkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Tasmiṃ sīle ṭhitassa puggalassa kiṃ bhavatī’’ti vattabbattā ‘‘tassa sīle patiṭṭhitassā’’tiādi vuttaṃ. Sīle sucaritasaṅkhāte sīlakkhandhe patiṭṭhitassa tassa sīlavantassa puggalassa bhavesu kāmabhavarūpārūpabhavesu āsatti bhavapatthanā yadi uppajjati, evaṃsāyanti evaṃ assa ayanti padacchedo. Evaṃ sati assa sīle patiṭṭhitassa ayaṃ āsatti bhavapatthanā samathavipassanābhāvanāmayapuññakiriyavatthu ca bhavati, ca-saddena dānamayasīlamayapuññakiriyavatthu ca bhavatīti attho saṅgahito. Tatrāti tesu kāmabhavarūpārūpabhavesu upapattiyā saṃvattatīti.
‘‘သံကိလေသာဒယော ယေဟိ သုတ္တေဟိ ဒသ္သိတာ, တာနိ သုတ္တာနိ ကိတ္တကာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသာဓာရဏာနိ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တဝာသနာဘာဂိယသုတ္တနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနိ ဘဝန္တိ, သာဓာရဏာနိ သံကိလေသဘာဂိယဝာသနာဘာဂိယသုတ္တ, သံကိလေသဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တ, သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ, ဝာသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တာနိ ကတာနိ မိသ္သိတာနိ စတ္တာရိ ဘဝန္တိ။ ဣတိ အဋ္ဌ သုတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ တာနိယေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ အဋ္ဌ သုတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ သာဓာရဏာနိ ဝာသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- သံကိလေသဘာဂိယဝာသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တသံကိလေသ- ဘာဂိယဝာသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- သံကိလေသဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- ဝာသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- သံကိလေသဘာဂိယဝာသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- နေဝသံကိလေသဘာဂိယနဝာသနာ- ဘာဂိယနနိဗ္ဗေဓဘာဂိယနအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနိ ကတာနိ မိသ္သိတာနိ အဋ္ဌ သုတ္တာနိ ဘဝန္တီတိ သောဠသ သုတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ တေသု သောဠသသုတ္တေသု စတ္တာရိ ဧကကာနိ သုတ္တာနိ စ စတ္တာရိ ဒုကာနိ သုတ္တာနိ စ ဒ္ဝေ တိကာနိ စ ပာဠိယံ အာဂတာနိ, ဒ္ဝေ ဒုကာနိ သုတ္တာနိ စ ဒ္ဝေ တိကာနိ စ ဒ္ဝေ စတုက္ကာနိ သုတ္တာနိ စ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၈၉) အာဂတာနိ။
‘‘Saṃkilesādayo yehi suttehi dassitā, tāni suttāni kittakānī’’ti vattabbattā ‘‘imāni cattāri suttānī’’tiādi vuttaṃ. Asādhāraṇāni saṃkilesabhāgiyasuttavāsanābhāgiyasuttanibbedhabhāgiyasuttaasekkhabhāgiyasuttāni cattāri suttāni bhavanti, sādhāraṇāni saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyasutta, saṃkilesabhāgiyanibbedhabhāgiyasutta, saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta, vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttāni katāni missitāni cattāri bhavanti. Iti aṭṭha suttāni bhavanti. Tāniyeva vuttappakārāni aṭṭha suttāni bhavanti. Sādhāraṇāni vāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttasaṃkilesa- bhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- nevasaṃkilesabhāgiyanavāsanā- bhāgiyananibbedhabhāgiyanaasekkhabhāgiyasuttāni katāni missitāni aṭṭha suttāni bhavantīti soḷasa suttāni bhavanti. Tesu soḷasasuttesu cattāri ekakāni suttāni ca cattāri dukāni suttāni ca dve tikāni ca pāḷiyaṃ āgatāni, dve dukāni suttāni ca dve tikāni ca dve catukkāni suttāni ca aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 89) āgatāni.
‘‘ယဒိ ပဋ္ဌာနနယေန ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ သောဠသ သုတ္တာနိယေဝ ဝိဘတ္တာနိ, ဧဝံ သတိ သုတ္တဂေယ္ယာဒိနဝဝိဓံ သကလံ ပရိယတ္တိသာသနံ ပဋ္ဌာနနယေန အဝိဘတ္တံ ဘဝေယ္ယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေဟိ သောဠသဟိ သုတ္တေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဌာနနယေန ဝိဘတ္တေဟိ သောဠသဟိ ဣမေဟိ သုတ္တေဟိ နဝဝိဓံ သကလံ ပရိယတ္တိသုတ္တံ ပဋ္ဌာနနယေန ဝိဘတ္တံယေဝ ဟုတ္ဝာ ဘိန္နံ ဘဝတိ။ သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဘေဒာယ ဂာထာယ ဂာထာ အနုမိနိတဗ္ဗာ, သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဘေဒေန ဝေယ္ယာကရဏေန ဝေယ္ယာကရဏံ အနုမိနိတဗ္ဗံ။ သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဘေဒေန သုတ္တေန သုတ္တံ အနုမိနိတဗ္ဗံ ဘဝတိယေဝာတိ။
‘‘Yadi paṭṭhānanayena vuttappakārāni soḷasa suttāniyeva vibhattāni, evaṃ sati suttageyyādinavavidhaṃ sakalaṃ pariyattisāsanaṃ paṭṭhānanayena avibhattaṃ bhaveyyā’’ti vattabbattā ‘‘imehi soḷasahi suttehī’’tiādi vuttaṃ. Paṭṭhānanayena vibhattehi soḷasahi imehi suttehi navavidhaṃ sakalaṃ pariyattisuttaṃ paṭṭhānanayena vibhattaṃyeva hutvā bhinnaṃ bhavati. Saṃkilesabhāgiyādipabhedāya gāthāya gāthā anuminitabbā, saṃkilesabhāgiyādipabhedena veyyākaraṇena veyyākaraṇaṃ anuminitabbaṃ. Saṃkilesabhāgiyādipabhedena suttena suttaṃ anuminitabbaṃ bhavatiyevāti.
၉၀. ‘‘တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။
90. ‘‘Tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
‘‘ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ တဏ္ဟာဆဒနဆာဒိတာ။
‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;
ပမတ္တဗန္ဓနာဗဒ္ဓာ၊ မစ္ဆာဝ ကုမိနာမုခေ။
Pamattabandhanābaddhā, macchāva kumināmukhe;
ဇရာမရဏမန္ဝေန္တိ၊ ဝစ္ဆော ခီရပကောဝ မာတရ’’န္တိ။ –
Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova mātara’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယေ သတ္တာ ကာမန္ဓာ ကာမေန အန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ တဏ္ဟာဆဒနေန ဆာဒိတာ, ပမတ္တဗန္ဓနာယ ဗဒ္ဓာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ, တေ သတ္တေ ဇရာမရဏံ အန္ဝေတိ, ယထာ တံ ကုမိနာမုခေ ယေ မစ္ဆာ ဂဟိတာ, တေ မစ္ဆေ ဇရာမရဏံ အန္ဝေတိ ဣဝ, ဧဝံ တေ သတ္တေ ဇရာမရဏံ အန္ဝေတိ။ ခီရပကော ဝစ္ဆော မာတရံ အန္ဝေတိ ဣဝ, ဧဝံ တေ သတ္တေ ဇရာမရဏံ အန္ဝေတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အထ ဝာ ခီရပကော ဝစ္ဆော မာတရံ အန္ဝေတိ ဣဝ, ကုမိနာမုခေ ဂဟိတာ မစ္ဆာ ဇရာမရဏံ အန္ဝေန္တိ ဣဝ စ, ဧဝံ ယေ သတ္တာ ကာမန္ဓာ ပမတ္တဗန္ဓနာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ, တေ သတ္တာ ဇရာမရဏံ အန္ဝေန္တီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye sattā kāmandhā kāmena andhā jālasañchannā taṇhāchadanena chāditā, pamattabandhanāya baddhā bandhitabbā, te satte jarāmaraṇaṃ anveti, yathā taṃ kumināmukhe ye macchā gahitā, te macche jarāmaraṇaṃ anveti iva, evaṃ te satte jarāmaraṇaṃ anveti. Khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva, evaṃ te satte jarāmaraṇaṃ anvetīti yojanā kātabbā. Atha vā khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva, kumināmukhe gahitā macchā jarāmaraṇaṃ anventi iva ca, evaṃ ye sattā kāmandhā pamattabandhanāya bandhitabbā, te sattā jarāmaraṇaṃ anventīti yojanā.
‘‘ဣဒံ သုတ္တံယေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ –
‘‘Idaṃ suttaṃyevā’’ti vattabbattā –
‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, အဂတိဂမနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, ဒောသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, ဣမာနိ ခော, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ။ ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ, ဣဒံ ဝတ္ဝာန သုဂတော, အထာပရံ ဧတဒဝောစ သတ္ထာ –
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Katamāni cattāri? Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati, imāni kho, bhikkhave, cattāri agatigamanāni. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘ဆန္ဒာ ဒောသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ။
‘‘Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;
နိဟီယတိ တသ္သ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ –
Nihīyati tassa yaso, kāḷapakkheva candimā’’ti. –
ဣဒံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ –
Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttanti –
ဝုတ္တံ။ ဆန္ဒာ ဆန္ဒဟေတုနာ ဒောသာ ဒောသဟေတုနာ ဘယာ ဘယဟေတုနာ မောဟာ မောဟဟေတုနာ ယော ရာဇာဒိကော ယော ဝိနယဓရာဒိကော ဝာ ဓမ္မံ သပ္ပုရိသဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဝတ္တတိ, တသ္သ ရာဇာဒိနော ဝာ တသ္သ ဝိနယဓရာဒိနော ဝာ ယသော ကိတ္တိ စ ပရိဝာရော စ ဘောဂော စ နိဟီယတိ။ စန္ဒိမာ ကာဠပက္ခေ ပဘာယ နိဟီယတိ ဣဝ, ဧဝံ နိဟီယတီတိ ယောဇနာ။
Vuttaṃ. Chandā chandahetunā dosā dosahetunā bhayā bhayahetunā mohā mohahetunā yo rājādiko yo vinayadharādiko vā dhammaṃ sappurisadhammaṃ ativattati atikkamitvā vattati, tassa rājādino vā tassa vinayadharādino vā yaso kitti ca parivāro ca bhogo ca nihīyati. Candimā kāḷapakkhe pabhāya nihīyati iva, evaṃ nihīyatīti yojanā.
‘‘ဧတ္တကံယေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မနောပုဗ္ဗင္ဂမာ ဓမ္မာ။ပေ.။ စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒန္တိ ဣဒံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပာကဋော။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဝိဘတ္တော။
‘‘Ettakaṃyevā’’ti vattabbattā ‘‘manopubbaṅgamā dhammā…pe… cakkaṃva vahato padanti idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti vuttaṃ. Attho pākaṭo. Aṭṭhakathāyampi vibhatto.
‘‘မိဒ္ဓီ ယဒာ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စ၊ နိဒ္ဒာယိတာ သမ္ပရိဝတ္တသာယီ။
‘‘Middhī yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;
မဟာဝရာဟောဝ နိဝာပပုဋ္ဌော၊ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတိ မန္ဒော’’တိ။ –
Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ နိဝာပပုဋ္ဌော မဟာဝရာဟော ဂာမသူကရော နိဒ္ဒာယိတာ သုပနသီလော သမ္ပရိဝတ္တသာယီ ဟောတိ ဣဝ, ဧဝံ ယော မန္ဒော သတ္တော ယဒာ မဟဂ္ဃသော ဟောတိ, သော မန္ဒော သတ္တော မိဒ္ဓီ ထိနမိဒ္ဓာဘိဘူတော ဟုတ္ဝာ နိဒ္ဒာယိတာ မုဒုဖသ္သသယနေ မုဒုဟတ္ထေဟိ ပရာမသိတော သမ္ပရိဝတ္တသာယီ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘံ ဥပေတီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nivāpapuṭṭho mahāvarāho gāmasūkaro niddāyitā supanasīlo samparivattasāyī hoti iva, evaṃ yo mando satto yadā mahagghaso hoti, so mando satto middhī thinamiddhābhibhūto hutvā niddāyitā muduphassasayane muduhatthehi parāmasito samparivattasāyī punappunaṃ gabbhaṃ upetīti yojanā.
‘‘အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ တတုဋ္ဌာယ တမေဝ ခာဒတိ။
‘‘Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;
ဧဝံ အတိဓောနစာရိနံ၊ သာနိ ကမ္မာနိ နယန္တိ ဒုဂ္ဂတိ’’န္တိ။ –
Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggati’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အယသာ အယတော သမုဋ္ဌိတံ ဇာတမလံ တတုဋ္ဌာယ တတော အယတော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ တမေဝ အယံ ခာဒတိ ဣဝ, ဧဝံ အတိဓောနစာရိနံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဓောနစာရိပုဂ္ဂလံ သာနိ သယံ ကတာနိ အကုသလကမ္မာနိ ဒုဂ္ဂတိံ နယန္တီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ayasā ayato samuṭṭhitaṃ jātamalaṃ tatuṭṭhāya tato ayato uṭṭhahitvā tameva ayaṃ khādati iva, evaṃ atidhonacārinaṃ atikkamitvā dhonacāripuggalaṃ sāni sayaṃ katāni akusalakammāni duggatiṃ nayantīti yojanā.
‘‘စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟီတော၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ ဗဇ္ဈတေ စ။
‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati bajjhate ca;
ဧဝံ အယံ ပေစ္စ ပဇာ ပရတ္ထ၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ ဗဇ္ဈတေ စာ’’တိ။ –
Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati bajjhate cā’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သန္ဓိမုခေ ရာဇပုရိသာဒီဟိ ဂဟိတော စောရော သကမ္မုနာ အတ္တနာ ကတေန စောရကမ္မေန ဟညတိ စ ဗဇ္ဈတေ စ ယထာ, ဧဝံ အယံ ပာပကာရိနီ ပဇာ ပရတ္ထ ပရလောကေ ပေစ္စ သကမ္မုနာ သယံ ကတေန အကုသလကမ္မုနာ သတ္ထာဒီဟိ ဟညတိ စ အဒ္ဒုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗဇ္ဈတေ စာတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sandhimukhe rājapurisādīhi gahito coro sakammunā attanā katena corakammena haññati ca bajjhate ca yathā, evaṃ ayaṃ pāpakārinī pajā parattha paraloke pecca sakammunā sayaṃ katena akusalakammunā satthādīhi haññati ca addubandhanādīhi bajjhate cāti yojanā.
‘‘သုခကာမာနိ ဘူတာနိ၊ ယော ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတိ။
‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena vihiṃsati;
အတ္တနော သုခမေသာနော၊ ပေစ္စ သော န လဘတေ သုခ’’န္တိ။ –
Attano sukhamesāno, pecca so na labhate sukha’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္တနော သုခံ ဧသာနော ဧသမာနော ယော သတ္တော အညာနိ သုခကာမာနိ ဘူတာနိ ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတိ, သော ဟိံသကော သတ္တော ပရလောကေ ပေစ္စ သုခံ န လဘတီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attano sukhaṃ esāno esamāno yo satto aññāni sukhakāmāni bhūtāni daṇḍena vihiṃsati, so hiṃsako satto paraloke pecca sukhaṃ na labhatīti yojanā.
‘‘ဂုန္နံ စေ တရမာနာနံ၊ ဇိမ္ဟံ ဂစ္ဆတိ ပုင္ဂဝော။
‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;
သဗ္ဗာ တာ ဇိမ္ဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နေတ္တေ ဇိမ္ဟံ ဂတေ သတိ။
Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate sati.
‘‘ဧဝမေဝ မနုသ္သေသု၊ ယော ဟောတိ သေဋ္ဌသမ္မတော။
‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;
သော စေ အဓမ္မံ စရတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ။
So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;
သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ ဒုက္ခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ အဓမ္မိကော’’တိ။ –
Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ နဒိံ တရမာနာနံ ဂုန္နံ ပုင္ဂဝော ဇိမ္ဟံ စေ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ နေတ္တေ ဇိမ္ဟံ ဂတေ သတိ သဗ္ဗာ တာ ဂာဝိယော ဇိမ္ဟံ ဂစ္ဆန္တိ ယထာ, ဧဝမေဝ မနုသ္သေသု ယော ရာဇာ သေဋ္ဌသမ္မတော, သော ရာဇာ အဓမ္မံ စရတိ, ဧဝံ ရညေ အဓမ္မံ စရန္တေ သတိ ဣတရာ ပဇာ ပဂေဝ ပဌမမေဝ အဓမ္မံ စရတိ။ ရာဇာ အဓမ္မိကော စေ ဟောတိ, ဧဝံ ရညေ အဓမ္မိကေ သတိ သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ ဒုက္ခံ သေတီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nadiṃ taramānānaṃ gunnaṃ puṅgavo jimhaṃ ce gacchati, evaṃ nette jimhaṃ gate sati sabbā tā gāviyo jimhaṃ gacchanti yathā, evameva manussesu yo rājā seṭṭhasammato, so rājā adhammaṃ carati, evaṃ raññe adhammaṃ carante sati itarā pajā pageva paṭhamameva adhammaṃ carati. Rājā adhammiko ce hoti, evaṃ raññe adhammike sati sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ setīti yojanā.
‘‘သုကိစ္ဆရူပာ ဝတိမေ မနုသ္သာ၊ ကရောန္တိ ပာပံ ဥပဓီသု ရတ္တာ။
‘‘Sukiccharūpā vatime manussā, karonti pāpaṃ upadhīsu rattā;
ဂစ္ဆန္တိ တေ ဗဟုဇနသန္နိဝာသံ၊ နိရယံ အဝီစိံ ကဋုကံ ဘယာနက’’န္တိ။ –
Gacchanti te bahujanasannivāsaṃ, nirayaṃ avīciṃ kaṭukaṃ bhayānaka’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယေ မနုသ္သာ ဥပဓီသု ကာမဂုဏူပဓီသု ရတ္တာ ရာဂာဘိဘူတာ ဟုတ္ဝာ ပာပံ အကုသလကမ္မံ ကရောန္တိ, ဣမေ ပာပကမ္မကရာ မနုသ္သာ သုကိစ္ဆရူပာ ဝတ သုဋ္ဌု ကိစ္ဆာပန္နရူပာ ဝတ ဘဝန္တိ, တေ ပာပကမ္မကရာ မနုသ္သာ ကဋုကံ ဘယာနကံ ဗဟုဇနသန္နိဝာသံ နိရယံ အဝီစိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye manussā upadhīsu kāmaguṇūpadhīsu rattā rāgābhibhūtā hutvā pāpaṃ akusalakammaṃ karonti, ime pāpakammakarā manussā sukiccharūpā vata suṭṭhu kicchāpannarūpā vata bhavanti, te pāpakammakarā manussā kaṭukaṃ bhayānakaṃ bahujanasannivāsaṃ nirayaṃ avīciṃ gacchantīti yojanā.
‘‘ဖလံ ဝေ ကဒလိံ ဟန္တိ၊ ဖလံ ဝေဠုံ ဖလံ နဠံ။
‘‘Phalaṃ ve kadaliṃ hanti, phalaṃ veḷuṃ phalaṃ naḷaṃ;
သက္ကာရော ကာပုရိသံ ဟန္တိ၊ ဂဗ္ဘော အသ္သတရိံ ယထာ’’တိ။ –
Sakkāro kāpurisaṃ hanti, gabbho assatariṃ yathā’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဖလံ ကဒလိယာ ဖလံ ကဒလိံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တိ ယထာ, ဖလံ ဝေဠုံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တိ ယထာ, ဖလံ နဠံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တိ ယထာ, ဂဗ္ဘော အသ္သတရိံ မာတရံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တိ ယထာ, ဧဝံ သက္ကာရော ကာပုရိသံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Phalaṃ kadaliyā phalaṃ kadaliṃ ve ekantena hanti yathā, phalaṃ veḷuṃ ve ekantena hanti yathā, phalaṃ naḷaṃ ve ekantena hanti yathā, gabbho assatariṃ mātaraṃ ve ekantena hanti yathā, evaṃ sakkāro kāpurisaṃ ve ekantena hantīti yojanā.
‘‘ကောဓမက္ခဂရု ဘိက္ခု၊ လာဘသက္ကာရဂာရဝော။
‘‘Kodhamakkhagaru bhikkhu, lābhasakkāragāravo;
သုခေတ္တေ ပူတိဗီဇံဝ၊ သဒ္ဓမ္မေ န ဝိရူဟတီ’’တိ။ –
Sukhette pūtibījaṃva, saddhamme na virūhatī’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သုခေတ္တေ သုန္ဒရေ ခေတ္တေပိ ခိတ္တံ ပူတိဗီဇံ န ရုဟတိ ဣဝ, ဧဝံ ယော ဘိက္ခု လာဘသက္ကာရဂာရဝော ကောဓံ ကုဇ္ဈနလက္ခဏံ ကောဓံ, မက္ခံ ပရဂုဏသီလမက္ခနလက္ခဏံ မက္ခဉ္စ ဂရုံ ကတ္ဝာ စရတိ, သော စရန္တော ဘိက္ခု သဒ္ဓမ္မသ္မိံ န ရုဟတီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sukhette sundare khettepi khittaṃ pūtibījaṃ na ruhati iva, evaṃ yo bhikkhu lābhasakkāragāravo kodhaṃ kujjhanalakkhaṇaṃ kodhaṃ, makkhaṃ paraguṇasīlamakkhanalakkhaṇaṃ makkhañca garuṃ katvā carati, so caranto bhikkhu saddhammasmiṃ na ruhatīti yojanā.
၉၁. ‘‘ဣဓာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ။ပေ.။ ဣတိ မေ သုတ’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဘိက္ခဝေ ဣဓ သာသနေ, လောကေ ဝာ အဟံ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ မမ စေတသာ တသ္သ စေတော စိတ္တံ ပရိစ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဧဝံ ပဇာနာမိ။ ‘‘ကထံ ပဇာနာမီ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယ္ယ, ယဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော, ယဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရုဠ္ဟော အယံ ပုဂ္ဂလော ယထာ ယာယ ဒုပ္ပဋိပဒာယ ယေန ဒုမ္မဂ္ဂေန ဣရိယတိ ပဝတ္တတိ, တာယ ဒုပ္ပဋိပဒာယ တေန ဒုမ္မဂ္ဂေန ဣမမ္ဟိ ဣမသ္မိံ သမယေ ဒုပ္ပဋိပဇ္ဇနကာလေ အယံ ဒုပ္ပဋိပန္နံ ပဋိပန္နော ဒုမ္မဂ္ဂသမာရုဠ္ဟော ပုဂ္ဂလော စေ ကာလံ ကရေယ္ယ, ဧဝံ သတိ အာဘတံ ဝတ္ထု နိက္ခိတ္တံ ယထာ, ဧဝံ နိရယေ နိက္ခိတ္တော။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? ဘိက္ခဝေ အသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ စိတ္တံ ပဒုဋ္ဌံ ပဒောသိတံ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ, တသ္မာ နိက္ခိတ္တော။ ဧဝံ ဣဓ သာသနေ, လောကေ ဝာ စေတောပဒောသဟေတု စ ပန ဧကစ္စေ သတ္တာ ပုဂ္ဂလာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ပဇာနာမီတိ။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။ တတ္ထ တသ္မိံ သုတ္တေ ဧတံ ‘‘ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ ဉတ္ဝာန။ပေ.။ နိရယံ သော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ဂာထာဝစနံ ဣတိ ဧဝံ ဝုစ္စတိ။
91. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi…pe… iti me suta’’nti idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Bhikkhave idha sāsane, loke vā ahaṃ ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ mama cetasā tassa ceto cittaṃ paricca paricchinditvā buddhacakkhunā evaṃ pajānāmi. ‘‘Kathaṃ pajānāmī’’ti ce puccheyya, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samāruḷho ayaṃ puggalo yathā yāya duppaṭipadāya yena dummaggena iriyati pavattati, tāya duppaṭipadāya tena dummaggena imamhi imasmiṃ samaye duppaṭipajjanakāle ayaṃ duppaṭipannaṃ paṭipanno dummaggasamāruḷho puggalo ce kālaṃ kareyya, evaṃ sati ābhataṃ vatthu nikkhittaṃ yathā, evaṃ niraye nikkhitto. Taṃ kissa hetu? Bhikkhave assa puggalassa cittaṃ paduṭṭhaṃ padositaṃ hi yasmā hoti, tasmā nikkhitto. Evaṃ idha sāsane, loke vā cetopadosahetu ca pana ekacce sattā puggalā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ upapajjantīti pajānāmīti. Etamatthaṃ bhagavā avoca. Tattha tasmiṃ sutte etaṃ ‘‘paduṭṭhacittaṃ ñatvāna…pe… nirayaṃ so upapajjatī’’ti gāthāvacanaṃ iti evaṃ vuccati.
သတ္ထာ ဣဓ သာသနေ, လောကေ ဝာ ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဉတ္ဝာန ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဧတမတ္ထံ ဗ္ယာကာသိ။ ဣမမ္ဟိ ဣမသ္မိံ သမယေ အယံ ပုဂ္ဂလော စေ ကာလံ ကယိရာထ, ဧဝံ သတိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တသမင္ဂီ ဟိ နိရယသ္မိံ ဥပပဇ္ဇေယ္ယ, ပုဂ္ဂလသ္သ စိတ္တံ ပဒူသိတံ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ, တသ္မာ ဥပပဇ္ဇေယ္ယ, စေတောပဒောသဟေတု သတ္တာ ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆန္တိ အာဘတံ ဝတ္ထုံ နိက္ခိပေယ္ယ ယထာ, ဧဝမေဝံ တထာဝိဓော ဒုပ္ပညော သော ပဒောသစိတ္တော ပုဂ္ဂလော ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဘဂဝတာ ဝုတ္တော, ဣတိ မေ မယာ သုတန္တိ ယောဇနာ။
Satthā idha sāsane, loke vā paduṭṭhacittaṃ ekaccaṃ puggalaṃ ñatvāna bhikkhūnaṃ santike etamatthaṃ byākāsi. Imamhi imasmiṃ samaye ayaṃ puggalo ce kālaṃ kayirātha, evaṃ sati paduṭṭhacittasamaṅgī hi nirayasmiṃ upapajjeyya, puggalassa cittaṃ padūsitaṃ hi yasmā hoti, tasmā upapajjeyya, cetopadosahetu sattā duggatiṃ gacchanti ābhataṃ vatthuṃ nikkhipeyya yathā, evamevaṃ tathāvidho duppañño so padosacitto puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā nirayaṃ upapajjatīti ayampi attho bhagavatā vutto, iti me mayā sutanti yojanā.
‘‘သစေ ဘာယထ ဒုက္ခသ္သ၊ သစေ ဝော ဒုက္ခမပ္ပိယံ။
‘‘Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;
မာကတ္ထ ပာပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝာ ယဒိ ဝာ ရဟော။
Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.
‘‘သစေ စ ပာပကံ ကမ္မံ၊ ကရိသ္သထ ကရောထ ဝာ။
‘‘Sace ca pāpakaṃ kammaṃ, karissatha karotha vā;
န ဝော ဒုက္ခာ ပမုတ္ယတ္ထိ၊ ဥပေစ္စပိ ပလာယတ’’န္တိ။ –
Na vo dukkhā pamutyatthi, upeccapi palāyata’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သပ္ပုရိသာ တုမ္ဟေ ဒုက္ခသ္သ ဇာတိဒုက္ခဇရာဒုက္ခဗ္ယာဓိဒုက္ခမရဏဒုက္ခအပာယဒုက္ခ- အတီတဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခအနာဂတဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခပစ္စုပ္ပန္နာဟာရမူလကဒုက္ခာတိ အဋ္ဌဝိဓသ္သ ဒုက္ခသ္သ သစေ ဘာယထ, ဝော တုမ္ဟေဟိ ဒုက္ခံ တထာ အဋ္ဌဝိဓံ ဒုက္ခံ သစေ အပ္ပိယံ, ဧဝံ သတိ အာဝိ ဝာ ယဒိ ရဟော ဝာ ပာပကံ ကမ္မံ မာကတ္ထ မာ အကတ္ထ။ သပ္ပုရိသာ တုမ္ဟေ အာဝိ ဝာ ယဒိ ရဟော ဝာ ပာပကံ ကမ္မံ သစေ ကရိသ္သထ ဝာ သစေ ကရောထ ဝာ, ဧဝံ သတိ ဥပေစ္စပိ သဉ္စိစ္စာပိ ပလာယတံ ပလာယန္တာနံ ဝော တုမ္ဟာကံ ဒုက္ခာ အဋ္ဌဝိဓာ ဒုက္ခတော ပမုတ္တိ မုစ္စနံ နတ္ထေဝာတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sappurisā tumhe dukkhassa jātidukkhajarādukkhabyādhidukkhamaraṇadukkhaapāyadukkha- atītavaṭṭamūlakadukkhaanāgatavaṭṭamūlakadukkhapaccuppannāhāramūlakadukkhāti aṭṭhavidhassa dukkhassa sace bhāyatha, vo tumhehi dukkhaṃ tathā aṭṭhavidhaṃ dukkhaṃ sace appiyaṃ, evaṃ sati āvi vā yadi raho vā pāpakaṃ kammaṃ mākattha mā akattha. Sappurisā tumhe āvi vā yadi raho vā pāpakaṃ kammaṃ sace karissatha vā sace karotha vā, evaṃ sati upeccapi sañciccāpi palāyataṃ palāyantānaṃ vo tumhākaṃ dukkhā aṭṭhavidhā dukkhato pamutti muccanaṃ natthevāti yojanā.
‘‘အဓမ္မေန ဓနံ လဒ္ဓာ၊ မုသာဝာဒေန စူဘယံ။
‘‘Adhammena dhanaṃ laddhā, musāvādena cūbhayaṃ;
မမေတိ ဗာလာ မညန္တိ၊ တံ ကထံ နု ဘဝိသ္သတိ။
Mameti bālā maññanti, taṃ kathaṃ nu bhavissati.
‘‘အန္တရာယာ သု ဘဝိသ္သန္တိ၊ သမ္ဘတသ္သ ဝိနသ္သတိ။
‘‘Antarāyā su bhavissanti, sambhatassa vinassati;
မတာ သဂ္ဂံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ နနု ဧတ္တာဝတာ ဟတာ’’တိ။ –
Matā saggaṃ na gacchanti, nanu ettāvatā hatā’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယေ ဗာလာ အဓမ္မေန စ မုသာဝာဒေန စ ဓနံ သဝိညာဏာဝိညာဏံ သဗ္ဗံ လဘိတဗ္ဗံ ဓနံ လဒ္ဓာ ဥဘယံ ဓနံ ‘‘မမ ဓန’’န္တိ မညန္တိ, တေသံ ဗာလာနံ တံ ဥဘယံ ဓနံ ကထံ ကေန နု ပကာရေန ဘဝိသ္သတိ, အဓမ္မေန သမ္ဘတတ္တာ စိရဋ္ဌိတိကံ န ဟောတိ။ အန္တရာယာ ရာဇန္တရာယာဒယော အန္တရာယာ တေသံ ဗာလာနံ ဘဝိသ္သန္တိ။ ယေန အဓမ္မဝောဟာရာဒိကေန ယံ ဓနံ သမ္ဘတံ, အသ္သ အဓမ္မဝောဟာရာဒိကသ္သ တံ သမ္ဘတံ ဓနံ ဝိနသ္သတိ။ မတာ မရန္တာ တေ ဗာလာ သဂ္ဂံ သုဂတိံ န ဂစ္ဆန္တိ။ သုဂတိ ဟိ သောဘနေဟိ ဘောဂေဟိ အဂ္ဂောတိ ‘‘သဂ္ဂော’’တိ အဓိပ္ပေတာ ။ ဧတ္တာဝတာ ဧတ္တကေန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ အတ္တဟိတာနံ ဟာယနေန တေ ဗာလာ ဟတာ ဝိနဋ္ဌာ ဘဝန္တိ နနူတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye bālā adhammena ca musāvādena ca dhanaṃ saviññāṇāviññāṇaṃ sabbaṃ labhitabbaṃ dhanaṃ laddhā ubhayaṃ dhanaṃ ‘‘mama dhana’’nti maññanti, tesaṃ bālānaṃ taṃ ubhayaṃ dhanaṃ kathaṃ kena nu pakārena bhavissati, adhammena sambhatattā ciraṭṭhitikaṃ na hoti. Antarāyā rājantarāyādayo antarāyā tesaṃ bālānaṃ bhavissanti. Yena adhammavohārādikena yaṃ dhanaṃ sambhataṃ, assa adhammavohārādikassa taṃ sambhataṃ dhanaṃ vinassati. Matā marantā te bālā saggaṃ sugatiṃ na gacchanti. Sugati hi sobhanehi bhogehi aggoti ‘‘saggo’’ti adhippetā . Ettāvatā ettakena diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ attahitānaṃ hāyanena te bālā hatā vinaṭṭhā bhavanti nanūti yojanā.
‘‘ကထံ ခဏတိ အတ္တာနံ၊ ကထံ မိတ္တေဟိ ဇီရတိ။
‘‘Kathaṃ khaṇati attānaṃ, kathaṃ mittehi jīrati;
ကထံ ဝိဝဋ္ဋတေ ဓမ္မာ၊ ကထံ သဂ္ဂံ န ဂစ္ဆတိ’’။
Kathaṃ vivaṭṭate dhammā, kathaṃ saggaṃ na gacchati’’.
‘‘လောဘာ ခဏတိ အတ္တာနံ၊ လုဒ္ဓော မိတ္တေဟိ ဇီရတိ။
‘‘Lobhā khaṇati attānaṃ, luddho mittehi jīrati;
လောဘာ ဝိဝဋ္ဋတေ ဓမ္မာ၊ လောဘာ သဂ္ဂံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။ –
Lobhā vivaṭṭate dhammā, lobhā saggaṃ na gacchatī’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယောဇနတ္ထော ပာကဋော။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yojanattho pākaṭo.
‘‘စရန္တိ ဗာလာ ဒုမ္မေဓာ၊ အမိတ္တေနေဝ အတ္တနာ။
‘‘Caranti bālā dummedhā, amitteneva attanā;
ကရောန္တာ ပာပကံ ကမ္မံ၊ ယံ ဟောတိ ကဋုကပ္ဖလံ။
Karontā pāpakaṃ kammaṃ, yaṃ hoti kaṭukapphalaṃ.
‘‘န တံ ကမ္မံ ကတံ သာဓု၊ ယံ ကတ္ဝာ အနုတပ္ပတိ။
‘‘Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā anutappati;
ယသ္သ အသ္သုမုခော ရောဒံ၊ ဝိပာကံ ပဋိသေဝတီ’’တိ။ –
Yassa assumukho rodaṃ, vipākaṃ paṭisevatī’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဒုမ္မေဓာ နိပ္ပညာ ဗာလာ အမိတ္တေန ပာပကံ ကမ္မံ ကတံ ဣဝ, ဧဝံ အတ္တနာ ကဋုကပ္ဖလံ ယံ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ, တံ ပာပကံ ကတံ ကမ္မံ ကရောန္တာ စရန္တိ။ ယံ ကမ္မံ ကတ္ဝာ ကရောန္တော ပစ္ဆာ အနုတပ္ပတိ, တံ ကတံ ကမ္မံ န သာဓု။ ယသ္သ ကမ္မသ္သ ဝိပာကံ ရောဒံ ရုဒန္တော အသ္သုမုခော ပဋိသေဝတိ, တံ ကတံ ကမ္မံ န သာဓူတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Dummedhā nippaññā bālā amittena pāpakaṃ kammaṃ kataṃ iva, evaṃ attanā kaṭukapphalaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ hoti, taṃ pāpakaṃ kataṃ kammaṃ karontā caranti. Yaṃ kammaṃ katvā karonto pacchā anutappati, taṃ kataṃ kammaṃ na sādhu. Yassa kammassa vipākaṃ rodaṃ rudanto assumukho paṭisevati, taṃ kataṃ kammaṃ na sādhūti yojanā.
‘‘ဒုက္ကရံ ဒုတ္တိတိက္ခဉ္စ။ပေ.။ အဝီတရာဂော’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သုတ္တတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တော။
‘‘Dukkaraṃ duttitikkhañca…pe… avītarāgo’’ti idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Suttattho aṭṭhakathāyaṃ vitthārato vutto.
‘‘အပ္ပမေယ္ယံ ပမိနန္တော၊ ကောဓ ဝိဒ္ဝာ ဝိကပ္ပယေ။
‘‘Appameyyaṃ paminanto, kodha vidvā vikappaye;
အပ္ပမေယ္ယံ ပမာယိနံ၊ နိဝုတံ တံ မညေ အကိသ္သဝ’’န္တိ။ –
Appameyyaṃ pamāyinaṃ, nivutaṃ taṃ maññe akissava’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဣဓ သာသနေ အပ္ပမေယ္ယံ အပ္ပမေယ္ယဂုဏံ ခီဏာသဝံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘အယံ ခီဏာသဝော ပုဂ္ဂလော ဧတ္တကသီလော ဧတ္တကသမာဓိ ဧတ္တကပညော’’တိ ပမိနန္တော ကော ပုထုဇ္ဇနော ဝိကပ္ပယေ။ အပ္ပမေယ္ယံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလံ ပမာယိနံ ပမာယန္တံ တံ ပုထုဇ္ဇနံ အယံ နိဝုတံ အဝကုဇ္ဇပညံ အကိသ္သဝံ အပညန္တိ မညေ မညာမီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Idha sāsane appameyyaṃ appameyyaguṇaṃ khīṇāsavaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ khīṇāsavo puggalo ettakasīlo ettakasamādhi ettakapañño’’ti paminanto ko puthujjano vikappaye. Appameyyaṃ khīṇāsavapuggalaṃ pamāyinaṃ pamāyantaṃ taṃ puthujjanaṃ ayaṃ nivutaṃ avakujjapaññaṃ akissavaṃ apaññanti maññe maññāmīti yojanā.
‘‘ပုရိသသ္သ ဟိ ဇာတသ္သ၊ ကုဌာရီ ဇာယတေ မုခေ။
‘‘Purisassa hi jātassa, kuṭhārī jāyate mukhe;
ယာယ ဆိန္ဒတိ အတ္တာနံ၊ ဗာလော ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘဏံ။
Yāya chindati attānaṃ, bālo dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.
‘‘န ဟိ သတ္ထံ သုနိသိတံ၊ ဝိသံ ဟလာဟလံ ဣဝ။
‘‘Na hi satthaṃ sunisitaṃ, visaṃ halāhalaṃ iva;
ဧဝံ ဝိရဒ္ဓံ ပာတေတိ၊ ဝာစာ ဒုဗ္ဘာသိတာ ယထာ’’တိ။ –
Evaṃ viraddhaṃ pāteti, vācā dubbhāsitā yathā’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဒုဗ္ဘာသိတံ အရိယူပဝာဒသင္ခာတံ ဖရုသဝာစံ ဘဏံ ဘဏန္တော ဗာလော ဒုဋ္ဌော ပုရိသော ယာယ ကုဌာရီသဒိသိယာ ဒုဗ္ဘာသိတဝာစာယ အတ္တာနံ ဆိန္ဒတိ, သာ ကုဌာရီသဒိသီ ဒုဗ္ဘာသိတဝာစာ ဇာတသ္သ ပုရိသသ္သ မုခေ ဇာယတေ ဇာယတိ, သာ ဒုဗ္ဘာသိတဝာစာ မုခေ ဇာယတိ ဣဝ, ဧဝံ သုနိသိတံ သတ္ထံ မုခေ န ဇာယတိ, ယထာ ဟလာဟလံ ဝိသံ မုခေ န ဇာယတိ, ဒုဗ္ဘာသိတာ ဝာစာ အပာယေသု ဝိရဒ္ဓံ ပုဂ္ဂလံ ပာတေတိ ယထာ, ဧဝံ သုနိသိတံ သတ္ထံ အပာယေသု န ပာတေတိ, ဟလာဟလံ ဝိသံ အပာယေသု န ပာတေတီတိ ယောဇနာ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Dubbhāsitaṃ ariyūpavādasaṅkhātaṃ pharusavācaṃ bhaṇaṃ bhaṇanto bālo duṭṭho puriso yāya kuṭhārīsadisiyā dubbhāsitavācāya attānaṃ chindati, sā kuṭhārīsadisī dubbhāsitavācā jātassa purisassa mukhe jāyate jāyati, sā dubbhāsitavācā mukhe jāyati iva, evaṃ sunisitaṃ satthaṃ mukhe na jāyati, yathā halāhalaṃ visaṃ mukhe na jāyati, dubbhāsitā vācā apāyesu viraddhaṃ puggalaṃ pāteti yathā, evaṃ sunisitaṃ satthaṃ apāyesu na pāteti, halāhalaṃ visaṃ apāyesu na pātetīti yojanā.
၉၂.
92.
‘‘ယော နိန္ဒိယံ ပသံသတိ၊ တံ ဝာ နိန္ဒတိ ယော ပသံသိယော။
‘‘Yo nindiyaṃ pasaṃsati, taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo;
ဝိစိနာတိ မုခေန သော ကလိံ၊ ကလိနာ တေန သုခံ န ဝိန္ဒတိ။
Vicināti mukhena so kaliṃ, kalinā tena sukhaṃ na vindati.
‘‘အပ္ပမတ္တော အယံ ကလိ၊ ယော အက္ခေသု ဓနပရာဇယော။
‘‘Appamatto ayaṃ kali, yo akkhesu dhanaparājayo;
သဗ္ဗသ္သာပိ သဟာပိ အတ္တနာ၊ အယမေဝ မဟန္တတရော ကလိ။
Sabbassāpi sahāpi attanā, ayameva mahantataro kali;
ယော သုဂတေသု မနံ ပဒောသယေ။
Yo sugatesu manaṃ padosaye.
‘‘သတံ သဟသ္သာနံ နိရဗ္ဗုဒာနံ၊ ဆတ္တိံသတီ ပဉ္စ စ အဗ္ဗုဒာနိ။
‘‘Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ, chattiṃsatī pañca ca abbudāni;
ယမရိယဂရဟီ နိရယံ ဥပေတိ၊ ဝာစံ မနဉ္စ ပဏိဓာယ ပာပက’’န္တိ။ –
Yamariyagarahī nirayaṃ upeti, vācaṃ manañca paṇidhāya pāpaka’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယော ပုဂ္ဂလော နိန္ဒိယံ ဒုစ္စရံ ဒုသ္သီလံ ပုဂ္ဂလံ ပသံသတိ, သော ပသံသကော ပုဂ္ဂလော မုခေန ကလိံ ဝိစိနာတိ ဥပစိနာတိ, တေန ကလိနာ သုခံ န ဝိန္ဒတိ။ ယော သုစာရီ သီလဝာ ပုဂ္ဂလော ပသံသိယော ဟောတိ, တံ ဝာ သုစာရိံ ဝာ သီလဝန္တံ ပုဂ္ဂလံ ယော ပုဂ္ဂလော နိန္ဒတိ, သော နိန္ဒန္တော ပုဂ္ဂလော မုခေန ကလိံ ဝိစိနာတိ ဥပစိနာတိ, တေန ကလိနာ သုခံ န ဝိန္ဒတိ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yo puggalo nindiyaṃ duccaraṃ dussīlaṃ puggalaṃ pasaṃsati, so pasaṃsako puggalo mukhena kaliṃ vicināti upacināti, tena kalinā sukhaṃ na vindati. Yo sucārī sīlavā puggalo pasaṃsiyo hoti, taṃ vā sucāriṃ vā sīlavantaṃ puggalaṃ yo puggalo nindati, so nindanto puggalo mukhena kaliṃ vicināti upacināti, tena kalinā sukhaṃ na vindati.
အတ္တနာ သဟာပိ သဗ္ဗသ္သ ဓနသ္သ ဝသေနပိ အက္ခေသု ယော ဓနပရာဇယော ဘဝတိ, အယံ ကလိ အယံ ဓနပရာဇယော အပ္ပမတ္တော ဟောတိ။ ယော ပုဂ္ဂလော သုဂတေသု မနံ ပဒောသယေ, တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ယော ကလိ ဘဝတိ, အယမေဝ ကလိ မဟန္တတရော ဟောတိ။
Attanā sahāpi sabbassa dhanassa vasenapi akkhesu yo dhanaparājayo bhavati, ayaṃ kali ayaṃ dhanaparājayo appamatto hoti. Yo puggalo sugatesu manaṃ padosaye, tassa puggalassa yo kali bhavati, ayameva kali mahantataro hoti.
ကသ္မာ? ဝာစဉ္စ မနဉ္စ ပဏိဓာယ အရိယဂရဟီ ပုဂ္ဂလော ယံ ကာလံ ပာပကံ နိရယံ ဥပေတိ, သော ကာလော ‘‘သတံ သဟသ္သာနံ နိရဗ္ဗုဒာနဉ္စ ဆတ္တိံသ နိရဗ္ဗုဒာနိ စ ပဉ္စ အဗ္ဗုဒာနိ စ ယသ္မိံ ကာလေ ဂဏီယန္တီ’’တိ တေန ကာလေန သမော ဟောတိ, တသ္မာ မဟန္တတရော ဟောတီတိ ယောဇနာ။
Kasmā? Vācañca manañca paṇidhāya ariyagarahī puggalo yaṃ kālaṃ pāpakaṃ nirayaṃ upeti, so kālo ‘‘sataṃ sahassānaṃ nirabbudānañca chattiṃsa nirabbudāni ca pañca abbudāni ca yasmiṃ kāle gaṇīyantī’’ti tena kālena samo hoti, tasmā mahantataro hotīti yojanā.
‘‘ယော လောဘဂုဏေ အနုယုတ္တော။ပေ.။
‘‘Yo lobhaguṇe anuyutto…pe…
ဂစ္ဆသိ ခော ပပတံ စိရရတ္တ’’န္တိ။ –
Gacchasi kho papataṃ ciraratta’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယော ပုဂ္ဂလော လောဘဂုဏေ အနုယုတ္တော အနု ပုနပ္ပုနံ ယုတ္တော ဟောတိ, သော ပုဂ္ဂလော အညေ ပုဂ္ဂလေ ဝစသာ ပရိဘာသတိ, အသ္သဒ္ဓော ကဒရိယော အဝဒညူ ဗုဒ္ဓာနံ ဩဝာဒညူ န ဟောတိ, မစ္ဆရီ ပေသုဏိယံ ပေသုဏိယသ္မိံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yo puggalo lobhaguṇe anuyutto anu punappunaṃ yutto hoti, so puggalo aññe puggale vacasā paribhāsati, assaddho kadariyo avadaññū buddhānaṃ ovādaññū na hoti, maccharī pesuṇiyaṃ pesuṇiyasmiṃ anuyutto hoti.
မုခဒုဂ္ဂ မုခဝိသမ ဝိဘူတ ဝိဂတဘူတ အနရိယ ဘူနဟု ဗုဒ္ဓိဝိနာသက ပာပက ဒုက္ကဋကာရိ ပုရိသန္တ ပုရိသလာမက ကလိ အလက္ခိ အဝဇာတပုတ္တ တ္ဝံ နေရယိကော အသိ။ ဣဓ ဣဒာနိ ဗဟုဘာဏီ မာ ဟောဟိ။
Mukhadugga mukhavisama vibhūta vigatabhūta anariya bhūnahu buddhivināsaka pāpaka dukkaṭakāri purisanta purisalāmaka kali alakkhi avajātaputta tvaṃ nerayiko asi. Idha idāni bahubhāṇī mā hohi.
အဟိတာယ ရဇံ အတ္တနိ မာ အာကိရသိ မာ ပက္ခိပသိ။ ကိဗ္ဗိသကာရိ တ္ဝံ သန္တေ ခီဏာသဝေ ပုဂ္ဂလေ ဂရဟသိ, ဗဟူနိ ဒုစ္စရိတာနိ ကမ္မာနိ စရသိ, စရိတ္ဝာ တ္ဝံ စိရရတ္တံ ရစနဝိရဟိတံ ပပတံ နရကံ နိရယံ ဂစ္ဆသိ ခော ဧကံသေနာတိ ယောဇနာ။
Ahitāya rajaṃ attani mā ākirasi mā pakkhipasi. Kibbisakāri tvaṃ sante khīṇāsave puggale garahasi, bahūni duccaritāni kammāni carasi, caritvā tvaṃ cirarattaṃ racanavirahitaṃ papataṃ narakaṃ nirayaṃ gacchasi kho ekaṃsenāti yojanā.
နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘မနောပုဗ္ဗင္ဂမာ ဓမ္မာ။ပေ.။ ဆာယာဝ အနပာယိနီ’’တိ ဣဒံ ဝာသနာဘာဂေ ပုညဘာဂေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပာကဋော။
Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati. ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā…pe… chāyāva anapāyinī’’ti idaṃ vāsanābhāge puññabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
၉၃. ‘‘မဟာနာမော သက္ကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ။ပေ.။ အပာပိကာ ကာလင္ကိရိယာ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာဘာဂေ ပုညဘာဂေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပာကဋော။
93. ‘‘Mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca…pe… apāpikā kālaṅkiriyā’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāge puññabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘သုခကာမာနိ ဘူတာနိ၊ ယော ဒဏ္ဍေန န ဟိံသတိ။
‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena na hiṃsati;
အတ္တနော သုခမေသာနော၊ ပေစ္စ သော လဘတေ သုခ’’န္တိ။ –
Attano sukhamesāno, pecca so labhate sukha’’nti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပာကဋော။
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘ဂုန္နံ စေ တရမာနာနံ။ပေ.။ ရာဇာ စေ ဟောတိ ဓမ္မိကော’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပာကဋော။
‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ…pe… rājā ce hoti dhammiko’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
၉၄. ‘‘ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ဧဝံ ပဇာနာတီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာ။ပေ.။ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပာကဋော။
94. ‘‘Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati…pe… evaṃ pajānātī’’ti idaṃ suttampi vāsanā…pe… suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘ကသ္မာ ဘဂဝာ ဇနပဒစာရိကံ စရတီ’’တိ ပုစ္ဆေယ္ယ, သတ္တဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော ဇနပဒစာရိကံ စရန္တိ။ ကတမေဟိ သတ္တဟိ? ဒေသန္တရဂတာနံ ဝေနေယ္ယာနံ ဝိနယနတ္ထံ, တတ္ရ ဌိတာနံ ဥသ္သုက္ကသမုပ္ပာဒနတ္ထံ, သာဝကာနံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိဗဒ္ဓဝာသနိဝာရဏတ္ထံ, အတ္တနော စ တတ္ထ နိဗဒ္ဓဝာသေ အနာသင္ဂဒသ္သနတ္ထံ, သမ္ဗုဒ္ဓဝသိတဋ္ဌာနတာယ ဒေသာနံ စေတိယဘာဝသမ္ပာဒနတ္ထံ, ဗဟူနံ သတ္တာနံ ဒသ္သနူပသင္ကမနာဒီဟိ ပုညောဃပ္ပသဝနတ္ထံ, အဝုဋ္ဌိအာဒိဥပဒ္ဒဝူပသမနတ္ထဉ္စာတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော ဇနပဒစာရိကံ စရန္တီတိ ဇနပဒစရဏကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
‘‘Kasmā bhagavā janapadacārikaṃ caratī’’ti puccheyya, sattahi kāraṇehi buddhā bhagavanto janapadacārikaṃ caranti. Katamehi sattahi? Desantaragatānaṃ veneyyānaṃ vinayanatthaṃ, tatra ṭhitānaṃ ussukkasamuppādanatthaṃ, sāvakānaṃ ekasmiṃ ṭhāne nibaddhavāsanivāraṇatthaṃ, attano ca tattha nibaddhavāse anāsaṅgadassanatthaṃ, sambuddhavasitaṭṭhānatāya desānaṃ cetiyabhāvasampādanatthaṃ, bahūnaṃ sattānaṃ dassanūpasaṅkamanādīhi puññoghappasavanatthaṃ, avuṭṭhiādiupaddavūpasamanatthañcāti imehi sattahi kāraṇehi buddhā bhagavanto janapadacārikaṃ carantīti janapadacaraṇakāraṇaṃ veditabbaṃ.
‘‘ဧကပုပ္ဖံ စဇိတ္ဝာန၊ သဟသ္သံ ကပ္ပကောဋိယော။
‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna, sahassaṃ kappakoṭiyo;
ဒေဝေ စေဝ မနုသ္သေ စ၊ သေသေန ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ –
Deve ceva manusse ca, sesena parinibbuto’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သဟသ္သံ ကပ္ပကောဋိယောတိ သဟသ္သံ အတ္တဘာဝတော ကောဋိယော။
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sahassaṃ kappakoṭiyoti sahassaṃ attabhāvato koṭiyo.
‘‘အသ္သတ္ထေ ဟရိတောဘာသေ၊ သံဝိရူဠ္ဟမ္ဟိ ပာဒပေ။
‘‘Assatthe haritobhāse, saṃvirūḷhamhi pādape;
ဧကံ ဗုဒ္ဓဂတံ သညံ၊ အလဘိံဟံ ပတိသ္သတော။
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhiṃhaṃ patissato.
‘‘အဇ္ဇ တိံသံ တတော ကပ္ပာ၊ နာဘိဇာနာမိ ဒုဂ္ဂတိံ။
‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;
တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆိကတာ၊ တသ္သာ သညာယ ဝာသနာ’’တိ။ –
Tisso vijjā sacchikatā, tassā saññāya vāsanā’’ti. –
ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဟရိတောဘာသေတိ ဟရိတဩဘာသေ။ အလဘိံဟန္တိ အဟံ အလဘိံ။
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Haritobhāseti haritaobhāse. Alabhiṃhanti ahaṃ alabhiṃ.
‘‘ပိဏ္ဍာယ ကောသလံ ပုရံ။ပေ.။ ဝိပာကော ဟောတိ အစိန္တိယော’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော အနုကမ္ပကော တဏ္ဟာနိဃာတကော မုနိ သမ္ဗုဒ္ဓော ပုရေဘတ္တံ ပိဏ္ဍာယ ပိဏ္ဍံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိတုံ ကောသလံ ပုရံ ပာဝိသိ။
‘‘Piṇḍāya kosalaṃ puraṃ…pe… vipāko hoti acintiyo’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Aggapuggalo anukampako taṇhānighātako muni sambuddho purebhattaṃ piṇḍāya piṇḍaṃ paṭiggaṇhituṃ kosalaṃ puraṃ pāvisi.
ယသ္သ ပုရိသသ္သ ဟတ္ထေ သဗ္ဗပုပ္ဖေဟိ အလင္ကတော ဝဋံသကော ပုပ္ဖဝဋံသကောဝ အတ္ထိ, သော အယံ ပုရိသော ရာဇမဂ္ဂေန ကောသလပုရံ ပဝိသန္တံ ဘိက္ခုသင္ဃပုရက္ခတံ ဒေဝမာနုသပူဇိတံ သမ္ဗုဒ္ဓံ အဒ္ဒသ, ဒိသ္ဝာ ဟဋ္ဌော စိတ္တံ ပသာဒေသိ; ပသာဒေတ္ဝာ သမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင္ကမိ။
Yassa purisassa hatthe sabbapupphehi alaṅkato vaṭaṃsako pupphavaṭaṃsakova atthi, so ayaṃ puriso rājamaggena kosalapuraṃ pavisantaṃ bhikkhusaṅghapurakkhataṃ devamānusapūjitaṃ sambuddhaṃ addasa, disvā haṭṭho cittaṃ pasādesi; pasādetvā sambuddhaṃ upasaṅkami.
ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သော အယံ ပသန္နော ဟုတ္ဝာ သုရဘိံ ဝဏ္ဏဝန္တံ မနောရမံ တံ ဝဋံသကံ သမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သေဟိ ပာဏီဘိ ဥပနာမေသိ။
Upasaṅkamitvā so ayaṃ pasanno hutvā surabhiṃ vaṇṇavantaṃ manoramaṃ taṃ vaṭaṃsakaṃ sambuddhassa sehi pāṇībhi upanāmesi.
တတော ဗုဒ္ဓသ္သ လပနန္တရာ လပနသ္သ ဝဒနသ္သ အန္တရာ အဂ္ဂိသိခာ ဝဏ္ဏာ သဟသ္သရံသိ ဩက္ကာ ပဘာ နိက္ခမိ, အဗ္ဘာ ဝိဇ္ဇု နိက္ခမတိ ဣဝ, ဧဝံ အာနနာ သဟသ္သရံသိ နိက္ခမိတ္ဝာ အာဒိစ္စဗန္ဓုနော သီသေ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကရိတ္ဝာန ပရိဝဋ္ဋေတ္ဝာ မုဒ္ဓနိ အန္တရဓာယထ။
Tato buddhassa lapanantarā lapanassa vadanassa antarā aggisikhā vaṇṇā sahassaraṃsi okkā pabhā nikkhami, abbhā vijju nikkhamati iva, evaṃ ānanā sahassaraṃsi nikkhamitvā ādiccabandhuno sīse tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ karitvāna parivaṭṭetvā muddhani antaradhāyatha.
အာနန္ဒော အစ္ဆရိယံ အဗ္ဘုတံ လောမဟံသနံ ဣဒံ ပာဋိဟာရိယံ ဒိသ္ဝာ စီဝရံ ဧကံသံ ကရိတ္ဝာ ဧတံ အဗ္ရဝိ – ‘‘မဟာမုနိ, သိတကမ္မသ္သ ဟေတု ကော? တံ ဟေတုံ ဗ္ယာကရောဟိ, ဓမ္မာလောကော ဘဝိသ္သတီ’’တိ။
Ānando acchariyaṃ abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ idaṃ pāṭihāriyaṃ disvā cīvaraṃ ekaṃsaṃ karitvā etaṃ abravi – ‘‘mahāmuni, sitakammassa hetu ko? Taṃ hetuṃ byākarohi, dhammāloko bhavissatī’’ti.
ယသ္သ ဘဂဝတော သဗ္ဗဓမ္မေသု ဉာဏံ သဒာ ပဝတ္တတိ, ကင္ခာဝိတရဏော မုနိ သော ဘဂဝာ ကင္ခိံ ဝေမတိကံ အာနန္ဒံ ထေရံ ဧတံ အဗ္ရဝိ။ အာနန္ဒ, ယော သောပုရိသော မယိ စိတ္တံ ပသာဒယိ, သော ပုရိသော စတုရာသီတိကပ္ပာနိ ဒုဂ္ဂတိံ န ဂမိသ္သတိ, ဒေဝေသု ဒေဝသောဘဂ္ဂံ ဒိဗ္ဗံ ရဇ္ဇံ ပသာသိတ္ဝာ မနုဇေသု ရဋ္ဌေ သကလရဋ္ဌေ မနုဇိန္ဒော ရာဇာ ဘဝိသ္သတိ။ သော ပုရိသော စရိမံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ, ဓမ္မတံ သစ္ဆိကတ္ဝာ စ ဓုတရာဂော ဝဋံသကော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓော ဘဝိသ္သတိ။
Yassa bhagavato sabbadhammesu ñāṇaṃ sadā pavattati, kaṅkhāvitaraṇo muni so bhagavā kaṅkhiṃ vematikaṃ ānandaṃ theraṃ etaṃ abravi. Ānanda, yo sopuriso mayi cittaṃ pasādayi, so puriso caturāsītikappāni duggatiṃ na gamissati, devesu devasobhaggaṃ dibbaṃ rajjaṃ pasāsitvā manujesu raṭṭhe sakalaraṭṭhe manujindo rājā bhavissati. So puriso carimaṃ pabbajitvā, dhammataṃ sacchikatvā ca dhutarāgo vaṭaṃsako nāma paccekabuddho bhavissati.
တထာဂတေ ဝာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဝာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေ ဝာ တသ္သ တထာဂတသ္သ သာဝကေ ဝာ စိတ္တေ ပသန္နမ္ဟိ ဒက္ခိဏာ အပ္ပကာ နာမ နတ္ထိ။
Tathāgate vā sammāsambuddhe vā paccekasambuddhe vā tassa tathāgatassa sāvake vā citte pasannamhi dakkhiṇā appakā nāma natthi.
ဗုဒ္ဓာ ဧဝံ ဧတ္တကာတိ အစိန္တိယာ ဘဝန္တိ။ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဧဝံ ဧတ္တကာတိ အစိန္တိယာ ဘဝန္တိ, အစိန္တိယေ ပသန္နာနံ ဝိပာကော ပုညဝိပာကော ဧဝံ ဧတ္တကောတိ အစိန္တိယော ဟောတီတိ ဧတံ အဗ္ရဝီတိ ယောဇနာ။
Buddhā evaṃ ettakāti acintiyā bhavanti. Buddhadhammā buddhaguṇā evaṃ ettakāti acintiyā bhavanti, acintiye pasannānaṃ vipāko puññavipāko evaṃ ettakoti acintiyo hotīti etaṃ abravīti yojanā.
၉၆. ‘‘ဣဓာဟံ , ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ။ပေ.။ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ ဣတိ မေ သုတ’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဘိက္ခဝေ, ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဟံ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ မမ စေတသာ ဧကစ္စသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ စေတော စိတ္တံ ပရိစ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဧဝံ ပဇာနာမိ, ယထာ ယေန ပကာရေန အယံ ပုဂ္ဂလော ယဉ္စ ဒာနာဒိပဋိပဒံ ပဋိပန္နော, ယဉ္စ ဒသ္သနာဒိမဂ္ဂံ သမာရုဠ္ဟော ဟုတ္ဝာ တံ ပဋိပဒံ, မဂ္ဂဉ္စ ဣရိယတိ ပဝတ္တေတိ, ဣမမ္ဟိ ဣမသ္မိဉ္စ သမယေ အယံ ပုဂ္ဂလော စေ ကာလံ ကရေယ္ယ, ဧဝံ သတိ အာဘတံ ဝတ္ထုံ နိက္ခိပတိ ယထာ, ဧဝံ တာယ ပဋိပဒာယ တေန မဂ္ဂေန သဂ္ဂေ အတ္တနိက္ခိတ္တော ဘဝေ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? ဘိက္ခဝေ, အသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ စိတ္တံ ဟိ ယသ္မာ ပသန္နံ ပသာဒိတံ, တသ္မာ နိက္ခိတ္တော ဘဝေ။ ဣဓ သာသနေ, လောကေ ဝာ ဧကစ္စေ သတ္တာ ပုဂ္ဂလာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ စေတောပသာဒဟေတု ခော ပန ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ဧဝံ အဟံ ပဇာနာမီတိ ဘဂဝာ ဧတမတ္ထံ အဝောစ။ တတ္ထ တသ္မိံ အတ္ထေ သင္ဂဟဝသေန ပဝတ္တံ ဧတံ ‘‘ပသန္နစိတ္တံ ဉတ္ဝာန။ပေ.။ သဂ္ဂံ သော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ဂာထာဝစနံ ဝုစ္စတိ။ အယမ္ပိ အတ္ထော ဘဂဝတာ ဝုတ္တော, ဣတိ မေ မယာ သုတန္တိ ယောဇနာ။
96. ‘‘Idhāhaṃ , bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ…pe… ayampi attho vutto bhagavatā iti me suta’’nti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Bhikkhave, idha imasmiṃ sāsane ahaṃ ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ mama cetasā ekaccassa puggalassa ceto cittaṃ paricca buddhacakkhunā evaṃ pajānāmi, yathā yena pakārena ayaṃ puggalo yañca dānādipaṭipadaṃ paṭipanno, yañca dassanādimaggaṃ samāruḷho hutvā taṃ paṭipadaṃ, maggañca iriyati pavatteti, imamhi imasmiñca samaye ayaṃ puggalo ce kālaṃ kareyya, evaṃ sati ābhataṃ vatthuṃ nikkhipati yathā, evaṃ tāya paṭipadāya tena maggena sagge attanikkhitto bhave. Taṃ kissa hetu? Bhikkhave, assa puggalassa cittaṃ hi yasmā pasannaṃ pasāditaṃ, tasmā nikkhitto bhave. Idha sāsane, loke vā ekacce sattā puggalā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ cetopasādahetu kho pana upapajjantīti evaṃ ahaṃ pajānāmīti bhagavā etamatthaṃ avoca. Tattha tasmiṃ atthe saṅgahavasena pavattaṃ etaṃ ‘‘pasannacittaṃ ñatvāna…pe… saggaṃ so upapajjatī’’ti gāthāvacanaṃ vuccati. Ayampi attho bhagavatā vutto, iti me mayā sutanti yojanā.
‘‘သုဝဏ္ဏစ္ဆဒနံ နာဝံ။ပေ.။ ဧတာဒိသံ ကတပုညာ လဘိ’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ နာရိ ဒေဝဓီတာ သုဝဏ္ဏစ္ဆဒနံ သုဝဏ္ဏာလင္ကာရေဟိ ဆာဒိတံ နာဝံ အာရုယ္ဟ တိဋ္ဌသိ, ပောက္ခရဏိံ ဒေဝပောက္ခရဏိံ ဩဂာဟသိ, ပဒုမံ ပာဏိနာ ဆိန္ဒသိ။
‘‘Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ…pe… etādisaṃ katapuññā labhi’’nti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nāri devadhītā suvaṇṇacchadanaṃ suvaṇṇālaṅkārehi chāditaṃ nāvaṃ āruyha tiṭṭhasi, pokkharaṇiṃ devapokkharaṇiṃ ogāhasi, padumaṃ pāṇinā chindasi.
ဒေဝတေ ကေန ကမ္မေန တေ တဝ တာဒိသော ဝဏ္ဏော တာဒိသော အာနုဘာဝော တာဒိသီ ဇုတိ ဘဝတိ, ဒေဝတေ တေ တဝ ယေ ကေစိ ဘောဂာ မနသာ ဣစ္ဆိတာ ဘဝန္တိ, တေ ဘောဂာ စ ကေန ကမ္မေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒေဝတေ မေ ပုစ္ဆိတာ တ္ဝံ သံသ သံသာဟိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ကိသ္သ ကမ္မသ္သ စ ဖလန္တိ သက္ကော ပုစ္ဆတိ။
Devate kena kammena te tava tādiso vaṇṇo tādiso ānubhāvo tādisī juti bhavati, devate te tava ye keci bhogā manasā icchitā bhavanti, te bhogā ca kena kammena uppajjanti. Devate me pucchitā tvaṃ saṃsa saṃsāhi idaṃ sabbaṃ kissa kammassa ca phalanti sakko pucchati.
ဒေဝရာဇေန ပုစ္ဆိတာ သာ ဒေဝဓီတာ အတ္တမနာ ဟုတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌာ သက္ကသ္သ ဗ္ယာကာသိ။ ဒေဝရာဇာ အဒ္ဓာနံ ဒီဃမဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ အဟံ ယသသ္သိနော ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော မနောရမံ ထူပံ အဒ္ဒသ္သံ, ဒိသ္ဝာ တတ္ထ ထူပေ စိတ္တံ ပသာဒေသိံ။ ပသန္နာဟံ သေဟိ ပာဏီဟိ ပဒုမပုပ္ဖေဟိ ပူဇေသိံ။ တသ္သေဝ ကမ္မသ္သ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဖလံ ဝိပာကော ဘဝေ။ ကတပုညာဟံ ဧတာဒိသံ ဖလံ အလဘိန္တိ သက္ကသ္သ ဗ္ယာကာသိ။ ဣတိ မေ သုတန္တိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဝဒတီတိ ယောဇနာ။
Devarājena pucchitā sā devadhītā attamanā hutvā pañhaṃ puṭṭhā sakkassa byākāsi. Devarājā addhānaṃ dīghamaggaṃ paṭipannā ahaṃ yasassino kassapassa bhagavato manoramaṃ thūpaṃ addassaṃ, disvā tattha thūpe cittaṃ pasādesiṃ. Pasannāhaṃ sehi pāṇīhi padumapupphehi pūjesiṃ. Tasseva kammassa idaṃ sabbaṃ phalaṃ vipāko bhave. Katapuññāhaṃ etādisaṃ phalaṃ alabhinti sakkassa byākāsi. Iti me sutanti mahāmoggallāno vadatīti yojanā.
‘‘ယထာနိဒ္ဓာရိတသုတ္တာနိယေဝ ဝာသနာဘာဂိယသုတ္တာနိ ပရိပုဏ္ဏာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒာနကထာ သီလကထာ သဂ္ဂကထာ ပုညကထာ ပုညဝိပာကကထာတိ ဣဒံ ဝာသနာဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယာယ ဒေသနာယ ဒာနဉ္စ ဒာနဖလဉ္စ ဒသ္သိတံ, သာ ဒေသနာ ဒာနကထာ နာမ။ ယာယ ဒေသနာယ သီလဉ္စ သီလဖလဉ္စ ဒသ္သိတံ, သာ ဒေသနာ သီလကထာ နာမ။ ယာယ ဒေသနာယ သဂ္ဂာ စ သဂ္ဂေသု နိဗ္ဗတ္တာပကဉ္စ ကမ္မံ ဒသ္သိတံ, သာ သဂ္ဂကထာ နာမ။ ယာယ ဒေသနာယ ဒာနသီလဘာဝနာဒိဝသေန ဒသဝိဓံ ပုညကမ္မံ ဒသ္သိတံ, သာ ပုညကထာ နာမ။ ယာယ ဒေသနာယ တာဒိသသ္သ ပုညကမ္မသ္သ ဝိဝိဓော အယံ ဝိပာကော ဣမသ္သ ပုညသ္သ ဝိပာကောတိ နိယမေတ္ဝာ ဒသ္သိတော, သာ ပုညဝိပာကကထာ နာမ။
‘‘Yathāniddhāritasuttāniyeva vāsanābhāgiyasuttāni paripuṇṇānī’’ti vattabbattā ‘‘dānakathā sīlakathā saggakathā puññakathā puññavipākakathāti idaṃ vāsanābhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yāya desanāya dānañca dānaphalañca dassitaṃ, sā desanā dānakathā nāma. Yāya desanāya sīlañca sīlaphalañca dassitaṃ, sā desanā sīlakathā nāma. Yāya desanāya saggā ca saggesu nibbattāpakañca kammaṃ dassitaṃ, sā saggakathā nāma. Yāya desanāya dānasīlabhāvanādivasena dasavidhaṃ puññakammaṃ dassitaṃ, sā puññakathā nāma. Yāya desanāya tādisassa puññakammassa vividho ayaṃ vipāko imassa puññassa vipākoti niyametvā dassito, sā puññavipākakathā nāma.
ဒသဗလဓရာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာနံ ဥဒ္ဒိသ္သကတေသု သရီရဓာတုံ အဗ္ဘန္တရေ ဌပေတ္ဝာ ပံသူဟိ ကတေသု ထူပေသု ယေ နရာ ပသန္နာ, တေ နရာ တတ္ထ ထူပေ ကာရံ ပုညံ ကတ္ဝာ သဂ္ဂေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ပမောဒန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝာ။ပေ.။ သုတ္တံ။
Dasabaladharānaṃ sammāsambuddhānaṃ uddissakatesu sarīradhātuṃ abbhantare ṭhapetvā paṃsūhi katesu thūpesu ye narā pasannā, te narā tattha thūpe kāraṃ puññaṃ katvā saggesu uppajjitvā pamodantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
၉၇. ဒေဝပုတ္တသရီရဝဏ္ဏာ ဒေဝပုတ္တသရီရသဒိသဝဏ္ဏာ သုဘဂသဏ္ဌိတိ သောဘဂ္ဂယုတ္တသဏ္ဌာနာ သဗ္ဗေ ဇနာ ဥဒကေန ပံသုံ တေမေတ္ဝာ ထူပံ ဝဍ္ဎေထ, သော အယံ ထူပော ကသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ထူပောတိ ပုစ္ဆတိ။
97.Devaputtasarīravaṇṇā devaputtasarīrasadisavaṇṇā subhagasaṇṭhiti sobhaggayuttasaṇṭhānā sabbe janā udakena paṃsuṃ temetvā thūpaṃ vaḍḍhetha, so ayaṃ thūpo kassa puggalassa thūpoti pucchati.
သုဂတ္တေ သုန္ဒရဂတ္တေ ဒေဝတေ တသ္မိံ ထူပေ ပသန္နာ ဣမေ ဒေဝမနုဇာ ကာရံ ပုညံ ကရောန္တာ ဟုတ္ဝာ ဇရာမရဏတော ပမုစ္စရေ။ သော အယံ ထူပော မဟေသိနော ဒသဗလဓမ္မဓာရိနော သုဂတသ္သ ထူပောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝာ။ပေ.။ သုတ္တံ။
Sugatte sundaragatte devate tasmiṃ thūpe pasannā ime devamanujā kāraṃ puññaṃ karontā hutvā jarāmaraṇato pamuccare. So ayaṃ thūpo mahesino dasabaladhammadhārino sugatassa thūpoti veditabboti āhāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
ယာဟံ ယာ အဟံ မဟေသိနော ထူပံ စတ္တာရိ ဥပ္ပလာနိ စ မာလဉ္စ အဘိရောပယိံ, တေန မယာ ကတံ တံ ပုညံ ဥဠာရံ ဝတ အာသိ အဟောသိ။ တတော ကပ္ပတော အဇ္ဇ ကပ္ပာ တိံသံ ဓရန္တိ သတ္ထုနော ထူပံ ပူဇေတ္ဝာ တတ္တကာနိ ဒုဂ္ဂတိံ န ဇာနာမိ, ဝိနိပာတံ န ဂစ္ဆာမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝာ။ပေ.။ သုတ္တံ။
Yāhaṃ yā ahaṃ mahesino thūpaṃ cattāri uppalāni ca mālañca abhiropayiṃ, tena mayā kataṃ taṃ puññaṃ uḷāraṃ vata āsi ahosi. Tato kappato ajja kappā tiṃsaṃ dharanti satthuno thūpaṃ pūjetvā tattakāni duggatiṃ na jānāmi, vinipātaṃ na gacchāmīti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
အဟံ ဗာတ္တိံသလက္ခဏဓရသ္သ ဗာတ္တိံသလက္ခဏဓရေန သမ္ပန္နသ္သ ဝိဇိတဝိဇယသ္သ လောကနာထသ္သ ထူပံ အပူဇေသိံ, ပူဇေတ္ဝာ သတသဟသ္သံ ကပ္ပေ အာယုကပ္ပေ ပမုဒိတော အာသိံ။ မယာ ယံ ပုညံ ပသုတံ, တေန ပုညေန ဝိနိပာတံ အနာဂန္တုန အနာဂန္တ္ဝာ ဒေဝသောဘဂ္ဂံ သမ္ပတ္တိံ စ ဒေဝရဇ္ဇာနိ စ တာနိ အကာရိံ ။ အထ ဝာ ဒေဝသောဘဂ္ဂဉ္စ မယာ ကာရိတံ, ရဇ္ဇာနိ စ မယာ ကာရိတာနိ။
Ahaṃ bāttiṃsalakkhaṇadharassa bāttiṃsalakkhaṇadharena sampannassa vijitavijayassa lokanāthassa thūpaṃ apūjesiṃ, pūjetvā satasahassaṃ kappe āyukappe pamudito āsiṃ. Mayā yaṃ puññaṃ pasutaṃ, tena puññena vinipātaṃ anāgantuna anāgantvā devasobhaggaṃ sampattiṃ ca devarajjāni ca tāni akāriṃ . Atha vā devasobhaggañca mayā kāritaṃ, rajjāni ca mayā kāritāni.
အဒန္တဒမကသ္သ သာသနေ ယံ စက္ခု ပညာစက္ခု ပဏိဟိတံ, တထာ စိတ္တံ ယံ ဝိမုတ္တစိတ္တံ ပဏိဟိတံ, တံ သဗ္ဗံ ပညာစက္ခု ဝိမုတ္တစိတ္တံ မေ မယာ လဒ္ဓံ, အဟံ ဝိဓုတလတာသင္ခာတတဏ္ဟာ ဟုတ္ဝာ ဝိမုတ္တစိတ္တာ ဖလဝိမုတ္တစိတ္တသမ္ပန္နာ အမ္ဟီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝာ။ပေ.။ သုတ္တံ။
Adantadamakassa sāsane yaṃ cakkhu paññācakkhu paṇihitaṃ, tathā cittaṃ yaṃ vimuttacittaṃ paṇihitaṃ, taṃ sabbaṃ paññācakkhu vimuttacittaṃ me mayā laddhaṃ, ahaṃ vidhutalatāsaṅkhātataṇhā hutvā vimuttacittā phalavimuttacittasampannā amhīti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
၉၈. ဝိမုတ္တစိတ္တေ ဖလဝိမုတ္တစိတ္တသမ္ပန္နေ အခိလေ ပဉ္စစေတောခီလရဟိတေ အနာသဝေ အရဏဝိဟာရိမ္ဟိ အရဏဝိဟာရသီလေ အသင္ဂမာနသေ အလဂ္ဂမာနသေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသ္မိံ သာမာကပတ္ထောဒနမတ္တမေဝ ဒက္ခိဏံ အဒာသိံ။
98.Vimuttacitte phalavimuttacittasampanne akhile pañcacetokhīlarahite anāsave araṇavihārimhi araṇavihārasīle asaṅgamānase alaggamānase paccekabuddhasmiṃ sāmākapatthodanamattameva dakkhiṇaṃ adāsiṃ.
တသ္မိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ပစ္စေကဗောဓိဓမ္မံ ဩကပ္ပယိံ ‘‘သော ဥတ္တမော ဓမ္မော အတ္ထီ’’တိ သဒ္ဒဟိံ။ ဧဝံ အရိယဝိဟာရေန ဝိဟာရီဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ မေ မမ သင္ဂမော ကတော သိယာ ဘဝေ, ကုဒာသုပိ စ အဟံ အပေက္ခဝာ မာ ဘဝေယ္ယန္တိ မာနသံ တသ္မိဉ္စ ဓမ္မေ ပဏိဓေသိံ ‘‘ဣမိနာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန လဒ္ဓဓမ္မံ အဟမ္ပိ သစ္ဆိကရေယ္ယ’’န္တိ စိတ္တံ ပဏိဒဟိံ။
Tasmiṃ paccekabuddhe uttamaṃ dhammaṃ paccekabodhidhammaṃ okappayiṃ ‘‘so uttamo dhammo atthī’’ti saddahiṃ. Evaṃ ariyavihārena vihārīhi paccekabuddhehi me mama saṅgamo kato siyā bhave, kudāsupi ca ahaṃ apekkhavā mā bhaveyyanti mānasaṃ tasmiñca dhamme paṇidhesiṃ ‘‘iminā paccekabuddhena laddhadhammaṃ ahampi sacchikareyya’’nti cittaṃ paṇidahiṃ.
တသ္သေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ကတသ္သေဝ ကမ္မသ္သ ဝိပာကတော အဟံ ဒီဃာယုကေသု အမမေသု ‘‘မမ ပရိဂ္ဂဟော’’တိ ပရိဂ္ဂဟာဘာဝေန အပရိဂ္ဂဟေသု ဝိသေသဂာမီသု အဟီနဂာမီသု ကုရူသု ဥတ္တရကုရူသု ပာဏီသု သတ္တေသု သဟသ္သက္ခတ္တုံ ဥပပဇ္ဇထ ဥပပဇ္ဇိံ။
Tasseva paccekabuddhe katasseva kammassa vipākato ahaṃ dīghāyukesu amamesu ‘‘mama pariggaho’’ti pariggahābhāvena apariggahesu visesagāmīsu ahīnagāmīsu kurūsu uttarakurūsu pāṇīsu sattesu sahassakkhattuṃ upapajjatha upapajjiṃ.
တသ္သေဝ ကမ္မသ္သ ဝိပာကတော ဝိစိတ္ရမာလာဘရဏာနုလေပီသု ယသသ္သီသု ပရိဝာရဝန္တေသု တိဒသော ဒေဝော အဟံ ဝိသိဋ္ဌကာယူပဂတော ဟုတ္ဝာ သဟသ္သက္ခတ္တုံ ဥပပဇ္ဇထ။
Tasseva kammassa vipākato vicitramālābharaṇānulepīsu yasassīsu parivāravantesu tidaso devo ahaṃ visiṭṭhakāyūpagato hutvā sahassakkhattuṃ upapajjatha.
တသ္သေဝ ကမ္မသ္သ ဝိပာကတော အဟံ ဝိမုတ္တစိတ္တော အခီလော အနာသဝော ဟုတ္ဝာ ဟိတာဟိတာသီဟိ ကုသလာကုသလဝီတိဝတ္တေဟိ အန္တိမဒေဟဓာရိဘိ ဣမေဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ, ဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ ဝာ မေ မမ သမာဂမော အာသိ။
Tasseva kammassa vipākato ahaṃ vimuttacitto akhīlo anāsavo hutvā hitāhitāsīhi kusalākusalavītivattehi antimadehadhāribhi imehi paccekabuddhehi, buddhasāvakehi vā me mama samāgamo āsi.
‘‘သီလဝတော ယံ ဣစ္ဆိတံ, တံ သမိဇ္ဈတေ’’တိ ဣမံ ဝစနံ တထာဂတော ဇိနော ပစ္စက္ခံ ကတ္ဝာ အဝစ ခော, ယထာ ယထာ ယေန ယေန ပကာရေန မေ မနသာ ဝိစိန္တိတံ, တထာ တထာ တေန တေန ပကာရေန သမိဒ္ဓံ ဘဝတိ။ အယံ ဘဝော အန္တိမော ဘဝောတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝာ။ပေ.။ သုတ္တံ။
‘‘Sīlavato yaṃ icchitaṃ, taṃ samijjhate’’ti imaṃ vacanaṃ tathāgato jino paccakkhaṃ katvā avaca kho, yathā yathā yena yena pakārena me manasā vicintitaṃ, tathā tathā tena tena pakārena samiddhaṃ bhavati. Ayaṃ bhavo antimo bhavoti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
ဧကတိံသမ္ဟိ ကပ္ပမ္ဟိ ဇိနော အနေဇော အနန္တဒသ္သီ ‘‘သိခီ’’တိ ဣတိနာမကော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တသ္သာပိ ဘဂဝတော ရာဇာ ဘာတာ သိခိဒ္ဓေ စ သိခီ ဣတိနာမကေ ဗုဒ္ဓေ စ တသ္သ ဘဂဝတော ဓမ္မေ စ အဘိပ္ပသန္နော လောကဝိနာယကမ္ဟိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတိ ဒေဝာတိဒေဝသ္သ နရုတ္တမသ္သ မဟေသိနော ဝိပုလံ မဟန္တံ သမန္တတော ဂာဝုတိကံ ထူပံ အကာသိံ။
Ekatiṃsamhi kappamhi jino anejo anantadassī ‘‘sikhī’’ti itināmako uppajji. Tassāpi bhagavato rājā bhātā sikhiddhe ca sikhī itināmake buddhe ca tassa bhagavato dhamme ca abhippasanno lokavināyakamhi parinibbute sati devātidevassa naruttamassa mahesino vipulaṃ mahantaṃ samantato gāvutikaṃ thūpaṃ akāsiṃ.
တသ္မိံ ထူပေ ဗလိံ ပူဇာဗလိံ အဘိဟာရီ မနုသ္သော ဇာတိသုမနံ ပဂ္ဂယ္ဟ ပဟဋ္ဌော ပူဇေသိ။ အသ္သ မနုသ္သသ္သ ဧကံ ပုပ္ဖံ ဝာတေန ပဟရိတံ ဟုတ္ဝာ ပတိတံ။ အဟံ တံ ပတိတံ ဧကံ ပုပ္ဖံ ဂဟေတ္ဝာ တသ္သေဝ ပုပ္ဖသာမိကသ္သ အဒာသိံ။
Tasmiṃ thūpe baliṃ pūjābaliṃ abhihārī manusso jātisumanaṃ paggayha pahaṭṭho pūjesi. Assa manussassa ekaṃ pupphaṃ vātena paharitaṃ hutvā patitaṃ. Ahaṃ taṃ patitaṃ ekaṃ pupphaṃ gahetvā tasseva pupphasāmikassa adāsiṃ.
သော မနုသ္သော ပုပ္ဖသာမိကော အဘိပ္ပသန္နစိတ္တော ဟုတ္ဝာ မံ ‘‘တ္ဝမေဝ ဧတံ ဧကံ ပုပ္ဖံ ပူဇာ’’တိ အဒာသိ။ ဒဒာသီတိ ဧတ္ထ ဒ-ကာရော အာဂမော။ အဟံ တံ ဧကံ ပုပ္ဖံ ဂဟေတ္ဝာ ဗုဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓဂုဏံ ပုနပ္ပုနံ အနုသ္သရန္တော ယသ္မိံ ကပ္ပေ အဘိရောပယိံ, တတော ကပ္ပတော အဇ္ဇ ကပ္ပာ တိံသံ အဟေသုံ။ တေသု ကပ္ပေသု ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဝိနိပာတဉ္စ န ဂစ္ဆာမိ, ဣဒံ ဖလံ ထူပပူဇာယ ဖလန္တိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝာ။ပေ.။ သုတ္တံ။
So manusso pupphasāmiko abhippasannacitto hutvā maṃ ‘‘tvameva etaṃ ekaṃ pupphaṃ pūjā’’ti adāsi. Dadāsīti ettha da-kāro āgamo. Ahaṃ taṃ ekaṃ pupphaṃ gahetvā buddhaṃ buddhaguṇaṃ punappunaṃ anussaranto yasmiṃ kappe abhiropayiṃ, tato kappato ajja kappā tiṃsaṃ ahesuṃ. Tesu kappesu duggatiṃ nābhijānāmi, vinipātañca na gacchāmi, idaṃ phalaṃ thūpapūjāya phalanti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
ဗ္ရဟ္မဒတ္တသ္သ ဗ္ရဟ္မဒတ္တနာမကသ္သ ရာဇိနော ကပိလံ နာမ နဂရံ သုဝိဘတ္တံ ဘာဂတော သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တံ, မဟာပထံ မဟာပထသမ္ပန္နံ အာကိဏ္ဏံ, နာနာဇာတိကေဟိ မနုသ္သေဟိ ပရိပုဏ္ဏံ, ဣဒ္ဓံ ဖီတဉ္စ အာသိ။
Brahmadattassa brahmadattanāmakassa rājino kapilaṃ nāma nagaraṃ suvibhattaṃ bhāgato suṭṭhu vibhattaṃ, mahāpathaṃ mahāpathasampannaṃ ākiṇṇaṃ, nānājātikehi manussehi paripuṇṇaṃ, iddhaṃ phītañca āsi.
ပဉ္စာလာနံ တတ္ထ ပုရုတ္တမေ အဟံ ကုမ္မာသံ ဝိက္ကိဏိံ, သော အဟံ ယသသ္သိနံ ဥပရိဋ္ဌံ ဥပသမီပေ ဌိတံ အရိဋ္ဌံ နာမ သမ္ဗုဒ္ဓံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ အဒ္ဒသိံ, ဒိသ္ဝာ ဟဋ္ဌော စိတ္တံ ပသာဒေတ္ဝာ နရုတ္တမံ အရိဋ္ဌံ မေ ဂေဟသ္မိံ ယံ ဓုဝဘတ္တံ ဝိဇ္ဇထ ဝိဇ္ဇိ, တေန ဓုဝဘတ္တေန နိမန္တေသိံ။
Pañcālānaṃ tattha puruttame ahaṃ kummāsaṃ vikkiṇiṃ, so ahaṃ yasassinaṃ upariṭṭhaṃ upasamīpe ṭhitaṃ ariṭṭhaṃ nāma sambuddhaṃ paccekabuddhaṃ addasiṃ, disvā haṭṭho cittaṃ pasādetvā naruttamaṃ ariṭṭhaṃ me gehasmiṃ yaṃ dhuvabhattaṃ vijjatha vijji, tena dhuvabhattena nimantesiṃ.
ယတော စ ယသ္မိံ ကာလေ စ ကတ္တိကော ယသ္သံ ပန္နရသီပုဏ္ဏော, သာ ပုဏ္ဏမာသီ ပန္နရသီ ဥပဋ္ဌိတာ, တတော စ တသ္မိံ ကာလေ စ အဟံ နဝံ ဒုသ္သယုဂံ ဂယ္ဟ အရိဋ္ဌသ္သ အရိဋ္ဌနာမကသ္သ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသ္သ ဥပနာမေသိံ။
Yato ca yasmiṃ kāle ca kattiko yassaṃ pannarasīpuṇṇo, sā puṇṇamāsī pannarasī upaṭṭhitā, tato ca tasmiṃ kāle ca ahaṃ navaṃ dussayugaṃ gayha ariṭṭhassa ariṭṭhanāmakassa paccekabuddhassa upanāmesiṃ.
နရုတ္တမော အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော တဏ္ဟာနိဃာတကော မုနိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓော ပသန္နစိတ္တံ မံ ဉတ္ဝာန ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိ။
Naruttamo anukampako kāruṇiko taṇhānighātako muni paccekabuddho pasannacittaṃ maṃ ñatvāna paṭiggaṇhi.
အဟံ ကလ္ယာဏံ ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏိတံ ကမ္မံ ကရိတ္ဝာန ဒေဝေ စ မနုသ္သေ စ သန္ဓာဝိတ္ဝာ တတော စုတော ဗာရာဏသိယံ နဂရေ အဍ္ဎေ ကုလသ္မိံ သေဋ္ဌိသ္သ ဧကပုတ္တကော ဥပ္ပဇ္ဇိံ, ပာဏေဟိ စ ပိယတရော အာသိံ။
Ahaṃ kalyāṇaṃ buddhavaṇṇitaṃ kammaṃ karitvāna deve ca manusse ca sandhāvitvā tato cuto bārāṇasiyaṃ nagare aḍḍhe kulasmiṃ seṭṭhissa ekaputtako uppajjiṃ, pāṇehi ca piyataro āsiṃ.
တတော စ တသ္မိံ ကာလေ ဝိညုတံ ပတ္တော ဟုတ္ဝာ ဒေဝပုတ္တေန စောဒိတော အဟံ ပာသာဒာ ဩရုဟိတ္ဝာန သမ္ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဂောတမံ ဥပသင္ကမိံ။
Tato ca tasmiṃ kāle viññutaṃ patto hutvā devaputtena codito ahaṃ pāsādā oruhitvāna sambuddhaṃ bhagavantaṃ gotamaṃ upasaṅkamiṃ.
သော သမ္ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ ဂောတမော အနုကမ္ပာယ မေ ဓမ္မံ အဒေသေသိ။ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စဉ္စ ဒုက္ခသမုပ္ပာဒံ သမုဒယသစ္စဉ္စ ဒုက္ခသ္သ အတိက္ကမံ နိရောဓသစ္စဉ္စ အရိယံ အဋ္ဌင္ဂိကံ ဒုက္ခူပသမဂာမိနံ မဂ္ဂံ မဂ္ဂသစ္စဉ္စ ဣတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ, တဒုပ္ပာဒကံ ဓမ္မံ မုနိ ဘဂဝာ ဂောတမော အဒေသယိ။
So sambuddho bhagavā gotamo anukampāya me dhammaṃ adesesi. Dukkhaṃ dukkhasaccañca dukkhasamuppādaṃ samudayasaccañca dukkhassa atikkamaṃ nirodhasaccañca ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ dukkhūpasamagāminaṃ maggaṃ maggasaccañca iti cattāri saccāni desitāni, taduppādakaṃ dhammaṃ muni bhagavā gotamo adesayi.
အဟံ တသ္သ ဘဂဝတော ဂောတမသ္သ ဝစနံ သုတ္ဝာ သာသနေ ရတော ဟုတ္ဝာ ဝိဟရိံ, အဟံ ရတ္တိန္ဒိဝံ အတန္ဒိတော ဟုတ္ဝာ သမထံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။
Ahaṃ tassa bhagavato gotamassa vacanaṃ sutvā sāsane rato hutvā vihariṃ, ahaṃ rattindivaṃ atandito hutvā samathaṃ paṭivijjhiṃ.
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ယေ အာသဝာ, ဗဟိဒ္ဓာ စ ယေ အာသဝာ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နာ အာသုံ, သဗ္ဗေ တေ အာသဝာ မေ မမ ဝိဇ္ဇိံသု, ပုန န စ ဥပ္ပဇ္ဇရေ။
Ajjhattañca ye āsavā, bahiddhā ca ye āsavā maggena samucchinnā āsuṃ, sabbe te āsavā me mama vijjiṃsu, puna na ca uppajjare.
ဒုက္ခံ ‘‘ပရိယန္တကတံ ယသ္သ ဒုက္ခသ္သာ’’တိ ပရိယန္တကတံ အာသိ, အယံ သမုသ္သယော ဇာတိမရဏသံသာရော စရိမော အန္တိမော အာသိ, ဣဒာနိ ဣမသ္သ အတ္တဘာဝသ္သ အနန္တရံ ပုနဗ္ဘဝော မမ နတ္ထီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ယံ နာနာဝိဓံ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဥဒာဟရဏဝသေန နိဒ္ဓာရိတံ, ဣဒံ နာနာဝိဓံ သုတ္တံ ဝာသနာဘာဂေ ပုညကောဋ္ဌာသေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
Dukkhaṃ ‘‘pariyantakataṃ yassa dukkhassā’’ti pariyantakataṃ āsi, ayaṃ samussayo jātimaraṇasaṃsāro carimo antimo āsi, idāni imassa attabhāvassa anantaraṃ punabbhavo mama natthīti avocāti yojanā. Yaṃ nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ udāharaṇavasena niddhāritaṃ, idaṃ nānāvidhaṃ suttaṃ vāsanābhāge puññakoṭṭhāse visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
နာနာဝိဓံ ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။
Nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
ဥဒ္ဓံ ဗ္ရဟ္မလောကေ အဓော ကာမာဝစရေ ဘဝေ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗေသု ဘဝေသု ဝိပ္ပမုတ္တော အရဟာ ‘‘အယံ နာမ ဓမ္မော အဟံ အသ္မီ’’တိ အနာနုပသ္သီ, ဧဝံ ဝိမုတ္တော အရဟာ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ ဩဃံ အပုနဗ္ဘဝာယ ဥဒတာရိ ဥတ္တိဏ္ဏောတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ သေက္ခဓမ္မေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
Uddhaṃ brahmaloke adho kāmāvacare bhave sabbadhi sabbesu bhavesu vippamutto arahā ‘‘ayaṃ nāma dhammo ahaṃ asmī’’ti anānupassī, evaṃ vimutto arahā atiṇṇapubbaṃ oghaṃ apunabbhavāya udatāri uttiṇṇoti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāge sekkhadhamme visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
‘‘ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သီလဝတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာနန္ဒ, သီလဝတော ပုဂ္ဂလသ္သ ‘‘ကိန္တိ မေ မမ အဝိပ္ပဋိသာရော ဇာယေယ္ယ ပဝတ္တေယ္ယာ’’တိ စေတနာ န ကရဏီယာ န ကာတဗ္ဗာ။ အာနန္ဒ, သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရော ယံ ဇာယေယ္ယ ပဝတ္တေယ္ယ, ဧသာ အဝိပ္ပဋိသာရသ္သ ဇာယနာ ပဝတ္တနာ ဓမ္မတာ ဘဝတိ။ အာနန္ဒ, အဝိပ္ပဋိသာရိနာ ပုဂ္ဂလေန ‘‘ကိန္တိ မေ မမ ပာမောဇ္ဇံ ဇာယေယ္ယ ပဝတ္တေယ္ယာ’’တိ စေတနာ န ကရဏီယာ, အာနန္ဒ, အဝိပ္ပဋိသာရိနော ပုဂ္ဂလသ္သ ပာမောဇ္ဇံ ယံ ဇာယေယ္ယ ပဝတ္တေယ္ယ, ဧသာ ပာမောဇ္ဇသ္သ ဇာယနာ ပဝတ္တနာ ဓမ္မတာ။ သေသေသုပိ ဣမသ္သ ယောဇနာနယာနုသာရေန ယောဇနာနယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘sīlavato’’tiādi vuttaṃ. Ānanda, sīlavato puggalassa ‘‘kinti me mama avippaṭisāro jāyeyya pavatteyyā’’ti cetanā na karaṇīyā na kātabbā. Ānanda, sīlavato avippaṭisāro yaṃ jāyeyya pavatteyya, esā avippaṭisārassa jāyanā pavattanā dhammatā bhavati. Ānanda, avippaṭisārinā puggalena ‘‘kinti me mama pāmojjaṃ jāyeyya pavatteyyā’’ti cetanā na karaṇīyā, ānanda, avippaṭisārino puggalassa pāmojjaṃ yaṃ jāyeyya pavatteyya, esā pāmojjassa jāyanā pavattanā dhammatā. Sesesupi imassa yojanānayānusārena yojanānayo gahetabbo. Idaṃ suttampi nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
အာတာပိနော ကိလေသာနံ အာတာပေန သမ္မပ္ပဓာနေန သမန္နာဂတသ္သ ဈာယတော ဈာယန္တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဗာဟိတပာပသ္သ ခီဏာသဝသ္သ ဓမ္မာ အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓသာဓကာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ယဒာ ယသ္မိံ ကာလေ ဟဝေ ဧကန္တေန ပာတုဘဝန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ဝာ ဓမ္မာ စတုအရိယသစ္စဓမ္မာ ပာတုဘဝန္တိ ပကာသယန္တိ အဘိသမယဝသေန ပာကဋာ ဟောန္တိ။ အထ ဝာ ပာတုဘဝနကာလေ အသ္သ အာတာပိနော ဈာယတော ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ခီဏာသဝသ္သ သဗ္ဗာ ကင္ခာ ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ကသ္မာ? သဟေတုဓမ္မံ အဝိဇ္ဇာဒိကေန ဟေတုနာ သဟ ပဝတ္တံ သင္ခာရာဒိကံ သုခေန အသမ္မိသ္သံ ဒုက္ခက္ခန္ဓဓမ္မံ ယတော ယသ္မာ ပဇာနာတိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ , တတော တသ္မာ ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
Ātāpino kilesānaṃ ātāpena sammappadhānena samannāgatassa jhāyato jhāyantassa brāhmaṇassa bāhitapāpassa khīṇāsavassa dhammā anulomapaccayākārapaṭivedhasādhakā bodhipakkhiyadhammā yadā yasmiṃ kāle have ekantena pātubhavanti uppajjanti. Atha vā dhammā catuariyasaccadhammā pātubhavanti pakāsayanti abhisamayavasena pākaṭā honti. Atha vā pātubhavanakāle assa ātāpino jhāyato brāhmaṇassa khīṇāsavassa sabbā kaṅkhā vapayanti apagacchanti nirujjhanti. Kasmā? Sahetudhammaṃ avijjādikena hetunā saha pavattaṃ saṅkhārādikaṃ sukhena asammissaṃ dukkhakkhandhadhammaṃ yato yasmā pajānāti aññāsi paṭivijjhati , tato tasmā vapayanti apagacchanti nirujjhantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
ဒုတိယဂာထာယံ ပန ပစ္စယာနံ ခယံ ခယသင္ခာတံ နိဗ္ဗာနံ ယတော ယသ္မာ အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ, တတော တသ္မာ သဗ္ဗာပိ ကင္ခာ ဝပယန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။
Dutiyagāthāyaṃ pana paccayānaṃ khayaṃ khayasaṅkhātaṃ nibbānaṃ yato yasmā avedi aññāsi paṭivijjhi, tato tasmā sabbāpi kaṅkhā vapayantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
တိသ္သ, တ္ဝံ ကိံ နု ကုဇ္ဈသိ? မာ ကုဇ္ဈိ, တိသ္သ, တေ တဝ အက္ကောဓော အကုဇ္ဈနံ ဝရံ ဥတ္တမံ, ဟိ သစ္စံ, တိသ္သ, တယာ ကောဓမာနမက္ခဝိနယတ္ထံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝုသ္သတိ နူတိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Tissa, tvaṃ kiṃ nu kujjhasi? Mā kujjhi, tissa, te tava akkodho akujjhanaṃ varaṃ uttamaṃ, hi saccaṃ, tissa, tayā kodhamānamakkhavinayatthaṃ brahmacariyaṃ vussati nūti bhagavā avocāti yojanā.
အာရညံ အာရညကံ ပံသုကူလိကံ အညာတုဉ္ဆေန အညာတအနဘိလက္ခိတဃရပဋိပာဋိယာ ဌတ္ဝာ ဥဉ္ဆေန ပိဏ္ဍပာတစရဏဝီရိယေန လဒ္ဓေန မိသ္သကဘောဇနေန ယာပေန္တံ နန္ဒံ ကဒာ ကာလေ အဟံ ပသ္သေယ္ယန္တိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။
Āraññaṃ āraññakaṃ paṃsukūlikaṃ aññātuñchena aññātaanabhilakkhitagharapaṭipāṭiyā ṭhatvā uñchena piṇḍapātacaraṇavīriyena laddhena missakabhojanena yāpentaṃ nandaṃ kadā kāle ahaṃ passeyyanti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
ဂောတမ , ကိံသု ကတမံ ဆေတ္ဝာ ဝဓိတ္ဝာ ဝဓန္တော ကောဓပရိဠာဟေန အပရိဒယ္ဟမာနော ဟုတ္ဝာ သုခံ သေတိ သယတိ, ကိံသု ကတမံ ဆေတ္ဝာ ဝဓိတ္ဝာ ဝဓန္တော ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒောမနသ္သော ဟုတ္ဝာ န သောစတိ, ဂောတမ, တ္ဝံ ကိသ္သ ဧကဓမ္မသ္သ ဝဓံ ဝဓနံ ရောစေသီတိ ဗ္ရာဟ္မဏော ပုစ္ဆတိ။
Gotama , kiṃsu katamaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhapariḷāhena aparidayhamāno hutvā sukhaṃ seti sayati, kiṃsu katamaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā na socati, gotama, tvaṃ kissa ekadhammassa vadhaṃ vadhanaṃ rocesīti brāhmaṇo pucchati.
ဗ္ရာဟ္မဏ, ကောဓံ ကုဇ္ဈနံ ဆေတ္ဝာ ဝဓိတ္ဝာ ဝဓန္တော ကောဓပရိဠာဟေန အပရိဒယ္ဟမာနော ဟုတ္ဝာ သုခံ သေတိ သယတိ, ကောဓံ ကုဇ္ဈနံ ဆေတ္ဝာ ဝဓိတ္ဝာ ဝဓန္တော ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒောမနသ္သော ဟုတ္ဝာ န သောစတိ, ဝိသမူလသ္သ ဝိသသဒိသသ္သ ဒုက္ခသ္သ မူလဘူတသ္သ မဓုရဂ္ဂသ္သ မဓုရသင္ခာတသ္သ သုခပရိယောသာနသ္သ ကောဓသ္သ ကုဇ္ဈနသ္သ ဝဓံ ဝဓနံ အရိယာ ဗုဒ္ဓာဒယော ပုဂ္ဂလာ ပသံသန္တိ။ ဟိ သစ္စံ တံ ကောဓံ ကုဇ္ဈနံ ဆေတ္ဝာ ဝဓိတ္ဝာ ဝဓန္တော ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒောမနသ္သော ဟုတ္ဝာ သေတိ သယတီတိ ယောဇနာ။ မဓုရဂ္ဂသ္သာတိ စ မဓုရံ စေတသိကသုခံ အသ္သာဒအဂ္ဂံ ပရိယောသာနံ အသ္သ ကောဓသ္သာတိ မဓုရဂ္ဂောတိ သမာသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုဇ္ဈန္တသ္သ ဟိ အက္ကောသိတ္ဝာ ပရိဘာသိတ္ဝာ ပဟရိတ္ဝာ ပရိယောသာနေ စေတသိကသုခသ္သာဒော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။
Brāhmaṇa, kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhapariḷāhena aparidayhamāno hutvā sukhaṃ seti sayati, kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā na socati, visamūlassa visasadisassa dukkhassa mūlabhūtassa madhuraggassa madhurasaṅkhātassa sukhapariyosānassa kodhassa kujjhanassa vadhaṃ vadhanaṃ ariyā buddhādayo puggalā pasaṃsanti. Hi saccaṃ taṃ kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā seti sayatīti yojanā. Madhuraggassāti ca madhuraṃ cetasikasukhaṃ assādaaggaṃ pariyosānaṃ assa kodhassāti madhuraggoti samāso veditabbo. Kujjhantassa hi akkositvā paribhāsitvā paharitvā pariyosāne cetasikasukhassādo uppajjatīti. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
ဂောတမ, ဟနန္တော ဓီရော ဥပ္ပတိတံ ကိံသု ကတမံ ဟနေ ဟနေယ္ယ။ ဝိနောဒေန္တော ဓီရော ဇာတံ ကိံသု ကတမံ ဝိနောဒယေ ဝိနောဒယေယ္ယ။ ပဇဟန္တော ဓီရော ကိံ စ ကတမံ ပဇဟေ ပဇဟေယ္ယ။ ဓီရသ္သ ကိသ္သ ဓမ္မသ္သ အဘိသမယော သုခောတိ ဒေဝတာ ပုစ္ဆတိ။
Gotama, hananto dhīro uppatitaṃ kiṃsu katamaṃ hane haneyya. Vinodento dhīro jātaṃ kiṃsu katamaṃ vinodaye vinodayeyya. Pajahanto dhīro kiṃ ca katamaṃ pajahe pajaheyya. Dhīrassa kissa dhammassa abhisamayo sukhoti devatā pucchati.
ဒေဝပုတ္တ, ဟနန္တော ဓီရော ဥပ္ပတိတံ ကောဓံ ကုဇ္ဈနံ ဟနေ ဟနေယ္ယ။ ဝိနောဒေန္တော ဓီရော ဇာတံ ရာဂံ ဝိနောဒယေ ဝိနောဒယေယ္ယ။ ပဇဟန္တော ဓီရော အဝိဇ္ဇံ ပဇဟေ ပဇဟေယ္ယ။ သစ္စဓမ္မသ္သ အဘိသမယော သုခောတိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။
Devaputta, hananto dhīro uppatitaṃ kodhaṃ kujjhanaṃ hane haneyya. Vinodento dhīro jātaṃ rāgaṃ vinodaye vinodayeyya. Pajahanto dhīro avijjaṃ pajahe pajaheyya. Saccadhammassa abhisamayo sukhoti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
၁၀၁. ဘဂဝာ သတ္တိယာ ဩမဋ္ဌော ဥပရိတော ယာဝ ဟေဋ္ဌာ ဝိဒ္ဓော ပုရိသော သတ္တိပ္ပဟာနာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ဝိယ, အဂ္ဂိနာ မတ္ထကေ ဍယ္ဟမာနော အာဒိတ္တသိရော ပုရိသော အဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနတ္ထာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ဣဝ, ဧဝံ ကာမရာဂေန ဍယ္ဟမာနော ဘိက္ခု ကာမရာဂပ္ပဟာနာယ ကာမရာဂဝိက္ခမ္ဘနာယ အပ္ပမတ္တော ဝာယမမာနော သတော သတိသမ္ပန္နော ဟုတ္ဝာ ပရိဗ္ဗဇေ ဝိဟရေယ္ယာတိ ဒေဝတာ ကထေသိ။
101. Bhagavā sattiyā omaṭṭho uparito yāva heṭṭhā viddho puriso sattippahānāya vīriyaṃ ārabhati viya, agginā matthake ḍayhamāno ādittasiro puriso agginibbāpanatthāya vīriyaṃ ārabhati iva, evaṃ kāmarāgena ḍayhamāno bhikkhu kāmarāgappahānāya kāmarāgavikkhambhanāya appamatto vāyamamāno sato satisampanno hutvā paribbaje vihareyyāti devatā kathesi.
ဘဂဝာ ပန ‘‘သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာယ ဝီရိယံ အာရဘီယတီ’’တိ ဒသ္သေတုံ ‘‘သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော’’တိအာဒိမာဟ။ ဒေဝပုတ္တ, သတ္တိယာ ဩမဋ္ဌော ပုရိသော သတ္တိပ္ပဟာနာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ဝိယ, အဂ္ဂိနာ မတ္ထကေ ဍယ္ဟမာနော အာဒိတ္တသိရော ပုရိသော အဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနတ္ထာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ဣဝ, ဧဝံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အဘိဘူတော ဘိက္ခု သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဟာနာယ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာယ အပ္ပမတ္တော ဝာယမမာနော သတော သတိသမ္ပန္နော ဟုတ္ဝာ ပရိဗ္ဗဇေ ဝိဟရေယ္ယာတိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
Bhagavā pana ‘‘samucchedappahānāya vīriyaṃ ārabhīyatī’’ti dassetuṃ ‘‘sattiyā viya omaṭṭho’’tiādimāha. Devaputta, sattiyā omaṭṭho puriso sattippahānāya vīriyaṃ ārabhati viya, agginā matthake ḍayhamāno ādittasiro puriso agginibbāpanatthāya vīriyaṃ ārabhati iva, evaṃ sakkāyadiṭṭhiyā abhibhūto bhikkhu sakkāyadiṭṭhiyā pahānāya maggena samucchedappahānāya appamatto vāyamamāno sato satisampanno hutvā paribbaje vihareyyāti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
သဗ္ဗေ နိစယာ ဘောဂာ ခယန္တာ ခယပရိယောသာနာ ဘဝန္တိ, သဗ္ဗေ သမုသ္သယာ ဓမ္မာ ပတနန္တာ ပတနပရိယောသာနာ ဘဝန္တိ, သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ မရဏမာဂမ္မ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ အဒ္ဓုဝံ ဘဝတိ, ဣတိ ဧတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဘယံ ဘယဟေတုံ မရဏံ သမ္မုတိမရဏံ အပေက္ခမာနော ပဏ္ဍိတော သုခာဝဟာနိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကသုခာဝဟာနိ ပုညာနိ ဒာနသီလဘာဝနာမယပုညာနိ ကယိရာထာတိ ဒေဝတာ အဝောစ။
Sabbe nicayā bhogā khayantā khayapariyosānā bhavanti, sabbe samussayā dhammā patanantā patanapariyosānā bhavanti, sabbesaṃ sattānaṃ maraṇamāgamma sabbesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ addhuvaṃ bhavati, iti etaṃ vuttappakāraṃ bhayaṃ bhayahetuṃ maraṇaṃ sammutimaraṇaṃ apekkhamāno paṇḍito sukhāvahāni diṭṭhadhammikasamparāyikasukhāvahāni puññāni dānasīlabhāvanāmayapuññāni kayirāthāti devatā avoca.
ဒေဝပုတ္တ, သဗ္ဗေ နိစယာ ဘောဂာ ခယန္တာ ခယပရိယောသာနာ, သဗ္ဗေ သမုသ္သယာ ဓမ္မာ ပတနန္တာ ပတနပရိယောသာနာ, သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ မရဏမာဂမ္မ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ အဒ္ဓုဝံ, ဣတိ ဧတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဘယံ ဘယဟေတုံ မရဏံ အပေက္ခမာနော သန္တိပေက္ခော သဗ္ဗသင္ခာရုပသမံ နိဗ္ဗာနံ အပေက္ခမာနော ပဏ္ဍိတော လောကာမိသံ ကာမဂုဏံ ပဇဟေ ပဇဟေယ္ယာတိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
Devaputta, sabbe nicayā bhogā khayantā khayapariyosānā, sabbe samussayā dhammā patanantā patanapariyosānā, sabbesaṃ sattānaṃ maraṇamāgamma sabbesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ addhuvaṃ, iti etaṃ vuttappakāraṃ bhayaṃ bhayahetuṃ maraṇaṃ apekkhamāno santipekkho sabbasaṅkhārupasamaṃ nibbānaṃ apekkhamāno paṇḍito lokāmisaṃ kāmaguṇaṃ pajahe pajaheyyāti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
မာဝိဓ ယေသံ မုနီနံ စိတ္တံ ဈာနရတံ ဈာနေ ရတံ ဟောတိ, တေ မုနယော သုခံ သယန္တိ န သောစန္တိ။ ပညဝာ မဂ္ဂပညဝာ သုသမာဟိတော အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော နိဗ္ဗာနံ ပေသိတစိတ္တော ပုဂ္ဂလော ဒုတ္တရံ ဩဃံ သံသာရောဃံ တရတိ။
Māvidha yesaṃ munīnaṃ cittaṃ jhānarataṃ jhāne rataṃ hoti, te munayo sukhaṃ sayanti na socanti. Paññavā maggapaññavā susamāhito āraddhavīriyo pahitatto nibbānaṃ pesitacitto puggalo duttaraṃ oghaṃ saṃsāroghaṃ tarati.
ကာမသညာယ ဝိရတော ဝိဂတစိတ္တော ယော ခီဏာသဝော သဗ္ဗသံယောဇနာတီတော အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗေ သံယောဇနေ အတီတော နန္ဒိဘဝပရိက္ခီဏော အဟောသိ, သော ခီဏာသဝော ဂမ္ဘီရေ သံသာရဏ္ဏဝေ န သီဒတီတိ ယောဇနာ။ နန္ဒိသင္ခာတာ တဏ္ဟာ စ ကာမဘဝရူပဘဝအရူပဘဝာ စ နန္ဒိဘဝာ, နန္ဒိဘဝာ ပရိက္ခီဏာ ယသ္သ ခီဏာသဝသ္သာတိ နန္ဒိဘဝပရိက္ခီဏောတိ သမာသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
Kāmasaññāya virato vigatacitto yo khīṇāsavo sabbasaṃyojanātīto arahattamaggena sabbe saṃyojane atīto nandibhavaparikkhīṇo ahosi, so khīṇāsavo gambhīre saṃsāraṇṇave na sīdatīti yojanā. Nandisaṅkhātā taṇhā ca kāmabhavarūpabhavaarūpabhavā ca nandibhavā, nandibhavā parikkhīṇā yassa khīṇāsavassāti nandibhavaparikkhīṇoti samāso veditabbo. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
အရဟတံ အရဟန္တာနံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဓမ္မံ သုစရိတာဒိဘေဒဉ္စ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဘေဒဉ္စ ဓမ္မံ ယော ပဏ္ဍိတော သဒ္ဒဟာနော သဒ္ဒဟန္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏော ဟုတ္ဝာ သုသ္သူသံ သုသ္သူသန္တော ဘဝေ, သော ပဏ္ဍိတော ပညံ လောကိယလောကုတ္တရပညံ လဘတေ လဘတိ။
Arahataṃ arahantānaṃ buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ dhammaṃ sucaritādibhedañca sattatiṃsabodhipakkhiyabhedañca dhammaṃ yo paṇḍito saddahāno saddahanto hutvā nibbānappattiyā appamatto vicakkhaṇo hutvā sussūsaṃ sussūsanto bhave, so paṇḍito paññaṃ lokiyalokuttarapaññaṃ labhate labhati.
ယော ဝီရိယဝာ ပုဂ္ဂလော ပတိရူပဒေသကာရီ ဒေသကာလာဒီနိ အဟာပေတ္ဝာ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မပတိရူပံ အဓိဂမူပာယံ ကရောတိ, ဓုရဝာ စေတသိကဝီရိယေန အနိက္ခိတ္တဓုရော ဥဋ္ဌာတာ ကာယိကဝီရိယဝသေန ဥဋ္ဌာနသမ္ပန္နော ဟောတိ, သော ဝီရိယဝာ ပုဂ္ဂလော ဓနံ လောကိယလောကုတ္တရဓနံ ဝိန္ဒတေ အဓိဂစ္ဆတိ။ သစ္စေန ဝစီသစ္စေန စ ပရမတ္ထသစ္စေန စ ဗုဒ္ဓာဒိကော သစ္စဓမ္မေ ဌိတော သပ္ပုရိသော ကိတ္တိံ ပပ္ပောတိ။ ဒဒံ ဒဒန္တော ယံ ကိဉ္စိ ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ စတုသင္ဂဟဝတ္ထုံ ဒဒန္တော သင္ဂဟန္တော သပ္ပုရိသော မိတ္တာနိ ဧကန္တမိတ္တာနိ ဂန္ထတိ သမ္ပာဒေတိ, ဧဝံ စတူဟိ သစ္စဓမ္မဓိတိစာဂေဟိ သမန္နာဂတော သော သပ္ပုရိသော အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ ပေစ္စ ဂန္တ္ဝာ ဧကန္တေန သောကကာရဏသ္သ အဘာဝတော န သောစတီတိ ယောဇနာ။
Yo vīriyavā puggalo patirūpadesakārī desakālādīni ahāpetvā lokiyalokuttaradhammapatirūpaṃ adhigamūpāyaṃ karoti, dhuravā cetasikavīriyena anikkhittadhuro uṭṭhātā kāyikavīriyavasena uṭṭhānasampanno hoti, so vīriyavā puggalo dhanaṃ lokiyalokuttaradhanaṃ vindate adhigacchati. Saccena vacīsaccena ca paramatthasaccena ca buddhādiko saccadhamme ṭhito sappuriso kittiṃ pappoti. Dadaṃ dadanto yaṃ kiñci icchitaṃ patthitaṃ catusaṅgahavatthuṃ dadanto saṅgahanto sappuriso mittāni ekantamittāni ganthati sampādeti, evaṃ catūhi saccadhammadhiticāgehi samannāgato so sappuriso asmā lokā paraṃ lokaṃ pecca gantvā ekantena sokakāraṇassa abhāvato na socatīti yojanā.
ဂောတမ, သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနော တီဟိ ဘဝေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တော သတော သတိသမ္ပန္နော တ္ဝံ, သမဏော, အညံ ဒေဝမနုသ္သာဒိကံ ယံ အနုသာသသိ ယံ အနုသာသနံ ကရောသိ, တံ အနုသာသနံ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနသ္သ တီဟိ ဘဝေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တသ္သ သမဏသ္သ တေ တဝ န သာဓူတိ သက္ကနာမကော မာရပက္ခိကော ယက္ခော ဂာထာယ အဇ္ဈဘာသိ။
Gotama, sabbaganthappahīno tīhi bhavehi vippamutto sato satisampanno tvaṃ, samaṇo, aññaṃ devamanussādikaṃ yaṃ anusāsasi yaṃ anusāsanaṃ karosi, taṃ anusāsanaṃ sabbaganthappahīnassa tīhi bhavehi vippamuttassa samaṇassa te tava na sādhūti sakkanāmako mārapakkhiko yakkho gāthāya ajjhabhāsi.
‘‘သက္က သက္ကနာမက ယက္ခ အနုကမ္ပိတေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ယေန ကေနစိ ဝဏ္ဏေန ကာရဏေန သံဝာသော ဧကသ္မိံ ဌာနေ သဟဝာသော ဇာယတိ, တံ အနုကမ္ပိတဗ္ဗံ သဟဝာသဂတံ ပုရိသံ သပ္ပညော မနသာ အနုကမ္ပိတုံ န အရဟတိ အနုကမ္ပိတုံယေဝ အရဟတိ။ ယာ အနုကမ္ပာ ကရုဏာ, ယာ အနုဒ္ဒယာ မေတ္တာ, မုဒိတာ စ ဥပ္ပန္နာ, တာယ အနုကမ္ပာယ ကရုဏာယ, တာယ အနုဒ္ဒယာယ မေတ္တာယ မုဒိတာယ စ သမုသ္သာဟိတေန ပသန္နေန မနသာ ယော သပ္ပညော သပ္ပုရိသော အညံ ဒေဝမနုသ္သာဒိကံ ယံ အနုသာသတိ ယံ အနုသာသနံ ကရောတိ, သော သပ္ပညော သပ္ပုရိသော တေန အနုသာသနေန သံယုတ္တော ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ သံယောဇနာနံ ဝသေန အနနုလောမသံယောဂေန သံယုတ္တော န ဟောတီတိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
‘‘Sakka sakkanāmaka yakkha anukampitena purisena saddhiṃ yena kenaci vaṇṇena kāraṇena saṃvāso ekasmiṃ ṭhāne sahavāso jāyati, taṃ anukampitabbaṃ sahavāsagataṃ purisaṃ sappañño manasā anukampituṃ na arahati anukampituṃyeva arahati. Yā anukampā karuṇā, yā anuddayā mettā, muditā ca uppannā, tāya anukampāya karuṇāya, tāya anuddayāya mettāya muditāya ca samussāhitena pasannena manasā yo sappañño sappuriso aññaṃ devamanussādikaṃ yaṃ anusāsati yaṃ anusāsanaṃ karoti, so sappañño sappuriso tena anusāsanena saṃyutto kāmacchandādīnaṃ saṃyojanānaṃ vasena ananulomasaṃyogena saṃyutto na hotīti bhagavā avocāti yojanā.
၁၀၂. သမဏ , ရာဂော စ ဒောသော စ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ကုတောနိဒာနာ, ကိံနိဒာနာ, ကိံပစ္စယာ ဘဝန္တိ, အရတိ စ ရတိ စ လောမဟံသော စ ဣမေ တယော ကုတောဇာ ကုတော ဘဝန္တိ? ကုမာရကာ ဓင္ကံ ကာကံ ဂဟေတ္ဝာ ပာဒေ ဒီဃသုတ္တကေန ဗန္ဓိတ္ဝာ သုတ္တကောဋိံ အင္ဂုလိယံ ဝေဌေတ္ဝာ ဩသဇန္တိ ဣဝ, ဧဝံ မနောဝိတက္ကာ ကုတော သမုဋ္ဌာယ စိတ္တံ ဩသဇန္တီတိ သူစိလောမယက္ခော ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ။
102. Samaṇa , rāgo ca doso ca ime dve dhammā kutonidānā, kiṃnidānā, kiṃpaccayā bhavanti, arati ca rati ca lomahaṃso ca ime tayo kutojā kuto bhavanti? Kumārakā dhaṅkaṃ kākaṃ gahetvā pāde dīghasuttakena bandhitvā suttakoṭiṃ aṅguliyaṃ veṭhetvā osajanti iva, evaṃ manovitakkā kuto samuṭṭhāya cittaṃ osajantīti sūcilomayakkho bhagavantaṃ pucchi.
ရာဂော စ ဒောသော စ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဣတောနိဒာနာ ဣတော အတ္တဘာဝတော နိဒာနာ ဇာယန္တိ; အရတိ စ ရတိ စ လောမဟံသော စ ဣမေ တယော ဣတောဇာ ဣတော အတ္တတော ဘဝန္တိ; ကုမာရကာ ဓင္ကံ ကာကံ ဂဟေတ္ဝာ ပာဒေ ဒီဃသုတ္တကေန ဗန္ဓိတ္ဝာ သုတ္တကောဋိံ အင္ဂုလိယံ ဝေဌေတ္ဝာ ဩသဇန္တိ ဣဝ, ဧဝံ မနောဝိတက္ကာ ဣတော အတ္တဘာဝတော သမုဋ္ဌာယ စိတ္တံ ဩသဇန္တိ။
Rāgo ca doso ca ime dve dhammā itonidānā ito attabhāvato nidānā jāyanti; arati ca rati ca lomahaṃso ca ime tayo itojā ito attato bhavanti; kumārakā dhaṅkaṃ kākaṃ gahetvā pāde dīghasuttakena bandhitvā suttakoṭiṃ aṅguliyaṃ veṭhetvā osajanti iva, evaṃ manovitakkā ito attabhāvato samuṭṭhāya cittaṃ osajanti.
နိဂ္ရောဓသ္သ ခန္ဓဇာ ပာရောဟာ သာခာသု ဇာယန္တိ ဣဝ, ဝနေ ရုက္ခံ နိသ္သာယ ဇာတာ မာလုဝာ လတာ တံ ရုက္ခံ အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ ဝိတတာ ဩတတဝိတတာ တိဋ္ဌတိ ဣဝ, ဧဝံ, ယက္ခ, တ္ဝံ သုဏောဟိ သ္နေဟဇာ တဏ္ဟာသ္နေဟတော ဇာတာ အတ္တသမ္ဘူတာ အတ္တနိ သမ္ဘူတာ ပုန အနေကပ္ပကာရာ မနောဝိတက္ကာ ပာပမနောဝိတက္ကာ စေဝ တံသမ္ပယုတ္တကိလေသာ စ ကာမေသု ဝတ္ထုကာမေသု ဝိသတ္တာ လဂ္ဂာ သံသိဗ္ဗိတာ ဌိတာ။
Nigrodhassa khandhajā pārohā sākhāsu jāyanti iva, vane rukkhaṃ nissāya jātā māluvā latā taṃ rukkhaṃ ajjhottharitvā vitatā otatavitatā tiṭṭhati iva, evaṃ, yakkha, tvaṃ suṇohi snehajā taṇhāsnehato jātā attasambhūtā attani sambhūtā puna anekappakārā manovitakkā pāpamanovitakkā ceva taṃsampayuttakilesā ca kāmesu vatthukāmesu visattā laggā saṃsibbitā ṭhitā.
ယေ ပဏ္ဍိတာ ‘‘ယံ နိဒာနံ အသ္သ အတ္တဘာဝသ္သာ’’တိ ယတောနိဒာနံ နံ ကိလေသဂဟနံ သမုဒယသစ္စံ ပဇာနန္တိ, တေ ပဏ္ဍိတာ အတ္တဘာဝသင္ခာတသ္သ ဒုက္ခသစ္စသ္သ နိဒာနဘူတံ နံ ကိလေသဂဟနံ သမုဒယသစ္စံ မဂ္ဂသစ္စေန ဝိနောဒေန္တိ။ အပုနဗ္ဘဝာယ အပုနဘဝသင္ခာတာယ နိရောဓသစ္စတ္ထာယ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ သုပိနေနာပိ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ ဒုတ္တရံ ဣမံ ဩဃံ စတုဗ္ဗိဓံ သံကိလေသောဃံ တရန္တီတိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Ye paṇḍitā ‘‘yaṃ nidānaṃ assa attabhāvassā’’ti yatonidānaṃ naṃ kilesagahanaṃ samudayasaccaṃ pajānanti, te paṇḍitā attabhāvasaṅkhātassa dukkhasaccassa nidānabhūtaṃ naṃ kilesagahanaṃ samudayasaccaṃ maggasaccena vinodenti. Apunabbhavāya apunabhavasaṅkhātāya nirodhasaccatthāya atiṇṇapubbaṃ anamatagge saṃsāre supinenāpi atiṇṇapubbaṃ duttaraṃ imaṃ oghaṃ catubbidhaṃ saṃkilesoghaṃ tarantīti bhagavā avocāti yojanā.
‘‘ဘဂဝာ, သမဏဓမ္မသ္သ ကရဏံ နာမ ဒုက္ကရံ, ဘဂဝာ, သမဏဓမ္မသ္သ ကရဏံ နာမ သုဒုက္ကရံ သုဋ္ဌုတရံ ဒုက္ကရ’’န္တိ ဧကော ကုလပုတ္တော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ ကတ္ဝာ အရိယဘူမိံ အပ္ပတ္ဝာ ကာလံ ကတ္ဝာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော, သော ဒေဝပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာဟ။ ကာမဒ, သီလသမာဟိတာ ဌိတတ္တာ ဌိတသဘာဝာ သတ္တ သေက္ခာ ပုဂ္ဂလာ ဒုက္ကရံ ဝာပိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ အနဂာရိယုပေတသ္သ အနဂာရိယံ နိဂ္ဂေဟဘာဝံ ဥပဂတသ္သ ပဗ္ဗဇိတသ္သ တုဋ္ဌိ စတုပစ္စယသန္တောသော သုခာဝဟာ ဟောတီ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Bhagavā, samaṇadhammassa karaṇaṃ nāma dukkaraṃ, bhagavā, samaṇadhammassa karaṇaṃ nāma sudukkaraṃ suṭṭhutaraṃ dukkara’’nti eko kulaputto pabbajitvā samaṇadhammaṃ katvā ariyabhūmiṃ appatvā kālaṃ katvā devaloke nibbatto, so devaputto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āha. Kāmada, sīlasamāhitā ṭhitattā ṭhitasabhāvā satta sekkhā puggalā dukkaraṃ vāpi samaṇadhammaṃ karonti. Anagāriyupetassa anagāriyaṃ niggehabhāvaṃ upagatassa pabbajitassa tuṭṭhi catupaccayasantoso sukhāvahā hotī’’ti bhagavā avoca.
‘‘ဘဂဝာ, ယဒိဒံ ယာ ဧသာ တုဋ္ဌိ သုခာဝဟာ, ဧသာ တုဋ္ဌိ ဒုလ္လဘာ’’တိ သော ဒေဝပုတ္တော အာဟ။ ‘‘ကာမဒ, ယေသံ သေက္ခာနံ မနော ဒိဝာ စ ရတ္တော စ ဘာဝနာယ ရတော စိတ္တဝူပသမေ ရတော, တေ သေက္ခာ ဒုလ္လဘံ ဝာပိ တုသ္သနံ လဘန္တီ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Bhagavā, yadidaṃ yā esā tuṭṭhi sukhāvahā, esā tuṭṭhi dullabhā’’ti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, yesaṃ sekkhānaṃ mano divā ca ratto ca bhāvanāya rato cittavūpasame rato, te sekkhā dullabhaṃ vāpi tussanaṃ labhantī’’ti bhagavā avoca.
‘‘ဘဂဝာ, ယဒိဒံ ယံ ဣဒံ စိတ္တံ ဘာဝနာယ ရတံ, တံ စိတ္တံ ဒုသ္သမာဒဟ’’န္တိ သော ဒေဝပုတ္တော အာဟ။ ‘‘ကာမဒ, ယေ အရိယာ ဣန္ဒ္ရိယူပသမေ ရတ္တိန္ဒိဝံ ရတာ, တေ အရိယာ ဒုသ္သမာဒဟံ ဝာပိ စိတ္တံ သမာဒဟန္တိ, ကာမဒ, တေ အရိယာ မစ္စုနော ဇာလံ ကိလေသဇာလံ ဆေတ္ဝာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Bhagavā, yadidaṃ yaṃ idaṃ cittaṃ bhāvanāya rataṃ, taṃ cittaṃ dussamādaha’’nti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, ye ariyā indriyūpasame rattindivaṃ ratā, te ariyā dussamādahaṃ vāpi cittaṃ samādahanti, kāmada, te ariyā maccuno jālaṃ kilesajālaṃ chetvā maggaṃ gacchantī’’ti bhagavā avoca.
‘‘ဘဂဝာ, ယော မဂ္ဂော ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာဝသေန ဝိသမော, သော မဂ္ဂော ဒုဂ္ဂမော’’တိ သော ဒေဝပုတ္တော အာဟ။ ‘‘ကာမဒ, အရိယာ ဒုဂ္ဂမေ ဝိသမေ ဝာပိ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တိ, အနရိယာ ဝိသမေ မဂ္ဂေ အဝံသိရာ ပပတန္တိ, အရိယာနံ သော မဂ္ဂော သမောဝ ဘဝေ, န အသမော။ ဟိ သစ္စံ ဝိသမေ ဝိသတ္တကာယေ အရိယာ သမာ ဘဝန္တီ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
‘‘Bhagavā, yo maggo pubbabhāgapaṭipadāvasena visamo, so maggo duggamo’’ti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, ariyā duggame visame vāpi maggaṃ gacchanti, anariyā visame magge avaṃsirā papatanti, ariyānaṃ so maggo samova bhave, na asamo. Hi saccaṃ visame visattakāye ariyā samā bhavantī’’ti bhagavā avocāti yojanā.
၁၀၃. ယံ ဇေတဝနံ ဣသိသင္ဃနိသေဝိတံ ဓမ္မရာဇေန အာဝုတ္ထံ, ဣဒံ တံ ဇေတဝနံ မမ ပီတိသဉ္ဇနနံ ပီတိယာ သဉ္ဇနနံ ကရံ ဟိ ကရံ ဧဝ။
103. Yaṃ jetavanaṃ isisaṅghanisevitaṃ dhammarājena āvutthaṃ, idaṃ taṃ jetavanaṃ mama pītisañjananaṃ pītiyā sañjananaṃ karaṃ hi karaṃ eva.
ကမ္မံ မဂ္ဂစေတနာကမ္မဉ္စ ဝိဇ္ဇာ မဂ္ဂပညာ စ ဓမ္မော သမာဓိ စေဝ သမာဓိပက္ခိကော စ ဓမ္မော သီလံ, သီလေ ဌိတသ္သ ဇီဝိတံ ဥတ္တမံ, ဧတေန အဋ္ဌင္ဂိကေန မဂ္ဂေန သတ္တာ သုဇ္ဈန္တိ, ဂောတ္တေန ဝာ ဓနေန ဝာ သတ္တာ န သုဇ္ဈန္တိ။
Kammaṃ maggacetanākammañca vijjā maggapaññā ca dhammo samādhi ceva samādhipakkhiko ca dhammo sīlaṃ, sīle ṭhitassa jīvitaṃ uttamaṃ, etena aṭṭhaṅgikena maggena sattā sujjhanti, gottena vā dhanena vā sattā na sujjhanti.
တသ္မာ မဂ္ဂေနေဝ သတ္တာနံ ဝိသုဇ္ဈနတော အတ္တနော အတ္ထံ သမ္ပသ္သံ ပသ္သန္တော ပဏ္ဍိတော ပောသော ယောနိသော ဥပာယေန ဓမ္မံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မံ ဝိစိနေ ဝိစိနေယ္ယ, ဧဝံ ဝိစိနနေ သတိ တတ္ထ အရိယမဂ္ဂေ ဝိစိနန္တော ပုဂ္ဂလော သုဇ္ဈတိ။
Tasmā maggeneva sattānaṃ visujjhanato attano atthaṃ sampassaṃ passanto paṇḍito poso yoniso upāyena dhammaṃ bodhipakkhiyadhammaṃ vicine vicineyya, evaṃ vicinane sati tattha ariyamagge vicinanto puggalo sujjhati.
သာရိပုတ္တော သီလေန စ ဥပသမေန စ ပာရင္ဂတော ဣဝ, ဧဝံ ယောပိ ဘိက္ခု သီလေန စ ဥပသမေန စ ပာရင္ဂတော, သော ဘိက္ခု ဧတာဝ ပရမော သာရိပုတ္တသဒိသောဝ သိယာတိ အနာထပိဏ္ဍိကနာမော ဒေဝပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
Sāriputto sīlena ca upasamena ca pāraṅgato iva, evaṃ yopi bhikkhu sīlena ca upasamena ca pāraṅgato, so bhikkhu etāva paramo sāriputtasadisova siyāti anāthapiṇḍikanāmo devaputto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āhāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
အတီတံ အတီတက္ခန္ဓပဉ္စကံ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌီဟိ နာန္ဝာဂမေယ္ယ, အနာဂတံ အနာဂတက္ခန္ဓပဉ္စကံ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌီဟိ နပ္ပဋိကင္ခေ န ပတ္ထေယ္ယ။ ယံ ယသ္မာ အတီတံ ပဟီနံ နိရုဒ္ဓံ အတ္ထင္ဂတံ, တသ္မာ အတီတသ္သ ပဟီနတ္တာ နိရုဒ္ဓတ္တာ အတ္ထင္ဂတတ္တာ နာန္ဝာဂမေယ္ယ။ ယံ ယသ္မာ အနာဂတံ အပ္ပတ္တံ, တသ္မာ န ပဋိကင္ခေ။
Atītaṃ atītakkhandhapañcakaṃ taṇhādiṭṭhīhi nānvāgameyya, anāgataṃ anāgatakkhandhapañcakaṃ taṇhādiṭṭhīhi nappaṭikaṅkhe na pattheyya. Yaṃ yasmā atītaṃ pahīnaṃ niruddhaṃ atthaṅgataṃ, tasmā atītassa pahīnattā niruddhattā atthaṅgatattā nānvāgameyya. Yaṃ yasmā anāgataṃ appattaṃ, tasmā na paṭikaṅkhe.
ပစ္စုပ္ပန္နံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဝယဓမ္မံ ယတ္ထ ယတ္ထ သန္တာနေ ဝာ, ယတ္ထ ယတ္ထ အရညာဒီသု ဝာ ဥပ္ပန္နံ, တတ္ထ တတ္ထ သန္တာနေ ဝာ, တတ္ထ တတ္ထ အရညာဒီသု ဝာ နံ ပစ္စုပ္ပန္နဓမ္မံ ယာဟိ အနိစ္စာနုပသ္သနာဒီဟိ ဝိပသ္သတိ, တာဟိ အနိစ္စာနုပသ္သနာဒီဟိ နိဗ္ဗာနံ ရာဂာဒီဟိ အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ ဘဝတိ, တံ နိဗ္ဗာနံ ဝိပသ္သကော ပုဂ္ဂလော ဝိဒ္ဝာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေန္တော ဟုတ္ဝာ အနုဗ္ရူဟယေ ဝဍ္ဎေယ္ယ။
Paccuppannaṃ khandhapañcakaṃ vayadhammaṃ yattha yattha santāne vā, yattha yattha araññādīsu vā uppannaṃ, tattha tattha santāne vā, tattha tattha araññādīsu vā naṃ paccuppannadhammaṃ yāhi aniccānupassanādīhi vipassati, tāhi aniccānupassanādīhi nibbānaṃ rāgādīhi asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ bhavati, taṃ nibbānaṃ vipassako puggalo vidvā nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appento hutvā anubrūhaye vaḍḍheyya.
အာတပ္ပံ သံကိလေသာနံ အာတပန္တံ ဝီရိယံ အဇ္ဇေဝ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ, သုဝေ ဇီဝိတံ ဝာ မရဏံ ဝာ ကော ဇညာ ဇာနေယ္ယ, ‘‘သုဝေ ဝာ ဒာနာဒိပုညံ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ စိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတ္ဝာ ‘‘အဇ္ဇေဝ ကရိသ္သာမီ’’တိ ဧဝံ ဝီရိယံ ကာတဗ္ဗံ။ ဟိ သစ္စံ မရဏကာရဏဘာဝတာယ အဟိဝိစ္ဆိကဝိသသတ္ထာဒိအနေကာယ သေနာယ ဝသေန မဟာသေနေန တေန မစ္စုနာ သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝာကာရေန ဝာ လဉ္ဇဒာနေန ဝာ သင္ဂရံ နတ္ထီတိ။
Ātappaṃ saṃkilesānaṃ ātapantaṃ vīriyaṃ ajjeva kiccaṃ kātabbaṃ, suve jīvitaṃ vā maraṇaṃ vā ko jaññā jāneyya, ‘‘suve vā dānādipuññaṃ jānissāmī’’ti cittaṃ anuppādetvā ‘‘ajjeva karissāmī’’ti evaṃ vīriyaṃ kātabbaṃ. Hi saccaṃ maraṇakāraṇabhāvatāya ahivicchikavisasatthādianekāya senāya vasena mahāsenena tena maccunā saddhiṃ mittasanthavākārena vā lañjadānena vā saṅgaraṃ natthīti.
ဧဝံ မနသိ ကတ္ဝာ ဝိဟာရိံ ဝိဟရန္တံ အာတာပိံ အဟောရတ္တံ အတန္ဒိတံ အနလသံ ဥဋ္ဌာဟကံ သပ္ပုရိသံ ‘‘ဘဒ္ဒေကရတ္တော’’တိ သန္တော မုနိ ဝေ ဧကန္တေန အာစိက္ခတေ အာစိက္ခတိယေဝာတိ ယောဇနာ။
Evaṃ manasi katvā vihāriṃ viharantaṃ ātāpiṃ ahorattaṃ atanditaṃ analasaṃ uṭṭhāhakaṃ sappurisaṃ ‘‘bhaddekaratto’’ti santo muni ve ekantena ācikkhate ācikkhatiyevāti yojanā.
‘‘စတ္တာရိမာနိ ဘိက္ခဝေ’’တ္ယာဒိသုတ္တံ ပာဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ ပာကဋံ။
‘‘Cattārimāni bhikkhave’’tyādisuttaṃ pāḷito ca aṭṭhakathāto ca pākaṭaṃ.
၁၀၄. နာနာဝိဓံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။
104. Nānāvidhaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
ယသ္သ ဥတ္တမပုရိသသ္သ စိတ္တံ သေလူပမံ ဌိတံ လောကဓမ္မဝာတေဟိ နာနုကမ္ပတိ, ရဇနီယေသု လာဘာဒီသု ဝိရတ္တံ ဘဝေ, သော ဥတ္တမပုရိသော ကောပနေယ္ယေ အလာဘာဒိကေ န ကုပ္ပတိ, တသ္သ ဥတ္တမပုရိသသ္သ စိတ္တံ ဧဝံ အနိစ္စတာဒိနာ ဘာဝိတံ, နံ ဘာဝိတစိတ္တံ ဥတ္တမပုရိသံ ဝီတိက္ကန္တလောကဓမ္မဟေတုကံ ဒုက္ခံ ကုတော ဧသ္သတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ အသေက္ခဘာဂေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Yassa uttamapurisassa cittaṃ selūpamaṃ ṭhitaṃ lokadhammavātehi nānukampati, rajanīyesu lābhādīsu virattaṃ bhave, so uttamapuriso kopaneyye alābhādike na kuppati, tassa uttamapurisassa cittaṃ evaṃ aniccatādinā bhāvitaṃ, naṃ bhāvitacittaṃ uttamapurisaṃ vītikkantalokadhammahetukaṃ dukkhaṃ kuto essatīti yojanā. Idaṃ suttaṃ asekkhabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Esa nayo ito paresupi veditabbo.
‘‘အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ ဣဒမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘အာယသ္မတော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ idamevā’’ti vattabbabhāvato ‘‘āyasmato cā’’tiādi vuttaṃ.
ယော ဗ္ရာဟ္မဏော ဗာဟိတပာပဓမ္မတ္တာ ဗာဟိတပာပဓမ္မော ဘဝေ, သော ဗ္ရာဟ္မဏော နိဂ္ဂတဟုံဟုံကတ္တာ နိဟုံဟုင္ကော ဘဝေ, နိဂ္ဂတကိလေသကသာဝတ္တာ နိက္ကသာဝော ဘဝေ, သီလသံဝရေန သံယတစိတ္တတာယ ယတတ္တော ဘဝေ, ယော ဗ္ရာဟ္မဏော စတုမဂ္ဂဉာဏဝေဒေဟိ အန္တံ နိဗ္ဗာနံ ဂတတ္တာ ဝေဒန္တဂူ ဘဝေ, ဓမ္မေန ဝုသိတဗ္ရဟ္မစရိယတ္တာ ဝုသိတဗ္ရဟ္မစရိယော ဘဝေ။ ယသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ကုဟိဉ္စိ လောကေ ဥသ္သဒာ ရာဂုသ္သဒော ဒောသုသ္သဒော မောဟုသ္သဒော မာနုသ္သဒော ဒိဋ္ဌုသ္သဒော နတ္ထိ, သော ဗ္ရာဟ္မဏော ဗ္ရဟ္မဝာဒံ ‘‘အဟံ ဗ္ရာဟ္မဏောမ္ဟီ’’တိ ဝာစံ ဝဒေယ္ယာတိ ဘဂဝာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Yo brāhmaṇo bāhitapāpadhammattā bāhitapāpadhammo bhave, so brāhmaṇo niggatahuṃhuṃkattā nihuṃhuṅko bhave, niggatakilesakasāvattā nikkasāvo bhave, sīlasaṃvarena saṃyatacittatāya yatatto bhave, yo brāhmaṇo catumaggañāṇavedehi antaṃ nibbānaṃ gatattā vedantagū bhave, dhammena vusitabrahmacariyattā vusitabrahmacariyo bhave. Yassa brāhmaṇassa kuhiñci loke ussadā rāgussado dosussado mohussado mānussado diṭṭhussado natthi, so brāhmaṇo brahmavādaṃ ‘‘ahaṃ brāhmaṇomhī’’ti vācaṃ vadeyyāti bhagavā avocāti yojanā.
ယေ ဗုဒ္ဓာ ပာပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဗာဟိတ္ဝာ သဒာ စရန္တိ သတာ သတိသမ္ပန္နာ ခီဏသံယောဇနာ, တေ ဗုဒ္ဓာ လောကသ္မိံ ဗ္ရာဟ္မဏာတိ ဝေ ဧကန္တေန ကထီယန္တီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Ye buddhā pāpake akusale dhamme bāhitvā sadā caranti satā satisampannā khīṇasaṃyojanā, te buddhā lokasmiṃ brāhmaṇāti ve ekantena kathīyantīti avocāti yojanā.
ယတ္ထ နိဗ္ဗာနေ အာပော စ ပထဝီ စ တေဇော စ ဝာယော စ န ဂာဓတိ န ပတိဋ္ဌဟတိ, တတ္ထ နိဗ္ဗာနေ သုက္ကာ ဂဟာ စေဝ တာရကာ စ န ဇောတန္တိ, တတ္ထ နိဗ္ဗာနေ အာဒိစ္စော နပ္ပကာသတိ, တတ္ထ နိဗ္ဗာနေ စန္ဒိမာ န ဘာတိ, တတ္ထ နိဗ္ဗာနေ တမော န ဝိဇ္ဇတိ။
Yattha nibbāne āpo ca pathavī ca tejo ca vāyo ca na gādhati na patiṭṭhahati, tattha nibbāne sukkā gahā ceva tārakā ca na jotanti, tattha nibbāne ādicco nappakāsati, tattha nibbāne candimā na bhāti, tattha nibbāne tamo na vijjati.
ယော ဗ္ရာဟ္မဏော အတ္တနာ သယံ မုနိ မောနေန ယဒာ တံ နိဗ္ဗာနံ အဝေဒိ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, အထ ပဋိဝိဇ္ဈနက္ခဏေ သော ဗ္ရာဟ္မဏော ရူပာ ရူပဓမ္မတော စ အရူပာ အရူပဓမ္မတော စ သုခဒုက္ခာ သုခဒုက္ခတော စ ပမုစ္စတီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Yo brāhmaṇo attanā sayaṃ muni monena yadā taṃ nibbānaṃ avedi vindati paṭilabhati paṭivijjhati, atha paṭivijjhanakkhaṇe so brāhmaṇo rūpā rūpadhammato ca arūpā arūpadhammato ca sukhadukkhā sukhadukkhato ca pamuccatīti avocāti yojanā.
ယက္ခ, ယော ဗ္ရာဟ္မဏော သကေသု သကအတ္တဘာဝေသု ဓမ္မေသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု သစ္စေသု, ဓမ္မေသု စ ပာရဂူ ဟောတိ, အထ ပာရဂမနက္ခဏေ သော ဗ္ရာဟ္မဏော ဧတံ အဇကလာပကံ တယာ ဝုတ္တံ ဧတံ ပိသာစံ ကိလေသပိသာစဉ္စ , တယာ ကတံ အက္ကုလဉ္စ အက္ကုလံ, ပက္ကုလကရဏံ အတိဝတ္တတီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Yakkha, yo brāhmaṇo sakesu sakaattabhāvesu dhammesu upādānakkhandhesu saccesu, dhammesu ca pāragū hoti, atha pāragamanakkhaṇe so brāhmaṇo etaṃ ajakalāpakaṃ tayā vuttaṃ etaṃ pisācaṃ kilesapisācañca , tayā kataṃ akkulañca akkulaṃ, pakkulakaraṇaṃ ativattatīti avocāti yojanā.
ယော ဘိက္ခု အာယန္တိံ အာဂစ္ဆန္တိံ ပုရာဏဒုတိယိကံ ဘရိယံ ဝာ, အညံ အာဂစ္ဆန္တိံ ဣတ္ထိံ ဝာ စိတ္တေန န အဘိနန္ဒတိ, ပက္ကမန္တိံ ပုရာဏဒုတိယိကံ ဘရိယံ ဝာ, အညံ ပက္ကမန္တိံ ဣတ္ထိံ ဝာ စိတ္တေန န သောစတိ, သင္ဂာ ပဉ္စဝိဓတောပိ သင္ဂတော မုတ္တံ သင္ဂာမဇိံ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏ’’န္တိ အဟံ ဝဒာမီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Yo bhikkhu āyantiṃ āgacchantiṃ purāṇadutiyikaṃ bhariyaṃ vā, aññaṃ āgacchantiṃ itthiṃ vā cittena na abhinandati, pakkamantiṃ purāṇadutiyikaṃ bhariyaṃ vā, aññaṃ pakkamantiṃ itthiṃ vā cittena na socati, saṅgā pañcavidhatopi saṅgato muttaṃ saṅgāmajiṃ taṃ bhikkhuṃ ‘‘brāhmaṇa’’nti ahaṃ vadāmīti avocāti yojanā.
ဧတ္ထ နဒိယံ ဗဟုဇနော န္ဟာယတိ, သော ဗဟုဇနော န္ဟာယကော ဥဒကေန ဥဒကန္ဟာနေန သုစီ န ဟောတိ။ ယမ္ဟိ ပုဂ္ဂလေ သစ္စံ, သစ္စတော သေသဓမ္မော စ အတ္ထိ, သော ပုဂ္ဂလော သုစီ စ ဟောတိ, သော ပုဂ္ဂလော ဗ္ရာဟ္မဏော စ ဟောတီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ; သုစိအသုစိဘာဝော ဋီကာယံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တောဝ။
Ettha nadiyaṃ bahujano nhāyati, so bahujano nhāyako udakena udakanhānena sucī na hoti. Yamhi puggale saccaṃ, saccato sesadhammo ca atthi, so puggalo sucī ca hoti, so puggalo brāhmaṇo ca hotīti avocāti yojanā; suciasucibhāvo ṭīkāyaṃ vitthārato vuttova.
အာတာပိနော ဈာယတော ယသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဓမ္မာ သစ္စဓမ္မာ ယဒာ ဟဝေ ဧကန္တေန ပာတုဘဝန္တိ, တဒာ ဓမ္မာနံ ပာတုဘဝနက္ခဏေ သော ဗ္ရာဟ္မဏော မာရသေနံ ဝိဓူပယံ ဝိဓူပယန္တော တိဋ္ဌတိ။ ‘‘ကိမိဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သူရိယောဝ ဩဘာသယမန္တလိက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သူရိယော အန္တလိက္ခံ ဩဘာသယန္တော တိဋ္ဌတိ ဣဝ, ဧဝံ တိဋ္ဌတီတိ ယောဇနာ။
Ātāpino jhāyato yassa brāhmaṇassa dhammā saccadhammā yadā have ekantena pātubhavanti, tadā dhammānaṃ pātubhavanakkhaṇe so brāhmaṇo mārasenaṃ vidhūpayaṃ vidhūpayanto tiṭṭhati. ‘‘Kimivā’’ti vattabbattā ‘‘sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti vuttaṃ. Sūriyo antalikkhaṃ obhāsayanto tiṭṭhati iva, evaṃ tiṭṭhatīti yojanā.
ယော ပံသုကူလိကော ဘိက္ခု သဗ္ဗာနိ စတ္တာရိ ယောဂာနိ ဥပာတိဝတ္တော သကိဉ္စနေ လောကေ အကိဉ္စနော ဣရိယတိ စတုဗ္ဗိဓဣရိယာပထံ ဝတ္တေတိ။ အပဟာနဓမ္မံ ကေနစိ မဂ္ဂေန အပ္ပဟာနသဘာဝံ အပ္ပတ္တကာယေန အပ္ပတ္တံ တေဝိဇ္ဇပတ္တံ, ဣရိယမာနံ သန္တိန္ဒ္ရိယံ တံ ပံသုကူလိကံ ဘိက္ခုံ တုမ္ဟေ ပသ္သထ။
Yo paṃsukūliko bhikkhu sabbāni cattāri yogāni upātivatto sakiñcane loke akiñcano iriyati catubbidhairiyāpathaṃ vatteti. Apahānadhammaṃ kenaci maggena appahānasabhāvaṃ appattakāyena appattaṃ tevijjapattaṃ, iriyamānaṃ santindriyaṃ taṃ paṃsukūlikaṃ bhikkhuṃ tumhe passatha.
အာဇာနိယံ ပုရိသအာဇာနီယံ ဇာတိဗလနိသေဓံ ‘‘အဟံ ဇာတိဗ္ရာဟ္မဏော’’တိ ဇာတိမတ္တကေန ပဝတ္တမာနဗလနိသေဓကံ တံ ပံသုကူလိကံ ဘိက္ခုံ သမ္ဗဟုလာ ဥဠာရာ ဒေဝတာ ဗ္ရဟ္မံ ဝိမာနံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဣဓ သာသနေ, ဗ္ရဟ္မဝိမာနေ ဝာ ပသန္နစိတ္တာ ဟုတ္ဝာ နမသ္သန္တိ။ နိဓာတိ စ ဧတ္ထ န-ကာရော အာဂမော။
Ājāniyaṃ purisaājānīyaṃ jātibalanisedhaṃ ‘‘ahaṃ jātibrāhmaṇo’’ti jātimattakena pavattamānabalanisedhakaṃ taṃ paṃsukūlikaṃ bhikkhuṃ sambahulā uḷārā devatā brahmaṃ vimānaṃ upasaṅkamitvā idha sāsane, brahmavimāne vā pasannacittā hutvā namassanti. Nidhāti ca ettha na-kāro āgamo.
ပုရိသာဇည တေ တဝ အမ္ဟာကံ နမော အတ္ထု, ပုရိသုတ္တမ တေ တဝ အမ္ဟာကံ နမော အတ္ထု, ယသ္သ တေ တဝ နိသ္သယံ မယံ နာဘိဇာနာမ, သော တ္ဝံ ကိံ ပုဂ္ဂလံ နိသ္သာယ ဈာယသီတိ အဝောစုန္တိ ယောဇနာ။
Purisājañña te tava amhākaṃ namo atthu, purisuttama te tava amhākaṃ namo atthu, yassa te tava nissayaṃ mayaṃ nābhijānāma, so tvaṃ kiṃ puggalaṃ nissāya jhāyasīti avocunti yojanā.
ယေ ဘိက္ခူ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မသ္သဝနဝသေန စိရရတ္တံ သမေတိကာ ဘဝန္တိ, ဣမေ ဘိက္ခူ သဟာယာ ဟောန္တိ ဝတ။ နေသံ သဟာယာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မေ ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ သဒ္ဓမ္မော သမေတိ။
Ye bhikkhū kālena kālaṃ dhammassavanavasena cirarattaṃ sametikā bhavanti, ime bhikkhū sahāyā honti vata. Nesaṃ sahāyānaṃ bhikkhūnaṃ dhamme buddhappavedite dhamme saddhammo sameti.
ကပ္ပိနေန အရိယပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ သုဝိနီတာ တေ သဟာယကာ ဘိက္ခူ သဝာဟိနိံ မာရံ ဇေတ္ဝာ အန္တိမံ ဒေဟံ အတ္တဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Kappinena ariyappavedite dhamme suvinītā te sahāyakā bhikkhū savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ attabhāvaṃ dhārentīti avocāti yojanā.
သိထိလံ ဝီရိယံ အာရဗ္ဘ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပမောစနံ ဣဒံ နိဗ္ဗာနံ ယောဂာဝစရေန န အဓိဂန္တဗ္ဗံ, အပ္ပေန အပ္ပကေန ထာမသာ ဣဒံ နိဗ္ဗာနံ န အဓိဂန္တဗ္ဗံ။
Sithilaṃ vīriyaṃ ārabbha sabbadukkhappamocanaṃ idaṃ nibbānaṃ yogāvacarena na adhigantabbaṃ, appena appakena thāmasā idaṃ nibbānaṃ na adhigantabbaṃ.
အယဉ္စ ယောဂာဝစရော ဘိက္ခု ဒဟရော, ယော ပုရိသော သဝာဟိနိံ မာရံ ဇေတ္ဝာ အန္တိမံ ဒေဟံ အတ္တဘာဝံ ဓာရေတိ, သော အယံ ပုရိသော သော ဥတ္တမပုရိသောဝာတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဆန္ဒာနုရက္ခဏဝသေန ‘‘ပောရိသော’’တိ ဝုတ္တံ။
Ayañca yogāvacaro bhikkhu daharo, yo puriso savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ attabhāvaṃ dhāreti, so ayaṃ puriso so uttamapurisovāti avocāti yojanā. ‘‘Puriso’’ti vattabbe chandānurakkhaṇavasena ‘‘poriso’’ti vuttaṃ.
မောဃရာဇ, ဒုဗ္ဗဏ္ဏကော လူခစီဝရော သဒာ သတော သတိသမ္ပန္နော ခီဏာသဝော စ ဝိသံယုတ္တော စ ကတကိစ္စော စ အနာသဝော စ တေဝိဇ္ဇော စ ဣဒ္ဓိပ္ပတ္တော စ စေတောပရိယာယကောဝိဒော စ သော ဘိက္ခု သဝာဟိနိံ မာရံ ဇေတ္ဝာ အန္တိမံ ဒေဟံ ဓာရေတီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Mogharāja, dubbaṇṇako lūkhacīvaro sadā sato satisampanno khīṇāsavo ca visaṃyutto ca katakicco ca anāsavo ca tevijjo ca iddhippatto ca cetopariyāyakovido ca so bhikkhu savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ dhāretīti avocāti yojanā.
၁၀၅. ‘‘တထာဂတော’’တိအာဒီသု ယောဇနာ ပာကဋာ။ ဣဒံ သုတ္တံ အသေက္ခဘာဂေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။
105.‘‘Tathāgato’’tiādīsu yojanā pākaṭā. Idaṃ suttaṃ asekkhabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
၁၀၆. နာနာဝိဓံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။
106. Nānāvidhaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca sutta’’nti vattabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāmāti pucchati.
ဆန္နံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဆန္နံ ဆာဒေန္တံ ဘိက္ခုံ ဒုက္ကဋာဒိဝသ္သော အတိဝသ္သတိ, ဝိဝဋံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဝိဝဋံ ဒေသေန္တံ အာစိက္ခန္တံ ဘိက္ခုံ ဒုက္ကဋာဒိဝသ္သော နာတိဝသ္သတိ, တသ္မာ ဆန္နသ္သ အတိဝသ္သနတော စ ဝိဝဋသ္သ နာတိဝသ္သနတော စ ဆန္နံ ဆာဒိတဗ္ဗံ အာပတ္တိံ ဝိဝရေထ ဒေသေထ အာရောစေထ , ဧဝံ ဝိဝရဏေ သတိ တံ ဝိဝရန္တံ ဘိက္ခုံ ဒုက္ကဋာဒိဝသ္သော နာတိဝသ္သတီတိ ယောဇနာ။
Channaṃ āpattiṃ āpajjitvā channaṃ chādentaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso ativassati, vivaṭaṃ āpattiṃ āpajjitvā vivaṭaṃ desentaṃ ācikkhantaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso nātivassati, tasmā channassa ativassanato ca vivaṭassa nātivassanato ca channaṃ chāditabbaṃ āpattiṃ vivaretha desetha ārocetha , evaṃ vivaraṇe sati taṃ vivarantaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso nātivassatīti yojanā.
‘‘ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ကိတ္တကေန သံကိလေသော ဒသ္သိတော, ကိတ္တကေန ဝာသနာ ဒသ္သိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဆန္နမတိဝသ္သတီ’’တိ သံကိလေသော, ‘ဝိဝဋံ နာတိဝသ္သတီ’တိ ဝာသနာ, ‘တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေထ, ဧဝံ တံ နာတိဝသ္သတီ’တိ အယံ သံကိလေသော စ ဝာသနာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဆန္နမတိဝသ္သတီ’’တိ ဧတ္တကေန သံကိလေသော ဒသ္သိတော။ ‘‘ဝိဝဋံ နာတိဝသ္သတီ’’တိ ဧတ္တကေန ဝာသနာ ဒသ္သိတာ။ ‘‘တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေထ, ဧဝံ တံ နာတိဝသ္သတီ’’တိ ဧတ္တကေန အယံ သံကိလေသော စ ဒသ္သိတော, အယံ ဝာသနာ စ ဒသ္သိတာ။ ဣဒံ ‘‘ဆန္နံ။ပေ... ဝသ္သတီ’’တိ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝာသနာဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။
‘‘Imasmiṃ sutte kittakena saṃkileso dassito, kittakena vāsanā dassitā’’ti pucchitabbattā ‘‘channamativassatī’’ti saṃkileso, ‘vivaṭaṃ nātivassatī’ti vāsanā, ‘tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’ti ayaṃ saṃkileso ca vāsanā cā’’ti vuttaṃ. ‘‘Channamativassatī’’ti ettakena saṃkileso dassito. ‘‘Vivaṭaṃ nātivassatī’’ti ettakena vāsanā dassitā. ‘‘Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti ettakena ayaṃ saṃkileso ca dassito, ayaṃ vāsanā ca dassitā. Idaṃ ‘‘channaṃ…pe... vassatī’’ti suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca vāsanābhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရောမေ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ကတမေ ပုဂ္ဂလာ သံကိလေသဘာဂိယာ, ကတမေ ပုဂ္ဂလာ ဝာသနာဘာဂိယာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု စတူသု တမောတမပရာယဏာဒီသု ပုဂ္ဂလေသု။ တသ္သတ္ထော ပာကဋော။ ဣဒံ ‘‘စတ္တာရောမေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယေသု ဒ္ဝီသု ပုဂ္ဂလေသု စ ဝာသနာဘာဂိယေသု ဒ္ဝီသု ပုဂ္ဂလေသု စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။
‘‘Saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārome mahārājā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tesu catūsu puggalesu katame puggalā saṃkilesabhāgiyā, katame puggalā vāsanābhāgiyā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yo ca puggalo’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu catūsu tamotamaparāyaṇādīsu puggalesu. Tassattho pākaṭo. Idaṃ ‘‘cattārome’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyesu dvīsu puggalesu ca vāsanābhāgiyesu dvīsu puggalesu ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္သတ္ထော ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā tattha katamaṃsaṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayena veditabbo.
အယသံ ယံ ဗန္ဓနဉ္စ ဒာရုဇံ ယံ ဗန္ဓနဉ္စ ပဗ္ဗဇံ ယံ ဗန္ဓနဉ္စ လောကေ အတ္ထိ, တံ အယသာဒိဗန္ဓနံ ‘‘ဒဠ္ဟံ ဗန္ဓန’’န္တိ ဓီရာ ဗုဒ္ဓာဒယော ပဏ္ဍိတပုရိသာ န အာဟု။ မဏိကုဏ္ဍလေသု စ ပုတ္တေသု စ ဒာရေသု စ ယာ သာရတ္တရတ္တာ ဗလဝရာဂရတ္တာ အပေက္ခာ လောကေ ဝိဇ္ဇတိ, တံ သာရတ္တရတ္တအပေက္ခာသင္ခာတံ ရာဂဗန္ဓနံ ‘‘ဒဠ္ဟံ ဗန္ဓန’’န္တိ ဓီရာ ပဏ္ဍိတပုရိသာ အာဟု။ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ သာရတ္တရတ္တအပေက္ခာသင္ခာတော အကုသလဓမ္မော သံကိလေသော ဒသ္သိတော။
Ayasaṃ yaṃ bandhanañca dārujaṃ yaṃ bandhanañca pabbajaṃ yaṃ bandhanañca loke atthi, taṃ ayasādibandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti dhīrā buddhādayo paṇḍitapurisā na āhu. Maṇikuṇḍalesu ca puttesu ca dāresu ca yā sārattarattā balavarāgarattā apekkhā loke vijjati, taṃ sārattarattaapekkhāsaṅkhātaṃ rāgabandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti dhīrā paṇḍitapurisā āhu. Iminā suttappadesena ayaṃ sārattarattaapekkhāsaṅkhāto akusaladhammo saṃkileso dassito.
‘‘ကေန နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓီရာ ပဏ္ဍိတပုရိသာ ဧတံ ရာဂဗန္ဓနံ ‘‘ဒဠ္ဟံ ဗန္ဓန’’န္တိ အာဟု။ ဧတံ ရာဂဗန္ဓနံ ဩဟာရိနံ ဟေဋ္ဌာ အပာယံ အဝဟရဏံ ဟောတိ, သိထိလံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဆဝိအာဒီနိ အကောပေတတ္တာ သိထိလံ ဟောတိ, ဒုပ္ပမုဉ္စံ လောဘဝသေန ဧကဝာရမ္ပိ ဥပ္ပန္နသ္သ ရာဂဗန္ဓနသ္သ ဒုမ္မောစယတ္တာ ဒုပ္ပမုဉ္စံ ဟောတိ, ပဏ္ဍိတပုရိသာ ဧတမ္ပိ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ရာဂဗန္ဓနမ္ပိ မဂ္ဂေန ဆေတ္ဝာန အနပေက္ခိနော ဟုတ္ဝာ ကာမသုခံ ပဟာယ ပရိဗ္ဗဇန္တိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ မဂ္ဂော နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော။ ဣဒံ ‘‘အယသ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တံ ရာဂာဒိသံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝာသနာဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။
‘‘Kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘eta’’ntiādi vuttaṃ. Dhīrā paṇḍitapurisā etaṃ rāgabandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti āhu. Etaṃ rāgabandhanaṃ ohārinaṃ heṭṭhā apāyaṃ avaharaṇaṃ hoti, sithilaṃ bandhanaṭṭhāne chaviādīni akopetattā sithilaṃ hoti, duppamuñcaṃ lobhavasena ekavārampi uppannassa rāgabandhanassa dummocayattā duppamuñcaṃ hoti, paṇḍitapurisā etampi vuttappakāraṃ rāgabandhanampi maggena chetvāna anapekkhino hutvā kāmasukhaṃ pahāya paribbajanti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ maggo nibbedho dassito. Idaṃ ‘‘ayasa’’ntiādikaṃ suttaṃ rāgādisaṃkilesabhāge visaye ca vāsanābhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
၁၀၇. ဘိက္ခဝေ, ယဉ္စ စေတေတိ ယဉ္စ စေတနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ယဉ္စ ပကပ္ပေတိ ယဉ္စ ပကပ္ပနံ ကရောတိ, ယဉ္စ အနုသေတိ ယဉ္စ အနုသယနံ ဘဝတိ, ဧတံ စေတနံ ဧတံ ပကပ္ပနံ ဧတံ အနုသယနံ ဝိညာဏသ္သ ဌိတိယာ အာရမ္မဏံ ပစ္စယော ဟောတိ။ အာရမ္မဏေ ပစ္စယေ သတိ တသ္သ အဘိသင္ခာရ ဝိညာဏသ္သ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ။ တသ္မိံ အဘိသင္ခာရဝိညာဏေ ပတိဋ္ဌိတေ ဝိရုဠ္ဟေ သတိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝာဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဝိညာဏာဒိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝာဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ သတိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ သမ္ဘဝတိ။ အာယတိံ သောက။ပေ.။ သမုဒယော ဟောတိ။
107. Bhikkhave, yañca ceteti yañca cetanaṃ nibbatteti, yañca pakappeti yañca pakappanaṃ karoti, yañca anuseti yañca anusayanaṃ bhavati, etaṃ cetanaṃ etaṃ pakappanaṃ etaṃ anusayanaṃ viññāṇassa ṭhitiyā ārammaṇaṃ paccayo hoti. Ārammaṇe paccaye sati tassa abhisaṅkhāra viññāṇassa patiṭṭhā hoti. Tasmiṃ abhisaṅkhāraviññāṇe patiṭṭhite viruḷhe sati āyatiṃ punabbhavābhinibbatti viññāṇādinibbatti hoti. Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sambhavati. Āyatiṃ soka…pe… samudayo hoti.
ဘိက္ခဝေ, စေ နော စေတေတိ, စေ နော ပကပ္ပေတိ, အထ တထာပိ စေ အနုသေတိ အနုသယနံ ဘဝတိ, ဧဝံ သတိ ဧတံ အနုသယနံ ဝိညာဏသ္သ အဘိသင္ခာရဝိညာဏသ္သ အာရမ္မဏံ ပစ္စယော ဟောတိ။ပေ.။ သမုဒယော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရော စေတယနာဒိကော အကုသလဓမ္မော သံကိလေသော ဒသ္သိတော။
Bhikkhave, ce no ceteti, ce no pakappeti, atha tathāpi ce anuseti anusayanaṃ bhavati, evaṃ sati etaṃ anusayanaṃ viññāṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa ārammaṇaṃ paccayo hoti…pe… samudayo hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ vuttappakāro cetayanādiko akusaladhammo saṃkileso dassito.
‘‘ကေန နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယတော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခဝေ, ယတော စ အရိယမဂ္ဂိကော နေဝ စေတေတိ, နော စ ပကပ္ပေတိ, နော စ အနုသေတိ, ဧတံ အစေတယနံ ဧတံ အကပ္ပနံ ဧတံ အနနုသယနံ ဝိညာဏသ္သ အဘိသင္ခာရဝိညာဏသ္သ အာရမ္မဏံ ပစ္စယော န ဟောတိ။ပေ.။ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ နိရုဇ္ဈတိ, အာယတိံ သောက။ပေ.။ ယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ပေ.။ နိရောဓော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အရိယမဂ္ဂော နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော။ ဣဒံ ‘‘ယဉ္စ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။
‘‘Kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘yato cā’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, yato ca ariyamaggiko neva ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti, etaṃ acetayanaṃ etaṃ akappanaṃ etaṃ ananusayanaṃ viññāṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa ārammaṇaṃ paccayo na hoti…pe… āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ nirujjhati, āyatiṃ soka…pe… yāsā nirujjhanti…pe… nirodho hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ ariyamaggo nibbedho dassito. Idaṃ ‘‘yañca bhikkhave’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca nibbedhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
၁၀၈. နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္သတ္ထော ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
108. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayena veditabbo.
ဘိက္ခဝေ, အသ္သုတဝာ ပုထုဇ္ဇနော သမုဒ္ဒော ဇလသာဂရသမုဒ္ဒော ‘‘သမုဒ္ဒော သမုဒ္ဒော’’တိ ဘာသတိ။ ကေနဋ္ဌေန ဘာသတိ? ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန စ သံသရဏဋ္ဌေန စ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန စ သမုဒ္ဒောတိ ဘာသတိ။ ဧဝံ သတိ, ဘိက္ခဝေ, ဧသော ဇလသာဂရသမုဒ္ဒော အရိယသ္သ ဘဂဝတော ဝိနယေ ဝုတ္တပ္ပကာရဋ္ဌေန သမုဒ္ဒော န ဟောတိ။ ဘိက္ခဝေ, ဧသော ဇလသာဂရသမုဒ္ဒော မဟာ ဥဒကရာသိ မဟာ ဥဒကဏ္ဏဝော ဟောတိ။ ဘိက္ခဝေ, စက္ခု ပုရိသသ္သ သမုဒ္ဒော ဟောတိ, တသ္သ စက္ခုသ္သ ရူပမယော ရူပာယတနမယော ဝေဂော။ ကေနဋ္ဌေန? ပထဝိတော ယာဝ အကနိဋ္ဌဗ္ရဟ္မလောကာ နီလာဒိရူပာရမ္မဏံ သမောသရန္တမ္ပိ ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန စ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ သံသရဏဋ္ဌေန စ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန စ စက္ခုမေဝ သမုဒ္ဒော ဟောတိ။ နီလာဒိရူပာယတနသ္သ အပ္ပမေယ္ယသ္သ အပ္ပမေယ္ယေန ဦမိမယေန ဝေဂေန သံသရဏဋ္ဌေန နီလာဒိရူပမေဝ ဝေဂော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ စက္ခု သမုဒ္ဒော ရူပမယော ဝေဂော စ သံကိလေသော သံကိလေသဟေတု ဒသ္သိတော။
Bhikkhave, assutavā puthujjano samuddo jalasāgarasamuddo ‘‘samuddo samuddo’’ti bhāsati. Kenaṭṭhena bhāsati? Duppūraṇaṭṭhena ca saṃsaraṇaṭṭhena ca duratikkamanaṭṭhena ca samuddoti bhāsati. Evaṃ sati, bhikkhave, eso jalasāgarasamuddo ariyassa bhagavato vinaye vuttappakāraṭṭhena samuddo na hoti. Bhikkhave, eso jalasāgarasamuddo mahā udakarāsi mahā udakaṇṇavo hoti. Bhikkhave, cakkhu purisassa samuddo hoti, tassa cakkhussa rūpamayo rūpāyatanamayo vego. Kenaṭṭhena? Pathavito yāva akaniṭṭhabrahmalokā nīlādirūpārammaṇaṃ samosarantampi duppūraṇaṭṭhena ca anamatagge saṃsāre saṃsaraṇaṭṭhena ca duratikkamanaṭṭhena ca cakkhumeva samuddo hoti. Nīlādirūpāyatanassa appameyyassa appameyyena ūmimayena vegena saṃsaraṇaṭṭhena nīlādirūpameva vego hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ cakkhu samuddo rūpamayo vego ca saṃkileso saṃkilesahetu dassito.
‘‘ကေန အသေက္ခော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ အရဟတ္တဖလေ ဌိတော ယော အရဟာ ရူပမယံ တံ ဝေဂံ သဟတိ မနာပေ ရူပေ ရာဂံ, အမနာပေ ရူပေ ဒောသံ, အသမပေက္ခနေ မောဟံ အနုပ္ပာဒေန္တော ဟုတ္ဝာ ဥပေက္ခကဘာဝေန သဟတိ, အယံ အရဟာ, ဘိက္ခဝေ, သဦမိံ သာဝဋ္ဋံ သဂဟံ သရက္ခသံ စက္ခုသမုဒ္ဒံ အတရီတိ ဝုစ္စတိ, တိဏ္ဏော ပာရင္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗ္ရာဟ္မဏောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အရဟတ္တဖလဘူတော အသေက္ခော ဒသ္သိတော။
‘‘Kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘yo ta’’ntiādi vuttaṃ. Yasmiṃ arahattaphale ṭhito yo arahā rūpamayaṃ taṃ vegaṃ sahati manāpe rūpe rāgaṃ, amanāpe rūpe dosaṃ, asamapekkhane mohaṃ anuppādento hutvā upekkhakabhāvena sahati, ayaṃ arahā, bhikkhave, saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ cakkhusamuddaṃ atarīti vuccati, tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇoti vuccati. Iti iminā suttappadesena ayaṃ arahattaphalabhūto asekkho dassito.
‘‘သောတံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန ယထာသမ္ဘဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ‘‘သမုဒ္ဒော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ အသေက္ခဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။
‘‘Sotaṃbhikkhave’’tiādīsupi iminā nayena yathāsambhavaṃ attho veditabbo. Idaṃ ‘‘samuddo’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca asekkhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဆယိမေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခဝေ, လောကသ္မိံ သတ္တာနံ အနယာယ အနတ္ထာယ ပာဏီနံ ဗ္ယာဗာဓာယ ဣမေ မယာ ဝုစ္စမာနာ ဗဠိသာ ဆ ဘဝန္တိ။ ကတမေ ဆ? ဘိက္ခဝေ, စက္ခုဝိညေယ္ယာ စက္ခုဝိညာဏေန ဝိညေယ္ယာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ ကာမနီယာ မနာပာ မနဝဍ္ဎကာ ပိယရူပာ ပိယသဘာဝာ ကာမူပသံဟိတာ ကိလေသကာမသဟိတာ ရဇနီယာ ရူပာ နီလာဒိရူပာရမ္မဏာ သန္တိ, တံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ရူပံ ဘိက္ခု စေ အဘိနန္ဒတိ သပ္ပီတိကတဏ္ဟာယ အဘိမုခော နန္ဒတိ, စေ အဘိဝဒတိ ‘‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’’န္တိ ဝဒာပေန္တိယာ တဏ္ဟာယနဝသေန အဘိဝဒတိ, စေ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ ဂိလိတ္ဝာ ဝိယ ပရိနိဋ္ဌပေတ္ဝာ တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ သတိ, ဘိက္ခဝေ, အယံ ဘိက္ခု ‘‘ဂိလိတဗဠိသော။ပေ.။ ပာပိမတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ နီလာဒိဘေဒေန အနေကဝိဓတ္တာ ‘‘ရူပာ ဣဋ္ဌာ။ပေ.။ ရဇနီယာ’’တိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောပိ ရူပာယတနရူပာရမ္မဏဘာဝေန စ စက္ခုဝိညေယ္ယဘာဝေန စ ဧကဝိဓတံ အနတိဝတ္တနတော ‘‘တ’’န္တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သောတဝိညေယ္ယာ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန ယထာသမ္ဘဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ စက္ခုဝိညေယ္ယာဒိကော ဆဗ္ဗိဓော ဗဠိသော သံကိလေသော ကိလေသဟေတု ဒသ္သိတော။
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘chayime’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, lokasmiṃ sattānaṃ anayāya anatthāya pāṇīnaṃ byābādhāya ime mayā vuccamānā baḷisā cha bhavanti. Katame cha? Bhikkhave, cakkhuviññeyyā cakkhuviññāṇena viññeyyā iṭṭhā kantā kāmanīyā manāpā manavaḍḍhakā piyarūpā piyasabhāvā kāmūpasaṃhitā kilesakāmasahitā rajanīyā rūpā nīlādirūpārammaṇā santi, taṃ vuttappakāraṃ rūpaṃ bhikkhu ce abhinandati sappītikataṇhāya abhimukho nandati, ce abhivadati ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vadāpentiyā taṇhāyanavasena abhivadati, ce ajjhosāya tiṭṭhati gilitvā viya pariniṭṭhapetvā tiṭṭhati, evaṃ sati, bhikkhave, ayaṃ bhikkhu ‘‘gilitabaḷiso…pe… pāpimato’’ti vuccati. Ettha ca nīlādibhedena anekavidhattā ‘‘rūpā iṭṭhā…pe… rajanīyā’’ti bahuvacananiddeso katopi rūpāyatanarūpārammaṇabhāvena ca cakkhuviññeyyabhāvena ca ekavidhataṃ anativattanato ‘‘ta’’nti ekavacananiddeso katoti veditabbo. ‘‘Santi, bhikkhave, sotaviññeyyā’’tiādīsupi iminā nayena yathāsambhavaṃ attho veditabbo. Iti iminā suttappadesena ayaṃ cakkhuviññeyyādiko chabbidho baḷiso saṃkileso kilesahetu dassito.
‘‘ကေန အသေက္ခော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သန္တိ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘santi cā’’tiādi vuttaṃ.
အဘေဒိ ဘိန္ဒိ, ပရိဘေဒိ ပရိသမန္တတော ဘိန္ဒိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အရဟတ္တဖလဘူတော အသေက္ခော ဒသ္သိတော။ ဣဒံ ‘‘ဆယိမေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။
Abhedi bhindi, paribhedi parisamantato bhindi. Iti iminā suttappadesena ayaṃ arahattaphalabhūto asekkho dassito. Idaṃ ‘‘chayime’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
၁၀၉. နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
109. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ.
အယံ လောကော သတ္တလောကော သန္တာပဇာတော ဉာတိဗ္ယသနာဒိဝသေန ဇာတသောကသန္တာပော စေဝ ရာဂာဒိဝသေန ဇာတပရိဠာဟသန္တာပော စ ဖသ္သပရေတော အနေကေဟိ ဒုက္ခသမ္ဖသ္သေဟိ အဘိဘူတော ရောဒံ ရောဒန္တော ဝဒတိ။ ကိန္တိ ဝဒတိ? အတ္တနာ ဖုဋ္ဌံ ဒုက္ခံ အဘာဝိတကာယတာယ အဓိဝာသေတုံ အသက္ကောန္တော ဟုတ္ဝာ ‘‘အဟော ဒုက္ခံ, ဤဒိသံ ဒုက္ခံ မယ္ဟံ သတ္တုနောပိ မာ ဟောတူ’’တိအာဒိနာ ရောဒန္တော ဝိလပန္တော ဝဒတိ, ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အတ္တတော ယေန ယေန ဟိ မညန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတေ သတ္တာ ယေန ယေန ကာမဇ္ဈောသာဒိနာ ပကာရေန အတ္တတော ဒုက္ခသ္သ ပဋိကာရံ မညန္တိ, တတော ပကာရတော အညထာ အညေန ပကာရေန တံ ဒုက္ခံ တိကိစ္ဆိတဗ္ဗံ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ။
Ayaṃloko sattaloko santāpajāto ñātibyasanādivasena jātasokasantāpo ceva rāgādivasena jātapariḷāhasantāpo ca phassapareto anekehi dukkhasamphassehi abhibhūto rodaṃ rodanto vadati. Kinti vadati? Attanā phuṭṭhaṃ dukkhaṃ abhāvitakāyatāya adhivāsetuṃ asakkonto hutvā ‘‘aho dukkhaṃ, īdisaṃ dukkhaṃ mayhaṃ sattunopi mā hotū’’tiādinā rodanto vilapanto vadati, ‘‘kasmā evaṃ vadatī’’ti vattabbattā ‘‘attato yena yena hi maññantī’’tiādi vuttaṃ. Ete sattā yena yena kāmajjhosādinā pakārena attato dukkhassa paṭikāraṃ maññanti, tato pakārato aññathā aññena pakārena taṃ dukkhaṃ tikicchitabbaṃ hi yasmā hoti.
အညထာဘာဝီတိ ယသ္မာ ရောဒံ ရောဒန္တော ဝဒတိ, ယေန ယေန ဝာ ပရဝိဟိံသာဒိပကာရေန အတ္တနော ဝဍ္ဎိံ မညန္တိ အာသီသန္တိ, တတော ပကာရတော အညထာ အဝဍ္ဎိ ဧဝ ဟောတိ။ တံ အာသီသိတဗ္ဗံ အညထာဘာဝိ အဝဍ္ဎိတဘာဝိ ဧဝ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ, တသ္မာ မညိတဗ္ဗသ္သ အာသီသိတဗ္ဗသ္သ အညထာ ဘဝနသီလတ္တာ ရောဒံ ရောဒန္တော ဝဒတိ, အယံ သတ္တလောကော ရောဒန္တော စ ဟုတ္ဝာ ဝဒတိ။ ‘‘ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဘဝသတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဝသတ္တော ကာမဘဝာဒီသု သတ္တော ဝိသတ္တော လောကော ဘဝမေဝ ကာမဘဝာဒိဘဝမေဝ အဘိနန္ဒတိ။ ယံ ဘဝံ အဘိနန္ဒတိ, တံ ဇရာမရဏာဒိအနေကဗ္ယသနာနုဗန္ဓတ္တာ ဘယာနကဋ္ဌေန ဘယံ ဟောတိ။ ယသ္သ ယတော ဇရာမရဏာဒိတော ဘာယတိ, တံ ဇရာမရဏာဒိဒုက္ခသ္သ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဒုက္ခံ ဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ သန္တာပာဒိကော သံကိလေသော သံကိလေသဟေတု ဒသ္သိတော။
Aññathābhāvīti yasmā rodaṃ rodanto vadati, yena yena vā paravihiṃsādipakārena attano vaḍḍhiṃ maññanti āsīsanti, tato pakārato aññathā avaḍḍhi eva hoti. Taṃ āsīsitabbaṃ aññathābhāvi avaḍḍhitabhāvi eva hi yasmā hoti, tasmā maññitabbassa āsīsitabbassa aññathā bhavanasīlattā rodaṃ rodanto vadati, ayaṃ sattaloko rodanto ca hutvā vadati. ‘‘Ki’’nti pucchitabbattā ‘‘bhavasatto’’tiādi vuttaṃ. Bhavasatto kāmabhavādīsu satto visatto loko bhavameva kāmabhavādibhavameva abhinandati. Yaṃ bhavaṃ abhinandati, taṃ jarāmaraṇādianekabyasanānubandhattā bhayānakaṭṭhena bhayaṃ hoti. Yassa yato jarāmaraṇādito bhāyati, taṃ jarāmaraṇādidukkhassa adhiṭṭhānabhāvato dukkhaṃ dukkhādhiṭṭhānaṃ hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ santāpādiko saṃkileso saṃkilesahetu dassito.
သံကိလေသော ဒသ္သိတော, ‘‘ကေန နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ခော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ခော ပန ကာမဘဝာဒိကသ္သ ဘဝသ္သ ပဇဟနတ္ထာယ ဧဝ ဣဒံ မယာ အဓိဂတံ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝုသ္သတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ ဗ္ရဟ္မစရိယဘူတော မဂ္ဂော နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော။
Saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘bhavavippahānāya kho’’tiādi vuttaṃ. Bhavavippahānāya kho pana kāmabhavādikassa bhavassa pajahanatthāya eva idaṃ mayā adhigataṃ maggabrahmacariyaṃ vussati. Iti iminā suttappadesena ayaṃ brahmacariyabhūto maggo nibbedho dassito.
‘‘ဘဝဝိပ္ပဟာနာယာ’’တိအာဒိနာ ဧကန္တေန နိယ္ယာနိကမဂ္ဂော နိဗ္ဗေဓော အာစရိယေန ဒသ္သိတော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော, ‘‘ကတမော အနိယ္ယာနိကမဂ္ဂော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟိ-သဒ္ဒော ဝာစာသိလိဋ္ဌတ္ထော။ ယေ ကေစိ သမဏာ ဝာ ယေ ကေစိ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ဘဝေန ရူပဘဝေန ဘဝသ္သ ကာမဘဝသ္သ ဝိပ္ပမောက္ခံ အာဟံသု, ဘဝေန အရူပဘဝေန ဘဝသ္သ ကာမဘဝသ္သ စေဝ ရူပဘဝသ္သ စ ဝိပ္ပမောက္ခံ အာဟံသု, သဗ္ဗေ တေ သမဏာ ဝာ သဗ္ဗေ တေ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ဘဝသ္မာ ဝုတ္တပ္ပကာရဘဝတော အဝိပ္ပမုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အဟံ ဝဒာမိ။
‘‘Bhavavippahānāyā’’tiādinā ekantena niyyānikamaggo nibbedho ācariyena dassito, amhehi ca ñāto, ‘‘katamo aniyyānikamaggo’’ti pucchitabbattā ‘‘ye hi keci samaṇā vā’’tiādi vuttaṃ. Hi-saddo vācāsiliṭṭhattho. Ye keci samaṇā vā ye keci brāhmaṇā vā bhavena rūpabhavena bhavassa kāmabhavassa vippamokkhaṃ āhaṃsu, bhavena arūpabhavena bhavassa kāmabhavassa ceva rūpabhavassa ca vippamokkhaṃ āhaṃsu, sabbe te samaṇā vā sabbe te brāhmaṇā vā bhavasmā vuttappakārabhavato avippamuttā bhavantīti ahaṃ vadāmi.
‘‘ရူပဘဝာဒိနာ ယေ စ ကာမဘဝာဒိဘဝသ္သ ဝိပ္ပမောက္ခံ အာဟံသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝိဘဝေန ဘဝသ္သ နိသ္သရဏံ အာဟံသူတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘ယေ ဝာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေ ဝာ ပန ကေစိ သမဏာ ဝာ ယေ ဝာ ပန ကေစိ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ဝိဘဝေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ ဘဝသ္သ သံသာရဘဝသ္သ နိသ္သရဏံ အာဟံသု, သဗ္ဗေ တေ သမဏာ ဝာ သဗ္ဗေ တေ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ဘဝသ္မာ သံသာရဘဝတော အနိသ္သဋာဝ ဟောန္တီတိ အဟံ ဝဒာမိ။ ‘‘ကသ္မာ အနိသ္သဋာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အနိသ္သဋကာရဏံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဥပဓိံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဒုက္ခံ သံသာရဒုက္ခံ ဥပဓိံ ခန္ဓူပဓိကိလေသူပဓိအဘိသင္ခာရူပဓယော ပဋိစ္စ ဟိ ယသ္မာ သမ္ဘောတိ, တသ္မာ အနိသ္သဋာ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသင္ခာတော သံကိလေသော ဒသ္သိတော။
‘‘Rūpabhavādinā ye ca kāmabhavādibhavassa vippamokkhaṃ āhaṃsū’’ti vattabbattā vibhavena bhavassa nissaraṇaṃ āhaṃsūti dassetuṃ ‘‘ye vā panā’’tiādi vuttaṃ. Ye vā pana keci samaṇā vā ye vā pana keci brāhmaṇā vā vibhavena ucchedadiṭṭhiyā bhavassa saṃsārabhavassa nissaraṇaṃ āhaṃsu, sabbe te samaṇā vā sabbe te brāhmaṇā vā bhavasmā saṃsārabhavato anissaṭāva hontīti ahaṃ vadāmi. ‘‘Kasmā anissaṭā’’ti vattabbattā anissaṭakāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘upadhiṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ dukkhaṃ saṃsāradukkhaṃ upadhiṃ khandhūpadhikilesūpadhiabhisaṅkhārūpadhayo paṭicca hi yasmā sambhoti, tasmā anissaṭā honti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ micchādiṭṭhisaṅkhāto saṃkileso dassito.
ယေ ဟိ ‘‘ကေစီ’’တိအာဒိနာ သံကိလေသော ဒသ္သိတော, ‘‘ကေန နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သဗ္ဗုပာဒာနက္ခယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗုပာဒာနက္ခယာ အရိယမဂ္ဂတော ဒုက္ခသ္သ သံသာရဒုက္ခသ္သ သမ္ဘဝော နတ္ထိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အရိယမဂ္ဂော နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော။
Ye hi ‘‘kecī’’tiādinā saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘sabbupādānakkhayā’’tiādi vuttaṃ. Sabbupādānakkhayā ariyamaggato dukkhassa saṃsāradukkhassa sambhavo natthi. Iti iminā suttappadesena ayaṃ ariyamaggo nibbedho dassito.
‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရာ အညသုတ္တပ္ပဒေသေနပိ ဒသ္သိတော’’တိ ဒသ္သေတုံ ‘‘လောကမိမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုထူ ဝိသုံ ဝိသုံ အဝိဇ္ဇာယ ပရေတံ အဘိဘူတံ ဘူတရတံ ဘူတေသု ဣတ္ထိပုရိသေသု အညမညရတံ ဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဘဝေဟိ အပရိမုတ္တံ ဣမံ လောကံ မမ စိတ္တ တ္ဝံ ပသ္သ။ ယေ ကေစိ ဘဝာ ဣတ္တရခဏာ ဝာ ဘဝာ, ဒီဃာယုကာ ဝာ ဘဝာ, သာတဝန္တော ဝာ ဘဝာ, အသာတဝန္တော ဝာ ဘဝာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ သဗ္ဗဓိ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယ’’န္တိ ဣမေသု သဗ္ဗေသု သဗ္ဗတ္ထတာယ သဗ္ဗတ္ထဘာဝေန အဟေသုံ, သဗ္ဗေ တေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဘဝာ နိစ္စဓုဝရဟိတတ္တာ အနိစ္စာ သမ္ပီဠိတတ္တာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဘာဝတော ဝိပရိဏာမဓမ္မာ အဟေသုံ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အဝိဇ္ဇာဒိကော သံကိလေသော ဒသ္သိတော။
‘‘Vuttappakārā aññasuttappadesenapi dassito’’ti dassetuṃ ‘‘lokamima’’ntiādi vuttaṃ. Puthū visuṃ visuṃ avijjāya paretaṃ abhibhūtaṃ bhūtarataṃ bhūtesu itthipurisesu aññamaññarataṃ bhūtaṃ khandhapañcakaṃ bhavehi aparimuttaṃ imaṃ lokaṃ mama citta tvaṃ passa. Ye keci bhavā ittarakhaṇā vā bhavā, dīghāyukā vā bhavā, sātavanto vā bhavā, asātavanto vā bhavā pañcakkhandhā sabbadhi ‘‘uddhaṃ adho tiriya’’nti imesu sabbesu sabbatthatāya sabbatthabhāvena ahesuṃ, sabbe te vuttappakārā bhavā niccadhuvarahitattā aniccā sampīḷitattā dukkhā vipariṇāmabhāvato vipariṇāmadhammā ahesuṃ. Iti iminā suttappadesena ayaṃ avijjādiko saṃkileso dassito.
‘‘လောကမိမ’’န္တိအာဒိနာ သံကိလေသော ဒသ္သိတော, ‘‘ကေန နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဧတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သသ္သ အတ္တနော မဂ္ဂပညာယ, ဝိပသ္သနာပညာယ ဝာ ပသ္သတော ပသ္သန္တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဘဝတဏ္ဟာ ပဟီယတိ, သမ္မပ္ပညာယ ယထာဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပသ္သန္တော ဝိဘဝံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ နာဘိနန္ဒတိ န ပတ္ထေတိ။ တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ သဗ္ဗသော တဏ္ဟာနံ ခယာ အသေသဝိရာဂနိရောဓော အသေသဝိရာဂသင္ခာတေန မဂ္ဂေန နိရောဓော နိရုဇ္ဈနံ နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗုတိ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ မဂ္ဂော နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော။
‘‘Lokamima’’ntiādinā saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘evameta’’ntiādi vuttaṃ. Evaṃ vuttappakārena etaṃ khandhapañcakaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sassa attano maggapaññāya, vipassanāpaññāya vā passato passantassa puggalassa bhavataṇhā pahīyati, sammappaññāya yathābhūtaṃ khandhapañcakaṃ passanto vibhavaṃ ucchedadiṭṭhiṃ nābhinandati na pattheti. Tassa puggalassa sabbaso taṇhānaṃ khayā asesavirāganirodho asesavirāgasaṅkhātena maggena nirodho nirujjhanaṃ nibbānaṃ nibbuti hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ maggo nibbedho dassito.
‘‘ဧဝမေတ’’န္တိအာဒိနာ နိဗ္ဗေဓော ဒသ္သိတော, ‘‘ကေန အသေက္ခော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္သ နိဗ္ဗုတသ္သာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိနိဗ္ဗုတသ္သ တသ္သ ဘိက္ခုနော အနုပာဒာ ကိလေသာဘိသင္ခာရာနံ အနုပ္ပာဒနတော အဂ္ဂဟဏတော ပုနဗ္ဘဝော န ဟောတိ, ဧဝံဘူတေန အရိယပုဂ္ဂလေန ပုဗ္ဗေ အတ္တာနံ အဘိဘူတော ပဉ္စဝိဓော မာရော ဝိဇိတော အဟောသိ, အနေန အရိယပုဂ္ဂလေန ပဉ္စဟိ မာရေဟိ သင္ဂာမော ဝိဇိတော, သင္ဂာမေ, ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒီသု ဝာ တာဒီ တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တော အရိယပုဂ္ဂလော သဗ္ဗဘဝာနိ ဥပစ္စဂာ အတိက္ကန္တောဝ ဇာတော။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အသေက္ခော ဒသ္သိတော။ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ‘‘အယံ လောကော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ ဝိသယေ စ အသေက္ခဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ဧကဒေသဝသေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။
‘‘Evameta’’ntiādinā nibbedho dassito, ‘‘kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘tassa nibbutassā’’tiādi vuttaṃ. Taṇhādiṭṭhinibbutassa tassa bhikkhuno anupādā kilesābhisaṅkhārānaṃ anuppādanato aggahaṇato punabbhavo na hoti, evaṃbhūtena ariyapuggalena pubbe attānaṃ abhibhūto pañcavidho māro vijito ahosi, anena ariyapuggalena pañcahi mārehi saṅgāmo vijito, saṅgāme, iṭṭhāniṭṭhādīsu vā tādī tādilakkhaṇappatto ariyapuggalo sabbabhavāni upaccagā atikkantova jāto. Iti iminā suttappadesena ayaṃ asekkho dassito. Idaṃ vuttappakāraṃ ‘‘ayaṃ loko’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca nibbedhabhāge visaye ca asekkhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena ekadesavasena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရောမေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အန္ဓပုထုဇ္ဇနော သံသာရသောတသ္သ အနုကူလဘာဝေန ဂစ္ဆနတော အနုသောတဂာမီ နာမ, ကလ္ယာဏပုထုဇ္ဇနော သံသာရသောတသ္သ နိဗ္ဗိဒာနုပသ္သနာဒီဟိ ပဋိက္ကူလဝသေန ပဝတ္တနတော ပဋိသောတဂာမီ နာမ, သေက္ခော အစလပ္ပသာဒာဒိသမန္နာဂမေန ဌိတသဘာဝတ္တာ ဌိတတ္တော နာမ, အသေက္ခော သံသာရပာရင္ဂတဝသေန တိဋ္ဌနတော ‘‘ထလေ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārome’’tiādi vuttaṃ. Andhaputhujjano saṃsārasotassa anukūlabhāvena gacchanato anusotagāmī nāma, kalyāṇaputhujjano saṃsārasotassa nibbidānupassanādīhi paṭikkūlavasena pavattanato paṭisotagāmī nāma, sekkho acalappasādādisamannāgamena ṭhitasabhāvattā ṭhitatto nāma, asekkho saṃsārapāraṅgatavasena tiṭṭhanato ‘‘thale tiṭṭhatī’’ti vuccati.
‘‘တေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ကတမော ပုဂ္ဂလော သံကိလေသဘာဂိယာဒီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ ယောယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Tesu catūsu puggalesu katamo puggalo saṃkilesabhāgiyādī’’ti vattabbabhāvato ‘‘tattha yoya’’ntiādi vuttaṃ.
၁၁၀. နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
110. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katama’’ntiādi vuttaṃ.
အဘိဇာတိယော ပုဂ္ဂလာ ဆ သံဝိဇ္ဇန္တိ လောကသ္မိံ, ကဏ္ဟေ နီစေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ကဏ္ဟာဘိဇာတိကော, ကဏ္ဟဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ ဝာ ကဏ္ဟော ကဏ္ဟာဘိဇာတိကော ဟုတ္ဝာ ကဏ္ဟံ ကာဠကံ ဒသဝိဓံ ဒုသ္သီလ္ယဓမ္မံ အဘိဇာယတိ ပသဝတိ, ဧသော ပုဂ္ဂလော အတ္ထိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ကဏ္ဟော ကဏ္ဟာဘိဇာတိကော ဟုတ္ဝာ သုက္ကံ ဒသဝိဓံ ကုသလဓမ္မံ အဘိဇာယတိ, ဧသော ပုဂ္ဂလော အတ္ထိ။ ကဏ္ဟော ကဏ္ဟာဘိဇာတိကော ဟုတ္ဝာ အကဏ္ဟံ အသုက္ကံ အကဏ္ဟအသုက္ကဝိပာကံ အစ္စန္တဒိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေတိ, ဧသော ပုဂ္ဂလော အတ္ထိ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန တယော ပုဂ္ဂလာ ဇာနိတဗ္ဗာ။
Abhijātiyo puggalā cha saṃvijjanti lokasmiṃ, kaṇhe nīce kule nibbatto kaṇhābhijātiko, kaṇhadhammasamannāgatattā vā kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā kaṇhaṃ kāḷakaṃ dasavidhaṃ dussīlyadhammaṃ abhijāyati pasavati, eso puggalo atthi. Vuttappakārena kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā sukkaṃ dasavidhaṃ kusaladhammaṃ abhijāyati, eso puggalo atthi. Kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, eso puggalo atthi. Vuttavipariyāyena tayo puggalā jānitabbā.
‘‘တေသု ကတမေ ပုဂ္ဂလာ သံကိလေသဘာဂိယာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Tesu katame puggalā saṃkilesabhāgiyā’’tiādinā vattabbattā ‘‘tattha yo cā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရိမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārimānī’’tiādi vuttaṃ.
၁၁၁. နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
111. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’tiādi vuttaṃ.
မာနုသတ္တံ မနုသ္သဘာဝံ လဒ္ဓာန ကိစ္စံ, အကိစ္စဉ္စ ဒ္ဝေ ဘဝန္တိ, ဒ္ဝေ ကိစ္စာနိယေဝ ကတ္တဗ္ဗာနိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၁၁၁) ‘‘ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဒသ္သေတိ။ ‘‘ကတမံ ကတ္တဗ္ဗံ ကိစ္စ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ဒသ္သေတုံ ‘‘သုကိစ္စံ စေဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုညာနိ စ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ သုကိစ္စံ ဧဝ, သံယောဇနဝိပ္ပဟာနံ ဝာ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ သုကိစ္စံ နာမာတိ ယောဇနာ။
Mānusattaṃ manussabhāvaṃ laddhāna kiccaṃ, akiccañca dve bhavanti, dve kiccāniyeva kattabbāni. Tenāha aṭṭhakathācariyo (netti. aṭṭha. 111) ‘‘kattabba’’nti dasseti. ‘‘Katamaṃ kattabbaṃ kicca’’nti vattabbattā kattabbakiccaṃ dassetuṃ ‘‘sukiccaṃ cevā’’tiādi vuttaṃ. Puññāni ca kattabbattā sukiccaṃ eva, saṃyojanavippahānaṃ vā kattabbattā sukiccaṃ nāmāti yojanā.
‘‘တတ္ထ သုတ္တေ ကတမေန ကတမော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သုကိစ္စံစေဝ ပုညာနီတိ ဝာသနာ, သံယောဇနဝိပ္ပဟာနံ ဝာတိ နိဗ္ဗေဓော’’တိ ဝုတ္တော။
‘‘Tattha sutte katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘sukiccaṃceva puññānīti vāsanā, saṃyojanavippahānaṃ vāti nibbedho’’ti vutto.
‘‘ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပုညာနိ ကရိတ္ဝာနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုညာနိ ကရိတ္ဝာန ကတပုညာ ပုဂ္ဂလာ သဂ္ဂာ သဂ္ဂတော သဂ္ဂံယေဝ ဝဇန္တိ။ သံယောဇနပ္ပဟာနာ အရိယာ ဇရာမရဏာ ဇရာမရဏတော ဝိပ္ပမုစ္စန္တိ။
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘puññāni karitvānā’’tiādi vuttaṃ. Puññāni karitvāna katapuññā puggalā saggā saggato saggaṃyeva vajanti. Saṃyojanappahānā ariyā jarāmaraṇā jarāmaraṇato vippamuccanti.
‘‘တတ္ထ သုတ္တေ ကတမေန ကတမော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပုညာနိ ကရိတ္ဝာန, သဂ္ဂာ သဂ္ဂံ ဝဇန္တိ ကတပုညာ’တိ ဝာသနာ, ‘သံယောဇနပ္ပဟာနာ, ဇရာမရဏာ ဝိပ္ပမုစ္စန္တီ’တိ နိဗ္ဗေဓော’’တိ ဝုတ္တံ။
‘‘Tattha sutte katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’ti vāsanā, ‘saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’ti nibbedho’’ti vuttaṃ.
‘‘ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒ္ဝေမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမေန ကတမော ဒသ္သိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော။ပေ.။ အယံ နိဗ္ဗေဓော’’တိ ဝုတ္တံ။
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘dvemānī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘tattha yo…pe… ayaṃ nibbedho’’ti vuttaṃ.
နာနာဝိဓံ ဝာသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ , ‘‘ကတမံ တဏ္ဟာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တဏ္ဟာသံကိလေသဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု တဏ္ဟာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ တဏ္ဟာပက္ခေနေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, ဗဟုဝိသယတ္တာ နိယမေတ္ဝာန နိဒ္ဓာရေသ္သာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ကေန ပကာရေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တီဟိ တဏ္ဟာဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဝတဏ္ဟာယာတိ ရူပဘဝတဏ္ဟာယ။ ဝိဘဝတဏ္ဟာယာတိ အရူပဘဝတဏ္ဟာယ။ ယေန ယေန ဝာ ပန ဝတ္ထုနာ တဏ္ဟာပဘေဒဥစ္ဆေဒာဒိဝတ္ထုနာ အဇ္ဈောသိတာ ဘဝတဏ္ဟာဒိဝသေန အဇ္ဈောသိတာ, တေန တေန ပကာရေန တဏ္ဟာဒိနာ ဝာ တဏ္ဟာပဘေဒဥစ္ဆေဒာဒိဝတ္ထုနာ ဝာ တဏ္ဟာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ , ‘‘katamaṃ taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhāsaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbaṃ, bahuvisayattā niyametvāna niddhāressāmīti vuttaṃ hoti. ‘‘Kena pakārena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tīhi taṇhāhī’’tiādi vuttaṃ. Bhavataṇhāyāti rūpabhavataṇhāya. Vibhavataṇhāyāti arūpabhavataṇhāya. Yena yena vā pana vatthunā taṇhāpabhedaucchedādivatthunā ajjhositā bhavataṇhādivasena ajjhositā, tena tena pakārena taṇhādinā vā taṇhāpabhedaucchedādivatthunā vā taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
တဏ္ဟာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ တဏ္ဟာပက္ခေနေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ, အမ္ဟေဟိ စ လက္ခိတံ, ‘‘ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ ကေန ပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန ဝာ ပန ဝတ္ထုနာတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပဘေဒအမရာဝိက္ခေပာဒိဝတ္ထုနာ။
Taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbanti ācariyena vuttaṃ, amhehi ca lakkhitaṃ, ‘‘diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ kena pakkhena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha diṭṭhisaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Yena yena vā pana vatthunāti diṭṭhippabhedaamarāvikkhepādivatthunā.
ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ ဒိဋ္ဌိပက္ခေနေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ, အမ္ဟေဟိ စ လက္ခိတံ, ‘‘ဒုစ္စရိတသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ ကေန ပကာရေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထေဝ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တဏ္ဟာဝောဒာနဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ, ‘‘ဒိဋ္ဌိဝောဒာနဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ, ‘‘ဒုစ္စရိတဝောဒာနဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhipakkheneva niddisitabbanti ācariyena vuttaṃ, amhehi ca lakkhitaṃ, ‘‘duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ kena pakārena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha duccaritasaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatheva vattabbattā ‘‘tattha taṇhāvodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ, ‘‘diṭṭhivodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ, ‘‘duccaritavodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ.
၁၁၂. ယသ္မိံ သာသနပဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, တံ သာသနပဋ္ဌာနံ သောဠသဟိ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ သုတ္တေဟိ ဧကဒေသနိဒ္ဓာရဏဝသေန ဝိဘဇိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကိံ ပန တံ သာသနပဋ္ဌာနံ တေဟိ သောဠသဟိ ဧဝ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ, ဥဒာဟု အညေဟိ သုတ္တေဟိပိ ဝိဘဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညေဟိ အဋ္ဌဝီသသုတ္တေဟိပိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ? လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ။ ‘‘ယဒိ အညေဟိပိ အဋ္ဌဝီသသုတ္တေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ, ဧဝံ သတိ ‘လောကိယ’န္တိအာဒိဝစနမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ, ကသ္မာ ‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ’တိ ဝုတ္တာ’’တိ စေ? တသ္သ သာသနပဋ္ဌာနဝိဘာဂော အဋ္ဌာရသဟိ မူလပဒေဟိ သင္ဂဟိတော, အဋ္ဌာရသ မူလပဒာပိ ဝိဘဇိတေ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, တသ္မာ မူလပဒာ ဝိဘတ္တာယေဝ။ တာနိ မူလပဒာနိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၁၁၂) ပန –
112. Yasmiṃ sāsanapaṭṭhāne aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbā, taṃ sāsanapaṭṭhānaṃ soḷasahi saṃkilesabhāgiyādīhi suttehi ekadesaniddhāraṇavasena vibhajitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kiṃ pana taṃ sāsanapaṭṭhānaṃ tehi soḷasahi eva saṃkilesabhāgiyādīhi vibhajitabbaṃ, udāhu aññehi suttehipi vibhajitabba’’nti vattabbattā aññehi aṭṭhavīsasuttehipi vibhajituṃ ‘‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā? Lokiyaṃ lokuttara’’ntiādi vuttaṃ . ‘‘Yadi aññehipi aṭṭhavīsasuttehi vibhajitabbaṃ, evaṃ sati ‘lokiya’ntiādivacanameva vattabbaṃ, kasmā ‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’ti vuttā’’ti ce? Tassa sāsanapaṭṭhānavibhāgo aṭṭhārasahi mūlapadehi saṅgahito, aṭṭhārasa mūlapadāpi vibhajite sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbā, tasmā mūlapadā vibhattāyeva. Tāni mūlapadāni vibhajituṃ ‘‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 112) pana –
‘‘ဧဝံ သောဠသဝိဓေန သာသနပဋ္ဌာနံ နာနာသုတ္တေဟိ ဥဒာဟရဏဝသေန ဝိဘဇိတ္ဝာ ဣဒာနိ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေန သာသနပဋ္ဌာနံ ဒသ္သေန္တေန ယသ္မာ အယမ္ပိ ပဋ္ဌာနဝိဘာဂော မူလပဒေဟိ သင္ဂဟိတော, န ဣမသ္သာပိ တေဟိ အသင္ဂဟိတော ပဒေသော အတ္ထိ, တသ္မာ မူလပဒံ, ဝိဘဇိတဗ္ဗတဉ္စ ဒသ္သေတုံ ‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ’တိ ပုစ္ဆာယ ဝသေန မူလပဒာနိ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ‘လောကိယံ လောကုတ္တရ’န္တိအာဒိနာ နဝ တိကာ, ထဝော စာတိ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ သာသနပဋ္ဌာနံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ –
‘‘Evaṃ soḷasavidhena sāsanapaṭṭhānaṃ nānāsuttehi udāharaṇavasena vibhajitvā idāni aṭṭhavīsatividhena sāsanapaṭṭhānaṃ dassentena yasmā ayampi paṭṭhānavibhāgo mūlapadehi saṅgahito, na imassāpi tehi asaṅgahito padeso atthi, tasmā mūlapadaṃ, vibhajitabbatañca dassetuṃ ‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’ti pucchāya vasena mūlapadāni uddharitvā ‘lokiyaṃ lokuttara’ntiādinā nava tikā, thavo cāti aṭṭhavīsatividhaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ uddiṭṭha’’nti –
ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသဟာရပဉ္စကနယအဋ္ဌာရသမူလပဒေသု ကတမာနိ ပဒာနိ မူလပဒာနိ ဟောန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ လောကေ နိယုတ္တော သဘာဝဓမ္မောတိ လောကိယော, လောကေ ဝာ ဝိဒူဟိ ဝိဒိတော သဘာဝောတိပိ လောကိယော, လောကိယော သဘာဝဓမ္မော အသ္သ ဝိသေသသုတ္တသ္သ အတ္ထီတိ တံ ဝိသေသသုတ္တံ လောကိယံ နာမ။ ဧသ နယော ‘‘လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒီသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဇာနာတီတိ ဉာဏံ, ဉာဏံ အသ္သ ဝိသေသသုတ္တသ္သ အတ္ထီတိ ဉာဏံ။ ဉာတဗ္ဗာတိ ဉေယ္ယာ, ဉေယ္ယာ အသ္သ ဝိသေသသုတ္တသ္သ အတ္ထီတိ ဉေယ္ယံ။ ဧသေဝ နယော – ‘‘ဉာဏဉ္စ ဉေယ္ယဉ္စာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဗ္ဗာနံ ပဌမံ ပသ္သတီတိ ဒသ္သနံ, ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ, ဒသ္သနံ အသ္သ ဝိသေသသုတ္တသ္သ အတ္ထီတိ ဒသ္သနံ။ ဘာဝနာ အသ္သ ဝိသေသသုတ္တသ္သ ပာဠိယာ အတ္ထီတိ ဘာဝနာ။ ‘‘ဒသ္သနဉ္စ ဘာဝနာ စာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သသ္သ အတ္တနော ဝစနန္တိ သကံ, သကံ ဝစနံ သကဝစနံ, ဘဂဝတော ဝစနန္တိ အတ္ထော။ ပရသ္သ ဝစနံ ပရဝစနံ။ ဝိသ္သဇ္ဇနီယော အသ္သ ဝိသေသသုတ္တသ္သ အတ္ထီတိ ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ နတ္ထိ ဝိသ္သဇ္ဇနီယော အသ္သ ဝိသေသသုတ္တသ္သာတိ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ကမ္မံ အသ္သ ဝိသေသသုတ္တသ္သ အတ္ထီတိ ကမ္မံ။ ဝိပာကော အသ္သ ပာဌသ္သ အတ္ထီတိ ဝိပာကော ။ သေသေသုပိ အသ္သတ္ထိအတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝာ လောကိယာဒိအတ္ထော မုခ္ယတ္ထော, တံဝာစကသုတ္တမ္ပိ ဌာန္ယူပစာရေန ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓာဒီနံ ဂုဏေ အဘိတ္ထဝတိ ဧတေန သုတ္တပ္ပဒေသေနာတိ ထဝော, သုတ္တပ္ပဒေသော။
Vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasahārapañcakanayaaṭṭhārasamūlapadesu katamāni padāni mūlapadāni hontīti pucchati. Loke niyutto sabhāvadhammoti lokiyo, loke vā vidūhi vidito sabhāvotipi lokiyo, lokiyo sabhāvadhammo assa visesasuttassa atthīti taṃ visesasuttaṃ lokiyaṃ nāma. Esa nayo ‘‘lokuttara’’ntiādīsupi veditabbo. Jānātīti ñāṇaṃ, ñāṇaṃ assa visesasuttassa atthīti ñāṇaṃ. Ñātabbāti ñeyyā, ñeyyā assa visesasuttassa atthīti ñeyyaṃ. Eseva nayo – ‘‘ñāṇañca ñeyyañcā’’ti etthāpi veditabbo. Nibbānaṃ paṭhamaṃ passatīti dassanaṃ, paṭhamamaggañāṇaṃ, dassanaṃ assa visesasuttassa atthīti dassanaṃ. Bhāvanā assa visesasuttassa pāḷiyā atthīti bhāvanā. ‘‘Dassanañca bhāvanā cā’’ti etthāpi esa nayo veditabbo. Sassa attano vacananti sakaṃ, sakaṃ vacanaṃ sakavacanaṃ, bhagavato vacananti attho. Parassa vacanaṃ paravacanaṃ. Vissajjanīyo assa visesasuttassa atthīti vissajjanīyaṃ. Natthi vissajjanīyo assa visesasuttassāti avissajjanīyaṃ. Kammaṃ assa visesasuttassa atthīti kammaṃ. Vipāko assa pāṭhassa atthīti vipāko. Sesesupi assatthiattho gahetabbo. Atha vā lokiyādiattho mukhyattho, taṃvācakasuttampi ṭhānyūpacārena vuttaṃ. Buddhādīnaṃ guṇe abhitthavati etena suttappadesenāti thavo, suttappadeso.
‘‘တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ လောကိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ လောကိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ လောကိယံ သာသနပဋ္ဌာနံ သုတ္တန္တိ ပုစ္ဆတိ။
‘‘Tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamaṃ suttaṃ lokiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ lokiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamaṃ suttaṃ lokiyaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ suttanti pucchati.
ဘိက္ခဝေ, ဓေနုယာ ထနေဟိ နိက္ခန္တံ သဇ္ဇုခီရံ နိက္ခန္တက္ခဏေ န မုစ္စတိ န ပရိဏမတိ ခီရဘာဝံ ပဇဟိတ္ဝာ ဒဓိဘာဝံ န ပာပုဏာတိ, တက္ကာဒိအမ္ဗိလသမာယောဂတော ပစ္ဆာ ခီရဘာဝံ ပဇဟတိ ဒဓိဘာဝံ ပာပုဏာတိ ဣဝ, ဧဝံ ယေန ဗာလေန ပာပံ ယံ ကမ္မံ ကတံ, တံ ကမ္မံ ကရဏက္ခဏေ တသ္သ ဗာလသ္သ အပာယဒုက္ခာဒိနိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန န ဝိပစ္စတိ။ ဒုတိယေ ပန ဝာ တတိယာဒိမ္ဟိ ဝာ အတ္တဘာဝေ ဝိပစ္စတိ။ ဘသ္မစ္ဆန္နော ဆာရိကာယ ပဋိစ္ဆန္နော ပာဝကော အဂ္ဂိ အက္ကန္တံ ဇနံ အက္ကမနက္ခဏေ န ဍဟတိ။ ဆာရိကံ ပန တာပေတ္ဝာ ကာလန္တရေ ဍဟတိ ဣဝ, ဧဝံ ယေန ဗာလေန ပာပံ ယံ ကမ္မံ ကတံ, တံ ကမ္မံ ကရဏက္ခဏေ တံ ဗာလံ အပာယဒုက္ခာဒိနိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန ဍဟာပေန္တံ ဟုတ္ဝာ န အန္ဝေတိ။ ဒုတိယေ ဝာ တတိယာဒိမ္ဟိ ဝာ အတ္တဘာဝေ အပာယဒုက္ခာဒိနိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန ဍဟာပေန္တံ ဟုတ္ဝာ ဍဟန္တံ တံ ဗာလံ တံ အန္ဝေတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘န ဟိ။ပေ.။ ပာဝကော’’တိ သုတ္တံ လောကိယေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကိယံ နာမ။
Bhikkhave, dhenuyā thanehi nikkhantaṃ sajjukhīraṃ nikkhantakkhaṇe na muccati na pariṇamati khīrabhāvaṃ pajahitvā dadhibhāvaṃ na pāpuṇāti, takkādiambilasamāyogato pacchā khīrabhāvaṃ pajahati dadhibhāvaṃ pāpuṇāti iva, evaṃ yena bālena pāpaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ kammaṃ karaṇakkhaṇe tassa bālassa apāyadukkhādinibbattāpanavasena na vipaccati. Dutiye pana vā tatiyādimhi vā attabhāve vipaccati. Bhasmacchanno chārikāya paṭicchanno pāvako aggi akkantaṃ janaṃ akkamanakkhaṇe na ḍahati. Chārikaṃ pana tāpetvā kālantare ḍahati iva, evaṃ yena bālena pāpaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ kammaṃ karaṇakkhaṇe taṃ bālaṃ apāyadukkhādinibbattāpanavasena ḍahāpentaṃ hutvā na anveti. Dutiye vā tatiyādimhi vā attabhāve apāyadukkhādinibbattāpanavasena ḍahāpentaṃ hutvā ḍahantaṃ taṃ bālaṃ taṃ anvetīti yojanā. Idaṃ ‘‘na hi…pe… pāvako’’ti suttaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
‘‘ဧတ္တကမေဝ လောကိယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရိမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပာကဋော။ ဣဒံ ‘‘စတ္တာရိမာနိ။ပေ.။ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ သုတ္တံ လောကိယေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကိယံ နာမ။
‘‘Ettakameva lokiya’’nti vattabbattā ‘‘cattārimānī’’tiādi vuttaṃ. Attho pākaṭo. Idaṃ ‘‘cattārimāni…pe… kāḷapakkheva candimā’’ti suttaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
‘‘ဧဝံ ဒုဝိဓံယေဝ လောကိယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ, လောကဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပာကဋော။ ဣဒံ ‘‘အဋ္ဌိမေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ လောကိယေသု အဋ္ဌဝိဓေသု အတ္ထေသု ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကိယံ နာမ။
‘‘Evaṃ duvidhaṃyeva lokiya’’nti vattabbattā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā’’tiādi vuttaṃ. Attho pākaṭo. Idaṃ ‘‘aṭṭhime’’tiādikaṃ suttaṃ lokiyesu aṭṭhavidhesu atthesu vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
နာနာဝိဓံ လောကိယံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ သုတ္တံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သုတ္တေသု။
Nānāvidhaṃ lokiyaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ lokuttara’’nti vattabbattā ‘‘tattha katamaṃ lokuttara’’ntiādi vuttaṃ . Ito paresupi esa nayo veditabbo. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu suttesu.
ဆေကေန သာရထိနာ သုဒန္တာ အသ္သာ သမထင္ဂတာ ယထာ, ဧဝံ ပဟီနမာနသ္သ ပဟီနနဝဝိဓမာနသ္သ ယသ္သ အနာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဆဗ္ဗိဓာနိ စက္ခုန္ဒ္ရိယာဒီနိ သမထင္ဂတာနိ။ တာဒိနော တာဒိလက္ခဏေန သမန္နာဂတသ္သ အနာသဝသ္သ တသ္သ ဘိက္ခုနော ဒေဝာပိ မနုသ္သာပိ ပိဟယန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယသ္သိန္ဒ္ရိယာနီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ လောကုတ္တရေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကုတ္တရံ နာမ။
Chekena sārathinā sudantā assā samathaṅgatā yathā, evaṃ pahīnamānassa pahīnanavavidhamānassa yassa anāsavassa bhikkhuno indriyāni chabbidhāni cakkhundriyādīni samathaṅgatāni. Tādino tādilakkhaṇena samannāgatassa anāsavassa tassa bhikkhuno devāpi manussāpi pihayantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yassindriyānī’’tiādikaṃ suttaṃ lokuttare atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokuttaraṃ nāma.
‘‘ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဉ္စိမာနိ ဘိက္ခဝေ ဣန္ဒ္ရိယာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ‘‘ပဉ္စိမာနီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တမ္ပိ လောကုတ္တရေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကုတ္တရံ နာမ။ (၁)
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘pañcimāni bhikkhave indriyānī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘pañcimānī’’tiādikaṃ suttampi lokuttare atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokuttaraṃ nāma. (1)
‘‘လဒ္ဓာန မာနုသတ္တံ ဒ္ဝေ, ကိစ္စံ အကိစ္စမေဝ စာ’’တိအာဒိကာ ဒ္ဝေ ဂာထာ ဝုတ္တာ။ ဣဟ ဂာထာသု ‘‘သုကိစ္စံ စေဝ ပုညာနီ’’တိ ယံ ဂာထာပဒဉ္စ ‘‘ပုညာနိ ကရိတ္ဝာန, သဂ္ဂာ သဂ္ဂံ ဝဇန္တိ ကတပုညာ’’တိ ယံ ဂာထာပဒဉ္စ ဝုတ္တံ, ဣဒံ ဂာထာပဒံ လောကိယေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကိယံ နာမ။
‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva cā’’tiādikā dve gāthā vuttā. Iha gāthāsu ‘‘sukiccaṃ ceva puññānī’’ti yaṃ gāthāpadañca ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti yaṃ gāthāpadañca vuttaṃ, idaṃ gāthāpadaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
ဣဟ ဂာထာသု ‘‘သံယောဇနဝိပ္ပဟာနံ ဝာ’’တိ ယံ ဂာထာပဒဉ္စ ‘‘သံယောဇနဝိပ္ပဟာနာ, ဇရာမရဏာ ဝိပ္ပမုစ္စန္တီ’’တိ ယံ ဂာထာပဒဉ္စ ဝုတ္တံ, ဣဒံ ဂာထာပဒံ ဝုတ္တနယေန လောကုတ္တရံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘လဒ္ဓာနာ’’တိအာဒိကံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ။
Iha gāthāsu ‘‘saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti yaṃ gāthāpadañca ‘‘saṃyojanavippahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti yaṃ gāthāpadañca vuttaṃ, idaṃ gāthāpadaṃ vuttanayena lokuttaraṃ nāma. Idaṃ ‘‘laddhānā’’tiādikaṃ vuttappakārena lokiyañca lokuttarañca.
ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အာဟာရေ အာဟာရပဋိဗဒ္ဓေ ဆန္ဒရာဂေ သတိ နာမရူပသ္သ အဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ‘‘ဝိညာဏေ။ပေ.။ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တနယေန လောကိယံ နာမ။ ‘‘ဝိညာဏေ။ပေ.။ နိရောဓော’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ လောကုတ္တရံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘ဝိညာဏေ စေ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ လောကိယေ အတ္ထေ စ လောကုတ္တရေ အတ္ထေ စ ဧကဒေသဝသေန ဝာစကဉာပကဝသေန ပဝတ္တနတော လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ။ (၂)
Bhikkhave, viññāṇe āhāre āhārapaṭibaddhe chandarāge sati nāmarūpassa avakkanti hoti. ‘‘Viññāṇe…pe… hotī’’ti idaṃ vuttanayena lokiyaṃ nāma. ‘‘Viññāṇe…pe… nirodho’’ti idaṃ suttaṃ lokuttaraṃ nāma. Idaṃ ‘‘viññāṇe ce bhikkhave’’tiādikaṃ suttaṃ lokiye atthe ca lokuttare atthe ca ekadesavasena vācakañāpakavasena pavattanato lokiyañca lokuttarañca. (2)
၁၁၃. သတ္တလောကေ သဗ္ဗာ ဒိသာ အနုပရိဂမ္မ က္ဝစိ ဒိသာယံ စေတသာ အတ္တနာ အတ္တတော ပိယတရံ အညံ နေဝ အဇ္ဈဂာ, အတ္တာဝ ပိယတရော ယထာ , ဧဝံ ပရေသံ သတ္တာနံ ပုထု ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္တာဝ ပိယော ပိယတရော, တသ္မာ အတ္တနောဝ ပိယတရတ္တာ အတ္တကာမော အတ္တနော ဟိတကာမော ပဏ္ဍိတော သတ္တလောကော အတ္တာနံ ဥပမံ ကတ္ဝာ ပရံ န ဟိံသေ န ဟိံသေယ္ယာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘သဗ္ဗာ ဒိသာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သတ္တေသု ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ နာမ။
113. Sattaloke sabbā disā anuparigamma kvaci disāyaṃ cetasā attanā attato piyataraṃ aññaṃ neva ajjhagā, attāva piyataro yathā , evaṃ paresaṃ sattānaṃ puthu visuṃ visuṃ attāva piyo piyataro, tasmā attanova piyatarattā attakāmo attano hitakāmo paṇḍito sattaloko attānaṃ upamaṃ katvā paraṃ na hiṃse na hiṃseyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘sabbā disā’’tiādikaṃ suttaṃ sattesu vācakañāpakabhāvena pavattanato sattādhiṭṭhānaṃ nāma.
ယေ ကေစိ ခီဏာသဝာ ပုဂ္ဂလာ ဘူတာဝ န ဘဝိသ္သန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ခီဏာသဝာ ပုဂ္ဂလာ ဒေဟံ အတ္တဘာဝံ ပဟာယ နိဗ္ဗာနံ ဂမိသ္သန္တိ။ ယေ စ ပုထုဇ္ဇနာဒယော သတ္တာ ပုနဗ္ဘဝေသု ဘဝိသ္သန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ပုထုဇ္ဇနာဒယော သတ္တာ ဒေဟံ အတ္တဘာဝံ ပဟာယ ပရလောကံ ဂမိသ္သန္တိ, တံ သဗ္ဗဇာနိံ သဗ္ဗသ္သ သတ္တသ္သ ဟာနိံ မရဏံ, ဝိနာသံ ဝာ ကုသလော ယော ပုဂ္ဂလော ဝိဇာနာတိ, သော ကုသလော ပုဂ္ဂလော တံ သဗ္ဗဇာနိံ ဝိဒိတ္ဝာ အာတာပိယော ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရေယ္ယာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယေ ကေစီ’’တိအာဒိကံ ဝုတ္တနယေန သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။
Ye keci khīṇāsavā puggalā bhūtāva na bhavissanti, sabbe te khīṇāsavā puggalā dehaṃ attabhāvaṃ pahāya nibbānaṃ gamissanti. Ye ca puthujjanādayo sattā punabbhavesu bhavissanti, sabbe te puthujjanādayo sattā dehaṃ attabhāvaṃ pahāya paralokaṃ gamissanti, taṃ sabbajāniṃ sabbassa sattassa hāniṃ maraṇaṃ, vināsaṃ vā kusalo yo puggalo vijānāti, so kusalo puggalo taṃ sabbajāniṃ viditvā ātāpiyo brahmacariyaṃ careyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘ye kecī’’tiādikaṃ vuttanayena sattādhiṭṭhānaṃ.
သတ္တဟိ အင္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကလ္ယာဏမိတ္တံ ယာဝဇီဝံ ကုသလေန ပုဂ္ဂလေန န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ကတမေဟိ သတ္တဟိ? ပရိသုဒ္ဓသီလသမ္ပတ္တိပရိသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိသမ္ပတ္တီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ပိယော စ ပိယာယိတဗ္ဗော စ ဟောတိ, ပာသာဏဆတ္တံ ဝိယ ဂရု စ ဟောတိ, သမ္ဘာဝေတဗ္ဗတာယ ဘာဝနီယော စ ဟောတိ, ‘‘ကာလေန ဝဒာမိ, နော အကာလေနာ’’တိအာဒိကေ ပဉ္စဓမ္မေ အတ္တနိ ဥပဋ္ဌာပေတ္ဝာ သဗ္ရဟ္မစာရီနံ ဝာ သိသ္သာနံ ဝာ ဝိနိစ္ဆယဥလ္လုမ္ပနဩဝာဒဒာနဘာဝေ ဌတ္ဝာ ဝတ္တာ စ ဟောတိ, သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ ဝာ သိသ္သာဒီဟိ ဝာ ဝုစ္စမာနော သုဝစော ဟုတ္ဝာ တေသံ ဝစနက္ခမော စ ဟောတိ, သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒာဒိဂမ္ဘီရံ ဝာ အညံ ဂမ္ဘီရံ ဝာ ကထံ ကတ္တာ စ ဟောတိ, ဓမ္မဝိနယာဒိဝသေနေဝ ဒီပနတော အဋ္ဌာနေ စ န နိယောဇကော ဟောတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အင္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကလ္ယာဏမိတ္တံ ယာဝဇီဝံ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ‘‘သတ္တဟီ’’တိအာဒိဝစနံ ဘဂဝာ အဝောစ။ ဣဒံ ‘‘သတ္တဟီ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ သုဂတော ဝတ္ဝာ အထာပရံ ဧတံ ဂာထာဝစနံ သတ္ထာ အဝောစ။ ကိံ အဝောစ?
Sattahi aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ yāvajīvaṃ kusalena puggalena na vijahitabbaṃ. Katamehi sattahi? Parisuddhasīlasampattiparisuddhadiṭṭhisampattīhi samannāgatattā piyo ca piyāyitabbo ca hoti, pāsāṇachattaṃ viya garu ca hoti, sambhāvetabbatāya bhāvanīyo ca hoti, ‘‘kālena vadāmi, no akālenā’’tiādike pañcadhamme attani upaṭṭhāpetvā sabrahmacārīnaṃ vā sissānaṃ vā vinicchayaullumpanaovādadānabhāve ṭhatvā vattā ca hoti, sabrahmacārīhi vā sissādīhi vā vuccamāno suvaco hutvā tesaṃ vacanakkhamo ca hoti, saccapaṭiccasamuppādādigambhīraṃ vā aññaṃ gambhīraṃ vā kathaṃ kattā ca hoti, dhammavinayādivaseneva dīpanato aṭṭhāne ca na niyojako hoti. Imehi sattahi aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ yāvajīvaṃ na vijahitabbaṃ. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādivacanaṃ bhagavā avoca. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādikaṃ vacanaṃ sugato vatvā athāparaṃ etaṃ gāthāvacanaṃ satthā avoca. Kiṃ avoca?
‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော။
‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;
ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ န စဋ္ဌာနေ နိယောဇကော။
Gambhīrañca kathaṃ kattā, na caṭṭhāne niyojako;
တံ မိတ္တံ မိတ္တကာမေန၊ ယာဝဇီဝမ္ပိ သေဝိယ’’န္တိ။ –
Taṃ mittaṃ mittakāmena, yāvajīvampi seviya’’nti. –
ဧတံ ဂာထာဝစနံ သတ္ထာ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ‘‘န စ အဋ္ဌာနယောဇကော’’တိ ပာဌော အတ္ထိ။ ဣဒံ ‘‘သတ္တဟီ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။
Etaṃ gāthāvacanaṃ satthā avocāti yojanā. ‘‘Na ca aṭṭhānayojako’’ti pāṭho atthi. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādikaṃ vacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.
လောကေ ယံ ကာမသုခဉ္စ ယံ ဣဒံ ဒိဝိယံ သုခဉ္စ အတ္ထိ, ဧတေ ကာမသုခဒိဝိယသုခာ တဏ္ဟာက္ခယသုခသ္သ သောဠသိံ ကလံ န အဂ္ဃန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယဉ္စာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။
Loke yaṃ kāmasukhañca yaṃ idaṃ diviyaṃ sukhañca atthi, ete kāmasukhadiviyasukhā taṇhākkhayasukhassa soḷasiṃ kalaṃ na agghantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yañcā’’tiādikaṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.
ယတ္ထ နိဗ္ဗာနေ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတံ အသောကံ ဝိရဇံ ခေမံ တံ နိဗ္ဗာနံ သုသုခံ ဝတာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘သုသုခ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တမ္ပိ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ (၃)
Yattha nibbāne dukkhaṃ nirujjhati, sammāsambuddhadesitaṃ asokaṃ virajaṃ khemaṃ taṃ nibbānaṃ susukhaṃ vatāti yojanā. Idaṃ ‘‘susukha’’ntiādikaṃ suttampi dhammādhiṭṭhānaṃ. (3)
တီသု ဘဝေသု သတ္တာနံ ဇနနတော တဏ္ဟာသင္ခာတံ မာတရဉ္စ, ပိတရံ နိသ္သာယ မာနသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇနတော မာနသင္ခာတံ ပိတရဉ္စ, ရဋ္ဌေ လောကော ရဋ္ဌိသ္သရံ ရာဇာနံ ဘဇတိ ဝိယ ဒ္ဝိန္နံ သသ္သတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီနံ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတေဟိ ဘဇနီယတ္တာ သသ္သတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသင္ခာတေ ခတ္တိယေ ဒ္ဝေ ရာဇာနော စ, အာယသာဓကော ပုရိသော ရဋ္ဌေ အတ္ထံ အနုစရတိ ဣဝ နန္ဒိရာဂသ္သ ဒ္ဝာဒသာယတနေ အနုစရဏတော နန္ဒိရာဂသင္ခာတေန အနုစရဏေန သဟ ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ ဒ္ဝာဒသာယတနသင္ခာတံ ရဋ္ဌဉ္စ ခီဏာသဝော ယော ဗ္ရာဟ္မဏော ဟနတိ, သော ဗ္ရာဟ္မဏော ဟန္တ္ဝာ အနီဃော နိဒ္ဒုက္ခော ဟုတ္ဝာ ယာတီတိ ယောဇနာ။ ဣဟ ‘‘မာတရ’’န္တိအာဒိဂာထာယံ ‘‘မာတရံ။ပေ.။ ဟန္တ္ဝာ’’တိ ဣဒံ ဂာထာဝစနံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ‘‘အနီဃော ယာတိ ဗ္ရာဟ္မဏော’’တိ ဣဒံ ဂာထာဝစနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ‘‘မာတရ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။
Tīsu bhavesu sattānaṃ jananato taṇhāsaṅkhātaṃ mātarañca, pitaraṃ nissāya mānassa uppajjanato mānasaṅkhātaṃ pitarañca, raṭṭhe loko raṭṭhissaraṃ rājānaṃ bhajati viya dvinnaṃ sassatucchedadiṭṭhīnaṃ sabbadiṭṭhigatehi bhajanīyattā sassatucchedadiṭṭhisaṅkhāte khattiye dve rājāno ca, āyasādhako puriso raṭṭhe atthaṃ anucarati iva nandirāgassa dvādasāyatane anucaraṇato nandirāgasaṅkhātena anucaraṇena saha pavattanaṭṭhānaṃ dvādasāyatanasaṅkhātaṃ raṭṭhañca khīṇāsavo yo brāhmaṇo hanati, so brāhmaṇo hantvā anīgho niddukkho hutvā yātīti yojanā. Iha ‘‘mātara’’ntiādigāthāyaṃ ‘‘mātaraṃ…pe… hantvā’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. ‘‘Anīgho yāti brāhmaṇo’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ ‘‘mātara’’ntiādikaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.
‘‘စတ္တာရောမေ ဘိက္ခဝေ ဣဒ္ဓိပာဒာ’’တိ ဣဒံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ သော စတူဟိ ဣဒ္ဓိပာဒေဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကာယေပိ ကရဇကာယေပိ စိတ္တံ ပာဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ သမောဒဟတိ ပက္ခိပတိ, သော ပုဂ္ဂလော ဒိသ္သမာနကာယေန ဂန္တုကာမော ကရဇကာယဂတိကံ ပာဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟတိ။ စိတ္တေပိ ပာဒကဇ္ဈာနစိတ္တေပိ ကာယံ ကရဇကာယံ သမောဒဟတိ ပက္ခိပတိ, သော ပုဂ္ဂလော သီဃံ အညံ ဂန္တုကာမော ပာဒကဇ္ဈာနစိတ္တဂတိကံ ကရဇကာယံ အဓိဋ္ဌဟတိ။ ကာယေ ကရဇကာယေ သုခသညဉ္စ သုခဝိဟာရသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ လဟုဂမနသညဉ္စ ဩက္ကမိတ္ဝာ အညံ ဂမနေယ္ယံ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဧကစိတ္တက္ခဏေနေဝ စ ဂန္တ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ‘‘သော’’တိအာဒိကံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ‘‘စတ္တာရောမေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။ (၄)
‘‘Cattārome bhikkhave iddhipādā’’ti idaṃ suttappadesavacanaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. So catūhi iddhipādehi samannāgato puggalo kāyepi karajakāyepi cittaṃ pādakajjhānacittaṃ samodahati pakkhipati, so puggalo dissamānakāyena gantukāmo karajakāyagatikaṃ pādakajjhānacittaṃ adhiṭṭhahati. Cittepi pādakajjhānacittepi kāyaṃ karajakāyaṃ samodahati pakkhipati, so puggalo sīghaṃ aññaṃ gantukāmo pādakajjhānacittagatikaṃ karajakāyaṃ adhiṭṭhahati. Kāye karajakāye sukhasaññañca sukhavihārasaññañca lahusaññañca lahugamanasaññañca okkamitvā aññaṃ gamaneyyaṃ icchitaṭṭhānaṃ ekacittakkhaṇeneva ca gantvā upasampajja viharati. Idaṃ ‘‘so’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ ‘‘cattārome’’tiādikaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca. (4)
၁၁၄. ယံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ လောကုတ္တရံ လောကံ ဥတ္တရိတ္ဝာ အဘိဘဝိတ္ဝာ ဌိတံ, ယေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ဘဂဝာ ‘‘သဗ္ဗညူ’’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္သ သဗ္ဗညုတညာဏသ္သ ပရိဟာနံ နတ္ထိ, တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ သဗ္ဗကာလေ ဇာနိတုံ အာဝဇ္ဇနကာလေ ပဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယံ တ’’န္တိအာဒိကံ ဉာဏေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေနပိ ပဝတ္တနတော ဉာဏံ နာမ။
114. Yaṃ sabbaññutañāṇaṃ lokuttaraṃ lokaṃ uttaritvā abhibhavitvā ṭhitaṃ, yena sabbaññutaññāṇena bhagavā ‘‘sabbaññū’’ti vuccati, tassa sabbaññutaññāṇassa parihānaṃ natthi, taṃ sabbaññutaññāṇaṃ sabbakāle jānituṃ āvajjanakāle pavattatīti yojanā. Idaṃ ‘‘yaṃ ta’’ntiādikaṃ ñāṇe atthe vācakañāpakabhāvenapi pavattanato ñāṇaṃ nāma.
ယာယ နိဗ္ဗာနဂာမိနိယာ မဂ္ဂပညာယ ဇာတိမရဏသင္ခယံ ပဇာနာတိ, သာ နိဗ္ဗာနဂာမိနီ မဂ္ဂပညာ သဗ္ဗာဟိ လောကိယာဟိ ပညာဟိ သေဋ္ဌာ ပသတ္ထာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ပညာ ဟီ’’တိအာဒိကံ ဝုတ္တနယေန ဉာဏံ နာမ။
Yāya nibbānagāminiyā maggapaññāya jātimaraṇasaṅkhayaṃ pajānāti, sā nibbānagāminī maggapaññā sabbāhi lokiyāhi paññāhi seṭṭhā pasatthāti yojanā. Idaṃ ‘‘paññā hī’’tiādikaṃ vuttanayena ñāṇaṃ nāma.
‘‘ဓောတက, ဝော တုမ္ဟာကံ သန္တိံ အဟံ ကိတ္တယိသ္သာမီ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။ ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဒုက္ခာဒိဓမ္မေ ဝာ အတ္တဘာဝေ ဝာ သတော အနိစ္စာနုပသ္သနာဒိသတိသမ္ပန္နော ဟုတ္ဝာ စရံ စရန္တော ယောဂာဝစရော အနီတိဟံ ယံ သန္တိံ ယံ နိဗ္ဗာနံ အရိယမဂ္ဂေန ဝိဒိတ္ဝာ လောကေ သံသာရလောကေ ဝိသတ္တိကံ ဝိသပ္ပကံ တဏ္ဟံ တရေ တရေယ္ယာ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
‘‘Dhotaka, vo tumhākaṃ santiṃ ahaṃ kittayissāmī’’ti bhagavā avoca. ‘‘Diṭṭhe dhamme dukkhādidhamme vā attabhāve vā sato aniccānupassanādisatisampanno hutvā caraṃ caranto yogāvacaro anītihaṃ yaṃ santiṃ yaṃ nibbānaṃ ariyamaggena viditvā loke saṃsāraloke visattikaṃ visappakaṃ taṇhaṃ tare tareyyā’’ti bhagavā avoca.
ဓောတကော ဘဂဝန္တံ ဝဒတိ ‘‘မဟေသိ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒီ ဧသနသီလ, ဂောတမ, သတော ‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ’တိအာဒိသရဏသမ္ပန္နော ဟုတ္ဝာ စရံ စရန္တော ယောဂာဝစရော ဥတ္တမံ ယံ သန္တိံ ယံ နိဗ္ဗာနံ အရိယမဂ္ဂေန ဝိဒိတ္ဝာ လောကေ သံသာရလောကေ ဝိသတ္တိကံ တဏ္ဟံ တရေ တရေယ္ယာတိ တဉ္စ ဝစနံ တဉ္စ သန္တိံ နိဗ္ဗာနံ အဟံ အဘိနန္ဒာမိ အဘိပတ္ထယာမိ, မဟေသိ တ္ဝံ, ယဉ္စ သမ္ပဇာနာသီ’’တိ ဓောတကော ဘဂဝန္တံ ဝဒတိ။
Dhotako bhagavantaṃ vadati ‘‘mahesi mahante sīlakkhandhādī esanasīla, gotama, sato ‘sabbe saṅkhārā aniccā’tiādisaraṇasampanno hutvā caraṃ caranto yogāvacaro uttamaṃ yaṃ santiṃ yaṃ nibbānaṃ ariyamaggena viditvā loke saṃsāraloke visattikaṃ taṇhaṃ tare tareyyāti tañca vacanaṃ tañca santiṃ nibbānaṃ ahaṃ abhinandāmi abhipatthayāmi, mahesi tvaṃ, yañca sampajānāsī’’ti dhotako bhagavantaṃ vadati.
‘‘ဓောတကာ’’တိ အာလပိတ္ဝာ ဘဂဝာ ဓောတကံ အဝောစ။ ‘‘ဥဒ္ဓံ အနာဂတံ ဥပရိ အဓော အတီတံ ဟေဋ္ဌာ စ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပရိတော စ လောကေ သံသာရလောကေ ဧတံ တဏ္ဟံ ဘဝာဘဝာယ ခုဒ္ဒကဘဝမဟန္တဘဝတ္ထာယ သင္ဂော လဂ္ဂောတိ ဝိဒိတ္ဝာ ဝိစရန္တော တ္ဝံ တဏ္ဟံ မာကာသိ မာ အကာသီ’’တိ ဘဂဝာ ဓောတကံ အဝောစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ကိတ္တယိသ္သာမီ’’တိအာဒိကံ ဉေယ္ယေ ဝိသယေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉေယ္ယံ နာမ။
‘‘Dhotakā’’ti ālapitvā bhagavā dhotakaṃ avoca. ‘‘Uddhaṃ anāgataṃ upari adho atītaṃ heṭṭhā ca tiriyañcāpi majjhe paccuppannaṃ parito ca loke saṃsāraloke etaṃ taṇhaṃ bhavābhavāya khuddakabhavamahantabhavatthāya saṅgo laggoti viditvā vicaranto tvaṃ taṇhaṃ mākāsi mā akāsī’’ti bhagavā dhotakaṃ avocāti yojanā. Idaṃ ‘‘kittayissāmī’’tiādikaṃ ñeyye visaye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñeyyaṃ nāma.
‘‘ဧတ္တကမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတုန္နံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခဝေ, စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အရိယဘာဝကရာနံ သစ္စာနံ အနနုဗောဓာ အဗုဇ္ဈနေန အပ္ပဋိဝေဓာ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန ဧဝံ ဣမိနာ ကာရဏေန မမဉ္စေဝ တုမ္ဟာကဉ္စ ဒီဃမဒ္ဓာနံ ဣဒံ သန္ဓာဝိတံ သန္ဓာဝနံ, ဣဒံ သံသရိတံ သံသရဏံ အဟောသီတိ, ဘိက္ခဝေ, အဇ္ဇ တယိဒံ တံ ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ မယာ အနုဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ။ပေ.။ တယိဒံ တံ ဣဒံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ အရိယသစ္စံ မယာ အနုဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ, မမ ဘဝတဏ္ဟာ ဥစ္ဆိန္နာ, ဘဝနေတ္တိ တဏ္ဟာ ခီဏာ, ဣဒာနိ မမ ပုနဗ္ဘဝော နတ္ထိ, ဣတိ ဣဒံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိကံ ဘဂဝာ အဝောစ, သုဂတော ဣဒံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိကံ ဝတ္ဝာ အထာပရံ ဧတံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိဂာထာဝစနံ သတ္ထာ အဝောစာတိ ယောဇေတ္ဝာ ဂာထာယဉ္စ တထေဝ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိကံ ဝုတ္တနယေန ဉေယ္ယံ နာမ။ (၅)
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘catunnaṃ bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, catunnaṃ ariyasaccānaṃ ariyabhāvakarānaṃ saccānaṃ ananubodhā abujjhanena appaṭivedhā appaṭivijjhanena evaṃ iminā kāraṇena mamañceva tumhākañca dīghamaddhānaṃ idaṃ sandhāvitaṃ sandhāvanaṃ, idaṃ saṃsaritaṃ saṃsaraṇaṃ ahosīti, bhikkhave, ajja tayidaṃ taṃ idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ mayā anubuddhaṃ paṭividdhaṃ…pe… tayidaṃ taṃ idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ mayā anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, mama bhavataṇhā ucchinnā, bhavanetti taṇhā khīṇā, idāni mama punabbhavo natthi, iti idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ bhagavā avoca, sugato idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ vatvā athāparaṃ etaṃ ‘‘catunna’’ntiādigāthāvacanaṃ satthā avocāti yojetvā gāthāyañca tatheva yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ vuttanayena ñeyyaṃ nāma. (5)
‘‘ရူပံ အနိစ္စံ။ပေ.။ ဝိညာဏံ အနိစ္စ’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တံ ဉေယ္ယေ ရူပာဒိဓမ္မေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉေယ္ယံ နာမ။
‘‘Rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ anicca’’nti idaṃ suttaṃ ñeyye rūpādidhamme vācakañāpakabhāvena pavattanato ñeyyaṃ nāma.
ဧဝံ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ဇာနံ ဇာနန္တော ဧဝံ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ပသ္သံ ပသ္သန္တော အရိယသာဝကော အရိယသ္သ ဘဂဝတော သာဝကော ‘‘ဣဒံ ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိ ရူပံ ပသ္သတိ, ‘‘အယံ ဝေဒနာ အနိစ္စာ’’တိ ဝေဒနံ ပသ္သတိ, ‘‘အယံ သညာ အနိစ္စာ’’တိ သညံ ပသ္သတိ, ‘‘ဣမေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ’’တိ သင္ခာရေ ပသ္သတိ, ‘‘ဣဒံ ဝိညာဏံ အနိစ္စ’’န္တိ ဝိညာဏံ ပသ္သတိ။ ဣတိ ဣဒံ သုတ္တံ ရူပာဒိပသ္သနေ ဉာဏေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉာဏံ နာမ။
Evaṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena jānaṃ jānanto evaṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena passaṃ passanto ariyasāvako ariyassa bhagavato sāvako ‘‘idaṃ rūpaṃ anicca’’nti rūpaṃ passati, ‘‘ayaṃ vedanā aniccā’’ti vedanaṃ passati, ‘‘ayaṃ saññā aniccā’’ti saññaṃ passati, ‘‘ime saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhāre passati, ‘‘idaṃ viññāṇaṃ anicca’’nti viññāṇaṃ passati. Iti idaṃ suttaṃ rūpādipassane ñāṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇaṃ nāma.
သော ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ပသ္သန္တော အရိယသာဝကော ရူပေန ရူပရာဂေန ပရိမုစ္စတိ။ပေ.။ ဝိညာဏမ္ဟာ ဝိညာဏရာဂမ္ဟာ ပရိမုစ္စတီတိ ဒုက္ခသ္မာ ပရိမုစ္စတီတိ အဟံ ဝဒာမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘သော ပရိမုစ္စတီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဉာဏေ စ ဉေယ္ယေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉာဏဉ္စ ဉေယ္ယဉ္စ ဟောတိ။
So ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena passanto ariyasāvako rūpena rūparāgena parimuccati…pe… viññāṇamhā viññāṇarāgamhā parimuccatīti dukkhasmā parimuccatīti ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ ‘‘so parimuccatī’’tiādikaṃ suttaṃ ñāṇe ca ñeyye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇañca ñeyyañca hoti.
သဗ္ဗေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပစ္စယေဟိ သင္ခရိတတ္တာ သင္ခာရာ အာဒိအန္တဝန္တဘာဝတော, အနိစ္စန္တိကဘာဝတော, တာဝကာလိကဘာဝတော စ ခဏပရိတ္တဘာဝတော အနိစ္စာ ဘဝန္တိ။ ဣဒံ ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဝုတ္တနယေန ဉေယ္ယံ နာမ။ ယဒာ ဝိပသ္သနာကရဏကာလေ ပညာယ ဝိပသ္သနာပညာယ ပသ္သတိ အနိစ္စတာဒိကံ ပသ္သတိ။ ဣဒံ ‘‘ယဒာ ပညာယ ပသ္သတီ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဉာဏံ နာမ။ အထ ပသ္သနက္ခဏေ ဒုက္ခေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဝိပသ္သကော နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ပုဂ္ဂလော ဒုက္ခာဒိဇာနနာဒိဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, ဧသော စတုသစ္စပဋိဝေဓော ဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ မဂ္ဂောတိ။ ဣဒံ ‘‘အထာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဉာဏဉ္စ ဉေယ္ယဉ္စ ဟောတိ။
Sabbe pañcakkhandhā paccayehi saṅkharitattā saṅkhārā ādiantavantabhāvato, aniccantikabhāvato, tāvakālikabhāvato ca khaṇaparittabhāvato aniccā bhavanti. Idaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti suttappadesavacanaṃ vuttanayena ñeyyaṃ nāma. Yadā vipassanākaraṇakāle paññāya vipassanāpaññāya passati aniccatādikaṃ passati. Idaṃ ‘‘yadā paññāya passatī’’ti suttappadesavacanaṃ ñāṇaṃ nāma. Atha passanakkhaṇe dukkhe pañcakkhandhe vipassako nibbindati, nibbindanto puggalo dukkhādijānanādivasena cattāri saccāni paṭivijjhati, eso catusaccapaṭivedho visuddhiyā visuddhatthāya maggoti. Idaṃ ‘‘athā’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñāṇañca ñeyyañca hoti.
သောဏာတိ သောဏံ အာလပတိ။ သမဏာ ဗာဟိရကသမဏာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဇာတိဗ္ရာဟ္မဏာ အနိစ္စေန ရူပေန, ဒုက္ခေန ရူပေန, ဝိပရိဏာမဓမ္မေန ရူပေန ‘‘အဟံ ပရေဟိ သေယ္ယော ဥတ္တမော အသ္မီ’’တိ ဝာ သမနုပသ္သန္တိ, ‘‘အဟံ ပရေန သဒိသော သမာနော အသ္မီ’’တိ ဝာ သမနုပသ္သန္တိ, ‘‘အဟံ ပရတော ဟီနော လာမကော အသ္မီ’’တိ ဝာ သမနုပသ္သန္တိ, ယထာဘူတသ္သ အဒသ္သနာ အညတ္ရ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ အညံ ကိံ နာမ ကာရဏံ သိယာ, ယထာဘူတံ အဒသ္သနတော တာဝ သမနုပသ္သနသ္သ အညံ ကာရဏံ နတ္ထိ, ယထာဘူတံ အဒသ္သနမေဝ ကာရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနိစ္စာယ ဝေဒနာယာ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန ဝုတ္တနယာနုသာရေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဉေယ္ယံ နာမ။ ‘‘ယေ စ ခော ကေစီ’’တိအာဒိကော သုက္ကပက္ခော ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ‘‘ယေ စ ခော’’တိအာဒိကံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဉာဏံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဉာဏေ စ ဉေယ္ယေ စ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉာဏဉ္စ ဉေယ္ယဉ္စ ဟောတိ။ (၆)
Soṇāti soṇaṃ ālapati. Samaṇā bāhirakasamaṇā brāhmaṇā jātibrāhmaṇā aniccena rūpena, dukkhena rūpena, vipariṇāmadhammena rūpena ‘‘ahaṃ parehi seyyo uttamo asmī’’ti vā samanupassanti, ‘‘ahaṃ parena sadiso samāno asmī’’ti vā samanupassanti, ‘‘ahaṃ parato hīno lāmako asmī’’ti vā samanupassanti, yathābhūtassa adassanā aññatra vajjetvā aññaṃ kiṃ nāma kāraṇaṃ siyā, yathābhūtaṃ adassanato tāva samanupassanassa aññaṃ kāraṇaṃ natthi, yathābhūtaṃ adassanameva kāraṇanti veditabbaṃ. ‘‘Aniccāya vedanāyā’’tiādīsupi iminā vuttanayena vuttanayānusārena yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñeyyaṃ nāma. ‘‘Ye ca kho kecī’’tiādiko sukkapakkho pana vuttavipariyāyena veditabbo. Idaṃ ‘‘ye ca kho’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñāṇaṃ nāma. Idaṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādikaṃ suttaṃ ñāṇe ca ñeyye ca atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇañca ñeyyañca hoti. (6)
နာနာဝိဓံ ဉာဏဉ္စ ဉေယ္ယဉ္စ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ ဒသ္သန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒသ္သန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု လောကိယာဒီသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု သာသနပဋ္ဌာနေသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ ဒသ္သနံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။
Nānāvidhaṃ ñāṇañca ñeyyañca sāsanapaṭṭhānasuttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ dassana’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ dassana’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu lokiyādīsu aṭṭhavīsatividhesu sāsanapaṭṭhānesu suttesu katamaṃ suttaṃ dassanaṃ nāmāti pucchati.
၁၁၅. ဂမ္ဘီရပညေန သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန သုဒေသိတာနိ သင္ခေပဝိတ္ထာရာဒီဟိ တေဟိ တေဟိ နယေဟိ သုဋ္ဌု ဒေသိတာနိ အရိယသစ္စာနိ ယေ ဘာဝိတဘာဝနာ အရိယပုဂ္ဂလာ ပညာဩဘာသေန ဝိဘာဝယန္တိ, တေ ဘာဝိတဘာဝနာ အရိယပုဂ္ဂလာ ဒေဝရဇ္ဇစက္ကဝတ္တိရဇ္ဇာဒိပမာဒဋ္ဌာနံ အာဂမ္မ ဘုသံ ပမတ္တာ ကိဉ္စာပိ ဟောန္တိ, တထာပိ တေ ဘာဝိတဘာဝနာ အရိယပုဂ္ဂလာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင္ခာရဝိညာဏသ္သ နိရောဓေန အဋ္ဌမဘဝာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနံ နာမရူပာနံ နိရုဒ္ဓတ္တာ အဋ္ဌမက္ခတ္တုဝသေန အဋ္ဌမံ ဘဝံ န အာဒိယန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယေ အရိယသစ္စာနီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဒသ္သနေ ပဌမမဂ္ဂဉာဏေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဒသ္သနံ နာမ။
115.Gambhīrapaññena sabbaññubuddhena sudesitāni saṅkhepavitthārādīhi tehi tehi nayehi suṭṭhu desitāni ariyasaccāni ye bhāvitabhāvanā ariyapuggalā paññāobhāsena vibhāvayanti, te bhāvitabhāvanā ariyapuggalā devarajjacakkavattirajjādipamādaṭṭhānaṃ āgamma bhusaṃ pamattā kiñcāpi honti, tathāpi te bhāvitabhāvanā ariyapuggalā sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena aṭṭhamabhavādīsu uppajjanārahānaṃ nāmarūpānaṃ niruddhattā aṭṭhamakkhattuvasena aṭṭhamaṃ bhavaṃ na ādiyantīti yojanā. Idaṃ ‘‘ye ariyasaccānī’’tiādikaṃ suttaṃ dassane paṭhamamaggañāṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato dassanaṃ nāma.
နဂရဒ္ဝာရဗာဟထိရကရဏတ္ထံ ဥမ္မာရဗ္ဘန္တရေ ပထဝိယံ အဋ္ဌဟတ္ထဒသဟတ္ထပ္ပမာဏံ အာဝာဋံ ခဏိတ္ဝာ တသ္မိံ အာဝာဋေ ဥသ္သာပိတတ္တာ ပထဝိသ္သိတော ပထဝိနိသ္သိတော အန္တောပထဝိနိသ္သိတော ဣန္ဒခီလော သာရဒာရုမယော ထမ္ဘော စတုဗ္ဘိ စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂတေဟိ ဝာတေဟိ မဟာဝာတေဟိ အသမ္ပကမ္ပိယော သမ္ပကမ္ပိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယော သိယာ ယထာ, ယော သပ္ပုရိသော အရိယသစ္စာနိ အဝေစ္စ ပသ္သတိ, တံ သပ္ပုရိသံ သဗ္ဗတိတ္ထိယဝာဒဝာတေဟိ အသမ္ပကမ္ပိယတ္တာ တထူပမံ အဟံ ဝဒာမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယထိန္ဒခီလော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန ဒသ္သနံ နာမ။
Nagaradvārabāhathirakaraṇatthaṃ ummārabbhantare pathaviyaṃ aṭṭhahatthadasahatthappamāṇaṃ āvāṭaṃ khaṇitvā tasmiṃ āvāṭe ussāpitattā pathavissito pathavinissito antopathavinissito indakhīlo sāradārumayo thambho catubbhi catūhi disāhi āgatehi vātehi mahāvātehi asampakampiyo sampakampituṃ asakkuṇeyyo siyā yathā, yo sappuriso ariyasaccāni avecca passati, taṃ sappurisaṃ sabbatitthiyavādavātehi asampakampiyattā tathūpamaṃ ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ ‘‘yathindakhīlo’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena dassanaṃ nāma.
ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ သောတာပတ္တိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော အရိယသ္သ ဘဂဝတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သာဝကော အာစိက္ခိတုံ အာကင္ခမာနော ဟုတ္ဝာ အတ္တနာဝ သယမေဝ အတ္တာနံ ဗ္ယာကရေယ္ယ ‘‘ဘော, မမ အတ္တ အဟံ ဣဒာနိ ခီဏနိရယော အမ္ဟိ, ခီဏတိရစ္ဆာနယောနိ အမ္ဟိ။ပေ.။. ဒုက္ခသ္သန္တံ ကရိသ္သာမီ’’တိ ဗ္ယာကရေယ္ယ။ စတုရင္ဂသရူပံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ကတမေဟိ စတူဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ‘‘စတူဟီ’’တိအာဒိကံ ဒသ္သနံ နာမ။
Bhikkhave, catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ariyassa bhagavato sammāsambuddhassa sāvako ācikkhituṃ ākaṅkhamāno hutvā attanāva sayameva attānaṃ byākareyya ‘‘bho, mama atta ahaṃ idāni khīṇanirayo amhi, khīṇatiracchānayoni amhi…pe…. dukkhassantaṃ karissāmī’’ti byākareyya. Caturaṅgasarūpaṃ dassetuṃ ‘‘katamehi catūhī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘catūhī’’tiādikaṃ dassanaṃ nāma.
နာနာဝိဓံ ဒသ္သနံ နိဒ္ဓာရိတံ, ‘‘ကတမာ ဘာဝနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘာဝနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Nānāvidhaṃ dassanaṃ niddhāritaṃ, ‘‘katamā bhāvanā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamā bhāvanā’’tiādi vuttaṃ.
ဣဓ သာသနေ ယသ္သ အရိယသာဝကသ္သ အဇ္ဈတ္တံ ကာမဘဝေ နိဗ္ဗတ္တာပကာနံ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ ပဇဟနဝသေန စ ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာရူပဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တာပကာနံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ ပဇဟနဝသေန စ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒီနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သုဘာဝိတာနိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာဝသေန သုဋ္ဌု ဘာဝိတာနိ ဘဝန္တိ, ဘာဝိတော ဘာဝိတမဂ္ဂော သ ဒန္တော သော အရိယသာဝကော ဣမံ လောကဉ္စ ပရံ လောကဉ္စ နိဗ္ဗိဇ္ဈ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတ္ဝာ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ကာလံ မရဏကာလေ , ကာလံကိရိယံ ဝာ ကင္ခတိ ပတ္ထေတီတိ ယောဇနာ။ အယံ ‘‘ယသ္သိန္ဒ္ရိယာနီ’’တိအာဒိကာ ပာဠိ ဘာဝနာယ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဘာဝနာ နာမ။
Idha sāsane yassa ariyasāvakassa ajjhattaṃ kāmabhave nibbattāpakānaṃ orambhāgiyasaṃyojanānaṃ pajahanavasena ca bahiddhā rūpārūpabhavesu nibbattāpakānaṃ uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ pajahanavasena ca indriyāni saddhindriyādīni indriyāni subhāvitāni ariyamaggabhāvanāvasena suṭṭhu bhāvitāni bhavanti, bhāvito bhāvitamaggo sa danto so ariyasāvako imaṃ lokañca paraṃ lokañca nibbijjha nibbijjhitvā paṭivijjhitvā kālaṃ maraṇakāle , kālaṃkiriyaṃ vā kaṅkhati patthetīti yojanā. Ayaṃ ‘‘yassindriyānī’’tiādikā pāḷi bhāvanāya vācakañāpakabhāvena pavattanato bhāvanā nāma.
ဓမ္မပဒာနိ ဈာနဝိပသ္သနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနဓမ္မကောဋ္ဌာသာနိ။ အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒံ အနဘိဇ္ဈာသီသေန အဓိဂတဈာနဝိပသ္သနာမဂ္ဂနိဗ္ဗာနဓမ္မပဒံ ကောဋ္ဌာသံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အယံ ‘‘စတ္တာရိမာနီ’’တိအာဒိကာ ပာဠိ ဝုတ္တနယေန ဘာဝနာ နာမ။ (၇)
Dhammapadāni jhānavipassanāmaggaphalanibbānadhammakoṭṭhāsāni. Anabhijjhā dhammapadaṃ anabhijjhāsīsena adhigatajhānavipassanāmagganibbānadhammapadaṃ koṭṭhāsaṃ. Esa nayo sesesupi. Ayaṃ ‘‘cattārimānī’’tiādikā pāḷi vuttanayena bhāvanā nāma. (7)
ဒေဝပုတ္တ ဆိန္ဒန္တော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဟေဋ္ဌာ မဂ္ဂတ္တယေန ဆိန္ဒေ ဆိန္ဒေယ္ယ, ပဇဟန္တော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဇဟေ ပဇဟေယ္ယ, ဘာဝယန္တော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒီနိ စ ဥတ္တရိ ဘာဝယေ ဘာဝေယ္ယ။ ပဉ္စသင္ဂာတိဂော ရာဂသင္ဂဒောသသင္ဂမောဟသင္ဂမာနသင္ဂဒိဋ္ဌိသင္ဂာတိဂော ဘိက္ခု ဩဃတိဏ္ဏောတိ ကာမောဃဘဝောဃဒိဋ္ဌောဃအဝိဇ္ဇောဃတိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတိ ကထီယတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပဉ္စ ဆိန္ဒေ ပဉ္စ ဇဟေ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ဒသ္သနံ နာမ။ ‘‘ပဉ္စ စုတ္တရိ။ပေ.။ ဝုစ္စတီ’’တိ အယံ ပာဠိ ဘာဝနာ နာမ။ ဣဒံ ‘‘ပဉ္စာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဒသ္သနဉ္စ ဘာဝနာ စ ဟောတိ။
Devaputta chindanto puggalo pañca orambhāgiyasaṃyojanāni heṭṭhā maggattayena chinde chindeyya, pajahanto puggalo pañca uddhambhāgiyasaṃyojanāni arahattamaggena jahe pajaheyya, bhāvayanto puggalo pañca saddhindriyādīni ca uttari bhāvaye bhāveyya. Pañcasaṅgātigo rāgasaṅgadosasaṅgamohasaṅgamānasaṅgadiṭṭhisaṅgātigo bhikkhu oghatiṇṇoti kāmoghabhavoghadiṭṭhoghaavijjoghatiṇṇoti vuccati kathīyatīti yojanā. ‘‘Pañca chinde pañca jahe’’ti idaṃ vacanaṃ dassanaṃ nāma. ‘‘Pañca cuttari…pe… vuccatī’’ti ayaṃ pāḷi bhāvanā nāma. Idaṃ ‘‘pañcā’’tiādikaṃ suttaṃ dassanañca bhāvanā ca hoti.
‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီသု ယောဇနာ ပာကဋာ။ (၈)
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave’’tiādīsu yojanā pākaṭā. (8)
၁၁၆. ‘‘သဗ္ဗပာပသ္သ အကရဏံ။ပေ.။ ဗုဒ္ဓာန သာသန’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ဝစနဘာဝတော သကဝစနံ နာမ။ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။
116. ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… buddhāna sāsana’’nti idaṃ suttaṃ sammāsambuddhassa vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma. Attho heṭṭhā vuttova.
ဘိက္ခဝေ, ဗာလသ္သ ဗာလလက္ခဏာနိ ဗာလဥပလက္ခဏကာရဏာနိ ဗာလနိမိတ္တာနိ ‘‘အယံ ဗာလော’’တိ ဂဟဏကာရဏာနိ ဗာလာပဒာနာနိ ဗာလသ္သ အပဒာနာနိ ပောရာဏာနိ ဝိရုဠ္ဟာနိ ကမ္မာနိ ယေဟိ ဗာလလက္ခဏာဒီဟိ ဗာလံ ‘‘ဗာလော’’တိ ပရေ ပဏ္ဍိတာ သဉ္ဇာနန္တိ, ဣမာနိ ဗာလလက္ခဏာနိ မယာ ဝုစ္စမာနာနိ တီဏိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ ဒုစ္စိန္တိတံ အဘိဇ္ဈာဗ္ယာပာဒမိစ္ဆာဒသ္သနံ စိန္တီ စ ဟောတိ, ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ ဒုဗ္ဘာသိတံ မုသာဝာဒာဒိံ ဘာသီ စ ဟောတိ. ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ ဒုက္ကဋံ ပာဏာတိပာတာဒိကမ္မံ ကာရီ စ ဟောတိ။ ဘိက္ခဝေ, ဗာလသ္သ။ပေ.။ ဗာလာပဒာနာနိ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တာနိ တီဏိ ခော ဘဝန္တိ။ သုက္ကပက္ခော ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ‘‘တီဏိမာနိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ဝစနဘာဝတော သကဝစနံ နာမ။
Bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālaupalakkhaṇakāraṇāni bālanimittāni ‘‘ayaṃ bālo’’ti gahaṇakāraṇāni bālāpadānāni bālassa apadānāni porāṇāni viruḷhāni kammāni yehi bālalakkhaṇādīhi bālaṃ ‘‘bālo’’ti pare paṇḍitā sañjānanti, imāni bālalakkhaṇāni mayā vuccamānāni tīṇi. Katamāni tīṇi? Bhikkhave, bālo duccintitacintī ca duccintitaṃ abhijjhābyāpādamicchādassanaṃ cintī ca hoti, dubbhāsitabhāsī dubbhāsitaṃ musāvādādiṃ bhāsī ca hoti. dukkaṭakammakārī ca dukkaṭaṃ pāṇātipātādikammaṃ kārī ca hoti. Bhikkhave, bālassa…pe… bālāpadānāni iminā mayā vuttāni tīṇi kho bhavanti. Sukkapakkho pana vuttavipariyāyena veditabbo. Idaṃ ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādikaṃ vacanaṃ sammāsambuddhassa vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma.
ပထဝီသမော ဝိတ္ထတော သမ္ဗောဓော နာမ နတ္ထိ။ ပာတံ ဝုဋ္ဌံ ဥဒကံ အာဘုသော လာဘိ ဂဏ္ဟာတီတိ ပာတာလော, ပာတာလေန သမော ပာတာလသမော နိန္နော န ဝိဇ္ဇတိ။ မေရုသမော ဥန္နတော နတ္ထိ, စက္ကဝတ္တိသဒိသော ပောရိသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ပထဝီသမော’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ပရသ္သ ဒေဝသ္သ ဝစနဘာဝတော ပရဝစနံ ဟောတိ။
Pathavīsamo vitthato sambodho nāma natthi. Pātaṃ vuṭṭhaṃ udakaṃ ābhuso lābhi gaṇhātīti pātālo, pātālena samo pātālasamo ninno na vijjati. Merusamo unnato natthi, cakkavattisadiso poriso natthīti yojanā. Idaṃ ‘‘pathavīsamo’’tiādikaṃ vacanaṃ parassa devassa vacanabhāvato paravacanaṃ hoti.
‘‘ဒေဝာနံ ဣန္ဒ, တဝ သုဘာသိတေန ဇယော ဟောတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ဝေပစိတ္တိ, တဝ သုဘာသိတေန ဇယော ဟောတူ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ဝေပစိတ္တိ, တ္ဝံ ဂာထံ ဘဏ ဘဏာဟီ’’တိ အဝောစ။ ဘိက္ခဝေ, အထ ခော အသုရိန္ဒော ဝေပစိတ္တိ ဣမံ ဝုစ္စမာနံ ဂာထံ အဘာသိ ‘‘တေ ပဋိသေဓကော နော စေ အသ္သ နော စေ ဘဝေယ္ယ , ဧဝံ သတိ ဗာလာ ဘိယ္ယော ပကုဇ္ဈေယ္ယုံ, တသ္မာ ဓီရော ပဏ္ဍိတော ဘုသေန ဒဏ္ဍေန ဗာလံ နိသေဓယေ’’တိ။
‘‘Devānaṃ inda, tava subhāsitena jayo hotī’’ti vatvā ‘‘vepacitti, tava subhāsitena jayo hotū’’ti vatvā ‘‘vepacitti, tvaṃ gāthaṃ bhaṇa bhaṇāhī’’ti avoca. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti imaṃ vuccamānaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘te paṭisedhako no ce assa no ce bhaveyya , evaṃ sati bālā bhiyyo pakujjheyyuṃ, tasmā dhīro paṇḍito bhusena daṇḍena bālaṃ nisedhaye’’ti.
ဂာထာယ, ဘိက္ခဝေ, အသုရိန္ဒေန ဝေပစိတ္တိနာ ဘာသိတာယ အသုရာ အနုမောဒိံသု, ဒေဝာ တုဏ္ဟီ အဟေသုံ။ ဘိက္ခဝေ, အထ ခော အသုရိန္ဒော ဝေပစိတ္တိ ဒေဝာနံ ဣန္ဒံ သက္ကံ ဧတံ ဝစနံ အဝောစ ‘‘ဒေဝာနမိန္ဒ, တ္ဝံ ဂာထံ ဘဏ ဘဏာဟီ’’တိ ဧတံ ဝစနံ အဝောစ။ ဘိက္ခဝေ, အထ ခော ဒေဝာနမိန္ဒော သက္ကော ဣမံ ဂာထံ အဘာသိ ‘‘ဗာလသ္သ ပဋိသေဓနံ ပရံ ပစ္စတ္ထိကံ သင္ကုပိတံ ဉတ္ဝာ သတော သတိမာ ယော ပဏ္ဍိတော ကောဓတော ဥပသမ္မတိ, တသ္သ ပဏ္ဍိတသ္သ ဧတဒေဝ ဥပသမံ ဝရန္တိ အဟံ မညေ’’တိ။
Gāthāya, bhikkhave, asurindena vepacittinā bhāsitāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti devānaṃ indaṃ sakkaṃ etaṃ vacanaṃ avoca ‘‘devānaminda, tvaṃ gāthaṃ bhaṇa bhaṇāhī’’ti etaṃ vacanaṃ avoca. Bhikkhave, atha kho devānamindo sakko imaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘bālassa paṭisedhanaṃ paraṃ paccatthikaṃ saṅkupitaṃ ñatvā sato satimā yo paṇḍito kodhato upasammati, tassa paṇḍitassa etadeva upasamaṃ varanti ahaṃ maññe’’ti.
ဂာထာယ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝာနမိန္ဒေန သက္ကေန ဘာသိတာယ ဒေဝာ အနုမောဒိံသု, အသုရာ တုဏ္ဟီ အဟေသုံ။ ဘိက္ခဝေ, အထ ခော ဒေဝာနမိန္ဒော သက္ကော အသုရိန္ဒံ ဝေပစိတ္တိံ ဧတံ ဝစနံ အဝောစ ‘‘ဝေပစိတ္တိ, တ္ဝံ ဂာထံ ဘဏာဟီ’’တိ ဧတံ ဝစနံ အဝောစ။ ဘိက္ခဝေ, အထ ခော အသုရိန္ဒော ဝေပစိတ္တိ ဣမံ ဂာထံ အဘာသိ ‘‘ဝာသဝ ယဒာ တိတိက္ခတိ, တဒာ နံ တိတိက္ခန္တံ ပုဂ္ဂလံ ဗာလော ‘‘အယံ မေ ဘယာ တိတိက္ခတီ’’တိ မညတိ, တိတိက္ခာယ ဧတဒေဝ ဝဇ္ဇံ အဟံ ပသ္သာမိ။ ဝာသဝ ဂောဂဏော ပလာယိနံ ဂဝံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ ဣဝ, ဧဝံ ဒုမ္မေဓော ခမန္တံ ဘိယ္ယော အဇ္ဈာရုဟတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။
Gāthāya, bhikkhave, devānamindena sakkena bhāsitāya devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesuṃ. Bhikkhave, atha kho devānamindo sakko asurindaṃ vepacittiṃ etaṃ vacanaṃ avoca ‘‘vepacitti, tvaṃ gāthaṃ bhaṇāhī’’ti etaṃ vacanaṃ avoca. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti imaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘vāsava yadā titikkhati, tadā naṃ titikkhantaṃ puggalaṃ bālo ‘‘ayaṃ me bhayā titikkhatī’’ti maññati, titikkhāya etadeva vajjaṃ ahaṃ passāmi. Vāsava gogaṇo palāyinaṃ gavaṃ ajjhottharati iva, evaṃ dummedho khamantaṃ bhiyyo ajjhāruhati ajjhottharati.
ဂာထာယ, ဘိက္ခဝေ, အသုရိန္ဒေန ဝေပစိတ္တိနာ ဘာသိတာယ အသုရာ အနုမောဒိံသု, ဒေဝာ တုဏ္ဟီ အဟေသုံ။ ဇာယမာနေ စ ဂောယုဒ္ဓေ ပဌမံ ဒ္ဝေယေဝ ဂောဏာ ယုဇ္ဈန္တိ, ဂောဂဏော ပန ယာဝ ဧကော ဂောဏော န ပလာယတိ, တာဝ ဩလောကေန္တောဝ တိဋ္ဌတိ။ ယဒာ စ ဧကော ဂောဏော ပလာယတိ , တဒာ သဗ္ဗော ဂောဏော တံ ပလာယိနံ ဂဝံ ဘိယ္ယော အဇ္ဈောတ္ထရတီတိ ဂောယုဒ္ဓသဘာဝော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အထ ခော’’တိအာဒီနံ ယောဇနတ္ထော ပာကဋော။
Gāthāya, bhikkhave, asurindena vepacittinā bhāsitāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Jāyamāne ca goyuddhe paṭhamaṃ dveyeva goṇā yujjhanti, gogaṇo pana yāva eko goṇo na palāyati, tāva olokentova tiṭṭhati. Yadā ca eko goṇo palāyati , tadā sabbo goṇo taṃ palāyinaṃ gavaṃ bhiyyo ajjhottharatīti goyuddhasabhāvo veditabbo. ‘‘Atha kho’’tiādīnaṃ yojanattho pākaṭo.
ဝေပစိတ္တိ, ယော ပုဂ္ဂလော တိတိက္ခတိ, တံ ခမန္တံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘အယံ မေ ဘယာ တိတိက္ခတီ’’တိ ကာမံ မညတု ဝာ, မာ မညတု ဝာ, တံ မညနံ နိပ္ဖလမေဝ။ အတ္ထာ သဒတ္ထပရမာ ဘဝန္တိ။ ခန္တ္ယာ ခန္တိတော ဘိယ္ယော သဒတ္ထော နာမ န ဝိဇ္ဇတိ။
Vepacitti, yo puggalo titikkhati, taṃ khamantaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ me bhayā titikkhatī’’ti kāmaṃ maññatu vā, mā maññatu vā, taṃ maññanaṃ nipphalameva. Atthā sadatthaparamā bhavanti. Khantyā khantito bhiyyo sadattho nāma na vijjati.
ယော ဗလဝာ သန္တော ဒုဗ္ဗလသ္သ ဟဝေ တိတိက္ခတီတိ တသ္သ ဗလဝန္တသ္သ တံ တိတိက္ခနံ ပရမံ ခန္တိန္တိ သပ္ပုရိသာ အာဟု, ဒုဗ္ဗလော နိစ္စံ ခမတိ ဧဝ။
Yo balavā santo dubbalassa have titikkhatīti tassa balavantassa taṃ titikkhanaṃ paramaṃ khantinti sappurisā āhu, dubbalo niccaṃ khamati eva.
ယသ္သ ဗာလသ္သ ဗာလဗလံ အတ္ထိ, တသ္သ ဗာလသ္သ ဗာလဗလံ ‘‘အဗလ’’န္တိ သပ္ပုရိသာ အာဟု, ယသ္သ ဓမ္မဂုတ္တသ္သ ယံ ဗလံ အတ္ထိ, တသ္သ ဓမ္မဂုတ္တသ္သ တသ္သ ဗလသ္သ ပဋိဝတ္တာ ပဋိပ္ဖရိတ္ဝာ ဝတ္တာ န ဝိဇ္ဇတိ။
Yassa bālassa bālabalaṃ atthi, tassa bālassa bālabalaṃ ‘‘abala’’nti sappurisā āhu, yassa dhammaguttassa yaṃ balaṃ atthi, tassa dhammaguttassa tassa balassa paṭivattā paṭippharitvā vattā na vijjati.
ဝေပစိတ္တိ, ယော ပုဂ္ဂလော ကုဒ္ဓံ ပဌမံ ကုဇ္ဈန္တသ္သ ပဋိကုဇ္ဈတိ, သော ပဋိကုဇ္ဈန္တော ပုဂ္ဂလော တေန ပဋိကုဇ္ဈနေန တသ္သ ပဌမံ ကုဇ္ဈန္တသ္သ ပာပပုဂ္ဂလသ္သ ပာပပုဂ္ဂလတော ပာပိယော ဧဝ ပာပတရော ဟီနတရော ဧဝ ဘဝေ။
Vepacitti, yo puggalo kuddhaṃ paṭhamaṃ kujjhantassa paṭikujjhati, so paṭikujjhanto puggalo tena paṭikujjhanena tassa paṭhamaṃ kujjhantassa pāpapuggalassa pāpapuggalato pāpiyo eva pāpataro hīnataro eva bhave.
ဝေပစိတ္တိ, ယော သပ္ပုရိသော သတော သတိမာ ပရံ သင္ကုပိတံ ဉတ္ဝာ ပဌမံ ကုဇ္ဈန္တသ္သ အပ္ပဋိကုဇ္ဈန္တောဝ ဘဝေ, သော သပ္ပုရိသော ဒုဇ္ဇယံ သင္ဂာမံ ဇေတိ နာမ, အတ္တနော စ ပရသ္သ စ ဥဘိန္နံ အတ္ထံ စရတိ နာမ။
Vepacitti, yo sappuriso sato satimā paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā paṭhamaṃ kujjhantassa appaṭikujjhantova bhave, so sappuriso dujjayaṃ saṅgāmaṃ jeti nāma, attano ca parassa ca ubhinnaṃ atthaṃ carati nāma.
အတ္တနော စ ပရသ္သ စ တိကိစ္ဆန္တာနံ ဥဘိန္နံ ကောဓော ဥပသမ္မတိ, ယေ ဇနာ ဓမ္မသ္သ ခန္တိဓမ္မသ္သ အတ္ထေ, စတုသစ္စဓမ္မေ ဝာ အကောဝိဒာ ဘဝန္တိ, တေ ဇနာ ခမန္တံ သပ္ပုရိသံ ‘‘အယံ ဗာလော’’တိ မညန္တိ, တေသံ အကောဝိဒာနံ ဇနာနံ တံ မညနံ နိပ္ဖလန္တိ။
Attano ca parassa ca tikicchantānaṃ ubhinnaṃ kodho upasammati, ye janā dhammassa khantidhammassa atthe, catusaccadhamme vā akovidā bhavanti, te janā khamantaṃ sappurisaṃ ‘‘ayaṃ bālo’’ti maññanti, tesaṃ akovidānaṃ janānaṃ taṃ maññanaṃ nipphalanti.
ဂာထာသု, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝာနမိန္ဒေန သက္ကေန ဘာသိတာသု ဒေဝာ အနုမောဒိံသု, အသုရာ တုဏ္ဟီ အဟေသုန္တိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဘိယ္ယော ဗာလာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ သက္ကဝေပစိတ္တီနံ ဝစနဘာဝတော ပရဝစနံ နာမ။ (၉)
Gāthāsu, bhikkhave, devānamindena sakkena bhāsitāsu devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesunti yojanā. Idaṃ ‘‘bhiyyo bālā’’tiādikaṃ vacanaṃ sakkavepacittīnaṃ vacanabhāvato paravacanaṃ nāma. (9)
၁၁၇. ပတ္တံ ဧတရဟိ အဓိဂတံ ယဉ္စ ကာမူပကရဏံ, အာယတိံ ပတ္တဗ္ဗံ အဓိဂတံ ယဉ္စ ကာမူပကရဏံ အတ္ထိ, ဧတံ ဥဘယံ ရဇာနုကိဏ္ဏံ ရာဂရဇာဒိကိဏ္ဏံ ဣတိ အာတုရသ္သ အာတုရာနံယေဝ ပုဂ္ဂလာနံ သန္တိကေ အနုသိက္ခတော အနုသိက္ခန္တသ္သ သိက္ခာသာရာ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, သီလံ ဝတံ ဇီဝိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဣမေ သိက္ခာသာရာ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ ယေ ဥပဋ္ဌာနသာရာ ပုဂ္ဂလာ သာရတော ဂဟေတ္ဝာ ဌိတာ။ ဧတ္ထ သီလံ နာမ ‘‘န ကရောမီ’’တိ ဩရမဏံ။ ဝတံ နာမ ဘောဇနကိစ္စကရဏာဒိ။ ဇီဝိတံ နာမ အာဇီဝော။ ဗ္ရဟ္မစရိယံ နာမ မေထုနဝိရတိဝိသေသဘာဝော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေသံ ဥပဋ္ဌာနသာရာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ ဝာဒော ဧကော ပဌမော အန္တော လာမကော။ ယေ စ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ကာမေသု ဒောသော နတ္ထီ’’တိ ဧဝံဝာဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော ဟုတ္ဝာ ဌိတာ, တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ ဝာဒော ဧကော ဒုတိယော အန္တော လာမကော။ ဣစ္စေတေ ဥဘော အန္တာ အန္တဝာဒာ ပုဂ္ဂလာ ကဋသိဝဍ္ဎနာ ကဋသိယော ဒိဋ္ဌိံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ ဧတေ ဥဘော အန္တေ အတ္တကိလမထာနုယောဂေ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေ ဧကေ ပုဂ္ဂလာ အနဘိညာယ ဩလီယန္တိ, ဧကေ ပုဂ္ဂလာ အတိဓာဝန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယဉ္စ ပတ္တ’’န္တိအာဒိကံ ဝစနံ ပရေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝစနဘာဝတော ပရဝစနံ နာမ။
117.Pattaṃ etarahi adhigataṃ yañca kāmūpakaraṇaṃ, āyatiṃ pattabbaṃ adhigataṃ yañca kāmūpakaraṇaṃ atthi, etaṃ ubhayaṃ rajānukiṇṇaṃ rāgarajādikiṇṇaṃ iti āturassa āturānaṃyeva puggalānaṃ santike anusikkhato anusikkhantassa sikkhāsārā hutvā upaṭṭhahanti, sīlaṃ vataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ ime sikkhāsārā hutvā upaṭṭhahantīti ye upaṭṭhānasārā puggalā sārato gahetvā ṭhitā. Ettha sīlaṃ nāma ‘‘na karomī’’ti oramaṇaṃ. Vataṃ nāma bhojanakiccakaraṇādi. Jīvitaṃ nāma ājīvo. Brahmacariyaṃ nāma methunavirativisesabhāvo veditabbo. Tesaṃ upaṭṭhānasārānaṃ puggalānaṃ ayaṃ vādo eko paṭhamo anto lāmako. Ye ca puggalā ‘‘kāmesu doso natthī’’ti evaṃvādino evaṃdiṭṭhino hutvā ṭhitā, tesaṃ puggalānaṃ ayaṃ vādo eko dutiyo anto lāmako. Iccete ubho antā antavādā puggalā kaṭasivaḍḍhanā kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhenti. Ete ubho ante attakilamathānuyoge kāmasukhallikānuyoge eke puggalā anabhiññāya olīyanti, eke puggalā atidhāvantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yañca patta’’ntiādikaṃ vacanaṃ paresaṃ puggalānaṃ vacanabhāvato paravacanaṃ nāma.
ယေ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂလာ တေ ဥဘော အန္တေ အတ္တကိလမထာနုယောဂကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေ အဘိညာယ တတ္ရ စ အန္တေ န အဟေသုံ။ တေန စ အဘိဇာနနေန တေ ဥဘော အန္တေ န အမညိံသု, တေသံ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂလာနံ ဝဋ္ဋံ တိဝိဓံ ဝဋ္ဋံ ပညာပနာယ နတ္ထိ။ ဣတိ ဧဝံ ဣဒံ ‘‘ယေ စာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ဘဂဝတော ဝစနဘာဝတော သကဝစနံ နာမ။ အယံ ဥဒာနော ‘‘ယဉ္စ ပတ္တံ။ပေ.။ ပညာပနာယာ’’တိ အယံ ဥဒာနော ဝုတ္တနယေန သကဝစနဉ္စ ပရဝစနဉ္စ ဟောတိ။
Ye ca sammādiṭṭhipuggalā te ubho ante attakilamathānuyogakāmasukhallikānuyoge abhiññāya tatra ca ante na ahesuṃ. Tena ca abhijānanena te ubho ante na amaññiṃsu, tesaṃ sammādiṭṭhipuggalānaṃ vaṭṭaṃ tividhaṃ vaṭṭaṃ paññāpanāya natthi. Iti evaṃ idaṃ ‘‘ye cā’’tiādikaṃ vacanaṃ bhagavato vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma. Ayaṃ udāno ‘‘yañca pattaṃ…pe… paññāpanāyā’’ti ayaṃ udāno vuttanayena sakavacanañca paravacanañca hoti.
ပသေနဒိ နာမ ကောသလော ကောသလိသ္သရော ရာဇာ ဘဂဝန္တံ ဧတံ ‘‘ဣဓ မယ္ဟံ။ပေ.။ တေသံ ပိယော အတ္တာ’’တိ ဝစနံ အဝောစ။ ဘန္တေ, ဣဓ ရဟောဂတသ္သ ပဋိသလ္လီနသ္သ မယ္ဟံ မမ စေတသော စိတ္တသ္သ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပာဒိ, ကေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယော နု ခော, ကေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ အပ္ပိယော နု ခော ဣတိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ ဥဒပာဒိ။ ဘန္တေ, တသ္သ မယ္ဟံ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ, ယေ စ ကေစိ သတ္တာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ ခော။ပေ.။ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ ခော, တေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ အပ္ပိယော ခော။ တေ ဒုစ္စရိတံ စရန္တာ သတ္တာ ‘‘နော အတ္တာ ပိယော’’တိ ဧဝံ ကိဉ္စာပိ ဝဒေယ္ယုံ, အထ ခော တေသံ ဒုစ္စရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ အပ္ပိယောဝ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? အပ္ပိယော အပ္ပိယသ္သ အနတ္ထာယ ယံ ဒုစ္စရိတံ ကရေယ္ယ, တံ ဒုစ္စရိတံ တေ ဒုစ္စရိတံ စရန္တာ သတ္တာ အတ္တနာဝ. သယမေဝ။ အတ္တနော အနတ္ထာယ ဟိ ယသ္မာ ကရောန္တိ, တသ္မာ တေသံ ဒုစ္စရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ အပ္ပိယောဝာတိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ။
Pasenadi nāma kosalo kosalissaro rājā bhagavantaṃ etaṃ ‘‘idha mayhaṃ…pe… tesaṃ piyo attā’’ti vacanaṃ avoca. Bhante, idha rahogatassa paṭisallīnassa mayhaṃ mama cetaso cittassa evaṃ parivitakko udapādi, kesaṃ sattānaṃ attā piyo nu kho, kesaṃ sattānaṃ attā appiyo nu kho iti etaṃ parivitakkanaṃ udapādi. Bhante, tassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi, ye ca keci sattā kāyena duccaritaṃ caranti kho…pe… manasā duccaritaṃ caranti kho, tesaṃ sattānaṃ attā appiyo kho. Te duccaritaṃ carantā sattā ‘‘no attā piyo’’ti evaṃ kiñcāpi vadeyyuṃ, atha kho tesaṃ duccaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā appiyova. Taṃ kissa hetu? Appiyo appiyassa anatthāya yaṃ duccaritaṃ kareyya, taṃ duccaritaṃ te duccaritaṃ carantā sattā attanāva. sayameva. Attano anatthāya hi yasmā karonti, tasmā tesaṃ duccaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā appiyovāti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi.
ဘန္တေ , ယေ စ ကေစိ သတ္တာ ကာယေန သုစရိတံ စရန္တိ ခော။ပေ.။ မနသာ သုစရိတံ စရန္တိ ခော, တေသံ သုစရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယော ခော, တေ သုစရိတံ စရန္တာ သတ္တာ ‘‘နော အတ္တာ အပ္ပိယော’’တိ ဧဝံ ကိဉ္စာပိ ဝဒေယ္ယုံ, အထ ခော တေသံ သုစရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယောဝ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? ပိယော ပိယသ္သ အတ္ထာယ ယံ သုစရိတံ စရေယ္ယ, တံ သုစရိတံ တေ သုစရိတံ စရန္တာ သတ္တာ အတ္တနာဝ သယမေဝ အတ္တနော အတ္ထာယ ဟိ ယသ္မာ ကရောန္တိ , တသ္မာ တေသံ သုစရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယောဝာတိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ။ ဧတံ ဝစနံ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Bhante , ye ca keci sattā kāyena sucaritaṃ caranti kho…pe… manasā sucaritaṃ caranti kho, tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyo kho, te sucaritaṃ carantā sattā ‘‘no attā appiyo’’ti evaṃ kiñcāpi vadeyyuṃ, atha kho tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyova. Taṃ kissa hetu? Piyo piyassa atthāya yaṃ sucaritaṃ careyya, taṃ sucaritaṃ te sucaritaṃ carantā sattā attanāva sayameva attano atthāya hi yasmā karonti , tasmā tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyovāti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Etaṃ vacanaṃ avocāti yojanā.
‘‘ဧဝမေတံ မဟာရာဇာ’’တိ ဝစနံ ပဌမံ ဝတ္ဝာ ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိကေ ဘဂဝတော ဝုတ္တဝစနေပိ ယောဇနာ တထေဝ ကာတဗ္ဗာ။
‘‘Evametaṃ mahārājā’’ti vacanaṃ paṭhamaṃ vatvā ‘‘ye hi kecī’’tiādike bhagavato vuttavacanepi yojanā tatheva kātabbā.
ဂာထာသု ပန ယော ပဏ္ဍိတော အတ္တာနံ ‘‘ပိယ’’န္တိ စေ ဇညာ, ဧဝံ သတိ သော ပဏ္ဍိတော နံ အတ္တာနံ ပာပေန ကမ္မေန န သံယုဇေ န သံယောဇေယ္ယ, တံ ဝစနံ ဟိ သစ္စံ ပိယံ အတ္တာနံ သုလဘံ န ဟောတိ, ဒုက္ကဋကာရိနာ သုခံ သုလဘံ န ဟောတိ။
Gāthāsu pana yo paṇḍito attānaṃ ‘‘piya’’nti ce jaññā, evaṃ sati so paṇḍito naṃ attānaṃ pāpena kammena na saṃyuje na saṃyojeyya, taṃ vacanaṃ hi saccaṃ piyaṃ attānaṃ sulabhaṃ na hoti, dukkaṭakārinā sukhaṃ sulabhaṃ na hoti.
အန္တကေန မစ္စုနာ အဓိပန္နသ္သ မာနုသံ ဘဝံ ဇဟတော ပဇဟန္တသ္သ တသ္သ မရဏမုခေ ဌိတသ္သ သတ္တသ္သ ကိံ သကံ ဟောတိ, မရဏမုခေ ဌိတော သော သတ္တော ကိဉ္စ အာဒာယ ပရလောကံ ဂစ္ဆတိ, ဆာယာ ဂစ္ဆန္တံ သတ္တံ အနပာယိနီ ဣဝ, ဧဝံ အသ္သ ပရလောကဂတသ္သ သတ္တသ္သ ကိဉ္စ အနုဂံ ဟောတိ။
Antakena maccunā adhipannassa mānusaṃ bhavaṃ jahato pajahantassa tassa maraṇamukhe ṭhitassa sattassa kiṃ sakaṃ hoti, maraṇamukhe ṭhito so satto kiñca ādāya paralokaṃ gacchati, chāyā gacchantaṃ sattaṃ anapāyinī iva, evaṃ assa paralokagatassa sattassa kiñca anugaṃ hoti.
ဣတိ ဘဂဝာ ဧဝံ ပုစ္ဆတိ, ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဥဘော’’တိအာဒိဝိသ္သဇ္ဇနဝစနဉ္စ အာဟ။ ဣဓ လောကေ ယော မစ္စော ယံ ပုညဉ္စ ယံ ပာပဉ္စ ဥဘော ကမ္မေ ကုရုတေ ကရောတိ, တသ္သ ပရလောကဂတသ္သ မစ္စသ္သ တံ ပုညပာပဒ္ဝယံ သကံ ဟောတိ။ ပရလောကံ ဂတော မစ္စော တံဝ ပုညပာပဒ္ဝယံ အာဒာယ ပရလောကံ ဂစ္ဆတိ, ဆာယာ ဂစ္ဆန္တံ သတ္တံ အနပာယိနီ ဣဝ, ဧဝံ အသ္သ ပရလောကဂတသ္သ မစ္စသ္သ တံဝ ပုညပာပဒ္ဝယံ အနုဂံ ဟောတိ။
Iti bhagavā evaṃ pucchati, pucchitvā ‘‘ubho’’tiādivissajjanavacanañca āha. Idha loke yo macco yaṃ puññañca yaṃ pāpañca ubho kamme kurute karoti, tassa paralokagatassa maccassa taṃ puññapāpadvayaṃ sakaṃ hoti. Paralokaṃ gato macco taṃva puññapāpadvayaṃ ādāya paralokaṃ gacchati, chāyā gacchantaṃ sattaṃ anapāyinī iva, evaṃ assa paralokagatassa maccassa taṃva puññapāpadvayaṃ anugaṃ hoti.
တသ္မာ ပဏ္ဍိတော သမ္ပရာယိကံ သမ္ပရာယေ ဖလနိဗ္ဗတ္တာပကံ ကလ္ယာဏံ နိစယံ နိစယန္တော ဟုတ္ဝာ ကရေယ္ယ။ ပာဏိနံ ပရလောကသ္မိံ ပုညာနိ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ, ဣတိ ဘဂဝာ အာဟာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ‘‘ရာဇာ ပသေနဒီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ကောသလရညော ဝစနဘာဝတော ပရဝစနံ ဟောတိ။ ‘‘ဧဝမေတံ , မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိကာ အနုဂီတိ ဘဂဝတော ဝစနဘာဝတော သကဝစနံ ဟောတိ။ ဣဒံ ဒ္ဝယံ ဝစနံ သကဝစနဉ္စ ပရဝစနဉ္စ ဟောတိ။ (၁၀)
Tasmā paṇḍito samparāyikaṃ samparāye phalanibbattāpakaṃ kalyāṇaṃ nicayaṃ nicayanto hutvā kareyya. Pāṇinaṃ paralokasmiṃ puññāni patiṭṭhā honti, iti bhagavā āhāti yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘rājā pasenadī’’tiādikaṃ suttaṃ kosalarañño vacanabhāvato paravacanaṃ hoti. ‘‘Evametaṃ , mahārāja, evametaṃ mahārājā’’tiādikā anugīti bhagavato vacanabhāvato sakavacanaṃ hoti. Idaṃ dvayaṃ vacanaṃ sakavacanañca paravacanañca hoti. (10)
၁၁၈. ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိတေ ဣဒံ ဒုက္ခသစ္စံ အဘိညေယ္ယံ, ဣဒံ သမုဒယသစ္စံ ပဟာတဗ္ဗံ, ဣဒံ မဂ္ဂသစ္စံ ဘာဝေတဗ္ဗံ, ဣဒံ နိရောဓသစ္စံ, ဖလံ ဝာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ, ဣမေ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ ဧဝံ ကုသလာကုသလဘာဝေန ဂဟိတာ အနဝဇ္ဇသာဝဇ္ဇဘာဝေန ဝာ ဂဟိတာ သုခဝိပာကဒုက္ခဝိပာကဘာဝေန ဝာ ဂဟိတာ , ဣဒံ ဣဋ္ဌဝိပာကံ ဣဒံ အနိဋ္ဌဝိပာကံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တယဣတိ ဧဝံဂဟိတာနံ တေသံ ကုသလာကုသလဓမ္မာနံ အယံ ဝုဍ္ဎိ အတ္ထော, အယံ ဟာနိ အတ္ထောတိ။ ဣတိ ဣဒံ ‘‘ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိတေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝိသ္သဇ္ဇနီယေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ နာမ။
118. Pañhe pucchite idaṃ dukkhasaccaṃ abhiññeyyaṃ, idaṃ samudayasaccaṃ pahātabbaṃ, idaṃ maggasaccaṃ bhāvetabbaṃ, idaṃ nirodhasaccaṃ, phalaṃ vā sacchikātabbaṃ, ime kusalākusalā dhammā evaṃ kusalākusalabhāvena gahitā anavajjasāvajjabhāvena vā gahitā sukhavipākadukkhavipākabhāvena vā gahitā, idaṃ iṭṭhavipākaṃ idaṃ aniṭṭhavipākaṃ phalaṃ nibbattayaiti evaṃgahitānaṃ tesaṃ kusalākusaladhammānaṃ ayaṃ vuḍḍhi attho, ayaṃ hāni atthoti. Iti idaṃ ‘‘pañhe pucchite’’tiādikaṃ suttaṃ vissajjanīye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyaṃ nāma.
‘‘ဥဠာရော ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဗုဒ္ဓဥဠာရတံ ဧကံသေနေဝ ဧကကောဋ္ဌာသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သ္ဝာက္ခာတော ဓမ္မော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဓမ္မသ္ဝာက္ခာတတံ ဧကံသေနေဝ ဧကကောဋ္ဌာသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော သင္ဃော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန သင္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိံ ဧကံသေနေဝ ဧကကောဋ္ဌာသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန သင္ခာရာနိစ္စတံ ဧကံသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဒုက္ခာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန သင္ခာရဒုက္ခတံ ဧကံသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဓမ္မာနတ္တတံ ဧကံသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနတ္တာ’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေန ဣမိနာ ပဒေန သင္ခာရေဟိ အညံ ယံ ဝာ ပန မဂ္ဂဖလနိရောဓသမာပတ္တိဓမ္မဇာတံ အတ္ထိ, တံ မဂ္ဂဖလနိရောဓသမာပတ္တိဓမ္မဇာတမ္ပိ ဧဝံဇာတိယံ ဧဝံ ဧကံသဗ္ယာကရဏီယန္တိ မဂ္ဂဖလနိရောဓသမာပတ္တိဓမ္မဇာတသ္သာပိ အနတ္တတံ ဧကံသေနေဝ နိဒ္ဒိသေတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဥဠာရော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝိသ္သဇ္ဇနီယေ ဗုဒ္ဓဥဠာရတာဒိကေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ နာမ။
‘‘Uḷāro buddho bhagavā’’ti iminā padena buddhauḷārataṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise. ‘‘Svākkhāto dhammo’’ti iminā padena dhammasvākkhātataṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise. ‘‘Suppaṭipanno saṅgho’’ti iminā padena saṅghasuppaṭipattiṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti iminā padena saṅkhārāniccataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti iminā padena saṅkhāradukkhataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe dhammā anattā’’ti iminā padena dhammānattataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā anattā’’ti avatvā ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti vuttena iminā padena saṅkhārehi aññaṃ yaṃ vā pana maggaphalanirodhasamāpattidhammajātaṃ atthi, taṃ maggaphalanirodhasamāpattidhammajātampi evaṃjātiyaṃ evaṃ ekaṃsabyākaraṇīyanti maggaphalanirodhasamāpattidhammajātassāpi anattataṃ ekaṃseneva niddiseti yojanā. Idaṃ ‘‘uḷāro’’tiādikaṃ suttaṃ vissajjanīye buddhauḷāratādike vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyaṃ nāma.
နရဒမ္မသာရထိ အာကင္ခတော တေ ဘဂဝတော မနသာ သဗ္ဗညုတညာဏသဟိတာဒိမနသာ ဝိစိန္တိတံ ဉေယ္ယဓမ္မံ ဒေဝာ မနုသ္သာ သဗ္ဗေ ပာဏိနော န ဇညာ န ဇာနေယ္ယုံ။ သန္တံ အရဏံ သမာဓိံ နိသေဝတော တေ ဘဂဝတော မနသာ ဝိစိန္တိတာ ကသိဏာပိ သဗ္ဗေ ပာဏိနော န ဇညာ န ဇာနေယ္ယုံ။ ကသိဏာပိ ဝာ ကသိဏာရမ္မဏာယ ပညာယပိ န ဇညာ န ဇာနေယ္ယုံ။ ကသိဏာပီတိ ဧတ္ထ စ ‘‘ကသိဏာယပီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ယ-ကာရ လောပဝသေန ‘‘ကသိဏာပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝာ ‘‘ယံ အာကင္ခတိ ယံ အာကင္ခနံ ကရောတိ, တံ အာကင္ခနံ ကိံ ကတမ’’န္တိ ပုစ္ဆိတံ ပဉ္ဟံ အညေသံ အဝိသယတ္တာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘အာကင္ခတော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ အဝိသ္သဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ နာမ။
Naradammasārathi ākaṅkhato te bhagavato manasā sabbaññutaññāṇasahitādimanasā vicintitaṃ ñeyyadhammaṃ devā manussā sabbe pāṇino na jaññā na jāneyyuṃ. Santaṃ araṇaṃ samādhiṃ nisevato te bhagavato manasā vicintitā kasiṇāpi sabbe pāṇino na jaññā na jāneyyuṃ. Kasiṇāpi vā kasiṇārammaṇāya paññāyapi na jaññā na jāneyyuṃ. Kasiṇāpīti ettha ca ‘‘kasiṇāyapī’’ti vattabbepi ya-kāra lopavasena ‘‘kasiṇāpī’’ti vuttaṃ. Atha vā ‘‘yaṃ ākaṅkhati yaṃ ākaṅkhanaṃ karoti, taṃ ākaṅkhanaṃ kiṃ katama’’nti pucchitaṃ pañhaṃ aññesaṃ avisayattā avissajjanīyaṃ hotīti yojanā. Idaṃ ‘‘ākaṅkhato’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
ဘဂဝာ သီလက္ခန္ဓေ သီလက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ သမာဓိက္ခန္ဓေ သမာဓိက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ ပညာက္ခန္ဓေ ပညာက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနက္ခန္ဓေ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ ဣရိယာယံ ကာယဝစီသမာစာရေ ကာယဝစီသမာစာရဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ ပဘာဝေ အာနုဘာဝဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ ဟိတေသိတာယံ မေတ္တာဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ ကရုဏာယံ ကရုဏာဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော, ဘဂဝာ ဣဒ္ဓိယံ ဣဒ္ဓိဝိဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏောတိ အဝိသ္သဇ္ဇနီယောတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဧတ္တကော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ အဝိသ္သဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ နာမ။
Bhagavā sīlakkhandhe sīlakkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā samādhikkhandhe samādhikkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā paññākkhandhe paññākkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā vimuttikkhandhe vimuttikkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā vimuttiñāṇadassanakkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā iriyāyaṃ kāyavacīsamācāre kāyavacīsamācārahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā pabhāve ānubhāvahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā hitesitāyaṃ mettāhetu ettako etaparimāṇo, bhagavā karuṇāyaṃ karuṇāhetu ettako etaparimāṇo, bhagavā iddhiyaṃ iddhividhahetu ettako etaparimāṇoti avissajjanīyoti yojanā. Idaṃ ‘‘ettako’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ တထာဂတသ္သ လောကေ ဥပ္ပာဒာ ဥပ္ပာဒဟေတု တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဥပ္ပာဒော သမ္ဘဝတိ, အာယတိံ ဗုဒ္ဓရတနသ္သ ဥပ္ပာဒော သမ္ဘဝတိ, ဧကသ္သ ဗုဒ္ဓရတနသ္သ ဓရမာနက္ခဏေန ဟိ အညသ္သ ဗုဒ္ဓရတနသ္သ အနုပ္ပဇ္ဇနတော အာယတိန္တိ ဝုတ္တံ, ဓမ္မရတနသ္သ ဥပ္ပာဒော သမ္ဘဝတိ, သင္ဃရတနသ္သ ဥပ္ပာဒော သမ္ဘဝတီတိ တီဏိ ရတနာနိ။ ‘‘တာနိ တီဏိ ရတနာနိ ဂုဏတော ကိံပမာဏာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ သတိ တာနိ တီဏိ ရတနာနိ ဂုဏတော ဧတပရိမာဏာနီတိ န ဝိသ္သဇ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘တထာဂတသ္သာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ အဝိသ္သဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ နာမ။
Bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa tathāgatassa loke uppādā uppādahetu tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppādo sambhavati, āyatiṃ buddharatanassa uppādo sambhavati, ekassa buddharatanassa dharamānakkhaṇena hi aññassa buddharatanassa anuppajjanato āyatinti vuttaṃ, dhammaratanassa uppādo sambhavati, saṅgharatanassa uppādo sambhavatīti tīṇi ratanāni. ‘‘Tāni tīṇi ratanāni guṇato kiṃpamāṇānī’’ti pucchite sati tāni tīṇi ratanāni guṇato etaparimāṇānīti na vissajjitabbānīti yojanā. Idaṃ ‘‘tathāgatassā’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
ဗုဒ္ဓဝိသယော ပုဂ္ဂလပရော ပုဂ္ဂလပဓာနော ပဉ္ဟော အဝိသ္သဇ္ဇနီယော, ဗုဒ္ဓဝိသယာဝ ပုဂ္ဂလပရောပရညုတာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယာ။ ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ သတ္တာနံ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ တဏ္ဟာသံယောဇနာနံ, သကိံ နိရယံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ, သကိံ တိရစ္ဆာနယောနိံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ, သကိံ ပေတ္တိဝိသယံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ, သကိံ အသုရယောနိံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ, သကိံ ဒေဝေ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ, သကိံ မနုသ္သေ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ န ဒိသ္သတိ န ဥပလဗ္ဘတီတိ။ ‘‘သာ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ ကတမာ’’တိ ကေနစိ ကတံ ပုစ္ဆနံ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ သံသာရသ္သ ပုဗ္ဗကောဋိယာ အဘာဝတော အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ ဟောတိ။ ‘‘န ပညာယတီ’’တိ ဒေသနာ သာဝကာနံ ဉာဏဝေကလ္လေန ကတာ, န အတ္တနော ဉာဏဝေကလ္လေန။ ‘‘န ပညာယတီ’’တိ ဒေသနာ အတ္တနော စေဝ သာဝကာနဉ္စ ဉာဏဝေကလ္လေန ကာတဗ္ဗာ သိယာတိ စောဒနံ မနသိ ကတ္ဝာ ‘‘ဒုဝိဓာ ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ ဒေသနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္တာ ဥပနေတဗ္ဗော ဧတိသ္သာ ဒေသနာယာတိ အတ္တူပနာယိကာ။ ပရော ဥပနေတဗ္ဗော ဧတိသ္သာ ဒေသနာယာတိ ပရူပနာယိကာ။ ‘‘ကတမာ အတ္တူပနာယိကာ ဒေသနာ, ကတမာ ပရူပနာယိကာ ဒေသနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ နိယမေတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ‘‘န ပညာယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ပညာယတီ’’တိ ဒေသနာ သာဝကာနံ နေတဗ္ဗာနံ ဝသေန ဒေသိတတ္တာ ပရူပနာယိကာ ဒေသနာ နာမ, ‘‘နတ္ထိ ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာ’’တိ ဒေသနာ အတ္တနော နေတဗ္ဗသ္သ ဝသေန ဒေသိတတ္တာ အတ္တူပနာယိကာ ဒေသနာ နာမ။ ‘‘နတ္ထိ ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗာယ ကောဋိယာ အဘာဝတော ဧဝ န ပညာယတီတိ ဝိညာယတိ, ဘဂဝတော ဉာဏသ္သ ပညာပနံ ကာတုံ အသမတ္ထတ္တာ န ပညာယတီတိ န ဝိညာယတိ တေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နတ္ထိ ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာတိ ဧတေန ပုရိမာယ ကောဋိယာ အဘာဝတော ဧဝ န ပညာယတိ, န တတ္ထ ဉာဏသ္သ ပဋိဃာတောတိ ဒသ္သေတီ’’တိ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၁၁၈) ဝုတ္တံ။
Buddhavisayo puggalaparo puggalapadhāno pañho avissajjanīyo, buddhavisayāva puggalaparoparaññutā avissajjanīyā. Bhikkhave, avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ pubbā koṭi na paññāyati taṇhāsaṃyojanānaṃ, sakiṃ nirayaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ tiracchānayoniṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ pettivisayaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ asurayoniṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ deve sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ manusse sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ pubbā koṭi na paññāyati na dissati na upalabbhatīti. ‘‘Sā pubbā koṭi katamā’’ti kenaci kataṃ pucchanaṃ avissajjanīyaṃ saṃsārassa pubbakoṭiyā abhāvato avissajjanīyaṃ hoti. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā sāvakānaṃ ñāṇavekallena katā, na attano ñāṇavekallena. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā attano ceva sāvakānañca ñāṇavekallena kātabbā siyāti codanaṃ manasi katvā ‘‘duvidhā buddhānaṃ bhagavantānaṃ desanā’’tiādi vuttaṃ. Attā upanetabbo etissā desanāyāti attūpanāyikā. Paro upanetabbo etissā desanāyāti parūpanāyikā. ‘‘Katamā attūpanāyikā desanā, katamā parūpanāyikā desanā’’ti pucchitabbattā niyametvā dassetuṃ ‘‘na paññāyatī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā sāvakānaṃ netabbānaṃ vasena desitattā parūpanāyikā desanā nāma, ‘‘natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanā’’ti desanā attano netabbassa vasena desitattā attūpanāyikā desanā nāma. ‘‘Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanā’’ti vuttattā pubbāya koṭiyā abhāvato eva na paññāyatīti viññāyati, bhagavato ñāṇassa paññāpanaṃ kātuṃ asamatthattā na paññāyatīti na viññāyati tena aṭṭhakathāyaṃ ‘‘natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāti etena purimāya koṭiyā abhāvato eva na paññāyati, na tattha ñāṇassa paṭighātoti dassetī’’ti (netti. aṭṭha. 118) vuttaṃ.
‘‘ကထံ ပန ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာယ နတ္ထိဘာဝောဝိဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အဝိဇာနနာယ နတ္ထိဘာဝံ ဇာနာပေတုံ ‘‘ယထာ ဘဂဝာ ကောကာလိကံ ဘိက္ခု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ယံ ပန အတ္ထိ, တံ အညေသံ အပ္ပမေယ္ယမ္ပိ ဘဂဝတော န အပ္ပမေယ္ယန္တိ ဘဂဝတော သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဉာဏတံ ဒသ္သေတုံ ‘ယထာ ဘဂဝာ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘာ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝာ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ‘‘ကီဝ ဒီဃံ နု ခော, ဘန္တေ, ပဒုမေ နိရယေ အာယုပ္ပမာဏ’’န္တိ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ နိသိန္နံ အညတရံ ဘိက္ခုံ ယထာ ယေန ပကာရေန ‘‘သေယ္ယထာပိ။ပေ.။ အာဃာတေတ္ဝာ’’တိ ဧဝမာဟ။ တတော တေန ပကာရေန အဝိဇာနနာယ နတ္ထိဘာဝော ဝိဇာနိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။
‘‘Kathaṃ pana buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāya natthibhāvovijānitabbo’’ti vattabbattā avijānanāya natthibhāvaṃ jānāpetuṃ ‘‘yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhu’’ntiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘yaṃ pana atthi, taṃ aññesaṃ appameyyampi bhagavato na appameyyanti bhagavato sabbattha appaṭihatañāṇataṃ dassetuṃ ‘yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbhā’tiādimāhā’’ti vuttaṃ. Bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbha ‘‘kīva dīghaṃ nu kho, bhante, padume niraye āyuppamāṇa’’nti pañhaṃ pucchitvā nisinnaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ yathā yena pakārena ‘‘seyyathāpi…pe… āghātetvā’’ti evamāha. Tato tena pakārena avijānanāya natthibhāvo vijānitabboti attho gahetabbo.
ဘိက္ခု, တ္ဝံ သလ္လက္ခေဟိ, ကောကာလိကော ဝီသတိခာရိကော ကောသလကော တိလဝာဟော ရာသိံ ကတ္ဝာ ဌပိတော, တတော တိလတော ပုရိသော ဝသ္သသတသ္သ ဝသ္သသတသ္သ အစ္စယေန ဧကမေကံ တိလံ ဥဒ္ဓရေယ္ယ, သော ဝီသတိခာရိကော ကောသလကော တိလဝာဟော ဣမိနာ ဥဒ္ဓရာနုပက္ကမေန ခိပ္ပတရံ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒာနံ သေယ္ယထာပိ ဂစ္ဆေယ္ယ, ဧကော အဗ္ဗုဒော နိရယော ပရိက္ခယံ ပရိယာဒာနံ န တ္ဝေဝ ဂစ္ဆေယ္ယ။ ဝီသတိ အဗ္ဗုဒာ နိရယာ တတ္တကေ ကာလေ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒာနံ သေယ္ယထာပိ ဂစ္ဆေယ္ယုံ, ဧဝမေဝ ဧကော နိရဗ္ဗုဒော နိရယော တတ္တကေ ကာလေ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒာနံ န တ္ဝေဝ ဂစ္ဆေယ္ယ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ အာဃာတေတ္ဝာ ပဒုမံ နိရယံ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ဥပပန္နော ခော, ဘိက္ခု, တ္ဝံ ဧဝံ သလ္လက္ခေဟီတိ ဘဂဝာ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဘဂဝာ ‘‘အယံ အပ္ပမေယ္ယော အယံ အသင္ခ္ယေယ္ယော’’တိ ဝာ န ကိဉ္စိ အာဟ။ ‘‘တသ္မိံ အပ္ပမေယ္ယေ ကတမော အပ္ပမေယ္ယော, တသ္မိံ အသင္ခ္ယေယ္ယေ ကတမော အသင္ခ္ယေယ္ယော’’တိ ကေနစိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ဗုဒ္ဓဝိသယတ္တာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ဣဒံ အပ္ပမေယ္ယအသင္ခ္ယေယ္ယသုတ္တံ ဝုတ္တနယေန အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ (၁၁)
Bhikkhu, tvaṃ sallakkhehi, kokāliko vīsatikhāriko kosalako tilavāho rāsiṃ katvā ṭhapito, tato tilato puriso vassasatassa vassasatassa accayena ekamekaṃ tilaṃ uddhareyya, so vīsatikhāriko kosalako tilavāho iminā uddharānupakkamena khippataraṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ seyyathāpi gaccheyya, eko abbudo nirayo parikkhayaṃ pariyādānaṃ na tveva gaccheyya. Vīsati abbudā nirayā tattake kāle parikkhayaṃ pariyādānaṃ seyyathāpi gaccheyyuṃ, evameva eko nirabbudo nirayo tattake kāle parikkhayaṃ pariyādānaṃ na tveva gaccheyya. Esa nayo sesesupi. Sāriputtamoggallānesu cittaṃ āghātetvā padumaṃ nirayaṃ kokāliko bhikkhu upapanno kho, bhikkhu, tvaṃ evaṃ sallakkhehīti bhagavā āhāti yojanā. Bhagavā ‘‘ayaṃ appameyyo ayaṃ asaṅkhyeyyo’’ti vā na kiñci āha. ‘‘Tasmiṃ appameyye katamo appameyyo, tasmiṃ asaṅkhyeyye katamo asaṅkhyeyyo’’ti kenaci kataṃ pucchanaṃ buddhavisayattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ appameyyaasaṅkhyeyyasuttaṃ vuttanayena avissajjanīyaṃ. (11)
၁၁၉. ‘‘ယဒာ သော ဥပကော’’တိအာဒီသု ယောဇနာ ပာကဋာ။
119.‘‘Yadā so upako’’tiādīsu yojanā pākaṭā.
‘‘ကထံ ကေန ပကာရေန ဇိနော’’တိ ဥပကေန ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ကိလေသပ္ပဟာနပကာရေန ဇိနော’’တိ ဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကေန ပကာရေန ဇိနော’’တိ ဥပကေန ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ပာပကာနံ ဓမ္မာနံ ဇိတတ္တာ ဇိနော’’တိ ဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကတမော ဇိနော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ရူပာဒိကော ဇိနော’’တိ ဝာ ‘‘ရူပာဒိကံ မုဉ္စိတ္ဝာ အညော ဇိနော’’တိ ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကတမော အာသဝက္ခယော, ကတမော ရာဂက္ခယော, ကတမော ဒောသက္ခယော, ကတမော မောဟက္ခယော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘နိဗ္ဗာနံ အာသဝက္ခယော’’တိ ဝာ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂော အာသဝက္ခယော’’တိ ဝာ ‘‘အရဟတ္တဖလံ ရာဂက္ခယော’’တိ ဝာ ဣတိ ဧဝမာဒိနာ ဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကိတ္တကော အာသဝက္ခယော, ကိတ္တကော ရာဂက္ခယော, ကိတ္တကော ဒောသက္ခယော, ကိတ္တကော မောဟက္ခယော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော အာသဝက္ခယော’’တိ ဧဝမာဒိနာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန ဝိသ္သဇ္ဇနီယဉ္စ အဝိသ္သဇ္ဇနီယဉ္စ ဟောတိ။ (၁၂)
‘‘Kathaṃ kena pakārena jino’’ti upakena kataṃ pucchanaṃ ‘‘kilesappahānapakārena jino’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Kena pakārena jino’’ti upakena kataṃ pucchanaṃ ‘‘pāpakānaṃ dhammānaṃ jitattā jino’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Katamo jino’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘rūpādiko jino’’ti vā ‘‘rūpādikaṃ muñcitvā añño jino’’ti vā vissajjetuṃ asakkuṇeyyattā avissajjanīyaṃ. ‘‘Katamo āsavakkhayo, katamo rāgakkhayo, katamo dosakkhayo, katamo mohakkhayo’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘nibbānaṃ āsavakkhayo’’ti vā ‘‘arahattamaggo āsavakkhayo’’ti vā ‘‘arahattaphalaṃ rāgakkhayo’’ti vā iti evamādinā vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Kittako āsavakkhayo, kittako rāgakkhayo, kittako dosakkhayo, kittako mohakkhayo’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘ettako etaparimāṇo āsavakkhayo’’ti evamādinā avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vuttanayena vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti. (12)
‘‘တထာဂတော သတ္တော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆနံ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပာဒာယ ပညာပေတဗ္ဗော သတ္တဘူတော အတ္ထီ’’တိ ဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ‘‘အတ္ထိ ရူပ’’န္တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ရူပသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇမာနတ္တာ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ, ‘‘ရူပံ တထာဂတော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ တထာဘာဝတော အလဗ္ဘနတော အဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ရူပဝာ တထာဂတော’’တိအာဒီသုပိ ဧသ နယော ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန ဝိသ္သဇ္ဇနီယဉ္စ အဝိသ္သဇ္ဇနီယဉ္စ ဟောတိ။
‘‘Tathāgato satto atthī’’ti pucchanaṃ ‘‘pañcakkhandhe upādāya paññāpetabbo sattabhūto atthī’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Atthi rūpa’’nti kataṃ pucchanaṃ rūpassa vissajjamānattā ‘‘āmantā’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ, ‘‘rūpaṃ tathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ tathābhāvato alabbhanato avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. ‘‘Rūpavā tathāgato’’tiādīsupi esa nayo yathāsambhavaṃ yojetabbo. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vuttanayena vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti.
‘‘ပသ္သတိ ဘဂဝာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ။ပေ.။ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတီ’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ပသ္သတိ ဘဂဝာ’’တိ ဝာ။ပေ.။ ‘‘ပဇာနာတိ ဘဂဝာ’’တိ ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကတမေ သတ္တာ, ကတမော တထာဂတော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ပရမတ္ထတော အလဗ္ဘနတော အဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။
‘‘Passati bhagavā dibbena cakkhunā…pe… yathākammūpage satte pajānātī’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘passati bhagavā’’ti vā…pe… ‘‘pajānāti bhagavā’’ti vā vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Katame sattā, katamo tathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ paramatthato alabbhanato avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ.
‘‘အတ္ထိ တထာဂတော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ‘‘အတ္ထိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘အတ္ထိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝိသ္သဇ္ဇမာနေ သတိ စ ဣဓလောကော ဧဝ ပရလောကောတိ အာပဇ္ဇတိ, ‘‘နတ္ထိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝိသ္သဇ္ဇမာနေ သတိ စ ဣဓလောကတော အညော ပရလောကောတိ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယတ္တာ အဝိသ္သဇ္ဇနီယံ။ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သုတ္တံ ဝိသ္သဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ စ အဝိသ္သဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝိသ္သဇ္ဇနီယဉ္စ အဝိသ္သဇ္ဇနီယဉ္စ ဟောတိ။
‘‘Atthitathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ heṭṭhā vuttanayena vissajjanīyaṃ. ‘‘Atthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘atthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vissajjamāne sati ca idhaloko eva paralokoti āpajjati, ‘‘natthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vissajjamāne sati ca idhalokato añño paralokoti āpajjati, tasmā avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vissajjanīye visaye ca avissajjanīye visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti.
၁၂၀. နာနာဝိဓံ ဝိသ္သဇ္ဇနီယာဝိသ္သဇ္ဇနီယသုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ သုတ္တံ ကမ္မ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
120. Nānāvidhaṃ vissajjanīyāvissajjanīyasuttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ kamma’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ kamma’’ntiādi vuttaṃ.
‘‘အန္တကေနာဓိပန္နသ္သာ’’တိအာဒီသု အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ပာကဋော ‘‘မရဏေနာဘိဘူတသ္သ။ပေ.။ ဆာယာဝ အနပာယိနီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ ပုညကမ္မပာပကမ္မဒ္ဝယေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကမ္မံ နာမ။
‘‘Antakenādhipannassā’’tiādīsu attho heṭṭhā vuttanayattā pākaṭo ‘‘maraṇenābhibhūtassa…pe… chāyāva anapāyinī’’ti idaṃ suttaṃ puññakammapāpakammadvaye vācakañāpakabhāvena pavattanato kammaṃ nāma.
ဘိက္ခဝေ, တုမ္ဟေ ပုန စပရံ ကမ္မံ သလ္လက္ခေထ။ (အနုဋ္ဌာနဂိလာနံ) အနုဋ္ဌာနဂိလာနသ္သ ပီဌသမာရုဠ္ဟံ ပီဌသမာရုဠ္ဟသ္သ ဗာလံ ဗာလသ္သ ဝာ မဉ္စသမာရုဠ္ဟံ မဉ္စသမာရုဠ္ဟသ္သ ဗာလံ ဗာလသ္သ ဝာ ဆမာယံ ဘူမိယံ သေမာနံ သေမာနသ္သ သယန္တသ္သ ဗာလံ ဗာလသ္သ ဝာ ကာယေန ဒုစ္စရိတာနိ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတာနိ မနသာ ဒုစ္စရိတာနိ ပာပကာနိ ယာနိ ကမ္မာနိ ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗကာလေ ဝာ အတီတေ အနေကကပ္ပကောဋိသတသဟသ္သေ ဝာ အသ္သ ဗာလေန ကတာနိ, တာနိ ပာပကာနိ ကမ္မာနိ တမ္ဟိ ပီဌသမာရုဠ္ဟာဒိသမယေ ဩလမ္ဗန္တိ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဘိက္ခဝေ , မဟတံ မဟန္တာနံ ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဆာယာ သာယန္ဟသမယံ ပထဝိယံ သေယ္ယထာပိ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ ယထာ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမေဝ ဗာလံ။ပေ.။ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ။ ဘိက္ခဝေ, တတ္ရ တသ္မိံ ဥပဋ္ဌာနာကာရေ ဥပဋ္ဌာနာကာရဟေတု ဗာလသ္သ ကတပာပသ္သ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော ဟောတိ ‘‘မေ မယာ ကလ္ယာဏံ အကတံ ဝတ, မေ မယာ ကုသလံ အကတံ ဝတ, ဘီရုတ္တာဏံ ကတံ ဝတ, မေ မယာ ပာပံ ကတံ ဝတ, မေ မယာ လုဒ္ဒံ ကတံ ဝတ, မေ မယာ ကိဗ္ဗိသံ ကတံ ဝတ, ဘော အဂိလာန သပ္ပုရိသ အကတကလ္ယာဏာနံ အကတကုသလာနံ အကတဘီရုတ္တာဏာနံ ကတပာပာနံ ကတလုဒ္ဒာနံ ကတကိဗ္ဗိသာနံ ယာဝတာ ဂတိ ဒုဂ္ဂတိ အတ္ထိ, တံ ဂတိံ အဟံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝိတက္ကေန္တော သော ဗာလော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ, ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။
Bhikkhave, tumhe puna caparaṃ kammaṃ sallakkhetha. (Anuṭṭhānagilānaṃ) anuṭṭhānagilānassa pīṭhasamāruḷhaṃ pīṭhasamāruḷhassa bālaṃ bālassa vā mañcasamāruḷhaṃ mañcasamāruḷhassa bālaṃ bālassa vā chamāyaṃ bhūmiyaṃ semānaṃ semānassa sayantassa bālaṃ bālassa vā kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni pāpakāni yāni kammāni pubbe pubbakāle vā atīte anekakappakoṭisatasahasse vā assa bālena katāni, tāni pāpakāni kammāni tamhi pīṭhasamāruḷhādisamaye olambanti viya upaṭṭhahanti ajjholambanti viya upaṭṭhahanti abhippalambanti viya upaṭṭhahanti. Bhikkhave , mahataṃ mahantānaṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ seyyathāpi olambanti ajjholambanti abhippalambanti yathā, bhikkhave, evameva bālaṃ…pe… abhippalambanti. Bhikkhave, tatra tasmiṃ upaṭṭhānākāre upaṭṭhānākārahetu bālassa katapāpassa evaṃ parivitakko hoti ‘‘me mayā kalyāṇaṃ akataṃ vata, me mayā kusalaṃ akataṃ vata, bhīruttāṇaṃ kataṃ vata, me mayā pāpaṃ kataṃ vata, me mayā luddaṃ kataṃ vata, me mayā kibbisaṃ kataṃ vata, bho agilāna sappurisa akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ yāvatā gati duggati atthi, taṃ gatiṃ ahaṃ pecca gacchāmī’’ti evaṃ parivitakko hoti. Evaṃ vitakkento so bālo socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjatīti yojanā.
ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဆာယာ နာမ သူရိယုဂ္ဂမနကာလေပိ ပထဝိယာ ဩလမ္ဗန္တီပိ ဆာယာ ဟာယနဝသေန ဩလမ္ဗန္တိ။ သာယန္ဟသမယံ ပန ဆာယာ ဝဍ္ဎနဝသေန ဩလမ္ဗန္တိ, တထေဝ ကမ္မာနိပိ တသ္မိံ ကာလေ ဝဍ္ဎနဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တိ, တသ္မာ တမေဝ ဝဍ္ဎနုပဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘သာယန္ဟသမယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သုက္ကပက္ခေပိ ယောဇနာ ကဏ္ဟပက္ခေ ယောဇနာနုသာရေန ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ‘‘ပုန စပရ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တဒ္ဝယံ ကုသလကမ္မအကုသလကမ္မေသု ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကမ္မံ နာမ။
Pabbatakūṭānaṃ chāyā nāma sūriyuggamanakālepi pathaviyā olambantīpi chāyā hāyanavasena olambanti. Sāyanhasamayaṃ pana chāyā vaḍḍhanavasena olambanti, tatheva kammānipi tasmiṃ kāle vaḍḍhanavasena upaṭṭhahanti, tasmā tameva vaḍḍhanupaṭṭhānaṃ sandhāya ‘‘sāyanhasamaya’’nti vuttaṃ. Sukkapakkhepi yojanā kaṇhapakkhe yojanānusārena kātabbā. Idaṃ ‘‘puna capara’’ntiādikaṃ suttadvayaṃ kusalakammaakusalakammesu vācakañāpakabhāvena pavattanato kammaṃ nāma.
နာနာဝိဓံ ကမ္မံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမော ဝိပာကော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ ကတမော ဝိပာကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနေသု ကတမော ဝိပာကောတိ ပုစ္ဆတိ။ ဘိက္ခဝေ, ဝော တုမ္ဟေဟိ ယေ မနုသ္သတ္တသဒ္ဓာပဋိလာဘာဒယော ပဋိလဒ္ဓာ, တေ မနုသ္သတ္တသဒ္ဓာပဋိလာဘာဒယော ဝော တုမ္ဟာကံ လာဘာ ဘဝန္တိ။ တုမ္ဟေဟိ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ယံ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလာဒိသမ္ပာဒနံ လဒ္ဓံ, တံ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလာဒိသမ္ပာဒနံ ဝော တုမ္ဟာကံ သုလဒ္ဓံ ဘဝတိ။ ဘိက္ခဝေ, ယော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒော နဝမော ခဏော တုမ္ဟေဟိ လဒ္ဓော, သော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒော နဝမော ခဏော ဝော တုမ္ဟာကံ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ ပဋိလဒ္ဓော ဘဝတိ။
Nānāvidhaṃ kammaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo vipāko’’ti pucchitabbattā tattha katamo vipāko’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānesu katamo vipākoti pucchati. Bhikkhave, vo tumhehi ye manussattasaddhāpaṭilābhādayo paṭiladdhā, te manussattasaddhāpaṭilābhādayo vo tumhākaṃ lābhā bhavanti. Tumhehi pabbajitvā yaṃ catupārisuddhisīlādisampādanaṃ laddhaṃ, taṃ catupārisuddhisīlādisampādanaṃ vo tumhākaṃ suladdhaṃ bhavati. Bhikkhave, yo buddhuppādo navamo khaṇo tumhehi laddho, so buddhuppādo navamo khaṇo vo tumhākaṃ brahmacariyavāsāya paṭiladdho bhavati.
ဘိက္ခဝေ, မယာ ဆဖသ္သာယတနိကာ နာမ နိရယာ ဒိဋ္ဌာ, တတ္ထ တေသု ဒိဋ္ဌေသု ဆဖသ္သာယတနိကေသု နာမ နိရယေသု ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ စက္ခုနာ ပသ္သတိ, တံ အနိဋ္ဌရူပံယေဝ ပသ္သတိ, နော ဣဋ္ဌရူပံ။ အကန္တရူပံယေဝ ပသ္သတိ, နော ကန္တရူပံ။ အမနာပရူပံယေဝ ပသ္သတိ, နော မနာပရူပံ။
Bhikkhave, mayā chaphassāyatanikā nāma nirayā diṭṭhā, tattha tesu diṭṭhesu chaphassāyatanikesu nāma nirayesu yaṃ kiñci rūpaṃ cakkhunā passati, taṃ aniṭṭharūpaṃyeva passati, no iṭṭharūpaṃ. Akantarūpaṃyeva passati, no kantarūpaṃ. Amanāparūpaṃyeva passati, no manāparūpaṃ.
ယံ ကိဉ္စိ သဒ္ဒံ သောတေန။ပေ.။ ဃာနေန။ပေ.။ ဇိဝ္ဟာယ။ပေ.။ ကာယေန။ပေ.။ ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ မနသာ ဝိဇာနာတိ, တံ အနိဋ္ဌဓမ္မံယေဝ ဝိဇာနာတိ, နော ဣဋ္ဌဓမ္မံ။ အကန္တဓမ္မံယေဝ ဝိဇာနာတိ, နော ကန္တဓမ္မံ။ အမနာပဓမ္မံယေဝ ဝိဇာနာတိ, နော မနာပဓမ္မန္တိ ပာဌော ယုတ္တော။ ‘‘အနိဋ္ဌရူပံယေဝ ဝိဇာနာတိ, နော ဣဋ္ဌရူပ’’န္တိအာဒိပာဌော အယုတ္တော, ကတ္ထစိ ပာဠိယံ အယုတ္တပာဌော ဒိဋ္ဌော။ သုက္ကပက္ခေ ဝုတ္တနယဝိပရိယာယေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ‘‘လာဘာ ဝော, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကော ပာဌော ဝိပာကေ ဝာစကဉာပကဘာဝေနေဝ ပဝတ္တနတော ဝိပာကော နာမ။
Yaṃ kiñci saddaṃ sotena…pe… ghānena…pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… yaṃ kiñci dhammaṃ manasā vijānāti, taṃ aniṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no iṭṭhadhammaṃ. Akantadhammaṃyeva vijānāti, no kantadhammaṃ. Amanāpadhammaṃyeva vijānāti, no manāpadhammanti pāṭho yutto. ‘‘Aniṭṭharūpaṃyeva vijānāti, no iṭṭharūpa’’ntiādipāṭho ayutto, katthaci pāḷiyaṃ ayuttapāṭho diṭṭho. Sukkapakkhe vuttanayavipariyāyena yojanā kātabbā. Ayaṃ vuttappakārā ‘‘lābhā vo, bhikkhave’’tiādiko pāṭho vipāke vācakañāpakabhāveneva pavattanato vipāko nāma.
မာရိသာ နိရယေ ပစ္စမာနာနံ အမ္ဟာကံ သဗ္ဗသော နိမုဇ္ဇနဥမ္မုဇ္ဇနဝသေန သဋ္ဌိဝသ္သသဟသ္သာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ, နိရယသ္သ အန္တော ပရိယောသာနံ ကဒာ ကသ္မိံ ကာလေ ဘဝိသ္သတိ။
Mārisā niraye paccamānānaṃ amhākaṃ sabbaso nimujjanaummujjanavasena saṭṭhivassasahassāni paripuṇṇāni, nirayassa anto pariyosānaṃ kadā kasmiṃ kāle bhavissati.
နိရယသ္သ အန္တော ပရိယောသာနံ နတ္ထိ။ နိရယသ္သ အန္တော ပရိယောသာနံ ကုတော အတ္ထိ? နိရယသ္သ အန္တော ပရိယောသာနံ အမ္ဟာကံ န ပဋိဒိသ္သတိ။ မာရိသာ, ယဒာ တုမ္ဟေ စ အဟဉ္စ သေဋ္ဌိပုတ္တာ ဇာတာ, တဒာ တုယ္ဟံ တုမ္ဟာကဉ္စ မယ္ဟံ မမ စ ပာပံ ဟိ ယသ္မာ ပကတံ ပကာရေဟိ ကတံ, တသ္မာ နိရယသ္သ အန္တော ပရိယောသာနံ အမ္ဟာကံ န ဒိသ္သတီတိ အယံ ပာဌော ဝိပာကေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝိပာကော နာမ။ (၁၃)
Nirayassa anto pariyosānaṃ natthi. Nirayassa anto pariyosānaṃ kuto atthi? Nirayassa anto pariyosānaṃ amhākaṃ na paṭidissati. Mārisā, yadā tumhe ca ahañca seṭṭhiputtā jātā, tadā tuyhaṃ tumhākañca mayhaṃ mama ca pāpaṃ hi yasmā pakataṃ pakārehi kataṃ, tasmā nirayassa anto pariyosānaṃ amhākaṃ na dissatīti ayaṃ pāṭho vipāke vācakañāpakabhāvena pavattanato vipāko nāma. (13)
၁၂၁. အဓမ္မစာရီ နရော ကုသလဓမ္မေသု ပမတ္တော ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ, တသ္မာ သော အဓမ္မစာရီ ပမတ္တော နရော ယဟိံ ယဟိံ ယံ ယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ, တံ တံ ဂစ္ဆန္တံ အဓမ္မစာရိံ နံ နရံ အတ္တနာ စရိတော သော ဓမ္မောဝ ဟနတိ။ ကိမိဝ ဟနတိ? သယံ အတ္တနာ ဂဟိတော ကဏ္ဟသပ္ပော ဂဏ္ဟန္တံ ဇနံ ဟနတိ ယထာ, ဧဝံ အတ္တနာ စရိတော အဓမ္မော အဓမ္မစာရိံ နံ ဟနတိ။ ‘‘န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စာ’’တိအာဒိဂာထာယ အတ္ထော ပာကဋော။ ဣဒံ သုတ္တဒ္ဝယံ ကမ္မေ စ ဝိပာကေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကမ္မဉ္စ ဝိပာကော စ ဟောတိ။
121. Adhammacārī naro kusaladhammesu pamatto hi yasmā hoti, tasmā so adhammacārī pamatto naro yahiṃ yahiṃ yaṃ yaṃ duggatiṃ gacchati, taṃ taṃ gacchantaṃ adhammacāriṃ naṃ naraṃ attanā carito so dhammova hanati. Kimiva hanati? Sayaṃ attanā gahito kaṇhasappo gaṇhantaṃ janaṃ hanati yathā, evaṃ attanā carito adhammo adhammacāriṃ naṃ hanati. ‘‘Na hi dhammo adhammo cā’’tiādigāthāya attho pākaṭo. Idaṃ suttadvayaṃ kamme ca vipāke ca vācakañāpakabhāvena pavattanato kammañca vipāko ca hoti.
ဘိက္ခဝေ, တုမ္ဟေ ပုညာနံ မာ ဘာယိတ္ထ; ဘိက္ခဝေ, ယဒိဒံ ယံ ဣဒံ ‘‘ပုညာနီ’’တိ အဓိဝစနံ ပဝတ္တံ; ဧတံ ‘‘ပုညာနီ’’တိ အဓိဝစနံ ဣဋ္ဌသ္သ ကန္တသ္သ ပိယသ္သ မနာပသ္သ သုခသ္သ သုခဝိပာကဇနကသ္သ ကမ္မသ္သ အဓိဝစနံ ဟောတိ။ ဘိက္ခဝေ, အဟံ ဒီဃရတ္တံ ကတာနံ ပုညာနံ ဒီဃရတ္တံ ပစ္စနုဘူတံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ ပိယံ မနာပံ အဘိဇာနာမိ ခော။ ‘‘ကထံ အဘိဇာနာမီ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယ္ယ , ပုဗ္ဗေ သတ္တ ဝသ္သာနိ မေတ္တစိတ္တံ မေတ္တာယ သဟိတံ ဒုတိယဇ္ဈာနစိတ္တံ ဘာဝေတ္ဝာ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ ဣမံ လောကံ မနုသ္သလောကံ ပုန န အာဂမာသိံ။ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေတိ စေတ္ထ သံဝဋ္ဋဂ္ဂဟဏေန သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ, ဝိဝဋ္ဋဂ္ဂဟဏေန ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီပိ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသေသုပိ ဧဝမေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဘိက္ခဝေ, သံဝဋ္ဋမာနေ ကပ္ပေ အဟံ အာဘသ္သရူပဂော ဟောမိ, ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ သုညံ ဗ္ရဟ္မဝိမာနံ ဥပပဇ္ဇာမိ။ ဘိက္ခဝေ, တတ္ရ ဗ္ရဟ္မဝိမာနေ တတ္ရ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနဟေတု အဟံ ဗ္ရဟ္မာ ဟောမိ, အညေ မဟာနုဘာဝေန အဘိဘဝနတော အဘိဘူ, အညေဟိ အနဘိဘဝနတော အနဘိဘူတော မဟာဗ္ရဟ္မာ ဟောမိ, အညဒတ္ထု ဧကံသေန ဒသော အဟံ ဝသဝတ္တီ ဟောမိ။
Bhikkhave, tumhe puññānaṃ mā bhāyittha; bhikkhave, yadidaṃ yaṃ idaṃ ‘‘puññānī’’ti adhivacanaṃ pavattaṃ; etaṃ ‘‘puññānī’’ti adhivacanaṃ iṭṭhassa kantassa piyassa manāpassa sukhassa sukhavipākajanakassa kammassa adhivacanaṃ hoti. Bhikkhave, ahaṃ dīgharattaṃ katānaṃ puññānaṃ dīgharattaṃ paccanubhūtaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ piyaṃ manāpaṃ abhijānāmi kho. ‘‘Kathaṃ abhijānāmī’’ti ce puccheyya , pubbe satta vassāni mettacittaṃ mettāya sahitaṃ dutiyajjhānacittaṃ bhāvetvā satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappe imaṃ lokaṃ manussalokaṃ puna na āgamāsiṃ. Satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappeti cettha saṃvaṭṭaggahaṇena saṃvaṭṭaṭṭhāyī, vivaṭṭaggahaṇena vivaṭṭaṭṭhāyīpi gahitāti veditabbā. Sesesupi evameva gahetabbo. Bhikkhave, saṃvaṭṭamāne kappe ahaṃ ābhassarūpago homi, vivaṭṭakappe suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjāmi. Bhikkhave, tatra brahmavimāne tatra upapajjamāne upapajjamānahetu ahaṃ brahmā homi, aññe mahānubhāvena abhibhavanato abhibhū, aññehi anabhibhavanato anabhibhūto mahābrahmā homi, aññadatthu ekaṃsena daso ahaṃ vasavattī homi.
ဘိက္ခဝေ, အဟံ ဒေဝာနမိန္ဒော သက္ကော ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ အဟောသိံ ခော, ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော စက္ကရတနာဒိသတ္တရတနသမန္နာဂတော စက္ကဝတ္တိရာဇာ အနေကသတက္ခတ္တုံ အဟောသိံ, ပဒေသရဇ္ဇသ္သ ရာဇဘာဝေ ကော ပန ဝာဒော။
Bhikkhave, ahaṃ devānamindo sakko chattiṃsakkhattuṃ ahosiṃ kho, dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto cakkaratanādisattaratanasamannāgato cakkavattirājā anekasatakkhattuṃ ahosiṃ, padesarajjassa rājabhāve ko pana vādo.
ဘိက္ခဝေ, တသ္သ စက္ကဝတ္တိရာဇဘူတသ္သ မယ္ဟံ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ ‘‘ယေန ဖလေန ယေန ဝိပာကေန အဟံ ဧတရဟိ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော ဧဝံမဟာနုဘာဝော အမ္ဟိ, တံ ဣဒံ ဖလံ ကိသ္သ ကမ္မသ္သ ဖလံ နု ခော, သော အယံ ဝိပာကော ကိသ္သ ကမ္မသ္သ ဝိပာကော နု ခော’’တိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ။ ဘိက္ခဝေ, တသ္သ ဝိတက္ကေန္တသ္သ မယ္ဟံ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ ‘‘ယေန ဖလေန ယေန ဝိပာကေန အဟံ ဧတရဟိ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော ဧဝံမဟာနုဘာဝော အမ္ဟိ, မေ ပဝတ္တံ တံ ဣဒံ ဖလံ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဖလံ ခော, သော အယံ ဝိပာကော တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဝိပာကော ခော, သေယ္ယထိဒံ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပာကော? ဒာနသ္သ ဒမသ္သ သံယမသ္သာတိ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပာကော’’တိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသီတိ အဝောစာတိ ယောဇနာ။
Bhikkhave, tassa cakkavattirājabhūtassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi ‘‘yena phalena yena vipākena ahaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo amhi, taṃ idaṃ phalaṃ kissa kammassa phalaṃ nu kho, so ayaṃ vipāko kissa kammassa vipāko nu kho’’ti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Bhikkhave, tassa vitakkentassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi ‘‘yena phalena yena vipākena ahaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo amhi, me pavattaṃ taṃ idaṃ phalaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ kho, so ayaṃ vipāko tiṇṇaṃ kammānaṃ vipāko kho, seyyathidaṃ katamesaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko? Dānassa damassa saṃyamassāti tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti etaṃ parivitakkanaṃ ahosīti avocāti yojanā.
တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘မာ, ဘိက္ခဝေ, ပုညာနံ ဘာယိတ္ထာ’’တိအာဒိကေ သုတ္တေ ယဉ္စ ဒာနံ, ယော စ ဒမော, ယော စ သံယမော အတ္ထိ, ဣဒံ ဒာနာဒိတ္တယံ ကမ္မံ, တံဝာစကဉာပကံ သုတ္တမ္ပိ ကမ္မံ နာမ။ တပ္ပစ္စယော တံကမ္မပစ္စယော ပစ္စယုပ္ပန္နဘူတော ပစ္စနုဘူတော ယော ဝိပာကော အတ္ထိ, ဧတံ ဝိပာကေ ဖလမ္ပိ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ, အယံ ဝိပာကော တံဝာစကဉာပကော ပာဌောပိ ဝိပာကော နာမ။ စူဠကမ္မဝိဘင္ဂော စူဠကမ္မဝိပာကပုထုတ္တဝိဘာဂော တထာ ဝတ္တဗ္ဗော။
Tattha tasmiṃ ‘‘mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyitthā’’tiādike sutte yañca dānaṃ, yo ca damo, yo ca saṃyamo atthi, idaṃ dānādittayaṃ kammaṃ, taṃvācakañāpakaṃ suttampi kammaṃ nāma. Tappaccayo taṃkammapaccayo paccayuppannabhūto paccanubhūto yo vipāko atthi, etaṃ vipāke phalampi pakkhipitabbaṃ, ayaṃ vipāko taṃvācakañāpako pāṭhopi vipāko nāma. Cūḷakammavibhaṅgo cūḷakammavipākaputhuttavibhāgo tathā vattabbo.
တောဒေယ္ယပုတ္တသ္သ သုဘသ္သ မာဏဝသ္သ ယံ သုတ္တံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ, တတ္ထ သုတ္တေ ဝုတ္တာ ယေ ပာဏာတိပာတာဒယော ဓမ္မာ အပ္ပာယုကဒီဃာယုကတာယ သံဝတ္တန္တိ, ယေ ဟိံသနာဒယော ဓမ္မာ ဗဟ္ဝာဗာဓအပ္ပာဗာဓတာယ သံဝတ္တန္တိ, ယေ ဥသူယနာဒယော ဓမ္မာ အပ္ပေသက္ခမဟေသက္ခတာယ သံဝတ္တန္တိ, ယေ ကောဓာဒယော ဓမ္မာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏသုဝဏ္ဏတာယ သံဝတ္တန္တိ, ယေ အဂာရဝာဒယော ဓမ္မာ နီစကုလိကဥစ္စကုလိကတာယ သံဝတ္တန္တိ, ယေ မစ္ဆေရာဒယော ဓမ္မာ အပ္ပဘောဂမဟာဘောဂတာယ သံဝတ္တန္တိ, ယေ အသလ္လက္ခဏာဒယော ဓမ္မာ ဒုပ္ပညပညဝန္တတာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဣဒံ ပာဏာတိပာတသတ္တယုဂံ ကမ္မံ, တံဝာစကဉာပကံ သုတ္တမ္ပိ ကမ္မံ နာမ။ တတ္ထ သုဘသုတ္တေ ယာ အပ္ပာယုကဒီဃာယုကတာ ဝုတ္တာ။ပေ.။ ယာ ဒုပ္ပညပညဝန္တတာ ဝုတ္တာ, သော အယံ အပ္ပာယုကဒီဃာယုကတာဒိကော ဝိပာကော, တံဝာစကဉာပကပာဌောပိ ဝိပာကော။ ဣဒံ သုဘသုတ္တံ ကုသလာကုသလကမ္မေ စေဝ ဝိပာကေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကမ္မဉ္စ ဝိပာကော စ ဟောတိ။ (၁၄)
Todeyyaputtassa subhassa māṇavassa yaṃ suttaṃ bhagavatā desitaṃ, tattha sutte vuttā ye pāṇātipātādayo dhammā appāyukadīghāyukatāya saṃvattanti, ye hiṃsanādayo dhammā bahvābādhaappābādhatāya saṃvattanti, ye usūyanādayo dhammā appesakkhamahesakkhatāya saṃvattanti, ye kodhādayo dhammā dubbaṇṇasuvaṇṇatāya saṃvattanti, ye agāravādayo dhammā nīcakulikauccakulikatāya saṃvattanti, ye maccherādayo dhammā appabhogamahābhogatāya saṃvattanti, ye asallakkhaṇādayo dhammā duppaññapaññavantatāya saṃvattanti. Idaṃ pāṇātipātasattayugaṃ kammaṃ, taṃvācakañāpakaṃ suttampi kammaṃ nāma. Tattha subhasutte yā appāyukadīghāyukatā vuttā…pe… yā duppaññapaññavantatā vuttā, so ayaṃ appāyukadīghāyukatādiko vipāko, taṃvācakañāpakapāṭhopi vipāko. Idaṃ subhasuttaṃ kusalākusalakamme ceva vipāke ca vācakañāpakabhāvena pavattanato kammañca vipāko ca hoti. (14)
၁၂၂. ယော ပုဂ္ဂလော ဝစီဒုစ္စရိတပရိဝဇ္ဇနေန ဝာစာနုရက္ခီ ဘဝေယ္ယ, အဘိဇ္ဈာဒိအနုပ္ပာဒနေန မနသာ သံဝုတော ဘဝေယ္ယ, ပာဏာတိပာတာဒိပဇဟနေန ကာယေန အကုသလံ န ကယိရာ, ဣတိ တယော ဧတေ ကမ္မပထေ ဝိသောဓယေ, သော ပုဂ္ဂလော ဣသိပ္ပဝေဒိတံ မဂ္ဂံ အရိယံ အဋ္ဌင္ဂိကံ မဂ္ဂံ အာရာဓယေ အာရာဓယေယ္ယာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဝာစာနုရက္ခီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ကုသလေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကုသလံ နာမ။
122. Yo puggalo vacīduccaritaparivajjanena vācānurakkhī bhaveyya, abhijjhādianuppādanena manasā saṃvuto bhaveyya, pāṇātipātādipajahanena kāyena akusalaṃ na kayirā, iti tayo ete kammapathe visodhaye, so puggalo isippaveditaṃ maggaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ ārādhaye ārādhayeyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘vācānurakkhī’’tiādikaṃ suttaṃ kusale vācakañāpakabhāvena pavattanato kusalaṃ nāma.
ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ကာယေန ဒုက္ကဋံ ဒုဂ္ဂတိသံဝတ္တနိယကမ္မံ နတ္ထိ, ဝာစာယ ဒုက္ကဋကမ္မံ နတ္ထိ, မနသာ ဒုက္ကဋကမ္မံ နတ္ထိ, တီဟိ ဌာနေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနေဟိ သံဝုတံ တံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏ’’န္တိ အဟံ ဝဒာမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ဂာထာဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလံ နာမ။
Yassa puggalassa kāyena dukkaṭaṃ duggatisaṃvattaniyakammaṃ natthi, vācāya dukkaṭakammaṃ natthi, manasā dukkaṭakammaṃ natthi, tīhi ṭhānehi uppajjanaṭṭhānehi saṃvutaṃ taṃ puggalaṃ ‘‘brāhmaṇa’’nti ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ gāthāvacanaṃ vuttanayena kusalaṃ nāma.
‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ။ပေ.။ ကုသလမူလာနီ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလံ။ ဘိက္ခဝေ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ ဝိဇ္ဇာ ပုဗ္ဗင္ဂမာ ဟောတိ, ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ အနုဒေဝာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလံ နာမ။
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave…pe… kusalamūlānī’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanayena kusalaṃ. Bhikkhave, kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā vijjā pubbaṅgamā hoti, hirī ca ottappañca anudevāti yojanā. Idaṃ vacanaṃ vuttanayena kusalaṃ nāma.
မာလုဝာ သာလံ ရုက္ခံ ဩနတံ ဘူမိယံ ပတနံ ကရောတိ ဣဝ, တထာ ယသ္သ ဇနသ္သ အစ္စန္တံ ဒ္ဝီသု တီသု ဘဝေသု ဒုသ္သီလ္ယံ အတ္ထိ, သော ဇနော အတ္တာနံ ဩနတံ အပာယေသု ပာကဋံ ကရောတိ။ အနတ္ထကာမော ဇနော ယထာ အနတ္ထံ ဣစ္ဆတိ, တထာ အနတ္ထံ ကရောတိ ယထာ, တထာ ဤဒိသော ဒုသ္သီလော နံ အတ္တာနံ အနတ္ထံ ကရောတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယသ္သာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန အကုသလံ။
Māluvā sālaṃ rukkhaṃ onataṃ bhūmiyaṃ patanaṃ karoti iva, tathā yassa janassa accantaṃ dvīsu tīsu bhavesu dussīlyaṃ atthi, so jano attānaṃ onataṃ apāyesu pākaṭaṃ karoti. Anatthakāmo jano yathā anatthaṃ icchati, tathā anatthaṃ karoti yathā, tathā īdiso dussīlo naṃ attānaṃ anatthaṃ karotīti yojanā. Idaṃ ‘‘yassā’’tiādikaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ.
အသ္မမယံ အသ္မသင္ခာတံ ပာသာဏမဏိမယံ ဝဇိရံ ဝဇိရသ္သ ဥဋ္ဌာနသင္ခာတံ ပာသာဏမဏိံ အဘိမတ္ထတိ ဝိဓံသေတိ ဣဝ, တထာ အတ္တနာ ဟိ သယမေဝ ကတံ အတ္တဇံ အတ္တသမ္ဘဝံ ပာပံ ဒုမ္မေဓံ ပာပံ ကရောန္တံ ဇနံ အဘိမတ္ထတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘အတ္တနာ ဟီ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန အကုသလံ။
Asmamayaṃ asmasaṅkhātaṃ pāsāṇamaṇimayaṃ vajiraṃ vajirassa uṭṭhānasaṅkhātaṃ pāsāṇamaṇiṃ abhimatthati vidhaṃseti iva, tathā attanā hi sayameva kataṃ attajaṃ attasambhavaṃ pāpaṃ dummedhaṃ pāpaṃ karontaṃ janaṃ abhimatthatīti yojanā. Idaṃ ‘‘attanā hī’’tiādikaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ.
ဒေဝတေ ကုသလေဟိ ဝိဝဇ္ဇိတာ အကုသလာ ဒသ ကမ္မပထေ နိသေဝိယ ကတ္ဝာ ဂရဟာ ဂာရယ္ဟာ ဘဝန္တိ, ဗာလမတီ မန္ဒဗုဒ္ဓိနော နိရယေသု ပစ္စရေတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဒသ ကမ္မပထေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန အကုသလံ။
Devate kusalehi vivajjitā akusalā dasa kammapathe niseviya katvā garahā gārayhā bhavanti, bālamatī mandabuddhino nirayesu paccareti yojanā. Idaṃ ‘‘dasa kammapathe’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena akusalaṃ.
‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ။ပေ.။ အကုသလမူလာနီ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန အကုသလံ။ (၁၅)
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave…pe… akusalamūlānī’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ. (15)
ယာဒိသံ ယံ ဗီဇံ ဝပတေ, တံ ဗီဇံ တာဒိသံ ဖလံ ဟရတေ ဣဝ, တထာ ကလ္ယာဏကာရီ ပဏ္ဍိတော ကလ္ယာဏံ ဖလံ ဟရတေ, ပာပကာရီ ဗာလော စ ပာပကံ ဖလံ ဟရတေတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ‘‘ယာဒိသ’’န္တိအာဒိကေ သုတ္တေ ‘‘ကလ္ယာဏကာရီ ကလ္ယာဏ’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ, ဣဒံ ဝစနံ ကုသလံ။ ‘‘ပာပကာရီ စ ပာပက’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ, ဣဒံ ဝစနံ အကုသလံ။ ဣဒံ ဒ္ဝိဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ ဟောတိ။
Yādisaṃ yaṃ bījaṃ vapate, taṃ bījaṃ tādisaṃ phalaṃ harate iva, tathā kalyāṇakārī paṇḍito kalyāṇaṃ phalaṃ harate, pāpakārī bālo ca pāpakaṃ phalaṃ harateti yojanā. Tattha ‘‘yādisa’’ntiādike sutte ‘‘kalyāṇakārī kalyāṇa’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ vacanaṃ kusalaṃ. ‘‘Pāpakārī ca pāpaka’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ vacanaṃ akusalaṃ. Idaṃ dvivacanaṃ vuttanayena kusalañca akusalañca hoti.
ကလ္ယာဏကာရီ သပ္ပုရိသာ သုဘေန ကမ္မေန သုဂ္ဂတိံ ဝဇန္တိ ဂစ္ဆန္တိ, ပာပကာရီ ကာပုရိသာ အသုဘေန ကမ္မုနာ အပာယဘူမိံ ဝဇန္တိ ဂစ္ဆန္တိ, ကမ္မသ္သ အဘိသင္ခာရဝိညာဏသဟဂတကမ္မသ္သ ခယာ ခယနတော ဝိမုတ္တစေတသာ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိဝိမုတ္တိစိတ္တာ တေ သပ္ပုရိသာ အသုဘေ နိဗ္ဗန္တိ။ ကိမိဝ နိဗ္ဗန္တိ? ဣန္ဓနက္ခယာ ဇောတိ နိဗ္ဗာတိ ဣဝ, တထာ တေ သပ္ပုရိသာ ကမ္မသ္သ ခယာ အနဝသေသခယနတော နိဗ္ဗန္တီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘သုဘေနာ’’တိအာဒိဂာထာဝစနေ ‘‘သုဘေန။ပေ.။ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ, ဣဒံ ‘‘သုဘေန။ပေ.။သုဂ္ဂတိ’’န္တိ ဝစနံ ကုသလေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကုသလံ နာမ။ ‘‘အပာယဘူမိံ အသုဘေန ကမ္မုနာ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ , ဣဒံ ‘‘အပာယ။ပေ.။ ကမ္မုနာ’’တိ ဝစနံ အကုသလေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အကုသလံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘သုဘေနာ’’တိအာဒိကံ ဂာထာဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ ဟောတိ။ (၁၆)
Kalyāṇakārī sappurisā subhena kammena suggatiṃ vajanti gacchanti, pāpakārī kāpurisā asubhena kammunā apāyabhūmiṃ vajanti gacchanti, kammassa abhisaṅkhāraviññāṇasahagatakammassa khayā khayanato vimuttacetasā samucchedavimuttipaṭippassaddhivimutticittā te sappurisā asubhe nibbanti. Kimiva nibbanti? Indhanakkhayā joti nibbāti iva, tathā te sappurisā kammassa khayā anavasesakhayanato nibbantīti yojanā. Tattha tasmiṃ ‘‘subhenā’’tiādigāthāvacane ‘‘subhena…pe… suggati’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘subhena…pe…suggati’’nti vacanaṃ kusale vācakañāpakabhāvena pavattanato kusalaṃ nāma. ‘‘Apāyabhūmiṃ asubhena kammunā’’ti yaṃ vacanaṃ āha , idaṃ ‘‘apāya…pe… kammunā’’ti vacanaṃ akusale vācakañāpakabhāvena pavattanato akusalaṃ nāma. Idaṃ ‘‘subhenā’’tiādikaṃ gāthāvacanaṃ vuttanayena kusalañca akusalañca hoti. (16)
၁၂၃. ‘‘ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖံ။ပေ.။ မုနီ စရေ’’တိ ဣဒံ ဂာထာဝစနံ အနုညာတေ စရဏေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။
123.‘‘Yathāpi bhamaro pupphaṃ…pe… munī care’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ anuññāte caraṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma.
ဘမရော နာမ ပုပ္ဖရသပိဝနဂဟဏဝသေန စရဏကော မဓုကရာဒိကော ဘမရော။ သော ပုပ္ဖရသံ ဂဏ္ဟန္တော မန္ဒဝေဂော ဟုတ္ဝာ ပုပ္ဖဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ ဂန္ဓဉ္စ အဝိနာသေတ္ဝာ ယာဝဒတ္ထံ ပုပ္ဖရသံ ပိဝိတ္ဝာ မဓုကရဏတ္ထာယ စ ပုပ္ဖရသံ ဂဟေတ္ဝာ မဓုကရဏဋ္ဌာနံ ဝနသဏ္ဍံ ပလေတိ။ ပုပ္ဖဝဏ္ဏဂန္ဓာ ပာကတိကာဝ ဟောန္တိ။ ဧဝမေဝ ပိဏ္ဍာယ ဂာမံ ပဝိသန္တော မုနိ ပသာဒဇနကံ အာလောကနဝိလောကနဂမနတိဋ္ဌနာဒိကံ ဇနေတ္ဝာ ပီတိသောမနသ္သသဟိတံ ပသာဒံ ဇနေတ္ဝာ သဒ္ဓာဒေယ္ယံ ပိဏ္ဍပာတံ ယာပနမတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဂာမတော နိက္ခမိတ္ဝာ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝနေ ဘေသဇ္ဇံ လိမ္ပန္တော ဝိယ, ကန္တာရေ ပုတ္တမံသံ ခာဒန္တော ဝိယ, ပိဏ္ဍပာတံ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ဘမရော ဝနေ မဓုံ ကရောတိ ဝိယ, ကမ္မဋ္ဌာနာနုရူပံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိတ္ဝာ ဈာနမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ သမဏဓမ္မကရဏတ္ထာယ ဂာမေ စရေ စရေယ္ယာတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Bhamaro nāma puppharasapivanagahaṇavasena caraṇako madhukarādiko bhamaro. So puppharasaṃ gaṇhanto mandavego hutvā pupphañca vaṇṇañca gandhañca avināsetvā yāvadatthaṃ puppharasaṃ pivitvā madhukaraṇatthāya ca puppharasaṃ gahetvā madhukaraṇaṭṭhānaṃ vanasaṇḍaṃ paleti. Pupphavaṇṇagandhā pākatikāva honti. Evameva piṇḍāya gāmaṃ pavisanto muni pasādajanakaṃ ālokanavilokanagamanatiṭṭhanādikaṃ janetvā pītisomanassasahitaṃ pasādaṃ janetvā saddhādeyyaṃ piṇḍapātaṃ yāpanamattaṃ paṭiggahetvā gāmato nikkhamitvā udakaphāsukaṭṭhāne vane bhesajjaṃ limpanto viya, kantāre puttamaṃsaṃ khādanto viya, piṇḍapātaṃ paccavekkhitvā paribhuñjitvā bhamaro vane madhuṃ karoti viya, kammaṭṭhānānurūpaṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā jhānamaggaphalanibbattanatthāya samaṇadhammakaraṇatthāya gāme care careyyāti adhippāyo veditabbo.
‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူနံ ကရဏီယာနိ။ပေ.။ ဣမာနိ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူနံ တီဏိ ကရဏီယာနီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ ဘဂဝတာ အနုညာတေ အာစာရေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။ တသ္မိံ သုတ္တေ ယော ဘိက္ခု သီလံ ပာတိ ရက္ခတိ, ဣတိ ရက္ခဏတော သော ဘိက္ခု ပာတိ နာမ။ ယံ သီလံ တံ ပာတိံ ဘိက္ခုံ အပာယာဒိဒုက္ခတော မောစေတိ, ဣတိ မောစနတော တံ သီလံ ပာတိမောက္ခံ နာမ။ ယေန သီလေန ဘိက္ခု သံဝရိတဗ္ဗစက္ခုန္ဒ္ရိယာဒိကံ သံဝရတိ, ဣတိ သံဝရဏကရဏတော တံ သီလံ သံဝရံ နာမ, ပာတိမောက္ခံ ဧဝ သံဝရံ ပာတိမောက္ခသံဝရံ, ပာတိမောက္ခသံဝရေန သံဝုတော သမန္နာဂတော ဟုတ္ဝာ သံဝုဏနတော စတုဣရိယာပထေသု စာရကော ဟောတိ, ဣတိ သံဝုဏနတော ဘိက္ခု ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော နာမ။ ဝိဟရတိ စတုဣရိယာပထေ ပဝတ္တေတိ။ ဝာရိတ္တစာရံ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ စာရိတ္တသီလံ အာဒာယ စရဏံ အာစာရော, အဂောစရေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဂောစရေ စရဏံ ဂောစရောတိ။ အတ္ထော ဝုစ္စမာနော အတိဝိတ္ထာရော ဘဝိသ္သတိ, တသ္မာ ကိဉ္စိမတ္တံ ကထေတ္ဝာ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဘာဝံ ကထေသ္သာမ။
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bhikkhūnaṃ karaṇīyāni…pe… imāni kho, bhikkhave, bhikkhūnaṃ tīṇi karaṇīyānī’’ti idaṃ suttaṃ bhagavatā anuññāte ācāre atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. Tasmiṃ sutte yo bhikkhu sīlaṃ pāti rakkhati, iti rakkhaṇato so bhikkhu pāti nāma. Yaṃ sīlaṃ taṃ pātiṃ bhikkhuṃ apāyādidukkhato moceti, iti mocanato taṃ sīlaṃ pātimokkhaṃ nāma. Yena sīlena bhikkhu saṃvaritabbacakkhundriyādikaṃ saṃvarati, iti saṃvaraṇakaraṇato taṃ sīlaṃ saṃvaraṃ nāma, pātimokkhaṃ eva saṃvaraṃ pātimokkhasaṃvaraṃ, pātimokkhasaṃvarena saṃvuto samannāgato hutvā saṃvuṇanato catuiriyāpathesu cārako hoti, iti saṃvuṇanato bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto nāma. Viharati catuiriyāpathe pavatteti. Vārittacāraṃ vajjetvā cārittasīlaṃ ādāya caraṇaṃ ācāro, agocare vajjetvā gocare caraṇaṃ gocaroti. Attho vuccamāno ativitthāro bhavissati, tasmā kiñcimattaṃ kathetvā sāsanapaṭṭhānasuttabhāvaṃ kathessāma.
‘‘ဧတ္တကမေဝ သုတ္တံ ‘အနုညာတ’န္တိ နိဒ္ဓာရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒသယိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ ပဗ္ဗဇိတေန အဘိဏ္ဟံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ‘‘ဒသာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တမ္ပိ အနုညာတေ ဒသဝိဓေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။ ‘‘တီဏိမာနိ။ပေ.။ ကရဏီယာနီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ အနုညာတေ တိဝိဓေ သုစရိတေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။
‘‘Ettakameva suttaṃ ‘anuññāta’nti niddhāritabba’’nti vattabbattā ‘‘dasayime, bhikkhave, dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘dasā’’tiādikaṃ suttampi anuññāte dasavidhe paccavekkhitabbe dhamme vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. ‘‘Tīṇimāni…pe… karaṇīyānī’’ti idaṃ suttampi anuññāte tividhe sucarite vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma.
နာနာဝိဓံ အနုညာတံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ သုတ္တံ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Nānāvidhaṃ anuññātaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ paṭikkhitta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ paṭikkhitta’’ntiādi vuttaṃ.
‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ၊ နတ္ထိ ဂောသမိတံ ဓနံ။
‘‘Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi gosamitaṃ dhanaṃ;
နတ္ထိ သူရိယသမာ အာဘာ၊ သမုဒ္ဒပရမာ သရာ’’တိ။ –
Natthi sūriyasamā ābhā, samuddaparamā sarā’’ti. –
ဣဒံ ဒေဝပုတ္တဝစနံ ပဋိက္ခိပန္တော ဘဂဝာ –
Idaṃ devaputtavacanaṃ paṭikkhipanto bhagavā –
‘‘နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမံ၊ နတ္ထိ ဓညသမံ ဓနံ။
‘‘Natthi attasamaṃ pemaṃ, natthi dhaññasamaṃ dhanaṃ;
နတ္ထိ ပညာသမာ အာဘာ၊ ဝုဋ္ဌိ ဝေ ပရမာ သရာ’’တိ။ –
Natthi paññāsamā ābhā, vuṭṭhi ve paramā sarā’’ti. –
ဂာထံ အာဟ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဂာထာဒ္ဝယေ ယံ ‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမ’’န္တိအာဒိကံ ပုရိမကံ ဟောတိ။ ဣဒံ ‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမ’’န္တိအာဒိကံ ဒေဝပုတ္တဝစနံ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ, ပဋိက္ခိတ္တေ အတ္ထေ ပဝတ္တနတော စ ပဋိက္ခိတ္တံ နာမ။
Gāthaṃ āha. Ettha etasmiṃ gāthādvaye yaṃ ‘‘natthi puttasamaṃ pema’’ntiādikaṃ purimakaṃ hoti. Idaṃ ‘‘natthi puttasamaṃ pema’’ntiādikaṃ devaputtavacanaṃ bhagavatā paṭikkhittattā, paṭikkhitte atthe pavattanato ca paṭikkhittaṃ nāma.
ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ ဝာ ကန္တာရေ ဝာ မာတာပိတရော ပုတ္တဓီတရော ဃာတေတ္ဝာပိ အတ္တာနမေဝ ပောသေန္တိ, တသ္မာ ‘‘နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလာဒီသု ဟိရညသုဝဏ္ဏသာရာဒီနိ, ဂောမဟိံသာဒီနိပိ ဓညဂဟဏတ္ထာယ ဓညသ္သာမိကာနံ ဒတ္ဝာ ဓညမေဝ ဂဏ္ဟန္တိ, တသ္မာ ‘‘နတ္ထိ ဓညသမံ ဓန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သူရိယာဒီနံ အာဘာ ပစ္စုပ္ပန္နတမံ ဧကဒေသံဝ ဝိနောဒေတိ, ပညာ ပန ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုမ္ပိ ဧကပဇ္ဇောတံ ဧကောဘာသံ ကာတုံ သမတ္ထာ, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဓမ္မကောဋ္ဌာသေသုပိ ပဋိစ္ဆာဒကံ ကိလေသတမမ္ပိ ဝိဓမတိ, တသ္မာ ‘‘နတ္ထိ ပညာသမာ အာဘာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမုဒ္ဒော ဘူမိယာ စ ဧကဒေသေယေဝ တိဋ္ဌတိ, သော စ ဒေဝေ အဝုဋ္ဌေ သတိ ခယနသဘာဝော ဘဝေယ္ယ, ဝုဋ္ဌိ ပန ကောဋိသတသဟသ္သစက္ကဝာဠေသုပိ ယာဝ အာဘသ္သရာ ဗ္ရဟ္မလောကာပိ ပူရာ ဘဝတိ, တသ္မာ ‘‘ဝုဋ္ဌိ ဝေ ပရမာသရာ’’တိ ဝုတ္တံ။
Dubbhikkhakāle vā kantāre vā mātāpitaro puttadhītaro ghātetvāpi attānameva posenti, tasmā ‘‘natthi attasamaṃ pema’’nti vuttaṃ. Dubbhikkhakālādīsu hiraññasuvaṇṇasārādīni, gomahiṃsādīnipi dhaññagahaṇatthāya dhaññassāmikānaṃ datvā dhaññameva gaṇhanti, tasmā ‘‘natthi dhaññasamaṃdhana’’nti vuttaṃ. Sūriyādīnaṃ ābhā paccuppannatamaṃ ekadesaṃva vinodeti, paññā pana dasasahassilokadhātumpi ekapajjotaṃ ekobhāsaṃ kātuṃ samatthā, atītānāgatapaccuppannadhammakoṭṭhāsesupi paṭicchādakaṃ kilesatamampi vidhamati, tasmā ‘‘natthi paññāsamā ābhā’’ti vuttaṃ. Samuddo bhūmiyā ca ekadeseyeva tiṭṭhati, so ca deve avuṭṭhe sati khayanasabhāvo bhaveyya, vuṭṭhi pana koṭisatasahassacakkavāḷesupi yāva ābhassarā brahmalokāpi pūrā bhavati, tasmā ‘‘vuṭṭhi ve paramāsarā’’ti vuttaṃ.
‘‘ဣဒမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ နိဒ္ဓာရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တီဏိမာနိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ‘‘တီဏိမာနီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တေ ဒုစ္စရိတေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ပဋိက္ခိတ္တံ နာမ။ (၁၇)
‘‘Idameva paṭikkhittaṃ niddhāritabba’’nti vattabbattā ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘tīṇimānī’’tiādikaṃ suttampi paṭikkhitte duccarite vācakañāpakabhāvena pavattanato paṭikkhittaṃ nāma. (17)
၁၂၄. နာနာဝိဓံ ပဋိက္ခိတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမံ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ အနုညာတဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
124. Nānāvidhaṃ paṭikkhittaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañcā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ anuññātañcā’’tiādi vuttaṃ.
ဘူရိပညဘူရိပညဝန္တ ဂောတမ, တံ ဘူရိပညံ ဂောတမံ အဟံ ပုစ္ဆာမိ။ ဣဓ လောကေ အနေကာ ယာ ဇနတာ ဘီတာ, သာ ဇနတာ ကိံသု ကတမာ ဘဝေ။ ယော စ မဂ္ဂော အနေကာယတနော ဣတိ ပဝုတ္တော, သော စ မဂ္ဂော ကိံသု ကတမော ဘဝေ။ ကိသ္မိံ ဓမ္မေ ဌိတော ဇနော ပရလောကံ န ဘာယေ န ဘာယေယ္ယာတိ ပုစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။
Bhūripaññabhūripaññavanta gotama, taṃ bhūripaññaṃ gotamaṃ ahaṃ pucchāmi. Idha loke anekā yā janatā bhītā, sā janatā kiṃsu katamā bhave. Yo ca maggo anekāyatano iti pavutto, so ca maggo kiṃsu katamo bhave. Kismiṃ dhamme ṭhito jano paralokaṃ na bhāye na bhāyeyyāti pucchatīti yojanā.
ဒေဝပုတ္တ ယော ဇနော သမ္မာဝာစဉ္စ ပဏိဓာယ, သမ္မာမနဉ္စ ပဏိဓာယ, ကာယေန ပာပာနိ အကုဗ္ဗမာနော စ ဘဝေ, အယံ ဧကော။ ဗဟ္ဝန္နပာနံ ဃရံ အာဝသန္တော စ ဘဝေ, အယံ ဧကော။ သဒ္ဓော သဒ္ဓာသမ္ပန္နော စိတ္တမုဒုဘာဝေန မုဒု စ ဘဝေ, အယံ ဧကော။ ဝဒညူ ယာစကာနံ ယာစနဝသေန ဝုတ္တဝစနညူ ဟုတ္ဝာ သံဝိဘာဂီ စ ဘဝေ, အယံ ဧကော။ ဣတိ ဧတေသု စတူသု ဓမ္မေသု ဌိတော ဇနော ဓမ္မေသု ဌိတော ဟုတ္ဝာ ပရလောကံ န ဘာယေ န ဘာယေယ္ယာတိ ယောဇနာ။
Devaputta yo jano sammāvācañca paṇidhāya, sammāmanañca paṇidhāya, kāyena pāpāni akubbamāno ca bhave, ayaṃ eko. Bahvannapānaṃ gharaṃ āvasanto ca bhave, ayaṃ eko. Saddho saddhāsampanno cittamudubhāvena mudu ca bhave, ayaṃ eko. Vadaññū yācakānaṃ yācanavasena vuttavacanaññū hutvā saṃvibhāgī ca bhave, ayaṃ eko. Iti etesu catūsu dhammesu ṭhito jano dhammesu ṭhito hutvā paralokaṃ na bhāye na bhāyeyyāti yojanā.
‘‘တသ္မိံ သုတ္တေ ကတမံ အနုညာတံ, ကတမံ ပဋိက္ခိတ္တံ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယံ အာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘ကိံသူဓာ’’တိအာဒိပဉ္ဟာယ ဝိသ္သဇ္ဇနေ ‘‘ဝာစံ မနဉ္စာ’’တိအာဒိဝစနေ ‘‘ဝာစံ မနဉ္စ ပဏိဓာယ သမ္မာ’’တိ ယံ ဝစနံ ဘဂဝာ အာဟ, ဣဒံ ‘‘ဝာစံ။ပေ.။ သမ္မာ’’တိ ဝစနံ အနုညာတေ ဝစနီယာဒိကေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။ ‘‘ကာယေန ပာပာနိ အကုဗ္ဗမာနော’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ, ဣဒံ ‘‘ကာယေန ။ပေ.။ မာနော’’တိ ဝစနံ ပာပကုဗ္ဗေန ပဋိက္ခိတ္တေ ဝုတ္တနယေန ပဝတ္တနတော ပဋိက္ခိတ္တံ နာမ။ ‘‘ဗဟ္ဝန္န။ပေ.။ န ဘာယေ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ, ဣဒံ ‘‘ဗဟ္ဝန္န။ပေ.။ န ဘာယေ’’တိ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန အနုညာတံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘ဝာစ’’န္တိအာဒိကံ ဝစနံ ဝုတ္တနယဒ္ဝယေန အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ ဟောတိ။
‘‘Tasmiṃ sutte katamaṃ anuññātaṃ, katamaṃ paṭikkhittaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yaṃ āhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tasmiṃ ‘‘kiṃsūdhā’’tiādipañhāya vissajjane ‘‘vācaṃ manañcā’’tiādivacane ‘‘vācaṃ manañca paṇidhāya sammā’’ti yaṃ vacanaṃ bhagavā āha, idaṃ ‘‘vācaṃ…pe… sammā’’ti vacanaṃ anuññāte vacanīyādike atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. ‘‘Kāyena pāpāni akubbamāno’’ti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘kāyena …pe… māno’’ti vacanaṃ pāpakubbena paṭikkhitte vuttanayena pavattanato paṭikkhittaṃ nāma. ‘‘Bahvanna…pe… na bhāye’’ti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘bahvanna…pe… na bhāye’’ti vacanaṃ vuttanayena anuññātaṃ nāma. Idaṃ ‘‘vāca’’ntiādikaṃ vacanaṃ vuttanayadvayena anuññātañca paṭikkhittañca hoti.
‘‘သဗ္ဗပာပသ္သ အကရဏ’’န္တိအာဒိကော ဝုတ္တတ္ထောဝ။ ‘‘တသ္မိံ သဗ္ဗပာပသ္သာတိအာဒိကေ ကတမံ အနုညာတံ, ကတမံ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ ယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādiko vuttatthova. ‘‘Tasmiṃ sabbapāpassātiādike katamaṃ anuññātaṃ, katamaṃ paṭikkhitta’’nti vattabbabhāvato ‘‘tattha ya’’ntiādi vuttaṃ.
ဒေဝာနမိန္ဒ, အဟံ ကာယသမာစာရမ္ပိ ဒုဝိဓေန ဝဒာမိ – သေဝိတဗ္ဗံ အနဝဇ္ဇံ ကာယသမာစာရမ္ပိ ဝဒာမိ, အသေဝိတဗ္ဗံ သာဝဇ္ဇံ ကာယသမာစာရမ္ပိ အဟံ ဝဒာမိ။ ဝစီသမာစာရာဒီသုပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
Devānaminda, ahaṃ kāyasamācārampi duvidhena vadāmi – sevitabbaṃ anavajjaṃ kāyasamācārampi vadāmi, asevitabbaṃ sāvajjaṃ kāyasamācārampi ahaṃ vadāmi. Vacīsamācārādīsupi vuttanayānusārena yojanā kātabbā.
‘‘ကိဉ္စ ဝဍ္ဎနဟာယနံ အာဂမ္မ ကာယသမာစာရာဒိကံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗဘေဒေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အကုသလဓမ္မဝဍ္ဎနံ, ကုသလဓမ္မဟာယနဉ္စ ပဋိစ္စ ကာယသမာစာရာဒယော န သေဝိတဗ္ဗာ, ကုသလဓမ္မဝဍ္ဎနံ, အကုသလဓမ္မဟာယနဉ္စ ပဋိစ္စ ကာယသမာစာရာဒယော သေဝိတဗ္ဗာတိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ (၁၈)
‘‘Kiñca vaḍḍhanahāyanaṃ āgamma kāyasamācārādikaṃ sevitabbāsevitabbabhedena vutta’’nti vattabbabhāvato ‘‘kiñcetaṃ paṭiccā’’tiādi vuttaṃ. Akusaladhammavaḍḍhanaṃ, kusaladhammahāyanañca paṭicca kāyasamācārādayo na sevitabbā, kusaladhammavaḍḍhanaṃ, akusaladhammahāyanañca paṭicca kāyasamācārādayo sevitabbāti sallakkhetabbā. (18)
၁၂၅. နာနာဝိဓံ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကတမော သုတ္တဝိသေသော ထဝော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတ္ဝာ အယံ သုတ္တဝိသေသော ထဝော နာမာတိ ဝိညာပေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ထဝော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တေသု ကတမော သုတ္တဝိသေသော ထဝော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။
125. Nānāvidhaṃ anuññātañca paṭikkhittañca ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo suttaviseso thavo’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā ayaṃ suttaviseso thavo nāmāti viññāpetuṃ ‘‘tattha katamo thavo’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamo suttaviseso thavo nāmāti pucchati.
မဂ္ဂာနံ ဇင္ဃမဂ္ဂဒိဋ္ဌိမဂ္ဂာဒီနံ အဋ္ဌင္ဂိကော သမ္မာဒိဋ္ဌိမဂ္ဂင္ဂာဒိအဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ သစ္စာနံ ဝစီသစ္စခတ္တိယာဒိသမ္မုတိသစ္စပရမတ္ထသစ္စာနံ စတုရော ဒုက္ခသမုဒယနိရောဓနိရောဓဂာမိနိပဋိပဒာဝသေန စတုရော အရိယသစ္စာ ပဒာ သေဋ္ဌာ ဥတ္တမာ။ ဓမ္မာနံ သဗ္ဗသင္ခတသပ္ပစ္စယဓမ္မာနံ ဝိရာဂော အသင္ခတနိဗ္ဗာနသင္ခာတော ဝိရာဂော ဓမ္မော သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ ဒ္ဝိပဒာနံ သဗ္ဗဒေဝမနုသ္သာဒီနံ ဒ္ဝိပဒာနံ စက္ခုမာ ပဉ္စဝိဓစက္ခုမာ ဘဂဝာ သေဋ္ဌော ဥတ္တမောတိ ယောဇနာ။ အယံ ‘‘မဂ္ဂာနဋ္ဌင္ဂိကော’’တိအာဒိသုတ္တဝိသေသော ထဝေ အတ္ထေ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ထဝော နာမ။
Maggānaṃ jaṅghamaggadiṭṭhimaggādīnaṃ aṭṭhaṅgiko sammādiṭṭhimaggaṅgādiaṭṭhaṅgiko maggo seṭṭho uttamo. Saccānaṃ vacīsaccakhattiyādisammutisaccaparamatthasaccānaṃ caturo dukkhasamudayanirodhanirodhagāminipaṭipadāvasena caturo ariyasaccā padā seṭṭhā uttamā. Dhammānaṃ sabbasaṅkhatasappaccayadhammānaṃ virāgo asaṅkhatanibbānasaṅkhāto virāgo dhammo seṭṭho uttamo. Dvipadānaṃ sabbadevamanussādīnaṃ dvipadānaṃ cakkhumā pañcavidhacakkhumā bhagavā seṭṭho uttamoti yojanā. Ayaṃ ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko’’tiādisuttaviseso thave atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato thavo nāma.
‘‘အယမေဝ သုတ္တဝိသေသော ထဝော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တီဏိမာနိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပဒာ အဟိမစ္ဆာဒယော ဝာ, ဒ္ဝိပဒာ မနုသ္သသကုဏပက္ခိဇာတိကာဒယော ဝာ, စတုပ္ပဒာ ဟတ္ထိအသ္သဂောမဟိံသာဒယော ဝာ, ဗဟုပ္ပဒာ သတပဒိအာဒယော ဝာ, ရူပိနော ကာမရူပသတ္တာ ဝာ, အရူပိနော အရူပသတ္တာ ဝာ, သညိနော သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာ ဝာ, အသညိနော အသညသတ္တာ ဝာ, နေဝသညီနာသညိနော ဘဝဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ ဝာ ယာဝတာ ယတ္တကာ သတ္တာ သံဝိဇ္ဇန္တိ, တေသံ တတ္တကာနံ အပဒာဒီနံ သတ္တာနံ ယဒိဒံ ယော အယံ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော တထာဂတော ဥပ္ပန္နော, သော အယံ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော တထာဂတော အဂ္ဂံ အဂ္ဂောတိ အက္ခာယတိ, သေဋ္ဌံ သေဋ္ဌောတိ အက္ခာယတိ, ပဝရံ ပဝရောတိ အက္ခာယတိ, အယံ ပဌမော အဂ္ဂော။
‘‘Ayameva suttaviseso thavo’’ti vattabbattā ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Apadā ahimacchādayo vā, dvipadā manussasakuṇapakkhijātikādayo vā, catuppadā hatthiassagomahiṃsādayo vā, bahuppadā satapadiādayo vā, rūpino kāmarūpasattā vā, arūpino arūpasattā vā, saññino sattaviññāṇaṭṭhitisattā vā, asaññino asaññasattā vā, nevasaññīnāsaññino bhavagge nibbattasattā vā yāvatā yattakā sattā saṃvijjanti, tesaṃ tattakānaṃ apadādīnaṃ sattānaṃ yadidaṃ yo ayaṃ arahaṃ sammāsambuddho tathāgato uppanno, so ayaṃ arahaṃ sammāsambuddho tathāgato aggaṃ aggoti akkhāyati, seṭṭhaṃ seṭṭhoti akkhāyati, pavaraṃ pavaroti akkhāyati, ayaṃ paṭhamo aggo.
သင္ခတာနံ ဓမ္မာနံ ဝာ သပ္ပစ္စယသဘာဝာနံ ဝာ, အသင္ခတာနံ ပစ္စယေဟိ အသင္ခရိတာနံ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တဘူတာနံ ဓမ္မာနံ ဝာ ယာဝတာ ယတ္တကာ ပဏ္ဏတ္တီ ဝောဟရီယန္တိ, တတ္တကေဟိ ပဏ္ဏတ္တီဟိ ပညပေတဗ္ဗာနံ တေသံ သင္ခတာသင္ခတာနံ ဓမ္မာနံ ယဒိဒံ ယော အယံ မဒနိမ္မဒနော။ပေ.။ ယော အယံ နိရောဓော, ယံ ဣဒံ နိဗ္ဗာနမဂ္ဂဖလာနမာလမ္ဗဏံ ဘဝတိ, သော အယံ မဒနိမ္မဒနာဒိကော ဓမ္မော အဂ္ဂံ အဂ္ဂောတိ အက္ခာယတိ။ပေ.။ အက္ခာယတိ, အယံ ဒုတိယော အဂ္ဂော။
Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ vā sappaccayasabhāvānaṃ vā, asaṅkhatānaṃ paccayehi asaṅkharitānaṃ paṇṇattimattabhūtānaṃ dhammānaṃ vā yāvatā yattakā paṇṇattī voharīyanti, tattakehi paṇṇattīhi paññapetabbānaṃ tesaṃ saṅkhatāsaṅkhatānaṃ dhammānaṃ yadidaṃ yo ayaṃ madanimmadano…pe… yo ayaṃ nirodho, yaṃ idaṃ nibbānamaggaphalānamālambaṇaṃ bhavati, so ayaṃ madanimmadanādiko dhammo aggaṃ aggoti akkhāyati…pe… akkhāyati, ayaṃ dutiyo aggo.
သင္ဃာနံ ယာဝတာ ပဏ္ဏတ္တိ, ဂဏာနံ ယာဝတာ ပဏ္ဏတ္တိ, မဟာဇနသန္နိပာတာနံ ယာဝတာ ပဏ္ဏတ္တိ ဝောဟရီယန္တိ, တတ္တကေဟိ ပဏ္ဏတ္တီဟိ ပညပေတဗ္ဗာနံ တေသံ သင္ဃဂဏာဒီနံ ယာနိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပုဂ္ဂလာနိ ပုရိသယုဂာနိ, ယေ ဣမေ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ။ပေ.။ လောကသ္သ ယံ ဣဒံ ပုညက္ခေတ္တံ သံဝိဇ္ဇတိ, သော အယံ စတုပုရိသယုဂာဒိကော တထာဂတသာဝကသင္ဃော အဂ္ဂံ အဂ္ဂောတိ အက္ခာယတိ။ပေ.။ အက္ခာယတိ, အယံ တတိယော အဂ္ဂော။ ဣမာနိ တီဏိ တထာဂတနိဗ္ဗာနအရိယသင္ဃရတနာနိ အဂ္ဂာနိ ဘဝန္တိ။
Saṅghānaṃ yāvatā paṇṇatti, gaṇānaṃ yāvatā paṇṇatti, mahājanasannipātānaṃ yāvatā paṇṇatti voharīyanti, tattakehi paṇṇattīhi paññapetabbānaṃ tesaṃ saṅghagaṇādīnaṃ yāni imāni cattāri puggalāni purisayugāni, ye ime aṭṭha purisapuggalā…pe… lokassa yaṃ idaṃ puññakkhettaṃ saṃvijjati, so ayaṃ catupurisayugādiko tathāgatasāvakasaṅgho aggaṃ aggoti akkhāyati…pe… akkhāyati, ayaṃ tatiyo aggo. Imāni tīṇi tathāgatanibbānaariyasaṅgharatanāni aggāni bhavanti.
သဗ္ဗလောကုတ္တရော အပဒာဒိသဗ္ဗသတ္တလောကတော ဥတ္တရော သတ္ထာ စ, ကုသလပက္ခတော ကုသလအနဝဇ္ဇပက္ခဘာဝတော ဥတ္တရော ဓမ္မော စ, နရသီဟသ္သ သတ္ထုနော ဂဏော စ ဣတိ တီဏိ သတ္ထုဓမ္မဂဏရတနာနိ အဂ္ဂာနိ, တာနိ တီဏိ သတ္ထုဓမ္မဂဏရတနာနိ ဝိသိသ္သရေ ဂုဏဝသေန ဝိသိသ္သန္တိ။
Sabbalokuttaro apadādisabbasattalokato uttaro satthā ca, kusalapakkhato kusalaanavajjapakkhabhāvato uttaro dhammo ca, narasīhassa satthuno gaṇo ca iti tīṇi satthudhammagaṇaratanāni aggāni, tāni tīṇi satthudhammagaṇaratanāni visissare guṇavasena visissanti.
သမဏပဒုမသဉ္စယော သရေ ရုဟမာနံ ပဒုမံ သောဘနံ ဣဝ သာသနေ သောဘနသမဏပဒုမသမူဟော ဂဏော စ, ဓမ္မဝရော စ, ဝိဒူနံ သက္ကတော နရဝရဒမကော နရဝရာနံ ဗ္ရဟ္မဒေဝမနုသ္သရာဇရာဇမဟာမစ္စာဒီနံ ဒမကော အနုဒမကော စက္ခုမာ သမ္ဗုဒ္ဓော စ ဣတိ တီဏိ ဂဏဓမ္မဗုဒ္ဓရတနာနိ လောကသ္သ ဥတ္တရိ ဘဝန္တိ။
Samaṇapadumasañcayo sare ruhamānaṃ padumaṃ sobhanaṃ iva sāsane sobhanasamaṇapadumasamūho gaṇo ca, dhammavaro ca, vidūnaṃ sakkato naravaradamako naravarānaṃ brahmadevamanussarājarājamahāmaccādīnaṃ damako anudamako cakkhumā sambuddho ca iti tīṇi gaṇadhammabuddharatanāni lokassa uttari bhavanti.
အပ္ပဋိသမော သတ္ထာ စ, နိရုပဒာဟော နိဂ္ဂတဥပဒာဟော, သဗ္ဗော ဓမ္မော စ အရိယော ဂဏဝရော စ ဣတိ ယာနိ တီဏိ ဗုဒ္ဓဓမ္မဂဏရတနာနိ အဂ္ဂာနိ, တာနိ တီဏိ။ပေ.။ နာနိ ခလု ဧကံသေန ဝိသိသ္သရေ ဝိသိသ္သန္တိ။
Appaṭisamo satthā ca, nirupadāho niggataupadāho, sabbo dhammo ca ariyo gaṇavaro ca iti yāni tīṇi buddhadhammagaṇaratanāni aggāni, tāni tīṇi…pe… nāni khalu ekaṃsena visissare visissanti.
သစ္စနာမော အဝိတထသစ္စဒေသနတော သစ္စနာမော ခေမော သဗ္ဗာဘိဘူ သဗ္ဗေ မနုသ္သဒေဝာဒိကေ အနဘိဘဝမာနောပိ ဂုဏာတိရေကဝသေန အဘိဘဝမာနော ဝိယ ပဝတ္တနတော သဗ္ဗာဘိဘူ ဇိနော စ, သစ္စဓမ္မော အဝိတထသဘာဝတော သစ္စဓမ္မော စ, တသ္သ သစ္စဓမ္မသ္သ ဥတ္တရိ ဥတ္တမော အညော ဓမ္မော နတ္ထိ, ဝိညူနံ နိစ္စံ ပူဇိတော ပူဇာရဟော အရိယသင္ဃော စ ဣတိ တီဏိ လောကသ္သ ဥတ္တရိ ဥတ္တမာနိ ဘဝန္တိ။
Saccanāmo avitathasaccadesanato saccanāmo khemo sabbābhibhū sabbe manussadevādike anabhibhavamānopi guṇātirekavasena abhibhavamāno viya pavattanato sabbābhibhū jino ca, saccadhammo avitathasabhāvato saccadhammo ca, tassa saccadhammassa uttari uttamo añño dhammo natthi, viññūnaṃ niccaṃ pūjito pūjāraho ariyasaṅgho ca iti tīṇi lokassa uttari uttamāni bhavanti.
ဧကာယနပဒသ္သ ဝစနတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၁၇၀) ဗဟုဓာ ဝုတ္တော။ ဇာတိခယန္တဒသ္သီ ဟိတာနုကမ္ပီ ဘဂဝာ ဧကာယနံ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ။ ‘‘ယံ ဧကာယနံ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ, တေန မဂ္ဂေန ကိံ တရတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ဧတေန မဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယံ မဂ္ဂံ ဘဂဝာ ဇာနာတိ, ဧတေန မဂ္ဂေန ပုဗ္ဗေ အတီတမဒ္ဓာနံ ဗုဒ္ဓာဒယော အရိယာ ဩဃံ သံသာရောဃံ တရိံသု, အနာဂတမဒ္ဓာနံ တရိသ္သန္တိ, ယေ စာပိ ဗုဒ္ဓာဒယော ပစ္စုပ္ပန္နေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တေ စာပိ ဗုဒ္ဓာဒယော ပစ္စုပ္ပန္နေ တရန္တိ, ဝိသုဒ္ဓိပေက္ခာ ဝိသုဒ္ဓိံ အပေက္ခမာနာ သတ္တာ ဒေဝမနုသ္သသေဋ္ဌံ တာဒိသံ ယထာဝုတ္တဂုဏံ တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ နမသ္သန္တိ, ဣတိ အယံ နာနာဝိဓသုတ္တဝိသေသောပိ ထဝေ ရတနတ္တယေ, ရတနတ္တယဂုဏေ စ ဝာစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ထဝော နာမ။ ဣစ္စေတံ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဝိသေသဒသ္သကော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသောပိ သာသနပဋ္ဌာနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Ekāyanapadassa vacanattho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 170) bahudhā vutto. Jātikhayantadassī hitānukampī bhagavā ekāyanaṃ maggaṃ pajānāti. ‘‘Yaṃ ekāyanaṃ maggaṃ pajānāti, tena maggena kiṃ taratī’’ti vattabbabhāvato ‘‘etena maggenā’’tiādi vuttaṃ. Yaṃ maggaṃ bhagavā jānāti, etena maggena pubbe atītamaddhānaṃ buddhādayo ariyā oghaṃ saṃsāroghaṃ tariṃsu, anāgatamaddhānaṃ tarissanti, ye cāpi buddhādayo paccuppanne uppajjanti, te cāpi buddhādayo paccuppanne taranti, visuddhipekkhā visuddhiṃ apekkhamānā sattā devamanussaseṭṭhaṃ tādisaṃ yathāvuttaguṇaṃ taṃ sammāsambuddhaṃ namassanti, iti ayaṃ nānāvidhasuttavisesopi thave ratanattaye, ratanattayaguṇe ca vācakañāpakabhāvena pavattanato thavo nāma. Iccetaṃ sāsanapaṭṭhānasuttavisesadassako saṃvaṇṇanāvisesopi sāsanapaṭṭhānaṃ nāmāti veditabbo.
အမ္ဟာကာစရိယ တုမ္ဟေဟိ အမ္ဟာကာစရိယေဟိ သောဠသပ္ပဘေဒသံကိလေသဘာဂိယာဒိသာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဉ္စေဝ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ လောကိယာဒိသာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဉ္စ နိဒ္ဓာရိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘တေသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဝိသေသေသု ကတမံ သုတ္တဝိသေသံ ကတမေန သုတ္တဝိသေသေန သံသန္ဒိတ္ဝာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ လောကိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ဒုဝိဓမ္ပိ သာသနပဋ္ဌာနံ နာနာသုတ္တပဒာနိ ဥဒာဟရန္တေန ဝိဘဇိတ္ဝာ ဣဒာနိ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ သံသန္ဒိတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ပုန ‘လောကိယံ သုတ္တ’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၁၇၀) ဝုတ္တံ။
Amhākācariya tumhehi amhākācariyehi soḷasappabhedasaṃkilesabhāgiyādisāsanapaṭṭhānasuttañceva aṭṭhavīsatividhaṃ lokiyādisāsanapaṭṭhānasuttañca niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘tesu saṃkilesabhāgiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu katamaṃ suttavisesaṃ katamena suttavisesena saṃsanditvā niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha lokiyaṃsutta’’ntiādi āraddhaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ duvidhampi sāsanapaṭṭhānaṃ nānāsuttapadāni udāharantena vibhajitvā idāni saṃkilesabhāgiyādīhi saṃsanditvā dassetuṃ puna ‘lokiyaṃ sutta’ntiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 170) vuttaṃ.
တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသဝိဓေသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဝိသေသေသု စေဝ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဝိသေသေသု စ အကုသလပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကိယံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ, ကုသလပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကိယံ သုတ္တံ ဝာသနာဘာဂိယသုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ, တသ္မာ လောကိယံ သုတ္တံ ဧကဝိဓမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယေန စ ဝာသနာဘာဂိယေန စ ဒ္ဝီဟိ သုတ္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဒသ္သနပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ ဒသ္သနဘာဂိယေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ, ဘာဝနာပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ ဘာဝနာဘာဂိယေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ, အသေက္ခပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ အသေက္ခဘာဂိယေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ, တသ္မာ လောကုတ္တရမ္ပိ သုတ္တံ ဒသ္သနဘာဂိယေန စ ဘာဝနာဘာဂိယေန စ အသေက္ခဘာဂိယေန စ တီဟိ သုတ္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တနယာနုသာရေန သေသေသုပိ သံသန္ဒနယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
Tattha tatthāti tesu soḷasavidhesu saṃkilesabhāgiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu ceva aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu ca akusalapakkhe pavattaṃ lokiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyasuttena samānatthabhāvena saṃsandati, kusalapakkhe pavattaṃ lokiyaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyasuttena samānatthabhāvena saṃsandati, tasmā lokiyaṃ suttaṃ ekavidhampi saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca dvīhi suttehi niddisitabbaṃ. Dassanapakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ dassanabhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, bhāvanāpakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ bhāvanābhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, asekkhapakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ asekkhabhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, tasmā lokuttarampi suttaṃ dassanabhāgiyena ca bhāvanābhāgiyena ca asekkhabhāgiyena ca tīhi suttehi niddisitabbaṃ. Vuttanayānusārena sesesupi saṃsandanayojanā kātabbā.
အမ္ဟာကာစရိယ တုမ္ဟေဟိ အမ္ဟာကာစရိယေဟိ နယဒသ္သနဝသေန သုတ္တဝိသေသသံသန္ဒနံ ဒသ္သိတံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကိမတ္ထာယ သံကိလေသဘာဂိယာဒိဘေဒေန ဝိဘဇိတ္ဝာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝာသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယသ္သ သုတ္တသ္သ နိဂ္ဃာတာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ သုတ္တဝသေန သုတ္တတ္ထာ ဂဟိတာ။
Amhākācariya tumhehi amhākācariyehi nayadassanavasena suttavisesasaṃsandanaṃ dassitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kimatthāya saṃkilesabhāgiyādibhedena vibhajitvā bhagavatā vutta’’nti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyassa suttassa nigghātāyā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca suttavasena suttatthā gahitā.
‘‘ယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ကိတ္တကေဟိ သုတ္တေဟိ ဝိဘဇိတ္ဝာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကုတ္တရံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ဆဗ္ဗိသတိယာ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေ ဆဗ္ဗီသတိ ပုဂ္ဂလာ ကတိဟိ သုတ္တေဟိ သမန္ဝေသိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ တီဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒသ္သနဘာဂိယေန သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန, ဘာဝနာဘာဂိယေန သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန, အသေက္ခဘာဂိယေန သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန စာတိ တီဟိ သုတ္တေဟိ တေ ဆဗ္ဗီသတိ ပုဂ္ဂလာ သမန္ဝေသိတဗ္ဗာ။
‘‘Yaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ācariyena niddhāritaṃ, taṃ sattādhiṭṭhānaṃ kittakehi suttehi vibhajitvā niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ chabbisatiyā puggalehi niddisitabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Te chabbīsati puggalā katihi suttehi samanvesitabbā’’ti vattabbattā ‘‘te tīhī’’tiādi vuttaṃ. Dassanabhāgiyena sattādhiṭṭhānena, bhāvanābhāgiyena sattādhiṭṭhānena, asekkhabhāgiyena sattādhiṭṭhānena cāti tīhi suttehi te chabbīsati puggalā samanvesitabbā.
‘‘ကတမေဟိ ကတမေဟိ ကတမံ ကတမံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဒသ္သနဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု တီသု ဒသ္သနဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု။ တတ္ထာတိ ဝာ တေသု ဆဗ္ဗီသတိယာ ပုဂ္ဂလေသု။ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒသ္သနဘာဂိယံ သုတ္တံ ဧကဗီဇိနာ ပုဂ္ဂလေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ပေ.။ ဓမ္မာနုသာရိနာ ပုဂ္ဂလေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒသ္သနဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဒသ္သနဂ္ဂဟဏေန သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌာပိ ဂဟိတာ, တသ္မာ ဧကဗီဇိကောလံကောလသတ္တက္ခတ္တုပရမာ ဖလဋ္ဌာပိ ဂဟိတာ။
‘‘Katamehi katamehi katamaṃ katamaṃ suttaṃ niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha dassanabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu tīsu dassanabhāgiyādīsu suttesu. Tatthāti vā tesu chabbīsatiyā puggalesu. Sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ ekabījinā puggalena ca niddisitabbaṃ…pe… dhammānusārinā puggalena ca niddisitabbaṃ, iti imehi pañcahi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ. Ettha ca dassanaggahaṇena sotāpattiphalaṭṭhāpi gahitā, tasmā ekabījikolaṃkolasattakkhattuparamā phalaṭṭhāpi gahitā.
သဒ္ဓာနုသာရီ ပန ယော ဝိပသ္သနာက္ခဏေ သဒ္ဓံ ဓုရံ ကတ္ဝာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ, သော ပုဂ္ဂလော နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗသောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓာနုသာရီ နာမ, သဒ္ဓာယ သမာပတ္တိံ အနုသ္သရတိ, ဣတိ သဒ္ဓာယ သမာပတ္တိယာ အနုသ္သရဏတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌော ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓာနုသာရီ နာမ။ သော ပုဂ္ဂလော သောတာပတ္တိဖလက္ခဏေ သဒ္ဓာယ ဝိမုတ္တတ္တာ သဒ္ဓာဝိမုတ္တော ဟုတ္ဝာ ဧကဗီဇိကောလံကောလသတ္တက္ခတ္တုပရမော ဘဝတိ။ ယော ပန ပုဂ္ဂလော ဝိပသ္သနာက္ခဏေ ပညံ ဓုရံ ကတ္ဝာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ, သော ပုဂ္ဂလော နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗသောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဓမ္မာနုသာရီ နာမ, ဓမ္မေန ပညာယ သမာပတ္တိံ အနုသ္သရတိ, ဣတိ ဓမ္မေန ပညာယ သမာပတ္တိယာ အနုသ္သရဏတော ဓမ္မာနုသာရီ နာမ။ သော ပုဂ္ဂလော ဖလက္ခဏေ ဒိဋ္ဌိယာ ပညာယ နိရောဓံ ပတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌိပတ္တော ဟုတ္ဝာ ဧကဗီဇိ။ပေ.။ ပရမော ဘဝတိ။ ဓမ္မောတိ စေတ္ထ ပညာ ဂဟိတာ။ ဣတိ ပဘေဒတော ဒ္ဝေ မဂ္ဂဋ္ဌာ, ဆ ဖလဋ္ဌာတိ အဋ္ဌဟိ အရိယပုဂ္ဂလေဟိ, သမ္ပိဏ္ဍိတေ ပန ပဉ္စဟိ အရိယပုဂ္ဂလေဟိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒသ္သနဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Saddhānusārī pana yo vipassanākkhaṇe saddhaṃ dhuraṃ katvā sotāpattimaggaṃ nibbatteti, so puggalo nibbattetabbasotāpattimaggakkhaṇe saddhānusārī nāma, saddhāya samāpattiṃ anussarati, iti saddhāya samāpattiyā anussaraṇato sotāpattimaggaṭṭho puggalo saddhānusārī nāma. So puggalo sotāpattiphalakkhaṇe saddhāya vimuttattā saddhāvimutto hutvā ekabījikolaṃkolasattakkhattuparamo bhavati. Yo pana puggalo vipassanākkhaṇe paññaṃ dhuraṃ katvā sotāpattimaggaṃ nibbatteti, so puggalo nibbattetabbasotāpattimaggakkhaṇe dhammānusārī nāma, dhammena paññāya samāpattiṃ anussarati, iti dhammena paññāya samāpattiyā anussaraṇato dhammānusārī nāma. So puggalo phalakkhaṇe diṭṭhiyā paññāya nirodhaṃ pattattā diṭṭhipatto hutvā ekabīji…pe… paramo bhavati. Dhammoti cettha paññā gahitā. Iti pabhedato dve maggaṭṭhā, cha phalaṭṭhāti aṭṭhahi ariyapuggalehi, sampiṇḍite pana pañcahi ariyapuggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ဣမေသံ ဧကဗီဇိအာဒီနံ ပုဂ္ဂလာနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသတ္ထတ္တာ စေဝ ဒသ္သနဘာဂိယတ္ထတ္တာ စ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒသ္သနဘာဂိယံ သုတ္တံ ဧတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ နိယမေတ္ဝာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒသ္သနဘာဂိယံ သုတ္တံ ကိတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –
Imesaṃ ekabījiādīnaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva dassanabhāgiyatthattā ca sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti niyametvā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ kittakehi puggalehi niddisitabba’’nti pucchitabbattā –
‘‘ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဒ္ဝာဒသဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ သကဒာဂာမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေန, သကဒာဂာမိနာ, အနာဂာမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေန, အနာဂာမိနာ, အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနာ, ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယိနာ, အသင္ခာရပရိနိဗ္ဗာယိနာ, သသင္ခာရပရိနိဗ္ဗာယိနာ , ဥဒ္ဓံသောတေန အကနိဋ္ဌဂာမိနာ, သဒ္ဓာဝိမုတ္တေန, ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တေန, ကာယသက္ခိနာ စာတိ ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဣမေဟိ ဒ္ဝာဒသဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ –
‘‘Bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, sakadāgāminā, anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, anāgāminā, antarāparinibbāyinā, upahaccaparinibbāyinā, asaṅkhāraparinibbāyinā, sasaṅkhāraparinibbāyinā , uddhaṃsotena akaniṭṭhagāminā, saddhāvimuttena, diṭṭhippattena, kāyasakkhinā cāti bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi dvādasahi puggalehi niddisitabba’’nti –
ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သကဒာ။ပေ.။ ပန္နေန သကဒာဂာမိမဂ္ဂဋ္ဌေန ပုဂ္ဂလေန, သကဒာဂာမိနာ သကဒာဂာမိဖလဋ္ဌေန, အနာဂာမိ။ပေ.။ ပန္နေန အနာဂာမိမဂ္ဂဋ္ဌေန, အနာဂာမိနာ အနာဂာမိဖလဋ္ဌေန, အဝိဟာဒီသု ပဉ္စသု သုဒ္ဓာဝာသေသု အာယုဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီနာမကေန အနာဂာမိနာ, အာယုဝေမဇ္ဈံ အတိက္ကမိတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီနာမကေန အနာဂာမိနာ, အသင္ခာရေန အပ္ပယောဂေန အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန အသင္ခာရပရိနိဗ္ဗာယီနာမကေန အနာဂာမိနာ, သသင္ခာရေန သပ္ပယောဂေန အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန သသင္ခာရပရိနိဗ္ဗာယီနာမကေန အနာဂာမိနာ, အဝိဟာဒီဟိ ဥဒ္ဓံ အတပ္ပာဒီသု ဥပပတ္တိသောတေန အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန ဥဒ္ဓံသောတနာမကေန အနာဂာမိနာ, အကနိဋ္ဌံ ဂန္တ္ဝာ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန အကနိဋ္ဌဂာမီနာမကေန အနာဂာမိနာ, သဒ္ဓာယ ဝိမုတ္တတ္တာ သဒ္ဓာဝိမုတ္တနာမကေန အနာဂာမိနာ, ဒိဋ္ဌိယာ ပညာယ နိရောဓံ ပတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တနာမကေန အနာဂာမိနာ စာတိ ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အဈာနလာဘီပုဂ္ဂလေဟိ စ, ကာယေန နာမကာယေ ဖုဋ္ဌာနံ အရူပဈာနာနံ အနန္တရံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ, ဣတိ သစ္ဆိကရဏတော ကာယသက္ခီနာမကေန ဈာနလာဘိနာ စာတိ ဒ္ဝာဒသဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Vuttaṃ. Tatthāpi sattādhiṭṭhānekadesaṃ bhāvanābhāgiyaṃ suttanti gahetabbaṃ. Sakadā…pe… pannena sakadāgāmimaggaṭṭhena puggalena, sakadāgāminā sakadāgāmiphalaṭṭhena, anāgāmi…pe… pannena anāgāmimaggaṭṭhena, anāgāminā anāgāmiphalaṭṭhena, avihādīsu pañcasu suddhāvāsesu āyuvemajjhaṃ anatikkamitvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena antarāparinibbāyīnāmakena anāgāminā, āyuvemajjhaṃ atikkamitvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena upahaccaparinibbāyīnāmakena anāgāminā, asaṅkhārena appayogena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena asaṅkhāraparinibbāyīnāmakena anāgāminā, sasaṅkhārena sappayogena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena sasaṅkhāraparinibbāyīnāmakena anāgāminā, avihādīhi uddhaṃ atappādīsu upapattisotena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena uddhaṃsotanāmakena anāgāminā, akaniṭṭhaṃ gantvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena akaniṭṭhagāmīnāmakena anāgāminā, saddhāya vimuttattā saddhāvimuttanāmakena anāgāminā, diṭṭhiyā paññāya nirodhaṃ pattattā diṭṭhippattanāmakena anāgāminā cāti imehi ekādasahi ajhānalābhīpuggalehi ca, kāyena nāmakāye phuṭṭhānaṃ arūpajhānānaṃ anantaraṃ nibbānaṃ sacchikaroti, iti sacchikaraṇato kāyasakkhīnāmakena jhānalābhinā cāti dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ.
ဣမေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသတ္ထတ္တာ စေဝ ဘာဝနာဘာဂိယတ္ထတ္တာ စ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဧတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ နိယမေတ္ဝာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ကိတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ –
Imesaṃ vuttappakārānaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva bhāvanābhāgiyatthattā ca sattādhiṭṭhānekadesaṃ bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti niyametvā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kittakehi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabba’’nti vattabbattā –
‘‘အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ သဒ္ဓာဝိမုတ္တေန, ပညာဝိမုတ္တေန, သုညတဝိမုတ္တေန, အနိမိတ္တဝိမုတ္တေန, အပ္ပဏိဟိတဝိမုတ္တေန, ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တေန, သမသီသိနာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ စာတိ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ ဣမေဟိ နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ –
‘‘Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ navahi puggalehi niddisitabbaṃ saddhāvimuttena, paññāvimuttena, suññatavimuttena, animittavimuttena, appaṇihitavimuttena, ubhatobhāgavimuttena, samasīsinā, paccekabuddhehi, sammāsambuddhehi cāti asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ imehi navahi puggalehi niddisitabba’’nti –
ဝုတ္တံ ။ တတ္ထ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဒ္ဓာယ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ သဒ္ဓာဝိမုတ္တော အရဟာ, တေန သဒ္ဓာဝိမုတ္တေန။ ပညာယ ဝိမုတ္တတ္တာ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ပညာဝိမုတ္တော အရဟာ, တေန ပညာဝိမုတ္တေန။ သုညတဝိပသ္သနာသင္ခာတေန အနတ္တာနုပသ္သနေန ဝိမုတ္တတ္တာ သုညတဝိမုတ္တော အရဟာ, တေန သုညတဝိမုတ္တေန။ အနိမိတ္တာနုပသ္သနာသင္ခာတေန အနိစ္စာနုပသ္သနေန ဝိမုတ္တတ္တာ အနိမိတ္တဝိမုတ္တော အရဟာ, တေန အနိမိတ္တဝိမုတ္တေန။ အပ္ပဏိဟိတာနုပသ္သနာသင္ခာတေန ဒုက္ခာနုပသ္သနေန ဝိမုတ္တတ္တာ အပ္ပဏိဟိတဝိမုတ္တော အရဟာ, တေန အပ္ပဏိဟိတဝိမုတ္တေန။ ဥဘတော ရူပကာယနာမကာယတော ဥဘတောဘာဂတော ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော အရဟာ, တေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တေန။ ပုရိမာ ပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ အဈာနလာဘိနော ဂဟိတာ, ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ပန ဈာနလာဘီဂဟိတော။
Vuttaṃ . Tattha sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbanti yojetabbaṃ. Saddhāya kilesehi vimuttattā arahattaphalakkhaṇe saddhāvimutto arahā, tena saddhāvimuttena. Paññāya vimuttattā arahattaphalakkhaṇe paññāvimutto arahā, tena paññāvimuttena. Suññatavipassanāsaṅkhātena anattānupassanena vimuttattā suññatavimutto arahā, tena suññatavimuttena. Animittānupassanāsaṅkhātena aniccānupassanena vimuttattā animittavimutto arahā, tena animittavimuttena. Appaṇihitānupassanāsaṅkhātena dukkhānupassanena vimuttattā appaṇihitavimutto arahā, tena appaṇihitavimuttena. Ubhato rūpakāyanāmakāyato ubhatobhāgato vimuttattā ubhatobhāgavimutto arahā, tena ubhatobhāgavimuttena. Purimā pañca puggalā ajhānalābhino gahitā, ubhatobhāgavimutto pana jhānalābhīgahito.
သမသီသီ နာမ ဣရိယာပထသမသီသီ, ရောဂသမသီသီ, ဇီဝိတသမသီသီတိ တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ ဣမေသု တီသု သမသီသီသု ယော အရဟာ စတူသု ဣရိယာပထေသု ဧကေကသ္မိံ ဣရိယာပထေ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ အညံ ဣရိယာပထံ အသင္ကမိတ္ဝာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဣရိယာပထေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ အရဟာ ဣရိယာပထသမသီသီ နာမ။ ယော အရဟာ ယသ္မိံ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ တတော ရောဂတော အနုဋ္ဌဟိတ္ဝာ တသ္မိံ ရောဂေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ အရဟာ ရောဂသမသီသီ နာမ။ ယော အရဟာ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိယာနန္တရံ ဘဝင္ဂံ ဩတရိတ္ဝာ တတော မရဏာသန္နဇဝနဝီထိယာနန္တရမေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ အရဟာ ဝာရသမတာယ ဇီဝိတသမသီသီ နာမ။ ဝာရသမတာတိ စ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိ မဂ္ဂဝိထ္ယာနုဝတ္တကတ္တာ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိအနန္တရံ ပဝတ္တမာနာယပိ မရဏာသန္နဝီထိ မဂ္ဂဝီထိအနန္တရံ ပဝတ္တာတိ ဝတ္တဗ္ဗာရဟာ, တသ္မာ ဝီထိအနန္တရတာ ဝာရသမတာ နာမ။ တာယ ဝာရသမတာယ စ ဇီဝိတသမသီသီ ဝုတ္တော။
Samasīsī nāma iriyāpathasamasīsī, rogasamasīsī, jīvitasamasīsīti tividhā honti. Imesu tīsu samasīsīsu yo arahā catūsu iriyāpathesu ekekasmiṃ iriyāpathe arahattaṃ patvā aññaṃ iriyāpathaṃ asaṅkamitvā tasmiṃ tasmiṃ iriyāpatheyeva parinibbāyati, ayaṃ arahā iriyāpathasamasīsī nāma. Yo arahā yasmiṃ roge uppanne arahattaṃ patvā tato rogato anuṭṭhahitvā tasmiṃ rogeyeva parinibbāyati, ayaṃ arahā rogasamasīsī nāma. Yo arahā paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā tato maraṇāsannajavanavīthiyānantarameva parinibbāyati, ayaṃ arahā vārasamatāya jīvitasamasīsī nāma. Vārasamatāti ca paccavekkhaṇavīthi maggavithyānuvattakattā paccavekkhaṇavīthianantaraṃ pavattamānāyapi maraṇāsannavīthi maggavīthianantaraṃ pavattāti vattabbārahā, tasmā vīthianantaratā vārasamatā nāma. Tāya vārasamatāya ca jīvitasamasīsī vutto.
သဟ ပဋိသမ္ဘိဒာဟိ အရဟတ္တံ ပာပုဏီတိ ဧတ္ထပိ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိယာနန္တရံ ဘဝင္ဂံ ဩတရိတ္ဝာ ဘဝင္ဂတော ဝုဋ္ဌာယ ပဝတ္တဝီထိယာ ပဋိသမ္ဘိဒာဉာဏာနိ ပဝတ္တန္တိ။ ဝုတ္တနယေန ဝီထိအနန္တရတာယ ဝာရသမတာယ ‘‘သဟ ပဋိသမ္ဘိဒာဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိယာနန္တရံ ဘဝင္ဂံ ဩတရိတ္ဝာ ဘဝင္ဂတော ဝုဋ္ဌာယ ပဝတ္တဝီထိယာ ပဌမံ ပဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ဇီဝိတသမသီသိနာ, သဗ္ဗေဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ, သဗ္ဗေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ စာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇīti etthapi paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pavattavīthiyā paṭisambhidāñāṇāni pavattanti. Vuttanayena vīthianantaratāya vārasamatāya ‘‘saha paṭisambhidāhī’’ti vuttaṃ. Bhagavato sabbaññutaññāṇampi paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pavattavīthiyā paṭhamaṃ pavattatīti veditabbaṃ. Iminā jīvitasamasīsinā, sabbehi paccekabuddhehi, sabbehi sammāsambuddhehi cāti imehi navahi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ဣမေသံ ပုဂ္ဂလာနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသတ္ထတ္တာ စေဝ အသေက္ခဘာဂိယတ္ထတ္တာ စ ဧဝံ ဣမိနာ ‘‘လောကုတ္တရံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ဝုတ္တေဟိ ဣမေဟိ ဆဗ္ဗီသတိယာ ပုဂ္ဂလေဟိ အရိယေဟိ ဒသ္သနဘာဂိယဝာသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနံ ဝသေန လောကုတ္တရံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Imesaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva asekkhabhāgiyatthattā ca evaṃ iminā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhāna’’ntiādinā pakārena vuttehi imehi chabbīsatiyā puggalehi ariyehi dassanabhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttānaṃ vasena lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ဣမေသံ ဆဗ္ဗီသတိယာ ပုဂ္ဂလာနံ သကလလောကုတ္တရသုတ္တတ္ထတ္တာ စေဝ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသသုတ္တတ္ထတ္တာ စ လောကုတ္တရံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ။ ဧတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန နိယမေတ္ဝာ ဝိဘတ္တံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘လောကိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ ကိတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကိယံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ဧကူနဝီသတိယာ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေ ဧကူနဝီသတိ လောကိယာ ပုဂ္ဂလာ ကတမေဟိ ဓမ္မေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သမန္ဝေသိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ စရိတေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေ ဧကူနဝီသတိ လောကိယာ ပုဂ္ဂလာ စရိတေဟိ စရိတဝိသေသေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သမန္ဝေသိတဗ္ဗာတိ။ ‘‘ကထံ စရိတေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကေစိ ရာဂစရိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရာဂစရိတဒောသစရိတာဒီဟိ စရိတေဟိ ဧကူနဝီသတိ လောကိယပုဂ္ဂလာ ရာဂစရိတာ, ကေစိ ဒောသစရိတာ။ပေ.။ မောဟစရိတော စာတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဣတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ ဣမေဟိ ဧကူနဝီသတိယာ ပုဂ္ဂလေဟိ လောကိယသတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ‘‘လောကိယ’’န္တိ သာမညဝသေန ဝုတ္တမ္ပိ ‘‘သံကိလေသဘာဂိယံ လောကိယ’’န္တိ ဝိသေသတော ဝိညာတဗ္ဗံ။
Imesaṃ chabbīsatiyā puggalānaṃ sakalalokuttarasuttatthattā ceva sattādhiṭṭhānekadesasuttatthattā ca lokuttaraṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ. Ettakehi puggalehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘lokiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ kittakehi puggalehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabba’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Te ekūnavīsati lokiyā puggalā katamehi dhammehi niddiṭṭhā samanvesitabbā’’ti vattabbattā ‘‘te caritehī’’tiādi vuttaṃ. Te ekūnavīsati lokiyā puggalā caritehi caritavisesehi niddiṭṭhā samanvesitabbāti. ‘‘Kathaṃ caritehi niddiṭṭhā’’ti vattabbattā ‘‘keci rāgacaritā’’tiādi vuttaṃ. Rāgacaritadosacaritādīhi caritehi ekūnavīsati lokiyapuggalā rāgacaritā, keci dosacaritā…pe… mohacarito cāti niddiṭṭhā. Iti niddiṭṭhehi imehi ekūnavīsatiyā puggalehi lokiyasattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ. ‘‘Lokiya’’nti sāmaññavasena vuttampi ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ lokiya’’nti visesato viññātabbaṃ.
လောကိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ ဧတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန နိယမေတ္ဝာ ဝိဘတ္တံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘ဝာသနာဘာဂိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ ကတမေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝာသနာဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝာသနာဘာဂိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ သီလဝန္တေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ, ဓမ္မေဟိ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ကိတ္တကာ သီလဝန္တပုဂ္ဂလာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ သီလဝန္တော ပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိတ္တကာ ဓမ္မာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပကတိသီလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပကတိသီလဝန္တော စ သမာဒာနသီလဝန္တော စ စိတ္တပ္ပသာဒဝန္တော စ သမထဝန္တော စ ဝိပသ္သနာဝန္တော စာတိ ပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ, ပကတိသီလဓမ္မော စ သမာဒာနသီလဓမ္မော စ စိတ္တပ္ပသာဒဓမ္မော စ သမထဓမ္မော စ ဝိပသ္သနာဓမ္မော စာတိ ပဉ္စ ဓမ္မာတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ, ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ ဝာသနာဘာဂိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ ယထာက္ကမံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။
Lokiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ katamehi puggalehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ sīlavantehi puggalehi, dhammehi ca niddisitabbanti yojetabbaṃ. ‘‘Kittakā sīlavantapuggalā’’ti vattabbattā ‘‘te sīlavanto pañca puggalā’’ti vuttaṃ. ‘‘Kittakā dhammā’’ti vattabbattā ‘‘pakatisīla’’ntiādi vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – pakatisīlavanto ca samādānasīlavanto ca cittappasādavanto ca samathavanto ca vipassanāvanto cāti pañca puggalā, pakatisīladhammo ca samādānasīladhammo ca cittappasādadhammo ca samathadhammo ca vipassanādhammo cāti pañca dhammāti imehi pañcahi puggalehi, imehi pañcahi dhammehi vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesadhammādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ yathākkamaṃ niddisitabbanti.
လောကုတ္တရံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ သုတ္တံ ဒသ္သနဘာဂိယဝာသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန နိယမေတ္ဝာ ဝိဘတ္တံ, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတံ, ‘‘လောကုတ္တရံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ သုတ္တံ ကိတ္တကေဟိ သုတ္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကုတ္တရံ သုတ္တံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ပေ.။ အသေက္ခဘာဂိယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။
Lokuttaraṃ sattādhiṭṭhānaṃ suttaṃ dassanabhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘lokuttaraṃ dhammādhiṭṭhānaṃ suttaṃ kittakehi suttehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ…pe… asekkhabhāgiyenā’’ti vuttaṃ.
‘‘လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ကိတ္တကေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကိယဉ္စ။ပေ.။ ဥဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘယေနာတိ လောကိယလောကုတ္တရေန, သတ္တာဓိဋ္ဌာနဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေန သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။
‘‘Lokiyañca lokuttarañca sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca kittakehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokiyañca…pe… ubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Ubhayenāti lokiyalokuttarena, sattādhiṭṭhānadhammādhiṭṭhānena samānatthabhāvena niddisitabbanti.
‘‘ဉာဏံ ကိတ္တကေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဉာဏံ ပညာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ဉာဏံ အာဂတံ, တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ ဉာဏံ ဉာဏပရိယာယေန ပညာဒိနာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။
‘‘Ñāṇaṃ kittakehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñāṇaṃ paññāyā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñāṇaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñāṇaṃ ñāṇapariyāyena paññādinā niddisitabbanti.
‘‘ဉေယ္ယံ ကိတ္တကေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဉေယ္ယံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ဉေယ္ယံ အာဂတံ, တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ ဉေယ္ယံ ဉေယ္ယပရိယာယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။
‘‘Ñeyyaṃ kittakena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñeyyaṃ atītānāgatapaccuppannehī’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñeyyaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñeyyaṃ ñeyyapariyāyena niddisitabbanti.
‘‘ဉာဏဉ္စ ဉေယ္ယဉ္စ ကိတ္တကေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဉာဏဉ္စ ဉေယ္ယဉ္စ တဒုဘယေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ဉာဏဉေယ္ယာ အာဂတာ, တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ ဉာဏဉေယ္ယာ ဉာဏဉေယ္ယပရိယာယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။
‘‘Ñāṇañca ñeyyañca kittakena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñāṇañca ñeyyañca tadubhayenā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñāṇañeyyā āgatā, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñāṇañeyyā ñāṇañeyyapariyāyena niddisitabbanti.
ဒသ္သနသုတ္တေ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ, တထာ ဥပဓာရယိတ္ဝာ လဗ္ဘမာနတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဘာဝနာသုတ္တေ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ, တထာ ဥပဓာရယိတ္ဝာ လဗ္ဘမာနတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ တဒုဘယံ ဒသ္သနဉ္စ ဘာဝနာ စ သုတ္တေ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ, တထာ ဥပဓာရယိတ္ဝာ လဗ္ဘမာနတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Dassanasutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ. Bhāvanāsutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ. Tadubhayaṃ dassanañca bhāvanā ca sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ.
‘‘သကဝစနံ ပရဝစန’’န္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ဝိသုံ ဝိသုံ စ ဧကတော စ သုတ္တေ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ, တထာ ဥပဓာရယိတ္ဝာ လဗ္ဘမာနတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧတ္တကမေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ဝာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Sakavacanaṃparavacana’’ntiādīsupi evameva visuṃ visuṃ ca ekato ca sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbanti yojanā kātabbā. ‘‘Ettakameva niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘yaṃ vā panā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘ဝိပာကသ္သ ဟေတု ကမ္မမေဝာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုဝိဓော ဟေတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကိလေသာ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ တဏ္ဟာသင္ခာတော သမုဒယော ဝာ ကိလေသသင္ခာတော သမုဒယော ဝာ အကုသလသင္ခာတော သမုဒယော ဝာ သံကိလေသဘာဂိယေန သုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ လောကိယကုသလဟေတုသင္ခာတော သမုဒယော ဝာ လောကိယကုသလသင္ခာတော သမုဒယော ဝာ ဝာသနာဘာဂိယေန သုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။
‘‘Vipākassa hetu kammamevā’’ti vattabbattā ‘‘duvidho hetū’’tiādi vuttaṃ. Kilesā saṃkilesabhāgiyasuttena samānatthabhāvena niddisitabbā. Taṇhāsaṅkhāto samudayo vā kilesasaṅkhāto samudayo vā akusalasaṅkhāto samudayo vā saṃkilesabhāgiyena suttena samānatthabhāvena niddisitabbo. Lokiyakusalahetusaṅkhāto samudayo vā lokiyakusalasaṅkhāto samudayo vā vāsanābhāgiyena suttena samānatthabhāvena niddisitabbo.
ကမ္မဉ္စ ဝိပာကော စ ယထာရဟံ လဗ္ဘမာနသုတ္တေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗောတိ သာမညဝသေန ဝိဘတ္တော, ‘‘ကုသလံ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကုသလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဝီသတိယာ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တေသု ကုသလံ စတူဟိ သုတ္တေဟိ သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကတမေဟိ စတူဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝာသနာဘာဂိယေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ လောကိယကုသလံ ဝာသနာဘာဂိယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ သမာနတ္ထတ္တာ, လောကုတ္တရကုသလံ ဒသ္သနဘာဂိယေန, ဝာသနာဘာဂိယေန, အသေက္ခဘာဂိယေန စ ယထာရဟံ သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ကုသလံ ဧတ္တကေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ နိယမေတ္ဝာ ဝိဘတ္တံ, ‘‘အကုသလံ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အကုသလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ တဒုဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ တဒုဘယံ အာဂတံ, တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတေန တဒုဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Kammañca vipāko ca yathārahaṃ labbhamānasuttena niddisitabboti sāmaññavasena vibhatto, ‘‘kusalaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha kusala’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatiyā sāsanapaṭṭhānasuttesu kusalaṃ catūhi suttehi samānatthabhāvena niddisitabbaṃ. ‘‘Katamehi catūhī’’ti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiyenā’’tiādi vuttaṃ. Lokiyakusalaṃ vāsanābhāgiyena niddisitabbaṃ samānatthattā, lokuttarakusalaṃ dassanabhāgiyena, vāsanābhāgiyena, asekkhabhāgiyena ca yathārahaṃ samānatthabhāvena niddisitabbaṃ. Kusalaṃ ettakehi niddisitabbanti niyametvā vibhattaṃ, ‘‘akusalaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘akusala’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Kusalañca akusalañca katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘kusalañca akusalañca tadubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte tadubhayaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatena tadubhayena niddisitabbaṃ.
‘‘အနုညာတံ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနုညာတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနုညာတံ ဘဂဝတော အနုညာတာယ သမာနတာယ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကတိဝိဓံ အနုညာတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ ပဉ္စဝိဓ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယံ အနုညာတံ ယာသု ယာသု ဘူမီသု ဒိသ္သတိ, တံ အနုညာတံ တာသု တာသု ဘူမီသု အာဂတေန သမာနေန ကပ္ပိယာနုလောမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
‘‘Anuññātaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘anuññāta’’ntiādi vuttaṃ. Anuññātaṃ bhagavato anuññātāya samānatāya niddisitabbaṃ. ‘‘Katividhaṃ anuññāta’’nti vattabbattā ‘‘taṃ pañcavidha’’ntiādi vuttaṃ. Yaṃ anuññātaṃ yāsu yāsu bhūmīsu dissati, taṃ anuññātaṃ tāsu tāsu bhūmīsu āgatena samānena kappiyānulomena niddisitabbaṃ.
အနုညာတံ ဣမိနာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန နိယမေတ္ဝာ ဝိဘတ္တံ, ‘‘ပဋိက္ခိတ္တံ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တံ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တကာရဏေန သုတ္တေ အာဂတေန ဝတ္ထုနာ ကာရဏဖလဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ယံ ပဋိက္ခိတ္တံ ယာသု ယာသု ဘူမီသု ဒိသ္သတိ, တံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ တာသု တာသု ဘူမီသု အာဂတေန ပာကဋေန အကပ္ပိယာနုလောမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Anuññātaṃ iminā niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, ‘‘paṭikkhittaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘paṭikkhittaṃ bhagavatā’’tiādi vuttaṃ. Bhagavatā paṭikkhittaṃ bhagavatā paṭikkhittakāraṇena sutte āgatena vatthunā kāraṇaphalabhāvena niddisitabbaṃ. Yaṃ paṭikkhittaṃ yāsu yāsu bhūmīsu dissati, taṃ pana paṭikkhittaṃ tāsu tāsu bhūmīsu āgatena pākaṭena akappiyānulomena niddisitabbaṃ.
‘‘အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ တဒုဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ အာဂတံ, တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတေန တဒုဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
‘‘Anuññātañca paṭikkhittañca katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘anuññātañca paṭikkhittañca tadubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte anuññātañca paṭikkhittañca āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatena tadubhayena niddisitabbaṃ.
‘‘ထဝော ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ထဝော ပသံသာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ယာ ယာ ပသံသာ အာဂတာ, တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတာယ တာယ တာယ ပသံသာယ ထဝော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ‘‘ယော ထဝော ပသံသာယ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, သော ထဝော ကတိဝိဓေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ပဉ္စဝိဓေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ထဝော စ ဓမ္မသ္သ ထဝော စ အရိယသင္ဃသ္သ ထဝော စ အရိယဓမ္မာနံ သိက္ခာယ ထဝော စ လောကိယဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ထဝော စာတိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဉ္စဝိဓေန ထဝော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။
‘‘Thavo katamena niddisitabbo’’ti vattabbattā ‘‘thavo pasaṃsāyā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte yā yā pasaṃsā āgatā, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatāya tāya tāya pasaṃsāya thavo niddisitabbo. ‘‘Yo thavo pasaṃsāya niddisitabbo, so thavo katividhena niddisitabbo’’ti vattabbattā ‘‘so pañcavidhenā’’tiādi vuttaṃ. Bhagavato thavo ca dhammassa thavo ca ariyasaṅghassa thavo ca ariyadhammānaṃ sikkhāya thavo ca lokiyaguṇasampattiyā thavo cāti pañcavidhena veditabbo. Iti evaṃ vuttappakārena pañcavidhena thavo niddisitabbo.
အမ္ဟာကာစရိယ အမ္ဟာကာစရိယေန အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာ, ‘‘ကတမာနိ တာနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣန္ဒ္ရိယဘူမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာသနပဋ္ဌာနေ ဣန္ဒ္ရိယဘူမိ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒိဣန္ဒ္ရိယဘူမိ ယေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, သာသနပဋ္ဌာနေ ကိလေသဘူမိ ယေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန ဧတာနိ မူလပဒာနိ နဝ ပဒာနိ ကုသလပဒာနိ, နဝ ပဒာနိ အကုသလပဒာနီတိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒာနိ ဟောန္တိ။ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ‘‘ကေန ကာရဏေန အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝိညာယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟီတိ တတော ဧဝ အဋ္ဌာရသမူလပဒာနံ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဋ္ဌာရသ မူလပဒာ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ? သာသနပဋ္ဌာနေ’’တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ, တေန ဝစနေန ဝိညာယတီတိ။ ‘‘ကေန မူလပဒာနံ နဝကုသလပဒနဝအကုသလပဒဘာဝေန အဋ္ဌာရသဘာဝော ဝိညာယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန မူလပဒာနံ နဝကုသလပဒနဝအကုသလပဒဘာဝတော အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော –
Amhākācariya amhākācariyena aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti vuttā, ‘‘katamāni tāni aṭṭhārasa mūlapadānī’’ti pucchitabbattā ‘‘indriyabhūmī’’tiādi vuttaṃ. Sāsanapaṭṭhāne indriyabhūmi saddhindriyādiindriyabhūmi yehi navahi padehi niddisitabbā, sāsanapaṭṭhāne kilesabhūmi yehi navahi padehi niddisitabbā, evaṃ iminā pakārena etāni mūlapadāni nava padāni kusalapadāni, nava padāni akusalapadānīti aṭṭhārasa mūlapadāni honti. Sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbā, ‘‘kena kāraṇena aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti viññāyatī’’ti vattabbattā ‘‘tathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tathā hīti tato eva aṭṭhārasamūlapadānaṃ sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbattā ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, tena vacanena viññāyatīti. ‘‘Kena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvena aṭṭhārasabhāvo viññāyatī’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvato āyasmā mahākaccāno –
‘‘နဝဟိ စ ပဒေဟိ ကုသလာ၊ နဝဟိ စ ယုဇ္ဇန္တိ အကုသလပက္ခာ။
‘‘Navahi ca padehi kusalā, navahi ca yujjanti akusalapakkhā;
ဧတေ ခော မူလပဒာ၊ ဘဝန္တိ အဋ္ဌာရသ ပဒာနီ’’တိ။ –
Ete kho mūlapadā, bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti. –
ယံ ဝစနံ အာဟ, တေန ‘‘နဝဟိ။ပေ.။ ပဒာနီ’’တိ ဝစနေန မူလပဒာနံ နဝကုသလပဒနဝအကုသလပဒဘာဝေန အဋ္ဌာရသဘာဝော ဝိညာယတီတိ။
Yaṃ vacanaṃ āha, tena ‘‘navahi…pe… padānī’’ti vacanena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvena aṭṭhārasabhāvo viññāyatīti.
‘‘ယံ ယံ သံကိလေသဘာဂိယာဒိသောဠသဝိဓံ သာသနပဋ္ဌာနဉ္စေဝ ယံ ယံ လောကိယာဒိအဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ သာသနပဋ္ဌာနဉ္စ အာစရိယေန နိဒ္ဓာရိတံ, ဧတ္တကမေဝ ပရိပုဏ္ဏံ, အညံ သာသနပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ယုတ္တံ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တံ သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထာနိဒ္ဓာရိတသာသနပဋ္ဌာနတော ယံ ယံ အညံ သာသနပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓာရိတံ အတ္ထိ, တံ တံ အညံ သာသနပဋ္ဌာနံ နိယုတ္တံ ယထာရဟံ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ယုတ္တံ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။
‘‘Yaṃ yaṃ saṃkilesabhāgiyādisoḷasavidhaṃ sāsanapaṭṭhānañceva yaṃ yaṃ lokiyādiaṭṭhavīsatividhaṃ sāsanapaṭṭhānañca ācariyena niddhāritaṃ, ettakameva paripuṇṇaṃ, aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niddhāretvā yuttaṃ yujjitabbaṃ natthī’’ti vattabbattā ‘‘niyuttaṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Yathāniddhāritasāsanapaṭṭhānato yaṃ yaṃ aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niddhāritaṃ atthi, taṃ taṃ aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niyuttaṃ yathārahaṃ niddhāretvā yuttaṃ yujjitabbanti attho gahetabboti.
‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ။ပေ.။ နိယုတ္တံ သာသနပဋ္ဌာနန္တိ ယတ္တကော ဝစနက္ကမော ဘာသိတော, ဧတ္တကေန ဝစနက္ကမေန ကိံ နေတ္တိ သမတ္တာ, ဥဒာဟု အသမတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန ယာ နေတ္တိ ဘာသိတာ, ဘဂဝတာ သာ နေတ္တိ အနုမောဒိတာ, မူလသင္ဂီတိယံ သင္ဂာယန္တေဟိ ထေရာသဘေဟိ ယာ နေတ္တိ သင္ဂီတာ, သာ နေတ္တိ ‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ။ပေ.။ နိယုတ္တံ သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိ ဧတ္တာဝတာ ဝစနက္ကမေန သမတ္တာ ပရိပုဏ္ဏာဝ ဟောတိ။
‘‘Yaṃ loko pūjayate…pe… niyuttaṃ sāsanapaṭṭhānanti yattako vacanakkamo bhāsito, ettakena vacanakkamena kiṃ netti samattā, udāhu asamattā’’ti vattabbattā ‘‘ettāvatā’’tiādi vuttaṃ. Āyasmatā mahākaccānena yā netti bhāsitā, bhagavatā sā netti anumoditā, mūlasaṅgītiyaṃ saṅgāyantehi therāsabhehi yā netti saṅgītā, sā netti ‘‘yaṃ loko pūjayate…pe… niyuttaṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti ettāvatā vacanakkamena samattā paripuṇṇāva hoti.
ဣတိ သမတ္တာယ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန ဘာသိတာယ ဘဂဝတာ အနုမောဒိတာယ မူလသင္ဂီတိယံ သင္ဂာယန္တေဟိ ထေရာသဘေဟိ သင္ဂီတာယ နေတ္တိယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ သဒ္ဓမ္မပာလနာမေန မဟာဓမ္မရာဇဂုရုနာ မဟာထေရေန ရစိတာ ဇိနပုတ္တာနံ ဟိတကရာ နေတ္တိဝိဘာဝနာ ဆဗ္ဗီသာဓိကနဝသတေ သက္ကရာဇေ သာဝဏမာသေ သုက္ကပက္ခေ နဝမဒိဝသေ သူရိယုဂ္ဂမနသမယေ သမတ္တာ။
Iti samattāya āyasmatā mahākaccānena bhāsitāya bhagavatā anumoditāya mūlasaṅgītiyaṃ saṅgāyantehi therāsabhehi saṅgītāya nettiyā atthavaṇṇanā saddhammapālanāmena mahādhammarājagurunā mahātherena racitā jinaputtānaṃ hitakarā nettivibhāvanā chabbīsādhikanavasate sakkarāje sāvaṇamāse sukkapakkhe navamadivase sūriyuggamanasamaye samattā.
ဣတိ သာသနပဋ္ဌာနေ သတ္တိဗလာနုရူပာ ရစိတာ ဝိဘာဝနာ
Iti sāsanapaṭṭhāne sattibalānurūpā racitā vibhāvanā
နိဋ္ဌိတာ။
Niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi / သာသနပဋ္ဌာနံ • Sāsanapaṭṭhānaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / သာသနပဋ္ဌာနဝာရဝဏ္ဏနာ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / သာသနပဋ္ဌာနဝာရဝဏ္ဏနာ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā