Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī |
സാസനപട്ഠാനവിഭാവനാ
Sāsanapaṭṭhānavibhāvanā
൮൯. ‘‘തത്ഥ കതമം നയസമുട്ഠാന’’ന്തിആദിനാ ആചരിയേന സബ്ബഥാ നയസമുട്ഠാനം ഠപിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘സോളസഹാരപഞ്ചനയഅട്ഠാരസമൂലപദേസു അട്ഠാരസ മൂലപദാ കഥം വിഭത്താ, കുഹിം അമ്ഹേഹി ദട്ഠബ്ബാ’’തി വത്തബ്ബഭാവതോ ‘‘തത്ഥ അട്ഠാരസ മൂലപദാ കുഹിം ദട്ഠബ്ബാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു സോളസഹാരപഞ്ചനയഅട്ഠാരസമൂലപദേസു അട്ഠാരസ മൂലപദാ കേന പദേന ആചരിയേന വിഭത്താ, കുഹിം അമ്ഹേഹി വിത്ഥാരതോ ദട്ഠബ്ബാതി പുച്ഛതി. അട്ഠാരസ മൂലപദാ സാസനപട്ഠാനേ മയാ വിഭത്താ, തുമ്ഹേഹി ച വിത്ഥാരതോ സാസനപട്ഠാനേ ദട്ഠബ്ബാതി വിസ്സജ്ജേതി. വിഭത്തായേവ ഹി അട്ഠാരസ മൂലപദാ ദട്ഠബ്ബാ ഭവന്തി. അട്ഠകഥായം (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൮൯) പന –
89. ‘‘Tattha katamaṃ nayasamuṭṭhāna’’ntiādinā ācariyena sabbathā nayasamuṭṭhānaṃ ṭhapitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘soḷasahārapañcanayaaṭṭhārasamūlapadesu aṭṭhārasa mūlapadā kathaṃ vibhattā, kuhiṃ amhehi daṭṭhabbā’’ti vattabbabhāvato ‘‘tattha aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasahārapañcanayaaṭṭhārasamūlapadesu aṭṭhārasa mūlapadā kena padena ācariyena vibhattā, kuhiṃ amhehi vitthārato daṭṭhabbāti pucchati. Aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne mayā vibhattā, tumhehi ca vitthārato sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti vissajjeti. Vibhattāyeva hi aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbā bhavanti. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 89) pana –
‘‘ഏവം സബ്ബഥാ നയസമുട്ഠാനം വിഭജിത്വാ ഇദാനി സാസനപട്ഠാനം വിഭജന്തോ യസ്മാ സങ്ഗഹവാരാദീസു മൂലപദേഹേവ പട്ഠാനം സങ്ഗഹേത്വാ സരൂപതോ ന ദസ്സിതം, തസ്മാ യഥാ മൂലപദേഹി പട്ഠാനം നിദ്ധാരേതബ്ബം, ഏവം പട്ഠാനതോപി മൂലപദാനി നിദ്ധാരേതബ്ബാനീതി ദസ്സനത്ഥം ‘അട്ഠാരസ മൂലപദാ കുഹിം ദട്ഠബ്ബാ? സാസനപട്ഠാനേ’തി ആഹാ’’തി –
‘‘Evaṃ sabbathā nayasamuṭṭhānaṃ vibhajitvā idāni sāsanapaṭṭhānaṃ vibhajanto yasmā saṅgahavārādīsu mūlapadeheva paṭṭhānaṃ saṅgahetvā sarūpato na dassitaṃ, tasmā yathā mūlapadehi paṭṭhānaṃ niddhāretabbaṃ, evaṃ paṭṭhānatopi mūlapadāni niddhāretabbānīti dassanatthaṃ ‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne’ti āhā’’ti –
വുത്തം. സാസനപട്ഠാനേ അട്ഠാരസ മൂലപദാ ദട്ഠബ്ബാതി ആചരിയേന വുത്താ, ‘‘കതമം തം സാസനപട്ഠാന’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം സാസനപട്ഠാന’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു അട്ഠാരസമൂലപദസാസനപട്ഠാനേസു കതമം തം സാസനപട്ഠാനന്തി ഇദാനി മയാ നിദ്ധാരിയമാനം ഭഗവതാ ദേസിതം സംകിലേസഭാഗിയാദിസുത്തം സാസനപട്ഠാനം നാമാതി വിസ്സജ്ജേതി. സാസനന്തി പരിയത്തിസാസനം. പട്ഠാനന്തി തസ്സ പരിയത്തിസാസനസ്സ സംകിലേസഭാഗിയതാദീഹി പകാരേഹി ഠാനം പവത്തനം പട്ഠാനം, തംദീപനസുത്തം പന ഇധ പട്ഠാനം നാമ. തേന വുത്തം – ‘‘സംകിലേസഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തിആദി. അഥ വാ സാസനന്തി അധിസീലഅധിചിത്തഅധിപഞ്ഞാസിക്ഖത്തയം സാസനം നാമ, തം സിക്ഖത്തയം പതിട്ഠഹതി ഏതേന സംകിലേസാദിനാതി പട്ഠാനം, സിക്ഖത്തയസ്സ സാസനസ്സ പട്ഠാനന്തി സാസനപട്ഠാനം. തദാധാരഭൂതം സുത്തമ്പി ഠാന്യൂപചാരതോ സാസനപട്ഠാനം നാമ. തം സാസനപട്ഠാനസുത്തം സരൂപതോ ദസ്സേതും –
Vuttaṃ. Sāsanapaṭṭhāne aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbāti ācariyena vuttā, ‘‘katamaṃ taṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ sāsanapaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhārasamūlapadasāsanapaṭṭhānesu katamaṃ taṃ sāsanapaṭṭhānanti idāni mayā niddhāriyamānaṃ bhagavatā desitaṃ saṃkilesabhāgiyādisuttaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ nāmāti vissajjeti. Sāsananti pariyattisāsanaṃ. Paṭṭhānanti tassa pariyattisāsanassa saṃkilesabhāgiyatādīhi pakārehi ṭhānaṃ pavattanaṃ paṭṭhānaṃ, taṃdīpanasuttaṃ pana idha paṭṭhānaṃ nāma. Tena vuttaṃ – ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi. Atha vā sāsananti adhisīlaadhicittaadhipaññāsikkhattayaṃ sāsanaṃ nāma, taṃ sikkhattayaṃ patiṭṭhahati etena saṃkilesādināti paṭṭhānaṃ, sikkhattayassa sāsanassa paṭṭhānanti sāsanapaṭṭhānaṃ. Tadādhārabhūtaṃ suttampi ṭhānyūpacārato sāsanapaṭṭhānaṃ nāma. Taṃ sāsanapaṭṭhānasuttaṃ sarūpato dassetuṃ –
‘‘സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം, വാസനാഭാഗിയം സുത്തം, നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം, അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, തണ്ഹാസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം, ദിട്ഠിസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം, ദുച്ചരിതസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം, തണ്ഹാവോദാനഭാഗിയം സുത്തം, ദിട്ഠിവോദാനഭാഗിയം സുത്തം, ദുച്ചരിതവോദാനഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തി –
‘‘Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ sutta’’nti –
വുത്തം. ‘‘തേസു സുത്തേസു യേ സംകിലേസാദയോ ഭഗവതാ വുത്താ, തേസു സംകിലേസാദീസു സംകിലേസോ കിത്തകോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ സംകിലേസോ തിവിധോ തണ്ഹാസംകിലേസോ ദിട്ഠിസംകിലേസോ ദുച്ചരിതസംകിലേസോ’’തി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു സുത്തന്തേസു സംകിലേസാദീസു ധമ്മേസു. ‘‘തിവിധേ തസ്മിം സംകിലേസേ തണ്ഹാസംകിലേസോ കതമേന കുസലേന വിസുജ്ഝതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ തണ്ഹാസംകിലേസോ സമഥേന വിസുജ്ഝതീ’’തി വുത്തം. തത്ഥാതി തസ്മിം തിവിധേ തണ്ഹാസംകിലേസാദികേ. ‘‘സോ സമഥോ ഖന്ധേസു കതമോ ഖന്ധോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘സോ സമഥോ സമാധിക്ഖന്ധോ’’തി വുത്തം. ‘‘ദിട്ഠിസംകിലേസോ കേന വിസുജ്ഝതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ദിട്ഠിസംകിലേസോ വിപസ്സനായ വിസുജ്ഝതീ’’തി വുത്തം. ‘‘സാ വിപസ്സനാ കതമോ ഖന്ധോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സാ വിപസ്സനാ പഞ്ഞാക്ഖന്ധോ’’തി വുത്തം. ‘‘ദുച്ചരിതസംകിലേസോ കേന വിസുജ്ഝതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ദുച്ചരിതസംകിലേസോ സുചരിതേന വിസുജ്ഝതീ’’തി വുത്തം. ‘‘തം സുചരിതം കതമോ ഖന്ധോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തം സുചരിതം സീലക്ഖന്ധോ’’തി വുത്തം. ‘‘തസ്മിം സീലേ ഠിതസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ കിം ഭവതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തസ്സ സീലേ പതിട്ഠിതസ്സാ’’തിആദി വുത്തം. സീലേ സുചരിതസങ്ഖാതേ സീലക്ഖന്ധേ പതിട്ഠിതസ്സ തസ്സ സീലവന്തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഭവേസു കാമഭവരൂപാരൂപഭവേസു ആസത്തി ഭവപത്ഥനാ യദി ഉപ്പജ്ജതി, ഏവംസായന്തി ഏവം അസ്സ അയന്തി പദച്ഛേദോ. ഏവം സതി അസ്സ സീലേ പതിട്ഠിതസ്സ അയം ആസത്തി ഭവപത്ഥനാ സമഥവിപസ്സനാഭാവനാമയപുഞ്ഞകിരിയവത്ഥു ച ഭവതി, ച-സദ്ദേന ദാനമയസീലമയപുഞ്ഞകിരിയവത്ഥു ച ഭവതീതി അത്ഥോ സങ്ഗഹിതോ. തത്രാതി തേസു കാമഭവരൂപാരൂപഭവേസു ഉപപത്തിയാ സംവത്തതീതി.
Vuttaṃ. ‘‘Tesu suttesu ye saṃkilesādayo bhagavatā vuttā, tesu saṃkilesādīsu saṃkileso kittako’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha saṃkileso tividho taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso’’ti vuttaṃ. Tatthāti tesu suttantesu saṃkilesādīsu dhammesu. ‘‘Tividhe tasmiṃ saṃkilese taṇhāsaṃkileso katamena kusalena visujjhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhāsaṃkileso samathena visujjhatī’’ti vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ tividhe taṇhāsaṃkilesādike. ‘‘So samatho khandhesu katamo khandho’’ti pucchitabbattā ‘‘so samatho samādhikkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Diṭṭhisaṃkileso kena visujjhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘diṭṭhisaṃkileso vipassanāya visujjhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Sā vipassanā katamo khandho’’ti vattabbattā ‘‘sā vipassanā paññākkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Duccaritasaṃkileso kena visujjhatī’’ti vattabbattā ‘‘duccaritasaṃkileso sucaritena visujjhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Taṃ sucaritaṃ katamo khandho’’ti vattabbattā ‘‘taṃ sucaritaṃ sīlakkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Tasmiṃ sīle ṭhitassa puggalassa kiṃ bhavatī’’ti vattabbattā ‘‘tassa sīle patiṭṭhitassā’’tiādi vuttaṃ. Sīle sucaritasaṅkhāte sīlakkhandhe patiṭṭhitassa tassa sīlavantassa puggalassa bhavesu kāmabhavarūpārūpabhavesu āsatti bhavapatthanā yadi uppajjati, evaṃsāyanti evaṃ assa ayanti padacchedo. Evaṃ sati assa sīle patiṭṭhitassa ayaṃ āsatti bhavapatthanā samathavipassanābhāvanāmayapuññakiriyavatthu ca bhavati, ca-saddena dānamayasīlamayapuññakiriyavatthu ca bhavatīti attho saṅgahito. Tatrāti tesu kāmabhavarūpārūpabhavesu upapattiyā saṃvattatīti.
‘‘സംകിലേസാദയോ യേഹി സുത്തേഹി ദസ്സിതാ, താനി സുത്താനി കിത്തകാനീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഇമാനി ചത്താരി സുത്താനീ’’തിആദി വുത്തം. അസാധാരണാനി സംകിലേസഭാഗിയസുത്തവാസനാഭാഗിയസുത്തനിബ്ബേധഭാഗിയസുത്തഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്താനി ചത്താരി സുത്താനി ഭവന്തി, സാധാരണാനി സംകിലേസഭാഗിയവാസനാഭാഗിയസുത്ത, സംകിലേസഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയസുത്ത, സംകിലേസഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്ത, വാസനാഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയസുത്താനി കതാനി മിസ്സിതാനി ചത്താരി ഭവന്തി. ഇതി അട്ഠ സുത്താനി ഭവന്തി. താനിയേവ വുത്തപ്പകാരാനി അട്ഠ സുത്താനി ഭവന്തി. സാധാരണാനി വാസനാഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്തനിബ്ബേധഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്ത- സംകിലേസഭാഗിയവാസനാഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയസുത്തസംകിലേസ- ഭാഗിയവാസനാഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്ത- സംകിലേസഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്ത- വാസനാഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്ത- സംകിലേസഭാഗിയവാസനാഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്ത- നേവസംകിലേസഭാഗിയനവാസനാ- ഭാഗിയനനിബ്ബേധഭാഗിയനഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്താനി കതാനി മിസ്സിതാനി അട്ഠ സുത്താനി ഭവന്തീതി സോളസ സുത്താനി ഭവന്തി. തേസു സോളസസുത്തേസു ചത്താരി ഏകകാനി സുത്താനി ച ചത്താരി ദുകാനി സുത്താനി ച ദ്വേ തികാനി ച പാളിയം ആഗതാനി, ദ്വേ ദുകാനി സുത്താനി ച ദ്വേ തികാനി ച ദ്വേ ചതുക്കാനി സുത്താനി ച അട്ഠകഥായം (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൮൯) ആഗതാനി.
‘‘Saṃkilesādayo yehi suttehi dassitā, tāni suttāni kittakānī’’ti vattabbattā ‘‘imāni cattāri suttānī’’tiādi vuttaṃ. Asādhāraṇāni saṃkilesabhāgiyasuttavāsanābhāgiyasuttanibbedhabhāgiyasuttaasekkhabhāgiyasuttāni cattāri suttāni bhavanti, sādhāraṇāni saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyasutta, saṃkilesabhāgiyanibbedhabhāgiyasutta, saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta, vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttāni katāni missitāni cattāri bhavanti. Iti aṭṭha suttāni bhavanti. Tāniyeva vuttappakārāni aṭṭha suttāni bhavanti. Sādhāraṇāni vāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttasaṃkilesa- bhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- nevasaṃkilesabhāgiyanavāsanā- bhāgiyananibbedhabhāgiyanaasekkhabhāgiyasuttāni katāni missitāni aṭṭha suttāni bhavantīti soḷasa suttāni bhavanti. Tesu soḷasasuttesu cattāri ekakāni suttāni ca cattāri dukāni suttāni ca dve tikāni ca pāḷiyaṃ āgatāni, dve dukāni suttāni ca dve tikāni ca dve catukkāni suttāni ca aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 89) āgatāni.
‘‘യദി പട്ഠാനനയേന വുത്തപ്പകാരാനി സോളസ സുത്താനിയേവ വിഭത്താനി, ഏവം സതി സുത്തഗേയ്യാദിനവവിധം സകലം പരിയത്തിസാസനം പട്ഠാനനയേന അവിഭത്തം ഭവേയ്യാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഇമേഹി സോളസഹി സുത്തേഹീ’’തിആദി വുത്തം. പട്ഠാനനയേന വിഭത്തേഹി സോളസഹി ഇമേഹി സുത്തേഹി നവവിധം സകലം പരിയത്തിസുത്തം പട്ഠാനനയേന വിഭത്തംയേവ ഹുത്വാ ഭിന്നം ഭവതി. സംകിലേസഭാഗിയാദിപഭേദായ ഗാഥായ ഗാഥാ അനുമിനിതബ്ബാ, സംകിലേസഭാഗിയാദിപഭേദേന വേയ്യാകരണേന വേയ്യാകരണം അനുമിനിതബ്ബം. സംകിലേസഭാഗിയാദിപഭേദേന സുത്തേന സുത്തം അനുമിനിതബ്ബം ഭവതിയേവാതി.
‘‘Yadi paṭṭhānanayena vuttappakārāni soḷasa suttāniyeva vibhattāni, evaṃ sati suttageyyādinavavidhaṃ sakalaṃ pariyattisāsanaṃ paṭṭhānanayena avibhattaṃ bhaveyyā’’ti vattabbattā ‘‘imehi soḷasahi suttehī’’tiādi vuttaṃ. Paṭṭhānanayena vibhattehi soḷasahi imehi suttehi navavidhaṃ sakalaṃ pariyattisuttaṃ paṭṭhānanayena vibhattaṃyeva hutvā bhinnaṃ bhavati. Saṃkilesabhāgiyādipabhedāya gāthāya gāthā anuminitabbā, saṃkilesabhāgiyādipabhedena veyyākaraṇena veyyākaraṇaṃ anuminitabbaṃ. Saṃkilesabhāgiyādipabhedena suttena suttaṃ anuminitabbaṃ bhavatiyevāti.
൯൦. ‘‘തേസു സോളസസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു കതമം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു സോളസസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു കതമം സുത്തം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമാതി പുച്ഛതി.
90. ‘‘Tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
‘‘കാമന്ധാ ജാലസഞ്ഛന്നാ, തണ്ഹാഛദനഛാദിതാ;
‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;
പമത്തബന്ധനാബദ്ധാ, മച്ഛാവ കുമിനാമുഖേ;
Pamattabandhanābaddhā, macchāva kumināmukhe;
ജരാമരണമന്വേന്തി, വച്ഛോ ഖീരപകോവ മാതര’’ന്തി. –
Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova mātara’’nti. –
ഇദം സുത്തം സംകിലേസഭാഗേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. യേ സത്താ കാമന്ധാ കാമേന അന്ധാ ജാലസഞ്ഛന്നാ തണ്ഹാഛദനേന ഛാദിതാ, പമത്തബന്ധനായ ബദ്ധാ ബന്ധിതബ്ബാ, തേ സത്തേ ജരാമരണം അന്വേതി, യഥാ തം കുമിനാമുഖേ യേ മച്ഛാ ഗഹിതാ, തേ മച്ഛേ ജരാമരണം അന്വേതി ഇവ, ഏവം തേ സത്തേ ജരാമരണം അന്വേതി. ഖീരപകോ വച്ഛോ മാതരം അന്വേതി ഇവ, ഏവം തേ സത്തേ ജരാമരണം അന്വേതീതി യോജനാ കാതബ്ബാ. അഥ വാ ഖീരപകോ വച്ഛോ മാതരം അന്വേതി ഇവ, കുമിനാമുഖേ ഗഹിതാ മച്ഛാ ജരാമരണം അന്വേന്തി ഇവ ച, ഏവം യേ സത്താ കാമന്ധാ പമത്തബന്ധനായ ബന്ധിതബ്ബാ, തേ സത്താ ജരാമരണം അന്വേന്തീതി യോജനാ.
Idaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye sattā kāmandhā kāmena andhā jālasañchannā taṇhāchadanena chāditā, pamattabandhanāya baddhā bandhitabbā, te satte jarāmaraṇaṃ anveti, yathā taṃ kumināmukhe ye macchā gahitā, te macche jarāmaraṇaṃ anveti iva, evaṃ te satte jarāmaraṇaṃ anveti. Khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva, evaṃ te satte jarāmaraṇaṃ anvetīti yojanā kātabbā. Atha vā khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva, kumināmukhe gahitā macchā jarāmaraṇaṃ anventi iva ca, evaṃ ye sattā kāmandhā pamattabandhanāya bandhitabbā, te sattā jarāmaraṇaṃ anventīti yojanā.
‘‘ഇദം സുത്തംയേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ –
‘‘Idaṃ suttaṃyevā’’ti vattabbattā –
‘‘ചത്താരിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അഗതിഗമനാനി. കതമാനി ചത്താരി? ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛതി, ദോസാഗതിം ഗച്ഛതി, മോഹാഗതിം ഗച്ഛതി, ഭയാഗതിം ഗച്ഛതി, ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരി അഗതിഗമനാനി. ഇദമവോച ഭഗവാ, ഇദം വത്വാന സുഗതോ, അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Katamāni cattāri? Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati, imāni kho, bhikkhave, cattāri agatigamanāni. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘ഛന്ദാ ദോസാ ഭയാ മോഹാ, യോ ധമ്മം അതിവത്തതി;
‘‘Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;
നിഹീയതി തസ്സ യസോ, കാളപക്ഖേവ ചന്ദിമാ’’തി. –
Nihīyati tassa yaso, kāḷapakkheva candimā’’ti. –
ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തന്തി –
Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttanti –
വുത്തം. ഛന്ദാ ഛന്ദഹേതുനാ ദോസാ ദോസഹേതുനാ ഭയാ ഭയഹേതുനാ മോഹാ മോഹഹേതുനാ യോ രാജാദികോ യോ വിനയധരാദികോ വാ ധമ്മം സപ്പുരിസധമ്മം അതിവത്തതി അതിക്കമിത്വാ വത്തതി, തസ്സ രാജാദിനോ വാ തസ്സ വിനയധരാദിനോ വാ യസോ കിത്തി ച പരിവാരോ ച ഭോഗോ ച നിഹീയതി. ചന്ദിമാ കാളപക്ഖേ പഭായ നിഹീയതി ഇവ, ഏവം നിഹീയതീതി യോജനാ.
Vuttaṃ. Chandā chandahetunā dosā dosahetunā bhayā bhayahetunā mohā mohahetunā yo rājādiko yo vinayadharādiko vā dhammaṃ sappurisadhammaṃ ativattati atikkamitvā vattati, tassa rājādino vā tassa vinayadharādino vā yaso kitti ca parivāro ca bhogo ca nihīyati. Candimā kāḷapakkhe pabhāya nihīyati iva, evaṃ nihīyatīti yojanā.
‘‘ഏത്തകംയേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘മനോപുബ്ബങ്ഗമാ ധമ്മാ…പേ॰… ചക്കംവ വഹതോ പദന്തി ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തി വുത്തം. അത്ഥോ പാകടോ. അട്ഠകഥായമ്പി വിഭത്തോ.
‘‘Ettakaṃyevā’’ti vattabbattā ‘‘manopubbaṅgamā dhammā…pe… cakkaṃva vahato padanti idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti vuttaṃ. Attho pākaṭo. Aṭṭhakathāyampi vibhatto.
‘‘മിദ്ധീ യദാ ഹോതി മഹഗ്ഘസോ ച, നിദ്ദായിതാ സമ്പരിവത്തസായീ;
‘‘Middhī yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;
മഹാവരാഹോവ നിവാപപുട്ഠോ, പുനപ്പുനം ഗബ്ഭമുപേതി മന്ദോ’’തി. –
Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. നിവാപപുട്ഠോ മഹാവരാഹോ ഗാമസൂകരോ നിദ്ദായിതാ സുപനസീലോ സമ്പരിവത്തസായീ ഹോതി ഇവ, ഏവം യോ മന്ദോ സത്തോ യദാ മഹഗ്ഘസോ ഹോതി, സോ മന്ദോ സത്തോ മിദ്ധീ ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതോ ഹുത്വാ നിദ്ദായിതാ മുദുഫസ്സസയനേ മുദുഹത്ഥേഹി പരാമസിതോ സമ്പരിവത്തസായീ പുനപ്പുനം ഗബ്ഭം ഉപേതീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nivāpapuṭṭho mahāvarāho gāmasūkaro niddāyitā supanasīlo samparivattasāyī hoti iva, evaṃ yo mando satto yadā mahagghaso hoti, so mando satto middhī thinamiddhābhibhūto hutvā niddāyitā muduphassasayane muduhatthehi parāmasito samparivattasāyī punappunaṃ gabbhaṃ upetīti yojanā.
‘‘അയസാവ മലം സമുട്ഠിതം, തതുട്ഠായ തമേവ ഖാദതി;
‘‘Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;
ഏവം അതിധോനചാരിനം, സാനി കമ്മാനി നയന്തി ദുഗ്ഗതി’’ന്തി. –
Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggati’’nti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. അയസാ അയതോ സമുട്ഠിതം ജാതമലം തതുട്ഠായ തതോ അയതോ ഉട്ഠഹിത്വാ തമേവ അയം ഖാദതി ഇവ, ഏവം അതിധോനചാരിനം അതിക്കമിത്വാ ധോനചാരിപുഗ്ഗലം സാനി സയം കതാനി അകുസലകമ്മാനി ദുഗ്ഗതിം നയന്തീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ayasā ayato samuṭṭhitaṃ jātamalaṃ tatuṭṭhāya tato ayato uṭṭhahitvā tameva ayaṃ khādati iva, evaṃ atidhonacārinaṃ atikkamitvā dhonacāripuggalaṃ sāni sayaṃ katāni akusalakammāni duggatiṃ nayantīti yojanā.
‘‘ചോരോ യഥാ സന്ധിമുഖേ ഗഹീതോ, സകമ്മുനാ ഹഞ്ഞതി ബജ്ഝതേ ച;
‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati bajjhate ca;
ഏവം അയം പേച്ച പജാ പരത്ഥ, സകമ്മുനാ ഹഞ്ഞതി ബജ്ഝതേ ചാ’’തി. –
Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati bajjhate cā’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. സന്ധിമുഖേ രാജപുരിസാദീഹി ഗഹിതോ ചോരോ സകമ്മുനാ അത്തനാ കതേന ചോരകമ്മേന ഹഞ്ഞതി ച ബജ്ഝതേ ച യഥാ, ഏവം അയം പാപകാരിനീ പജാ പരത്ഥ പരലോകേ പേച്ച സകമ്മുനാ സയം കതേന അകുസലകമ്മുനാ സത്ഥാദീഹി ഹഞ്ഞതി ച അദ്ദുബന്ധനാദീഹി ബജ്ഝതേ ചാതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sandhimukhe rājapurisādīhi gahito coro sakammunā attanā katena corakammena haññati ca bajjhate ca yathā, evaṃ ayaṃ pāpakārinī pajā parattha paraloke pecca sakammunā sayaṃ katena akusalakammunā satthādīhi haññati ca addubandhanādīhi bajjhate cāti yojanā.
‘‘സുഖകാമാനി ഭൂതാനി, യോ ദണ്ഡേന വിഹിംസതി;
‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena vihiṃsati;
അത്തനോ സുഖമേസാനോ, പേച്ച സോ ന ലഭതേ സുഖ’’ന്തി. –
Attano sukhamesāno, pecca so na labhate sukha’’nti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. അത്തനോ സുഖം ഏസാനോ ഏസമാനോ യോ സത്തോ അഞ്ഞാനി സുഖകാമാനി ഭൂതാനി ദണ്ഡേന വിഹിംസതി, സോ ഹിംസകോ സത്തോ പരലോകേ പേച്ച സുഖം ന ലഭതീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attano sukhaṃ esāno esamāno yo satto aññāni sukhakāmāni bhūtāni daṇḍena vihiṃsati, so hiṃsako satto paraloke pecca sukhaṃ na labhatīti yojanā.
‘‘ഗുന്നം ചേ തരമാനാനം, ജിമ്ഹം ഗച്ഛതി പുങ്ഗവോ;
‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;
സബ്ബാ താ ജിമ്ഹം ഗച്ഛന്തി, നേത്തേ ജിമ്ഹം ഗതേ സതി.
Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate sati.
‘‘ഏവമേവ മനുസ്സേസു, യോ ഹോതി സേട്ഠസമ്മതോ;
‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;
സോ ചേ അധമ്മം ചരതി, പഗേവ ഇതരാ പജാ;
So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;
സബ്ബം രട്ഠം ദുക്ഖം സേതി, രാജാ ചേ ഹോതി അധമ്മികോ’’തി. –
Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. നദിം തരമാനാനം ഗുന്നം പുങ്ഗവോ ജിമ്ഹം ചേ ഗച്ഛതി, ഏവം നേത്തേ ജിമ്ഹം ഗതേ സതി സബ്ബാ താ ഗാവിയോ ജിമ്ഹം ഗച്ഛന്തി യഥാ, ഏവമേവ മനുസ്സേസു യോ രാജാ സേട്ഠസമ്മതോ, സോ രാജാ അധമ്മം ചരതി, ഏവം രഞ്ഞേ അധമ്മം ചരന്തേ സതി ഇതരാ പജാ പഗേവ പഠമമേവ അധമ്മം ചരതി. രാജാ അധമ്മികോ ചേ ഹോതി, ഏവം രഞ്ഞേ അധമ്മികേ സതി സബ്ബം രട്ഠം ദുക്ഖം സേതീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nadiṃ taramānānaṃ gunnaṃ puṅgavo jimhaṃ ce gacchati, evaṃ nette jimhaṃ gate sati sabbā tā gāviyo jimhaṃ gacchanti yathā, evameva manussesu yo rājā seṭṭhasammato, so rājā adhammaṃ carati, evaṃ raññe adhammaṃ carante sati itarā pajā pageva paṭhamameva adhammaṃ carati. Rājā adhammiko ce hoti, evaṃ raññe adhammike sati sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ setīti yojanā.
‘‘സുകിച്ഛരൂപാ വതിമേ മനുസ്സാ, കരോന്തി പാപം ഉപധീസു രത്താ;
‘‘Sukiccharūpā vatime manussā, karonti pāpaṃ upadhīsu rattā;
ഗച്ഛന്തി തേ ബഹുജനസന്നിവാസം, നിരയം അവീചിം കടുകം ഭയാനക’’ന്തി. –
Gacchanti te bahujanasannivāsaṃ, nirayaṃ avīciṃ kaṭukaṃ bhayānaka’’nti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. യേ മനുസ്സാ ഉപധീസു കാമഗുണൂപധീസു രത്താ രാഗാഭിഭൂതാ ഹുത്വാ പാപം അകുസലകമ്മം കരോന്തി, ഇമേ പാപകമ്മകരാ മനുസ്സാ സുകിച്ഛരൂപാ വത സുട്ഠു കിച്ഛാപന്നരൂപാ വത ഭവന്തി, തേ പാപകമ്മകരാ മനുസ്സാ കടുകം ഭയാനകം ബഹുജനസന്നിവാസം നിരയം അവീചിം ഗച്ഛന്തീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye manussā upadhīsu kāmaguṇūpadhīsu rattā rāgābhibhūtā hutvā pāpaṃ akusalakammaṃ karonti, ime pāpakammakarā manussā sukiccharūpā vata suṭṭhu kicchāpannarūpā vata bhavanti, te pāpakammakarā manussā kaṭukaṃ bhayānakaṃ bahujanasannivāsaṃ nirayaṃ avīciṃ gacchantīti yojanā.
‘‘ഫലം വേ കദലിം ഹന്തി, ഫലം വേളും ഫലം നളം;
‘‘Phalaṃ ve kadaliṃ hanti, phalaṃ veḷuṃ phalaṃ naḷaṃ;
സക്കാരോ കാപുരിസം ഹന്തി, ഗബ്ഭോ അസ്സതരിം യഥാ’’തി. –
Sakkāro kāpurisaṃ hanti, gabbho assatariṃ yathā’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. ഫലം കദലിയാ ഫലം കദലിം വേ ഏകന്തേന ഹന്തി യഥാ, ഫലം വേളും വേ ഏകന്തേന ഹന്തി യഥാ, ഫലം നളം വേ ഏകന്തേന ഹന്തി യഥാ, ഗബ്ഭോ അസ്സതരിം മാതരം വേ ഏകന്തേന ഹന്തി യഥാ, ഏവം സക്കാരോ കാപുരിസം വേ ഏകന്തേന ഹന്തീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Phalaṃ kadaliyā phalaṃ kadaliṃ ve ekantena hanti yathā, phalaṃ veḷuṃ ve ekantena hanti yathā, phalaṃ naḷaṃ ve ekantena hanti yathā, gabbho assatariṃ mātaraṃ ve ekantena hanti yathā, evaṃ sakkāro kāpurisaṃ ve ekantena hantīti yojanā.
‘‘കോധമക്ഖഗരു ഭിക്ഖു, ലാഭസക്കാരഗാരവോ;
‘‘Kodhamakkhagaru bhikkhu, lābhasakkāragāravo;
സുഖേത്തേ പൂതിബീജംവ, സദ്ധമ്മേ ന വിരൂഹതീ’’തി. –
Sukhette pūtibījaṃva, saddhamme na virūhatī’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. സുഖേത്തേ സുന്ദരേ ഖേത്തേപി ഖിത്തം പൂതിബീജം ന രുഹതി ഇവ, ഏവം യോ ഭിക്ഖു ലാഭസക്കാരഗാരവോ കോധം കുജ്ഝനലക്ഖണം കോധം, മക്ഖം പരഗുണസീലമക്ഖനലക്ഖണം മക്ഖഞ്ച ഗരും കത്വാ ചരതി, സോ ചരന്തോ ഭിക്ഖു സദ്ധമ്മസ്മിം ന രുഹതീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sukhette sundare khettepi khittaṃ pūtibījaṃ na ruhati iva, evaṃ yo bhikkhu lābhasakkāragāravo kodhaṃ kujjhanalakkhaṇaṃ kodhaṃ, makkhaṃ paraguṇasīlamakkhanalakkhaṇaṃ makkhañca garuṃ katvā carati, so caranto bhikkhu saddhammasmiṃ na ruhatīti yojanā.
൯൧. ‘‘ഇധാഹം, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചം പുഗ്ഗലം പദുട്ഠചിത്തം ഏവം ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച പജാനാമി…പേ॰… ഇതി മേ സുത’’ന്തി ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. ഭിക്ഖവേ ഇധ സാസനേ, ലോകേ വാ അഹം ഏകച്ചം പുഗ്ഗലം പദുട്ഠചിത്തം മമ ചേതസാ തസ്സ ചേതോ ചിത്തം പരിച്ച പരിച്ഛിന്ദിത്വാ ബുദ്ധചക്ഖുനാ ഏവം പജാനാമി. ‘‘കഥം പജാനാമീ’’തി ചേ പുച്ഛേയ്യ, യഞ്ച പടിപദം പടിപന്നോ, യഞ്ച മഗ്ഗം സമാരുള്ഹോ അയം പുഗ്ഗലോ യഥാ യായ ദുപ്പടിപദായ യേന ദുമ്മഗ്ഗേന ഇരിയതി പവത്തതി, തായ ദുപ്പടിപദായ തേന ദുമ്മഗ്ഗേന ഇമമ്ഹി ഇമസ്മിം സമയേ ദുപ്പടിപജ്ജനകാലേ അയം ദുപ്പടിപന്നം പടിപന്നോ ദുമ്മഗ്ഗസമാരുള്ഹോ പുഗ്ഗലോ ചേ കാലം കരേയ്യ, ഏവം സതി ആഭതം വത്ഥു നിക്ഖിത്തം യഥാ, ഏവം നിരയേ നിക്ഖിത്തോ. തം കിസ്സ ഹേതു? ഭിക്ഖവേ അസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ചിത്തം പദുട്ഠം പദോസിതം ഹി യസ്മാ ഹോതി, തസ്മാ നിക്ഖിത്തോ. ഏവം ഇധ സാസനേ, ലോകേ വാ ചേതോപദോസഹേതു ച പന ഏകച്ചേ സത്താ പുഗ്ഗലാ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം ഉപപജ്ജന്തീതി പജാനാമീതി. ഏതമത്ഥം ഭഗവാ അവോച. തത്ഥ തസ്മിം സുത്തേ ഏതം ‘‘പദുട്ഠചിത്തം ഞത്വാന…പേ॰… നിരയം സോ ഉപപജ്ജതീ’’തി ഗാഥാവചനം ഇതി ഏവം വുച്ചതി.
91. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi…pe… iti me suta’’nti idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Bhikkhave idha sāsane, loke vā ahaṃ ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ mama cetasā tassa ceto cittaṃ paricca paricchinditvā buddhacakkhunā evaṃ pajānāmi. ‘‘Kathaṃ pajānāmī’’ti ce puccheyya, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samāruḷho ayaṃ puggalo yathā yāya duppaṭipadāya yena dummaggena iriyati pavattati, tāya duppaṭipadāya tena dummaggena imamhi imasmiṃ samaye duppaṭipajjanakāle ayaṃ duppaṭipannaṃ paṭipanno dummaggasamāruḷho puggalo ce kālaṃ kareyya, evaṃ sati ābhataṃ vatthu nikkhittaṃ yathā, evaṃ niraye nikkhitto. Taṃ kissa hetu? Bhikkhave assa puggalassa cittaṃ paduṭṭhaṃ padositaṃ hi yasmā hoti, tasmā nikkhitto. Evaṃ idha sāsane, loke vā cetopadosahetu ca pana ekacce sattā puggalā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ upapajjantīti pajānāmīti. Etamatthaṃ bhagavā avoca. Tattha tasmiṃ sutte etaṃ ‘‘paduṭṭhacittaṃ ñatvāna…pe… nirayaṃ so upapajjatī’’ti gāthāvacanaṃ iti evaṃ vuccati.
സത്ഥാ ഇധ സാസനേ, ലോകേ വാ പദുട്ഠചിത്തം ഏകച്ചം പുഗ്ഗലം ഞത്വാന ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ഏതമത്ഥം ബ്യാകാസി. ഇമമ്ഹി ഇമസ്മിം സമയേ അയം പുഗ്ഗലോ ചേ കാലം കയിരാഥ, ഏവം സതി പദുട്ഠചിത്തസമങ്ഗീ ഹി നിരയസ്മിം ഉപപജ്ജേയ്യ, പുഗ്ഗലസ്സ ചിത്തം പദൂസിതം ഹി യസ്മാ ഹോതി, തസ്മാ ഉപപജ്ജേയ്യ, ചേതോപദോസഹേതു സത്താ ദുഗ്ഗതിം ഗച്ഛന്തി ആഭതം വത്ഥും നിക്ഖിപേയ്യ യഥാ, ഏവമേവം തഥാവിധോ ദുപ്പഞ്ഞോ സോ പദോസചിത്തോ പുഗ്ഗലോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ നിരയം ഉപപജ്ജതീതി അയമ്പി അത്ഥോ ഭഗവതാ വുത്തോ, ഇതി മേ മയാ സുതന്തി യോജനാ.
Satthā idha sāsane, loke vā paduṭṭhacittaṃ ekaccaṃ puggalaṃ ñatvāna bhikkhūnaṃ santike etamatthaṃ byākāsi. Imamhi imasmiṃ samaye ayaṃ puggalo ce kālaṃ kayirātha, evaṃ sati paduṭṭhacittasamaṅgī hi nirayasmiṃ upapajjeyya, puggalassa cittaṃ padūsitaṃ hi yasmā hoti, tasmā upapajjeyya, cetopadosahetu sattā duggatiṃ gacchanti ābhataṃ vatthuṃ nikkhipeyya yathā, evamevaṃ tathāvidho duppañño so padosacitto puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā nirayaṃ upapajjatīti ayampi attho bhagavatā vutto, iti me mayā sutanti yojanā.
‘‘സചേ ഭായഥ ദുക്ഖസ്സ, സചേ വോ ദുക്ഖമപ്പിയം;
‘‘Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;
മാകത്ഥ പാപകം കമ്മം, ആവി വാ യദി വാ രഹോ.
Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.
‘‘സചേ ച പാപകം കമ്മം, കരിസ്സഥ കരോഥ വാ;
‘‘Sace ca pāpakaṃ kammaṃ, karissatha karotha vā;
ന വോ ദുക്ഖാ പമുത്യത്ഥി, ഉപേച്ചപി പലായത’’ന്തി. –
Na vo dukkhā pamutyatthi, upeccapi palāyata’’nti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. സപ്പുരിസാ തുമ്ഹേ ദുക്ഖസ്സ ജാതിദുക്ഖജരാദുക്ഖബ്യാധിദുക്ഖമരണദുക്ഖഅപായദുക്ഖ- അതീതവട്ടമൂലകദുക്ഖഅനാഗതവട്ടമൂലകദുക്ഖപച്ചുപ്പന്നാഹാരമൂലകദുക്ഖാതി അട്ഠവിധസ്സ ദുക്ഖസ്സ സചേ ഭായഥ, വോ തുമ്ഹേഹി ദുക്ഖം തഥാ അട്ഠവിധം ദുക്ഖം സചേ അപ്പിയം, ഏവം സതി ആവി വാ യദി രഹോ വാ പാപകം കമ്മം മാകത്ഥ മാ അകത്ഥ. സപ്പുരിസാ തുമ്ഹേ ആവി വാ യദി രഹോ വാ പാപകം കമ്മം സചേ കരിസ്സഥ വാ സചേ കരോഥ വാ, ഏവം സതി ഉപേച്ചപി സഞ്ചിച്ചാപി പലായതം പലായന്താനം വോ തുമ്ഹാകം ദുക്ഖാ അട്ഠവിധാ ദുക്ഖതോ പമുത്തി മുച്ചനം നത്ഥേവാതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sappurisā tumhe dukkhassa jātidukkhajarādukkhabyādhidukkhamaraṇadukkhaapāyadukkha- atītavaṭṭamūlakadukkhaanāgatavaṭṭamūlakadukkhapaccuppannāhāramūlakadukkhāti aṭṭhavidhassa dukkhassa sace bhāyatha, vo tumhehi dukkhaṃ tathā aṭṭhavidhaṃ dukkhaṃ sace appiyaṃ, evaṃ sati āvi vā yadi raho vā pāpakaṃ kammaṃ mākattha mā akattha. Sappurisā tumhe āvi vā yadi raho vā pāpakaṃ kammaṃ sace karissatha vā sace karotha vā, evaṃ sati upeccapi sañciccāpi palāyataṃ palāyantānaṃ vo tumhākaṃ dukkhā aṭṭhavidhā dukkhato pamutti muccanaṃ natthevāti yojanā.
‘‘അധമ്മേന ധനം ലദ്ധാ, മുസാവാദേന ചൂഭയം;
‘‘Adhammena dhanaṃ laddhā, musāvādena cūbhayaṃ;
മമേതി ബാലാ മഞ്ഞന്തി, തം കഥം നു ഭവിസ്സതി.
Mameti bālā maññanti, taṃ kathaṃ nu bhavissati.
‘‘അന്തരായാ സു ഭവിസ്സന്തി, സമ്ഭതസ്സ വിനസ്സതി;
‘‘Antarāyā su bhavissanti, sambhatassa vinassati;
മതാ സഗ്ഗം ന ഗച്ഛന്തി, നനു ഏത്താവതാ ഹതാ’’തി. –
Matā saggaṃ na gacchanti, nanu ettāvatā hatā’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. യേ ബാലാ അധമ്മേന ച മുസാവാദേന ച ധനം സവിഞ്ഞാണാവിഞ്ഞാണം സബ്ബം ലഭിതബ്ബം ധനം ലദ്ധാ ഉഭയം ധനം ‘‘മമ ധന’’ന്തി മഞ്ഞന്തി, തേസം ബാലാനം തം ഉഭയം ധനം കഥം കേന നു പകാരേന ഭവിസ്സതി, അധമ്മേന സമ്ഭതത്താ ചിരട്ഠിതികം ന ഹോതി. അന്തരായാ രാജന്തരായാദയോ അന്തരായാ തേസം ബാലാനം ഭവിസ്സന്തി. യേന അധമ്മവോഹാരാദികേന യം ധനം സമ്ഭതം, അസ്സ അധമ്മവോഹാരാദികസ്സ തം സമ്ഭതം ധനം വിനസ്സതി. മതാ മരന്താ തേ ബാലാ സഗ്ഗം സുഗതിം ന ഗച്ഛന്തി. സുഗതി ഹി സോഭനേഹി ഭോഗേഹി അഗ്ഗോതി ‘‘സഗ്ഗോ’’തി അധിപ്പേതാ . ഏത്താവതാ ഏത്തകേന ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികാനം അത്തഹിതാനം ഹായനേന തേ ബാലാ ഹതാ വിനട്ഠാ ഭവന്തി നനൂതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye bālā adhammena ca musāvādena ca dhanaṃ saviññāṇāviññāṇaṃ sabbaṃ labhitabbaṃ dhanaṃ laddhā ubhayaṃ dhanaṃ ‘‘mama dhana’’nti maññanti, tesaṃ bālānaṃ taṃ ubhayaṃ dhanaṃ kathaṃ kena nu pakārena bhavissati, adhammena sambhatattā ciraṭṭhitikaṃ na hoti. Antarāyā rājantarāyādayo antarāyā tesaṃ bālānaṃ bhavissanti. Yena adhammavohārādikena yaṃ dhanaṃ sambhataṃ, assa adhammavohārādikassa taṃ sambhataṃ dhanaṃ vinassati. Matā marantā te bālā saggaṃ sugatiṃ na gacchanti. Sugati hi sobhanehi bhogehi aggoti ‘‘saggo’’ti adhippetā . Ettāvatā ettakena diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ attahitānaṃ hāyanena te bālā hatā vinaṭṭhā bhavanti nanūti yojanā.
‘‘കഥം ഖണതി അത്താനം, കഥം മിത്തേഹി ജീരതി;
‘‘Kathaṃ khaṇati attānaṃ, kathaṃ mittehi jīrati;
കഥം വിവട്ടതേ ധമ്മാ, കഥം സഗ്ഗം ന ഗച്ഛതി’’.
Kathaṃ vivaṭṭate dhammā, kathaṃ saggaṃ na gacchati’’.
‘‘ലോഭാ ഖണതി അത്താനം, ലുദ്ധോ മിത്തേഹി ജീരതി;
‘‘Lobhā khaṇati attānaṃ, luddho mittehi jīrati;
ലോഭാ വിവട്ടതേ ധമ്മാ, ലോഭാ സഗ്ഗം ന ഗച്ഛതീ’’തി. –
Lobhā vivaṭṭate dhammā, lobhā saggaṃ na gacchatī’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. യോജനത്ഥോ പാകടോ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yojanattho pākaṭo.
‘‘ചരന്തി ബാലാ ദുമ്മേധാ, അമിത്തേനേവ അത്തനാ;
‘‘Caranti bālā dummedhā, amitteneva attanā;
കരോന്താ പാപകം കമ്മം, യം ഹോതി കടുകപ്ഫലം.
Karontā pāpakaṃ kammaṃ, yaṃ hoti kaṭukapphalaṃ.
‘‘ന തം കമ്മം കതം സാധു, യം കത്വാ അനുതപ്പതി;
‘‘Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā anutappati;
യസ്സ അസ്സുമുഖോ രോദം, വിപാകം പടിസേവതീ’’തി. –
Yassa assumukho rodaṃ, vipākaṃ paṭisevatī’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. ദുമ്മേധാ നിപ്പഞ്ഞാ ബാലാ അമിത്തേന പാപകം കമ്മം കതം ഇവ, ഏവം അത്തനാ കടുകപ്ഫലം യം കമ്മം കതം ഹോതി, തം പാപകം കതം കമ്മം കരോന്താ ചരന്തി. യം കമ്മം കത്വാ കരോന്തോ പച്ഛാ അനുതപ്പതി, തം കതം കമ്മം ന സാധു. യസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകം രോദം രുദന്തോ അസ്സുമുഖോ പടിസേവതി, തം കതം കമ്മം ന സാധൂതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Dummedhā nippaññā bālā amittena pāpakaṃ kammaṃ kataṃ iva, evaṃ attanā kaṭukapphalaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ hoti, taṃ pāpakaṃ kataṃ kammaṃ karontā caranti. Yaṃ kammaṃ katvā karonto pacchā anutappati, taṃ kataṃ kammaṃ na sādhu. Yassa kammassa vipākaṃ rodaṃ rudanto assumukho paṭisevati, taṃ kataṃ kammaṃ na sādhūti yojanā.
‘‘ദുക്കരം ദുത്തിതിക്ഖഞ്ച…പേ॰… അവീതരാഗോ’’തി ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. സുത്തത്ഥോ അട്ഠകഥായം വിത്ഥാരതോ വുത്തോ.
‘‘Dukkaraṃ duttitikkhañca…pe… avītarāgo’’ti idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Suttattho aṭṭhakathāyaṃ vitthārato vutto.
‘‘അപ്പമേയ്യം പമിനന്തോ, കോധ വിദ്വാ വികപ്പയേ;
‘‘Appameyyaṃ paminanto, kodha vidvā vikappaye;
അപ്പമേയ്യം പമായിനം, നിവുതം തം മഞ്ഞേ അകിസ്സവ’’ന്തി. –
Appameyyaṃ pamāyinaṃ, nivutaṃ taṃ maññe akissava’’nti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. ഇധ സാസനേ അപ്പമേയ്യം അപ്പമേയ്യഗുണം ഖീണാസവം പുഗ്ഗലം ‘‘അയം ഖീണാസവോ പുഗ്ഗലോ ഏത്തകസീലോ ഏത്തകസമാധി ഏത്തകപഞ്ഞോ’’തി പമിനന്തോ കോ പുഥുജ്ജനോ വികപ്പയേ. അപ്പമേയ്യം ഖീണാസവപുഗ്ഗലം പമായിനം പമായന്തം തം പുഥുജ്ജനം അയം നിവുതം അവകുജ്ജപഞ്ഞം അകിസ്സവം അപഞ്ഞന്തി മഞ്ഞേ മഞ്ഞാമീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Idha sāsane appameyyaṃ appameyyaguṇaṃ khīṇāsavaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ khīṇāsavo puggalo ettakasīlo ettakasamādhi ettakapañño’’ti paminanto ko puthujjano vikappaye. Appameyyaṃ khīṇāsavapuggalaṃ pamāyinaṃ pamāyantaṃ taṃ puthujjanaṃ ayaṃ nivutaṃ avakujjapaññaṃ akissavaṃ apaññanti maññe maññāmīti yojanā.
‘‘പുരിസസ്സ ഹി ജാതസ്സ, കുഠാരീ ജായതേ മുഖേ;
‘‘Purisassa hi jātassa, kuṭhārī jāyate mukhe;
യായ ഛിന്ദതി അത്താനം, ബാലോ ദുബ്ഭാസിതം ഭണം.
Yāya chindati attānaṃ, bālo dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.
‘‘ന ഹി സത്ഥം സുനിസിതം, വിസം ഹലാഹലം ഇവ;
‘‘Na hi satthaṃ sunisitaṃ, visaṃ halāhalaṃ iva;
ഏവം വിരദ്ധം പാതേതി, വാചാ ദുബ്ഭാസിതാ യഥാ’’തി. –
Evaṃ viraddhaṃ pāteti, vācā dubbhāsitā yathā’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. ദുബ്ഭാസിതം അരിയൂപവാദസങ്ഖാതം ഫരുസവാചം ഭണം ഭണന്തോ ബാലോ ദുട്ഠോ പുരിസോ യായ കുഠാരീസദിസിയാ ദുബ്ഭാസിതവാചായ അത്താനം ഛിന്ദതി, സാ കുഠാരീസദിസീ ദുബ്ഭാസിതവാചാ ജാതസ്സ പുരിസസ്സ മുഖേ ജായതേ ജായതി, സാ ദുബ്ഭാസിതവാചാ മുഖേ ജായതി ഇവ, ഏവം സുനിസിതം സത്ഥം മുഖേ ന ജായതി, യഥാ ഹലാഹലം വിസം മുഖേ ന ജായതി, ദുബ്ഭാസിതാ വാചാ അപായേസു വിരദ്ധം പുഗ്ഗലം പാതേതി യഥാ, ഏവം സുനിസിതം സത്ഥം അപായേസു ന പാതേതി, ഹലാഹലം വിസം അപായേസു ന പാതേതീതി യോജനാ.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Dubbhāsitaṃ ariyūpavādasaṅkhātaṃ pharusavācaṃ bhaṇaṃ bhaṇanto bālo duṭṭho puriso yāya kuṭhārīsadisiyā dubbhāsitavācāya attānaṃ chindati, sā kuṭhārīsadisī dubbhāsitavācā jātassa purisassa mukhe jāyate jāyati, sā dubbhāsitavācā mukhe jāyati iva, evaṃ sunisitaṃ satthaṃ mukhe na jāyati, yathā halāhalaṃ visaṃ mukhe na jāyati, dubbhāsitā vācā apāyesu viraddhaṃ puggalaṃ pāteti yathā, evaṃ sunisitaṃ satthaṃ apāyesu na pāteti, halāhalaṃ visaṃ apāyesu na pātetīti yojanā.
൯൨.
92.
‘‘യോ നിന്ദിയം പസംസതി, തം വാ നിന്ദതി യോ പസംസിയോ;
‘‘Yo nindiyaṃ pasaṃsati, taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo;
വിചിനാതി മുഖേന സോ കലിം, കലിനാ തേന സുഖം ന വിന്ദതി.
Vicināti mukhena so kaliṃ, kalinā tena sukhaṃ na vindati.
‘‘അപ്പമത്തോ അയം കലി, യോ അക്ഖേസു ധനപരാജയോ;
‘‘Appamatto ayaṃ kali, yo akkhesu dhanaparājayo;
സബ്ബസ്സാപി സഹാപി അത്തനാ, അയമേവ മഹന്തതരോ കലി;
Sabbassāpi sahāpi attanā, ayameva mahantataro kali;
യോ സുഗതേസു മനം പദോസയേ.
Yo sugatesu manaṃ padosaye.
‘‘സതം സഹസ്സാനം നിരബ്ബുദാനം, ഛത്തിംസതീ പഞ്ച ച അബ്ബുദാനി;
‘‘Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ, chattiṃsatī pañca ca abbudāni;
യമരിയഗരഹീ നിരയം ഉപേതി, വാചം മനഞ്ച പണിധായ പാപക’’ന്തി. –
Yamariyagarahī nirayaṃ upeti, vācaṃ manañca paṇidhāya pāpaka’’nti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. യോ പുഗ്ഗലോ നിന്ദിയം ദുച്ചരം ദുസ്സീലം പുഗ്ഗലം പസംസതി, സോ പസംസകോ പുഗ്ഗലോ മുഖേന കലിം വിചിനാതി ഉപചിനാതി, തേന കലിനാ സുഖം ന വിന്ദതി. യോ സുചാരീ സീലവാ പുഗ്ഗലോ പസംസിയോ ഹോതി, തം വാ സുചാരിം വാ സീലവന്തം പുഗ്ഗലം യോ പുഗ്ഗലോ നിന്ദതി, സോ നിന്ദന്തോ പുഗ്ഗലോ മുഖേന കലിം വിചിനാതി ഉപചിനാതി, തേന കലിനാ സുഖം ന വിന്ദതി.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yo puggalo nindiyaṃ duccaraṃ dussīlaṃ puggalaṃ pasaṃsati, so pasaṃsako puggalo mukhena kaliṃ vicināti upacināti, tena kalinā sukhaṃ na vindati. Yo sucārī sīlavā puggalo pasaṃsiyo hoti, taṃ vā sucāriṃ vā sīlavantaṃ puggalaṃ yo puggalo nindati, so nindanto puggalo mukhena kaliṃ vicināti upacināti, tena kalinā sukhaṃ na vindati.
അത്തനാ സഹാപി സബ്ബസ്സ ധനസ്സ വസേനപി അക്ഖേസു യോ ധനപരാജയോ ഭവതി, അയം കലി അയം ധനപരാജയോ അപ്പമത്തോ ഹോതി. യോ പുഗ്ഗലോ സുഗതേസു മനം പദോസയേ, തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ യോ കലി ഭവതി, അയമേവ കലി മഹന്തതരോ ഹോതി.
Attanā sahāpi sabbassa dhanassa vasenapi akkhesu yo dhanaparājayo bhavati, ayaṃ kali ayaṃ dhanaparājayo appamatto hoti. Yo puggalo sugatesu manaṃ padosaye, tassa puggalassa yo kali bhavati, ayameva kali mahantataro hoti.
കസ്മാ? വാചഞ്ച മനഞ്ച പണിധായ അരിയഗരഹീ പുഗ്ഗലോ യം കാലം പാപകം നിരയം ഉപേതി, സോ കാലോ ‘‘സതം സഹസ്സാനം നിരബ്ബുദാനഞ്ച ഛത്തിംസ നിരബ്ബുദാനി ച പഞ്ച അബ്ബുദാനി ച യസ്മിം കാലേ ഗണീയന്തീ’’തി തേന കാലേന സമോ ഹോതി, തസ്മാ മഹന്തതരോ ഹോതീതി യോജനാ.
Kasmā? Vācañca manañca paṇidhāya ariyagarahī puggalo yaṃ kālaṃ pāpakaṃ nirayaṃ upeti, so kālo ‘‘sataṃ sahassānaṃ nirabbudānañca chattiṃsa nirabbudāni ca pañca abbudāni ca yasmiṃ kāle gaṇīyantī’’ti tena kālena samo hoti, tasmā mahantataro hotīti yojanā.
‘‘യോ ലോഭഗുണേ അനുയുത്തോ…പേ॰…
‘‘Yo lobhaguṇe anuyutto…pe…
ഗച്ഛസി ഖോ പപതം ചിരരത്ത’’ന്തി. –
Gacchasi kho papataṃ ciraratta’’nti. –
ഇദം സുത്തമ്പി സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നാമ. യോ പുഗ്ഗലോ ലോഭഗുണേ അനുയുത്തോ അനു പുനപ്പുനം യുത്തോ ഹോതി, സോ പുഗ്ഗലോ അഞ്ഞേ പുഗ്ഗലേ വചസാ പരിഭാസതി, അസ്സദ്ധോ കദരിയോ അവദഞ്ഞൂ ബുദ്ധാനം ഓവാദഞ്ഞൂ ന ഹോതി, മച്ഛരീ പേസുണിയം പേസുണിയസ്മിം അനുയുത്തോ ഹോതി.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yo puggalo lobhaguṇe anuyutto anu punappunaṃ yutto hoti, so puggalo aññe puggale vacasā paribhāsati, assaddho kadariyo avadaññū buddhānaṃ ovādaññū na hoti, maccharī pesuṇiyaṃ pesuṇiyasmiṃ anuyutto hoti.
മുഖദുഗ്ഗ മുഖവിസമ വിഭൂത വിഗതഭൂത അനരിയ ഭൂനഹു ബുദ്ധിവിനാസക പാപക ദുക്കടകാരി പുരിസന്ത പുരിസലാമക കലി അലക്ഖി അവജാതപുത്ത ത്വം നേരയികോ അസി. ഇധ ഇദാനി ബഹുഭാണീ മാ ഹോഹി.
Mukhadugga mukhavisama vibhūta vigatabhūta anariya bhūnahu buddhivināsaka pāpaka dukkaṭakāri purisanta purisalāmaka kali alakkhi avajātaputta tvaṃ nerayiko asi. Idha idāni bahubhāṇī mā hohi.
അഹിതായ രജം അത്തനി മാ ആകിരസി മാ പക്ഖിപസി. കിബ്ബിസകാരി ത്വം സന്തേ ഖീണാസവേ പുഗ്ഗലേ ഗരഹസി, ബഹൂനി ദുച്ചരിതാനി കമ്മാനി ചരസി, ചരിത്വാ ത്വം ചിരരത്തം രചനവിരഹിതം പപതം നരകം നിരയം ഗച്ഛസി ഖോ ഏകംസേനാതി യോജനാ.
Ahitāya rajaṃ attani mā ākirasi mā pakkhipasi. Kibbisakāri tvaṃ sante khīṇāsave puggale garahasi, bahūni duccaritāni kammāni carasi, caritvā tvaṃ cirarattaṃ racanavirahitaṃ papataṃ narakaṃ nirayaṃ gacchasi kho ekaṃsenāti yojanā.
നാനാവിധം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം വാസനാഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം വാസനാഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു സോളസസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു കതമം സുത്തം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമാതി പുച്ഛതി. ‘‘മനോപുബ്ബങ്ഗമാ ധമ്മാ…പേ॰… ഛായാവ അനപായിനീ’’തി ഇദം വാസനാഭാഗേ പുഞ്ഞഭാഗേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. അത്ഥോ പാകടോ.
Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati. ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā…pe… chāyāva anapāyinī’’ti idaṃ vāsanābhāge puññabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
൯൩. ‘‘മഹാനാമോ സക്കോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച…പേ॰… അപാപികാ കാലങ്കിരിയാ’’തി ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാഭാഗേ പുഞ്ഞഭാഗേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. അത്ഥോ പാകടോ.
93. ‘‘Mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca…pe… apāpikā kālaṅkiriyā’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāge puññabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘സുഖകാമാനി ഭൂതാനി, യോ ദണ്ഡേന ന ഹിംസതി;
‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena na hiṃsati;
അത്തനോ സുഖമേസാനോ, പേച്ച സോ ലഭതേ സുഖ’’ന്തി. –
Attano sukhamesāno, pecca so labhate sukha’’nti. –
ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. അത്ഥോ പാകടോ.
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘ഗുന്നം ചേ തരമാനാനം…പേ॰… രാജാ ചേ ഹോതി ധമ്മികോ’’തി ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. അത്ഥോ പാകടോ.
‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ…pe… rājā ce hoti dhammiko’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
൯൪. ‘‘ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി…പേ॰… ഏവം പജാനാതീ’’തി ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാ…പേ॰… സുത്തം നാമ. അത്ഥോ പാകടോ.
94. ‘‘Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati…pe… evaṃ pajānātī’’ti idaṃ suttampi vāsanā…pe… suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘കസ്മാ ഭഗവാ ജനപദചാരികം ചരതീ’’തി പുച്ഛേയ്യ, സത്തഹി കാരണേഹി ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ ജനപദചാരികം ചരന്തി. കതമേഹി സത്തഹി? ദേസന്തരഗതാനം വേനേയ്യാനം വിനയനത്ഥം, തത്ര ഠിതാനം ഉസ്സുക്കസമുപ്പാദനത്ഥം, സാവകാനം ഏകസ്മിം ഠാനേ നിബദ്ധവാസനിവാരണത്ഥം, അത്തനോ ച തത്ഥ നിബദ്ധവാസേ അനാസങ്ഗദസ്സനത്ഥം, സമ്ബുദ്ധവസിതട്ഠാനതായ ദേസാനം ചേതിയഭാവസമ്പാദനത്ഥം, ബഹൂനം സത്താനം ദസ്സനൂപസങ്കമനാദീഹി പുഞ്ഞോഘപ്പസവനത്ഥം, അവുട്ഠിആദിഉപദ്ദവൂപസമനത്ഥഞ്ചാതി ഇമേഹി സത്തഹി കാരണേഹി ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ ജനപദചാരികം ചരന്തീതി ജനപദചരണകാരണം വേദിതബ്ബം.
‘‘Kasmā bhagavā janapadacārikaṃ caratī’’ti puccheyya, sattahi kāraṇehi buddhā bhagavanto janapadacārikaṃ caranti. Katamehi sattahi? Desantaragatānaṃ veneyyānaṃ vinayanatthaṃ, tatra ṭhitānaṃ ussukkasamuppādanatthaṃ, sāvakānaṃ ekasmiṃ ṭhāne nibaddhavāsanivāraṇatthaṃ, attano ca tattha nibaddhavāse anāsaṅgadassanatthaṃ, sambuddhavasitaṭṭhānatāya desānaṃ cetiyabhāvasampādanatthaṃ, bahūnaṃ sattānaṃ dassanūpasaṅkamanādīhi puññoghappasavanatthaṃ, avuṭṭhiādiupaddavūpasamanatthañcāti imehi sattahi kāraṇehi buddhā bhagavanto janapadacārikaṃ carantīti janapadacaraṇakāraṇaṃ veditabbaṃ.
‘‘ഏകപുപ്ഫം ചജിത്വാന, സഹസ്സം കപ്പകോടിയോ;
‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna, sahassaṃ kappakoṭiyo;
ദേവേ ചേവ മനുസ്സേ ച, സേസേന പരിനിബ്ബുതോ’’തി. –
Deve ceva manusse ca, sesena parinibbuto’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. സഹസ്സം കപ്പകോടിയോതി സഹസ്സം അത്തഭാവതോ കോടിയോ.
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sahassaṃ kappakoṭiyoti sahassaṃ attabhāvato koṭiyo.
‘‘അസ്സത്ഥേ ഹരിതോഭാസേ, സംവിരൂള്ഹമ്ഹി പാദപേ;
‘‘Assatthe haritobhāse, saṃvirūḷhamhi pādape;
ഏകം ബുദ്ധഗതം സഞ്ഞം, അലഭിംഹം പതിസ്സതോ.
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhiṃhaṃ patissato.
‘‘അജ്ജ തിംസം തതോ കപ്പാ, നാഭിജാനാമി ദുഗ്ഗതിം;
‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;
തിസ്സോ വിജ്ജാ സച്ഛികതാ, തസ്സാ സഞ്ഞായ വാസനാ’’തി. –
Tisso vijjā sacchikatā, tassā saññāya vāsanā’’ti. –
ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. ഹരിതോഭാസേതി ഹരിതഓഭാസേ. അലഭിംഹന്തി അഹം അലഭിം.
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Haritobhāseti haritaobhāse. Alabhiṃhanti ahaṃ alabhiṃ.
‘‘പിണ്ഡായ കോസലം പുരം…പേ॰… വിപാകോ ഹോതി അചിന്തിയോ’’തി ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ അനുകമ്പകോ തണ്ഹാനിഘാതകോ മുനി സമ്ബുദ്ധോ പുരേഭത്തം പിണ്ഡായ പിണ്ഡം പടിഗ്ഗണ്ഹിതും കോസലം പുരം പാവിസി.
‘‘Piṇḍāya kosalaṃ puraṃ…pe… vipāko hoti acintiyo’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Aggapuggalo anukampako taṇhānighātako muni sambuddho purebhattaṃ piṇḍāya piṇḍaṃ paṭiggaṇhituṃ kosalaṃ puraṃ pāvisi.
യസ്സ പുരിസസ്സ ഹത്ഥേ സബ്ബപുപ്ഫേഹി അലങ്കതോ വടംസകോ പുപ്ഫവടംസകോവ അത്ഥി, സോ അയം പുരിസോ രാജമഗ്ഗേന കോസലപുരം പവിസന്തം ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതം ദേവമാനുസപൂജിതം സമ്ബുദ്ധം അദ്ദസ, ദിസ്വാ ഹട്ഠോ ചിത്തം പസാദേസി; പസാദേത്വാ സമ്ബുദ്ധം ഉപസങ്കമി.
Yassa purisassa hatthe sabbapupphehi alaṅkato vaṭaṃsako pupphavaṭaṃsakova atthi, so ayaṃ puriso rājamaggena kosalapuraṃ pavisantaṃ bhikkhusaṅghapurakkhataṃ devamānusapūjitaṃ sambuddhaṃ addasa, disvā haṭṭho cittaṃ pasādesi; pasādetvā sambuddhaṃ upasaṅkami.
ഉപസങ്കമിത്വാ സോ അയം പസന്നോ ഹുത്വാ സുരഭിം വണ്ണവന്തം മനോരമം തം വടംസകം സമ്ബുദ്ധസ്സ സേഹി പാണീഭി ഉപനാമേസി.
Upasaṅkamitvā so ayaṃ pasanno hutvā surabhiṃ vaṇṇavantaṃ manoramaṃ taṃ vaṭaṃsakaṃ sambuddhassa sehi pāṇībhi upanāmesi.
തതോ ബുദ്ധസ്സ ലപനന്തരാ ലപനസ്സ വദനസ്സ അന്തരാ അഗ്ഗിസിഖാ വണ്ണാ സഹസ്സരംസി ഓക്കാ പഭാ നിക്ഖമി, അബ്ഭാ വിജ്ജു നിക്ഖമതി ഇവ, ഏവം ആനനാ സഹസ്സരംസി നിക്ഖമിത്വാ ആദിച്ചബന്ധുനോ സീസേ തിക്ഖത്തും പദക്ഖിണം കരിത്വാന പരിവട്ടേത്വാ മുദ്ധനി അന്തരധായഥ.
Tato buddhassa lapanantarā lapanassa vadanassa antarā aggisikhā vaṇṇā sahassaraṃsi okkā pabhā nikkhami, abbhā vijju nikkhamati iva, evaṃ ānanā sahassaraṃsi nikkhamitvā ādiccabandhuno sīse tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ karitvāna parivaṭṭetvā muddhani antaradhāyatha.
ആനന്ദോ അച്ഛരിയം അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം ഇദം പാടിഹാരിയം ദിസ്വാ ചീവരം ഏകംസം കരിത്വാ ഏതം അബ്രവി – ‘‘മഹാമുനി, സിതകമ്മസ്സ ഹേതു കോ? തം ഹേതും ബ്യാകരോഹി, ധമ്മാലോകോ ഭവിസ്സതീ’’തി.
Ānando acchariyaṃ abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ idaṃ pāṭihāriyaṃ disvā cīvaraṃ ekaṃsaṃ karitvā etaṃ abravi – ‘‘mahāmuni, sitakammassa hetu ko? Taṃ hetuṃ byākarohi, dhammāloko bhavissatī’’ti.
യസ്സ ഭഗവതോ സബ്ബധമ്മേസു ഞാണം സദാ പവത്തതി, കങ്ഖാവിതരണോ മുനി സോ ഭഗവാ കങ്ഖിം വേമതികം ആനന്ദം ഥേരം ഏതം അബ്രവി. ആനന്ദ, യോ സോപുരിസോ മയി ചിത്തം പസാദയി, സോ പുരിസോ ചതുരാസീതികപ്പാനി ദുഗ്ഗതിം ന ഗമിസ്സതി, ദേവേസു ദേവസോഭഗ്ഗം ദിബ്ബം രജ്ജം പസാസിത്വാ മനുജേസു രട്ഠേ സകലരട്ഠേ മനുജിന്ദോ രാജാ ഭവിസ്സതി. സോ പുരിസോ ചരിമം പബ്ബജിത്വാ, ധമ്മതം സച്ഛികത്വാ ച ധുതരാഗോ വടംസകോ നാമ പച്ചേകബുദ്ധോ ഭവിസ്സതി.
Yassa bhagavato sabbadhammesu ñāṇaṃ sadā pavattati, kaṅkhāvitaraṇo muni so bhagavā kaṅkhiṃ vematikaṃ ānandaṃ theraṃ etaṃ abravi. Ānanda, yo sopuriso mayi cittaṃ pasādayi, so puriso caturāsītikappāni duggatiṃ na gamissati, devesu devasobhaggaṃ dibbaṃ rajjaṃ pasāsitvā manujesu raṭṭhe sakalaraṭṭhe manujindo rājā bhavissati. So puriso carimaṃ pabbajitvā, dhammataṃ sacchikatvā ca dhutarāgo vaṭaṃsako nāma paccekabuddho bhavissati.
തഥാഗതേ വാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേ വാ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധേ വാ തസ്സ തഥാഗതസ്സ സാവകേ വാ ചിത്തേ പസന്നമ്ഹി ദക്ഖിണാ അപ്പകാ നാമ നത്ഥി.
Tathāgate vā sammāsambuddhe vā paccekasambuddhe vā tassa tathāgatassa sāvake vā citte pasannamhi dakkhiṇā appakā nāma natthi.
ബുദ്ധാ ഏവം ഏത്തകാതി അചിന്തിയാ ഭവന്തി. ബുദ്ധധമ്മാ ബുദ്ധഗുണാ ഏവം ഏത്തകാതി അചിന്തിയാ ഭവന്തി, അചിന്തിയേ പസന്നാനം വിപാകോ പുഞ്ഞവിപാകോ ഏവം ഏത്തകോതി അചിന്തിയോ ഹോതീതി ഏതം അബ്രവീതി യോജനാ.
Buddhā evaṃ ettakāti acintiyā bhavanti. Buddhadhammā buddhaguṇā evaṃ ettakāti acintiyā bhavanti, acintiye pasannānaṃ vipāko puññavipāko evaṃ ettakoti acintiyo hotīti etaṃ abravīti yojanā.
൯൬. ‘‘ഇധാഹം , ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചം പുഗ്ഗലം…പേ॰… അയമ്പി അത്ഥോ വുത്തോ ഭഗവതാ ഇതി മേ സുത’’ന്തി ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. ഭിക്ഖവേ, ഇധ ഇമസ്മിം സാസനേ അഹം ഏകച്ചം പുഗ്ഗലം ഏവം മമ ചേതസാ ഏകച്ചസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ചേതോ ചിത്തം പരിച്ച ബുദ്ധചക്ഖുനാ ഏവം പജാനാമി, യഥാ യേന പകാരേന അയം പുഗ്ഗലോ യഞ്ച ദാനാദിപടിപദം പടിപന്നോ, യഞ്ച ദസ്സനാദിമഗ്ഗം സമാരുള്ഹോ ഹുത്വാ തം പടിപദം, മഗ്ഗഞ്ച ഇരിയതി പവത്തേതി, ഇമമ്ഹി ഇമസ്മിഞ്ച സമയേ അയം പുഗ്ഗലോ ചേ കാലം കരേയ്യ, ഏവം സതി ആഭതം വത്ഥും നിക്ഖിപതി യഥാ, ഏവം തായ പടിപദായ തേന മഗ്ഗേന സഗ്ഗേ അത്തനിക്ഖിത്തോ ഭവേ. തം കിസ്സ ഹേതു? ഭിക്ഖവേ, അസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ചിത്തം ഹി യസ്മാ പസന്നം പസാദിതം, തസ്മാ നിക്ഖിത്തോ ഭവേ. ഇധ സാസനേ, ലോകേ വാ ഏകച്ചേ സത്താ പുഗ്ഗലാ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ചേതോപസാദഹേതു ഖോ പന ഉപപജ്ജന്തീതി ഏവം അഹം പജാനാമീതി ഭഗവാ ഏതമത്ഥം അവോച. തത്ഥ തസ്മിം അത്ഥേ സങ്ഗഹവസേന പവത്തം ഏതം ‘‘പസന്നചിത്തം ഞത്വാന…പേ॰… സഗ്ഗം സോ ഉപപജ്ജതീ’’തി ഗാഥാവചനം വുച്ചതി. അയമ്പി അത്ഥോ ഭഗവതാ വുത്തോ, ഇതി മേ മയാ സുതന്തി യോജനാ.
96. ‘‘Idhāhaṃ , bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ…pe… ayampi attho vutto bhagavatā iti me suta’’nti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Bhikkhave, idha imasmiṃ sāsane ahaṃ ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ mama cetasā ekaccassa puggalassa ceto cittaṃ paricca buddhacakkhunā evaṃ pajānāmi, yathā yena pakārena ayaṃ puggalo yañca dānādipaṭipadaṃ paṭipanno, yañca dassanādimaggaṃ samāruḷho hutvā taṃ paṭipadaṃ, maggañca iriyati pavatteti, imamhi imasmiñca samaye ayaṃ puggalo ce kālaṃ kareyya, evaṃ sati ābhataṃ vatthuṃ nikkhipati yathā, evaṃ tāya paṭipadāya tena maggena sagge attanikkhitto bhave. Taṃ kissa hetu? Bhikkhave, assa puggalassa cittaṃ hi yasmā pasannaṃ pasāditaṃ, tasmā nikkhitto bhave. Idha sāsane, loke vā ekacce sattā puggalā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ cetopasādahetu kho pana upapajjantīti evaṃ ahaṃ pajānāmīti bhagavā etamatthaṃ avoca. Tattha tasmiṃ atthe saṅgahavasena pavattaṃ etaṃ ‘‘pasannacittaṃ ñatvāna…pe… saggaṃ so upapajjatī’’ti gāthāvacanaṃ vuccati. Ayampi attho bhagavatā vutto, iti me mayā sutanti yojanā.
‘‘സുവണ്ണച്ഛദനം നാവം…പേ॰… ഏതാദിസം കതപുഞ്ഞാ ലഭി’’ന്തി ഇദം സുത്തമ്പി വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ. നാരി ദേവധീതാ സുവണ്ണച്ഛദനം സുവണ്ണാലങ്കാരേഹി ഛാദിതം നാവം ആരുയ്ഹ തിട്ഠസി, പോക്ഖരണിം ദേവപോക്ഖരണിം ഓഗാഹസി, പദുമം പാണിനാ ഛിന്ദസി.
‘‘Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ…pe… etādisaṃ katapuññā labhi’’nti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nāri devadhītā suvaṇṇacchadanaṃ suvaṇṇālaṅkārehi chāditaṃ nāvaṃ āruyha tiṭṭhasi, pokkharaṇiṃ devapokkharaṇiṃ ogāhasi, padumaṃ pāṇinā chindasi.
ദേവതേ കേന കമ്മേന തേ തവ താദിസോ വണ്ണോ താദിസോ ആനുഭാവോ താദിസീ ജുതി ഭവതി, ദേവതേ തേ തവ യേ കേചി ഭോഗാ മനസാ ഇച്ഛിതാ ഭവന്തി, തേ ഭോഗാ ച കേന കമ്മേന ഉപ്പജ്ജന്തി. ദേവതേ മേ പുച്ഛിതാ ത്വം സംസ സംസാഹി ഇദം സബ്ബം കിസ്സ കമ്മസ്സ ച ഫലന്തി സക്കോ പുച്ഛതി.
Devate kena kammena te tava tādiso vaṇṇo tādiso ānubhāvo tādisī juti bhavati, devate te tava ye keci bhogā manasā icchitā bhavanti, te bhogā ca kena kammena uppajjanti. Devate me pucchitā tvaṃ saṃsa saṃsāhi idaṃ sabbaṃ kissa kammassa ca phalanti sakko pucchati.
ദേവരാജേന പുച്ഛിതാ സാ ദേവധീതാ അത്തമനാ ഹുത്വാ പഞ്ഹം പുട്ഠാ സക്കസ്സ ബ്യാകാസി. ദേവരാജാ അദ്ധാനം ദീഘമഗ്ഗം പടിപന്നാ അഹം യസസ്സിനോ കസ്സപസ്സ ഭഗവതോ മനോരമം ഥൂപം അദ്ദസ്സം, ദിസ്വാ തത്ഥ ഥൂപേ ചിത്തം പസാദേസിം. പസന്നാഹം സേഹി പാണീഹി പദുമപുപ്ഫേഹി പൂജേസിം. തസ്സേവ കമ്മസ്സ ഇദം സബ്ബം ഫലം വിപാകോ ഭവേ. കതപുഞ്ഞാഹം ഏതാദിസം ഫലം അലഭിന്തി സക്കസ്സ ബ്യാകാസി. ഇതി മേ സുതന്തി മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ വദതീതി യോജനാ.
Devarājena pucchitā sā devadhītā attamanā hutvā pañhaṃ puṭṭhā sakkassa byākāsi. Devarājā addhānaṃ dīghamaggaṃ paṭipannā ahaṃ yasassino kassapassa bhagavato manoramaṃ thūpaṃ addassaṃ, disvā tattha thūpe cittaṃ pasādesiṃ. Pasannāhaṃ sehi pāṇīhi padumapupphehi pūjesiṃ. Tasseva kammassa idaṃ sabbaṃ phalaṃ vipāko bhave. Katapuññāhaṃ etādisaṃ phalaṃ alabhinti sakkassa byākāsi. Iti me sutanti mahāmoggallāno vadatīti yojanā.
‘‘യഥാനിദ്ധാരിതസുത്താനിയേവ വാസനാഭാഗിയസുത്താനി പരിപുണ്ണാനീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ദാനകഥാ സീലകഥാ സഗ്ഗകഥാ പുഞ്ഞകഥാ പുഞ്ഞവിപാകകഥാതി ഇദം വാസനാഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ യായ ദേസനായ ദാനഞ്ച ദാനഫലഞ്ച ദസ്സിതം, സാ ദേസനാ ദാനകഥാ നാമ. യായ ദേസനായ സീലഞ്ച സീലഫലഞ്ച ദസ്സിതം, സാ ദേസനാ സീലകഥാ നാമ. യായ ദേസനായ സഗ്ഗാ ച സഗ്ഗേസു നിബ്ബത്താപകഞ്ച കമ്മം ദസ്സിതം, സാ സഗ്ഗകഥാ നാമ. യായ ദേസനായ ദാനസീലഭാവനാദിവസേന ദസവിധം പുഞ്ഞകമ്മം ദസ്സിതം, സാ പുഞ്ഞകഥാ നാമ. യായ ദേസനായ താദിസസ്സ പുഞ്ഞകമ്മസ്സ വിവിധോ അയം വിപാകോ ഇമസ്സ പുഞ്ഞസ്സ വിപാകോതി നിയമേത്വാ ദസ്സിതോ, സാ പുഞ്ഞവിപാകകഥാ നാമ.
‘‘Yathāniddhāritasuttāniyeva vāsanābhāgiyasuttāni paripuṇṇānī’’ti vattabbattā ‘‘dānakathā sīlakathā saggakathā puññakathā puññavipākakathāti idaṃ vāsanābhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yāya desanāya dānañca dānaphalañca dassitaṃ, sā desanā dānakathā nāma. Yāya desanāya sīlañca sīlaphalañca dassitaṃ, sā desanā sīlakathā nāma. Yāya desanāya saggā ca saggesu nibbattāpakañca kammaṃ dassitaṃ, sā saggakathā nāma. Yāya desanāya dānasīlabhāvanādivasena dasavidhaṃ puññakammaṃ dassitaṃ, sā puññakathā nāma. Yāya desanāya tādisassa puññakammassa vividho ayaṃ vipāko imassa puññassa vipākoti niyametvā dassito, sā puññavipākakathā nāma.
ദസബലധരാനം സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം ഉദ്ദിസ്സകതേസു സരീരധാതും അബ്ഭന്തരേ ഠപേത്വാ പംസൂഹി കതേസു ഥൂപേസു യേ നരാ പസന്നാ, തേ നരാ തത്ഥ ഥൂപേ കാരം പുഞ്ഞം കത്വാ സഗ്ഗേസു ഉപ്പജ്ജിത്വാ പമോദന്തീതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം വാ…പേ॰… സുത്തം.
Dasabaladharānaṃ sammāsambuddhānaṃ uddissakatesu sarīradhātuṃ abbhantare ṭhapetvā paṃsūhi katesu thūpesu ye narā pasannā, te narā tattha thūpe kāraṃ puññaṃ katvā saggesu uppajjitvā pamodantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
൯൭. ദേവപുത്തസരീരവണ്ണാ ദേവപുത്തസരീരസദിസവണ്ണാ സുഭഗസണ്ഠിതി സോഭഗ്ഗയുത്തസണ്ഠാനാ സബ്ബേ ജനാ ഉദകേന പംസും തേമേത്വാ ഥൂപം വഡ്ഢേഥ, സോ അയം ഥൂപോ കസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഥൂപോതി പുച്ഛതി.
97.Devaputtasarīravaṇṇā devaputtasarīrasadisavaṇṇā subhagasaṇṭhiti sobhaggayuttasaṇṭhānā sabbe janā udakena paṃsuṃ temetvā thūpaṃ vaḍḍhetha, so ayaṃ thūpo kassa puggalassa thūpoti pucchati.
സുഗത്തേ സുന്ദരഗത്തേ ദേവതേ തസ്മിം ഥൂപേ പസന്നാ ഇമേ ദേവമനുജാ കാരം പുഞ്ഞം കരോന്താ ഹുത്വാ ജരാമരണതോ പമുച്ചരേ. സോ അയം ഥൂപോ മഹേസിനോ ദസബലധമ്മധാരിനോ സുഗതസ്സ ഥൂപോതി വേദിതബ്ബോതി ആഹാതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം വാ…പേ॰… സുത്തം.
Sugatte sundaragatte devate tasmiṃ thūpe pasannā ime devamanujā kāraṃ puññaṃ karontā hutvā jarāmaraṇato pamuccare. So ayaṃ thūpo mahesino dasabaladhammadhārino sugatassa thūpoti veditabboti āhāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
യാഹം യാ അഹം മഹേസിനോ ഥൂപം ചത്താരി ഉപ്പലാനി ച മാലഞ്ച അഭിരോപയിം, തേന മയാ കതം തം പുഞ്ഞം ഉളാരം വത ആസി അഹോസി. തതോ കപ്പതോ അജ്ജ കപ്പാ തിംസം ധരന്തി സത്ഥുനോ ഥൂപം പൂജേത്വാ തത്തകാനി ദുഗ്ഗതിം ന ജാനാമി, വിനിപാതം ന ഗച്ഛാമീതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം വാ…പേ॰… സുത്തം.
Yāhaṃ yā ahaṃ mahesino thūpaṃ cattāri uppalāni ca mālañca abhiropayiṃ, tena mayā kataṃ taṃ puññaṃ uḷāraṃ vata āsi ahosi. Tato kappato ajja kappā tiṃsaṃ dharanti satthuno thūpaṃ pūjetvā tattakāni duggatiṃ na jānāmi, vinipātaṃ na gacchāmīti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
അഹം ബാത്തിംസലക്ഖണധരസ്സ ബാത്തിംസലക്ഖണധരേന സമ്പന്നസ്സ വിജിതവിജയസ്സ ലോകനാഥസ്സ ഥൂപം അപൂജേസിം, പൂജേത്വാ സതസഹസ്സം കപ്പേ ആയുകപ്പേ പമുദിതോ ആസിം. മയാ യം പുഞ്ഞം പസുതം, തേന പുഞ്ഞേന വിനിപാതം അനാഗന്തുന അനാഗന്ത്വാ ദേവസോഭഗ്ഗം സമ്പത്തിം ച ദേവരജ്ജാനി ച താനി അകാരിം . അഥ വാ ദേവസോഭഗ്ഗഞ്ച മയാ കാരിതം, രജ്ജാനി ച മയാ കാരിതാനി.
Ahaṃ bāttiṃsalakkhaṇadharassa bāttiṃsalakkhaṇadharena sampannassa vijitavijayassa lokanāthassa thūpaṃ apūjesiṃ, pūjetvā satasahassaṃ kappe āyukappe pamudito āsiṃ. Mayā yaṃ puññaṃ pasutaṃ, tena puññena vinipātaṃ anāgantuna anāgantvā devasobhaggaṃ sampattiṃ ca devarajjāni ca tāni akāriṃ . Atha vā devasobhaggañca mayā kāritaṃ, rajjāni ca mayā kāritāni.
അദന്തദമകസ്സ സാസനേ യം ചക്ഖു പഞ്ഞാചക്ഖു പണിഹിതം, തഥാ ചിത്തം യം വിമുത്തചിത്തം പണിഹിതം, തം സബ്ബം പഞ്ഞാചക്ഖു വിമുത്തചിത്തം മേ മയാ ലദ്ധം, അഹം വിധുതലതാസങ്ഖാതതണ്ഹാ ഹുത്വാ വിമുത്തചിത്താ ഫലവിമുത്തചിത്തസമ്പന്നാ അമ്ഹീതി അവോചാതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം വാ…പേ॰… സുത്തം.
Adantadamakassa sāsane yaṃ cakkhu paññācakkhu paṇihitaṃ, tathā cittaṃ yaṃ vimuttacittaṃ paṇihitaṃ, taṃ sabbaṃ paññācakkhu vimuttacittaṃ me mayā laddhaṃ, ahaṃ vidhutalatāsaṅkhātataṇhā hutvā vimuttacittā phalavimuttacittasampannā amhīti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
൯൮. വിമുത്തചിത്തേ ഫലവിമുത്തചിത്തസമ്പന്നേ അഖിലേ പഞ്ചചേതോഖീലരഹിതേ അനാസവേ അരണവിഹാരിമ്ഹി അരണവിഹാരസീലേ അസങ്ഗമാനസേ അലഗ്ഗമാനസേ പച്ചേകബുദ്ധസ്മിം സാമാകപത്ഥോദനമത്തമേവ ദക്ഖിണം അദാസിം.
98.Vimuttacitte phalavimuttacittasampanne akhile pañcacetokhīlarahite anāsave araṇavihārimhi araṇavihārasīle asaṅgamānase alaggamānase paccekabuddhasmiṃ sāmākapatthodanamattameva dakkhiṇaṃ adāsiṃ.
തസ്മിം പച്ചേകബുദ്ധേ ഉത്തമം ധമ്മം പച്ചേകബോധിധമ്മം ഓകപ്പയിം ‘‘സോ ഉത്തമോ ധമ്മോ അത്ഥീ’’തി സദ്ദഹിം. ഏവം അരിയവിഹാരേന വിഹാരീഹി പച്ചേകബുദ്ധേഹി മേ മമ സങ്ഗമോ കതോ സിയാ ഭവേ, കുദാസുപി ച അഹം അപേക്ഖവാ മാ ഭവേയ്യന്തി മാനസം തസ്മിഞ്ച ധമ്മേ പണിധേസിം ‘‘ഇമിനാ പച്ചേകബുദ്ധേന ലദ്ധധമ്മം അഹമ്പി സച്ഛികരേയ്യ’’ന്തി ചിത്തം പണിദഹിം.
Tasmiṃ paccekabuddhe uttamaṃ dhammaṃ paccekabodhidhammaṃ okappayiṃ ‘‘so uttamo dhammo atthī’’ti saddahiṃ. Evaṃ ariyavihārena vihārīhi paccekabuddhehi me mama saṅgamo kato siyā bhave, kudāsupi ca ahaṃ apekkhavā mā bhaveyyanti mānasaṃ tasmiñca dhamme paṇidhesiṃ ‘‘iminā paccekabuddhena laddhadhammaṃ ahampi sacchikareyya’’nti cittaṃ paṇidahiṃ.
തസ്സേവ പച്ചേകബുദ്ധേ കതസ്സേവ കമ്മസ്സ വിപാകതോ അഹം ദീഘായുകേസു അമമേസു ‘‘മമ പരിഗ്ഗഹോ’’തി പരിഗ്ഗഹാഭാവേന അപരിഗ്ഗഹേസു വിസേസഗാമീസു അഹീനഗാമീസു കുരൂസു ഉത്തരകുരൂസു പാണീസു സത്തേസു സഹസ്സക്ഖത്തും ഉപപജ്ജഥ ഉപപജ്ജിം.
Tasseva paccekabuddhe katasseva kammassa vipākato ahaṃ dīghāyukesu amamesu ‘‘mama pariggaho’’ti pariggahābhāvena apariggahesu visesagāmīsu ahīnagāmīsu kurūsu uttarakurūsu pāṇīsu sattesu sahassakkhattuṃ upapajjatha upapajjiṃ.
തസ്സേവ കമ്മസ്സ വിപാകതോ വിചിത്രമാലാഭരണാനുലേപീസു യസസ്സീസു പരിവാരവന്തേസു തിദസോ ദേവോ അഹം വിസിട്ഠകായൂപഗതോ ഹുത്വാ സഹസ്സക്ഖത്തും ഉപപജ്ജഥ.
Tasseva kammassa vipākato vicitramālābharaṇānulepīsu yasassīsu parivāravantesu tidaso devo ahaṃ visiṭṭhakāyūpagato hutvā sahassakkhattuṃ upapajjatha.
തസ്സേവ കമ്മസ്സ വിപാകതോ അഹം വിമുത്തചിത്തോ അഖീലോ അനാസവോ ഹുത്വാ ഹിതാഹിതാസീഹി കുസലാകുസലവീതിവത്തേഹി അന്തിമദേഹധാരിഭി ഇമേഹി പച്ചേകബുദ്ധേഹി, ബുദ്ധസാവകേഹി വാ മേ മമ സമാഗമോ ആസി.
Tasseva kammassa vipākato ahaṃ vimuttacitto akhīlo anāsavo hutvā hitāhitāsīhi kusalākusalavītivattehi antimadehadhāribhi imehi paccekabuddhehi, buddhasāvakehi vā me mama samāgamo āsi.
‘‘സീലവതോ യം ഇച്ഛിതം, തം സമിജ്ഝതേ’’തി ഇമം വചനം തഥാഗതോ ജിനോ പച്ചക്ഖം കത്വാ അവച ഖോ, യഥാ യഥാ യേന യേന പകാരേന മേ മനസാ വിചിന്തിതം, തഥാ തഥാ തേന തേന പകാരേന സമിദ്ധം ഭവതി. അയം ഭവോ അന്തിമോ ഭവോതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം വാ…പേ॰… സുത്തം.
‘‘Sīlavato yaṃ icchitaṃ, taṃ samijjhate’’ti imaṃ vacanaṃ tathāgato jino paccakkhaṃ katvā avaca kho, yathā yathā yena yena pakārena me manasā vicintitaṃ, tathā tathā tena tena pakārena samiddhaṃ bhavati. Ayaṃ bhavo antimo bhavoti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
ഏകതിംസമ്ഹി കപ്പമ്ഹി ജിനോ അനേജോ അനന്തദസ്സീ ‘‘സിഖീ’’തി ഇതിനാമകോ ഉപ്പജ്ജി. തസ്സാപി ഭഗവതോ രാജാ ഭാതാ സിഖിദ്ധേ ച സിഖീ ഇതിനാമകേ ബുദ്ധേ ച തസ്സ ഭഗവതോ ധമ്മേ ച അഭിപ്പസന്നോ ലോകവിനായകമ്ഹി പരിനിബ്ബുതേ സതി ദേവാതിദേവസ്സ നരുത്തമസ്സ മഹേസിനോ വിപുലം മഹന്തം സമന്തതോ ഗാവുതികം ഥൂപം അകാസിം.
Ekatiṃsamhi kappamhi jino anejo anantadassī ‘‘sikhī’’ti itināmako uppajji. Tassāpi bhagavato rājā bhātā sikhiddhe ca sikhī itināmake buddhe ca tassa bhagavato dhamme ca abhippasanno lokavināyakamhi parinibbute sati devātidevassa naruttamassa mahesino vipulaṃ mahantaṃ samantato gāvutikaṃ thūpaṃ akāsiṃ.
തസ്മിം ഥൂപേ ബലിം പൂജാബലിം അഭിഹാരീ മനുസ്സോ ജാതിസുമനം പഗ്ഗയ്ഹ പഹട്ഠോ പൂജേസി. അസ്സ മനുസ്സസ്സ ഏകം പുപ്ഫം വാതേന പഹരിതം ഹുത്വാ പതിതം. അഹം തം പതിതം ഏകം പുപ്ഫം ഗഹേത്വാ തസ്സേവ പുപ്ഫസാമികസ്സ അദാസിം.
Tasmiṃ thūpe baliṃ pūjābaliṃ abhihārī manusso jātisumanaṃ paggayha pahaṭṭho pūjesi. Assa manussassa ekaṃ pupphaṃ vātena paharitaṃ hutvā patitaṃ. Ahaṃ taṃ patitaṃ ekaṃ pupphaṃ gahetvā tasseva pupphasāmikassa adāsiṃ.
സോ മനുസ്സോ പുപ്ഫസാമികോ അഭിപ്പസന്നചിത്തോ ഹുത്വാ മം ‘‘ത്വമേവ ഏതം ഏകം പുപ്ഫം പൂജാ’’തി അദാസി. ദദാസീതി ഏത്ഥ ദ-കാരോ ആഗമോ. അഹം തം ഏകം പുപ്ഫം ഗഹേത്വാ ബുദ്ധം ബുദ്ധഗുണം പുനപ്പുനം അനുസ്സരന്തോ യസ്മിം കപ്പേ അഭിരോപയിം, തതോ കപ്പതോ അജ്ജ കപ്പാ തിംസം അഹേസും. തേസു കപ്പേസു ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, വിനിപാതഞ്ച ന ഗച്ഛാമി, ഇദം ഫലം ഥൂപപൂജായ ഫലന്തി അവോചാതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം വാ…പേ॰… സുത്തം.
So manusso pupphasāmiko abhippasannacitto hutvā maṃ ‘‘tvameva etaṃ ekaṃ pupphaṃ pūjā’’ti adāsi. Dadāsīti ettha da-kāro āgamo. Ahaṃ taṃ ekaṃ pupphaṃ gahetvā buddhaṃ buddhaguṇaṃ punappunaṃ anussaranto yasmiṃ kappe abhiropayiṃ, tato kappato ajja kappā tiṃsaṃ ahesuṃ. Tesu kappesu duggatiṃ nābhijānāmi, vinipātañca na gacchāmi, idaṃ phalaṃ thūpapūjāya phalanti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
ബ്രഹ്മദത്തസ്സ ബ്രഹ്മദത്തനാമകസ്സ രാജിനോ കപിലം നാമ നഗരം സുവിഭത്തം ഭാഗതോ സുട്ഠു വിഭത്തം, മഹാപഥം മഹാപഥസമ്പന്നം ആകിണ്ണം, നാനാജാതികേഹി മനുസ്സേഹി പരിപുണ്ണം, ഇദ്ധം ഫീതഞ്ച ആസി.
Brahmadattassa brahmadattanāmakassa rājino kapilaṃ nāma nagaraṃ suvibhattaṃ bhāgato suṭṭhu vibhattaṃ, mahāpathaṃ mahāpathasampannaṃ ākiṇṇaṃ, nānājātikehi manussehi paripuṇṇaṃ, iddhaṃ phītañca āsi.
പഞ്ചാലാനം തത്ഥ പുരുത്തമേ അഹം കുമ്മാസം വിക്കിണിം, സോ അഹം യസസ്സിനം ഉപരിട്ഠം ഉപസമീപേ ഠിതം അരിട്ഠം നാമ സമ്ബുദ്ധം പച്ചേകബുദ്ധം അദ്ദസിം, ദിസ്വാ ഹട്ഠോ ചിത്തം പസാദേത്വാ നരുത്തമം അരിട്ഠം മേ ഗേഹസ്മിം യം ധുവഭത്തം വിജ്ജഥ വിജ്ജി, തേന ധുവഭത്തേന നിമന്തേസിം.
Pañcālānaṃ tattha puruttame ahaṃ kummāsaṃ vikkiṇiṃ, so ahaṃ yasassinaṃ upariṭṭhaṃ upasamīpe ṭhitaṃ ariṭṭhaṃ nāma sambuddhaṃ paccekabuddhaṃ addasiṃ, disvā haṭṭho cittaṃ pasādetvā naruttamaṃ ariṭṭhaṃ me gehasmiṃ yaṃ dhuvabhattaṃ vijjatha vijji, tena dhuvabhattena nimantesiṃ.
യതോ ച യസ്മിം കാലേ ച കത്തികോ യസ്സം പന്നരസീപുണ്ണോ, സാ പുണ്ണമാസീ പന്നരസീ ഉപട്ഠിതാ, തതോ ച തസ്മിം കാലേ ച അഹം നവം ദുസ്സയുഗം ഗയ്ഹ അരിട്ഠസ്സ അരിട്ഠനാമകസ്സ പച്ചേകബുദ്ധസ്സ ഉപനാമേസിം.
Yato ca yasmiṃ kāle ca kattiko yassaṃ pannarasīpuṇṇo, sā puṇṇamāsī pannarasī upaṭṭhitā, tato ca tasmiṃ kāle ca ahaṃ navaṃ dussayugaṃ gayha ariṭṭhassa ariṭṭhanāmakassa paccekabuddhassa upanāmesiṃ.
നരുത്തമോ അനുകമ്പകോ കാരുണികോ തണ്ഹാനിഘാതകോ മുനി പച്ചേകബുദ്ധോ പസന്നചിത്തം മം ഞത്വാന പടിഗ്ഗണ്ഹി.
Naruttamo anukampako kāruṇiko taṇhānighātako muni paccekabuddho pasannacittaṃ maṃ ñatvāna paṭiggaṇhi.
അഹം കല്യാണം ബുദ്ധവണ്ണിതം കമ്മം കരിത്വാന ദേവേ ച മനുസ്സേ ച സന്ധാവിത്വാ തതോ ചുതോ ബാരാണസിയം നഗരേ അഡ്ഢേ കുലസ്മിം സേട്ഠിസ്സ ഏകപുത്തകോ ഉപ്പജ്ജിം, പാണേഹി ച പിയതരോ ആസിം.
Ahaṃ kalyāṇaṃ buddhavaṇṇitaṃ kammaṃ karitvāna deve ca manusse ca sandhāvitvā tato cuto bārāṇasiyaṃ nagare aḍḍhe kulasmiṃ seṭṭhissa ekaputtako uppajjiṃ, pāṇehi ca piyataro āsiṃ.
തതോ ച തസ്മിം കാലേ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഹുത്വാ ദേവപുത്തേന ചോദിതോ അഹം പാസാദാ ഓരുഹിത്വാന സമ്ബുദ്ധം ഭഗവന്തം ഗോതമം ഉപസങ്കമിം.
Tato ca tasmiṃ kāle viññutaṃ patto hutvā devaputtena codito ahaṃ pāsādā oruhitvāna sambuddhaṃ bhagavantaṃ gotamaṃ upasaṅkamiṃ.
സോ സമ്ബുദ്ധോ ഭഗവാ ഗോതമോ അനുകമ്പായ മേ ധമ്മം അദേസേസി. ദുക്ഖം ദുക്ഖസച്ചഞ്ച ദുക്ഖസമുപ്പാദം സമുദയസച്ചഞ്ച ദുക്ഖസ്സ അതിക്കമം നിരോധസച്ചഞ്ച അരിയം അട്ഠങ്ഗികം ദുക്ഖൂപസമഗാമിനം മഗ്ഗം മഗ്ഗസച്ചഞ്ച ഇതി ചത്താരി സച്ചാനി ദേസിതാനി, തദുപ്പാദകം ധമ്മം മുനി ഭഗവാ ഗോതമോ അദേസയി.
So sambuddho bhagavā gotamo anukampāya me dhammaṃ adesesi. Dukkhaṃ dukkhasaccañca dukkhasamuppādaṃ samudayasaccañca dukkhassa atikkamaṃ nirodhasaccañca ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ dukkhūpasamagāminaṃ maggaṃ maggasaccañca iti cattāri saccāni desitāni, taduppādakaṃ dhammaṃ muni bhagavā gotamo adesayi.
അഹം തസ്സ ഭഗവതോ ഗോതമസ്സ വചനം സുത്വാ സാസനേ രതോ ഹുത്വാ വിഹരിം, അഹം രത്തിന്ദിവം അതന്ദിതോ ഹുത്വാ സമഥം പടിവിജ്ഝിം.
Ahaṃ tassa bhagavato gotamassa vacanaṃ sutvā sāsane rato hutvā vihariṃ, ahaṃ rattindivaṃ atandito hutvā samathaṃ paṭivijjhiṃ.
അജ്ഝത്തഞ്ച യേ ആസവാ, ബഹിദ്ധാ ച യേ ആസവാ മഗ്ഗേന സമുച്ഛിന്നാ ആസും, സബ്ബേ തേ ആസവാ മേ മമ വിജ്ജിംസു, പുന ന ച ഉപ്പജ്ജരേ.
Ajjhattañca ye āsavā, bahiddhā ca ye āsavā maggena samucchinnā āsuṃ, sabbe te āsavā me mama vijjiṃsu, puna na ca uppajjare.
ദുക്ഖം ‘‘പരിയന്തകതം യസ്സ ദുക്ഖസ്സാ’’തി പരിയന്തകതം ആസി, അയം സമുസ്സയോ ജാതിമരണസംസാരോ ചരിമോ അന്തിമോ ആസി, ഇദാനി ഇമസ്സ അത്തഭാവസ്സ അനന്തരം പുനബ്ഭവോ മമ നത്ഥീതി അവോചാതി യോജനാ. യം നാനാവിധം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം ഉദാഹരണവസേന നിദ്ധാരിതം, ഇദം നാനാവിധം സുത്തം വാസനാഭാഗേ പുഞ്ഞകോട്ഠാസേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
Dukkhaṃ ‘‘pariyantakataṃ yassa dukkhassā’’ti pariyantakataṃ āsi, ayaṃ samussayo jātimaraṇasaṃsāro carimo antimo āsi, idāni imassa attabhāvassa anantaraṃ punabbhavo mama natthīti avocāti yojanā. Yaṃ nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ udāharaṇavasena niddhāritaṃ, idaṃ nānāvidhaṃ suttaṃ vāsanābhāge puññakoṭṭhāse visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
നാനാവിധം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തേസു സോളസസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു കതമം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമാതി പുച്ഛതി.
Nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
ഉദ്ധം ബ്രഹ്മലോകേ അധോ കാമാവചരേ ഭവേ സബ്ബധി സബ്ബേസു ഭവേസു വിപ്പമുത്തോ അരഹാ ‘‘അയം നാമ ധമ്മോ അഹം അസ്മീ’’തി അനാനുപസ്സീ, ഏവം വിമുത്തോ അരഹാ അതിണ്ണപുബ്ബം ഓഘം അപുനബ്ഭവായ ഉദതാരി ഉത്തിണ്ണോതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗേ സേക്ഖധമ്മേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
Uddhaṃ brahmaloke adho kāmāvacare bhave sabbadhi sabbesu bhavesu vippamutto arahā ‘‘ayaṃ nāma dhammo ahaṃ asmī’’ti anānupassī, evaṃ vimutto arahā atiṇṇapubbaṃ oghaṃ apunabbhavāya udatāri uttiṇṇoti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāge sekkhadhamme visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
‘‘ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സീലവതോ’’തിആദി വുത്തം. ആനന്ദ, സീലവതോ പുഗ്ഗലസ്സ ‘‘കിന്തി മേ മമ അവിപ്പടിസാരോ ജായേയ്യ പവത്തേയ്യാ’’തി ചേതനാ ന കരണീയാ ന കാതബ്ബാ. ആനന്ദ, സീലവതോ അവിപ്പടിസാരോ യം ജായേയ്യ പവത്തേയ്യ, ഏസാ അവിപ്പടിസാരസ്സ ജായനാ പവത്തനാ ധമ്മതാ ഭവതി. ആനന്ദ, അവിപ്പടിസാരിനാ പുഗ്ഗലേന ‘‘കിന്തി മേ മമ പാമോജ്ജം ജായേയ്യ പവത്തേയ്യാ’’തി ചേതനാ ന കരണീയാ, ആനന്ദ, അവിപ്പടിസാരിനോ പുഗ്ഗലസ്സ പാമോജ്ജം യം ജായേയ്യ പവത്തേയ്യ, ഏസാ പാമോജ്ജസ്സ ജായനാ പവത്തനാ ധമ്മതാ. സേസേസുപി ഇമസ്സ യോജനാനയാനുസാരേന യോജനാനയോ ഗഹേതബ്ബോ. ഇദം സുത്തമ്പി നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘sīlavato’’tiādi vuttaṃ. Ānanda, sīlavato puggalassa ‘‘kinti me mama avippaṭisāro jāyeyya pavatteyyā’’ti cetanā na karaṇīyā na kātabbā. Ānanda, sīlavato avippaṭisāro yaṃ jāyeyya pavatteyya, esā avippaṭisārassa jāyanā pavattanā dhammatā bhavati. Ānanda, avippaṭisārinā puggalena ‘‘kinti me mama pāmojjaṃ jāyeyya pavatteyyā’’ti cetanā na karaṇīyā, ānanda, avippaṭisārino puggalassa pāmojjaṃ yaṃ jāyeyya pavatteyya, esā pāmojjassa jāyanā pavattanā dhammatā. Sesesupi imassa yojanānayānusārena yojanānayo gahetabbo. Idaṃ suttampi nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
ആതാപിനോ കിലേസാനം ആതാപേന സമ്മപ്പധാനേന സമന്നാഗതസ്സ ഝായതോ ഝായന്തസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ബാഹിതപാപസ്സ ഖീണാസവസ്സ ധമ്മാ അനുലോമപച്ചയാകാരപടിവേധസാധകാ ബോധിപക്ഖിയധമ്മാ യദാ യസ്മിം കാലേ ഹവേ ഏകന്തേന പാതുഭവന്തി ഉപ്പജ്ജന്തി. അഥ വാ ധമ്മാ ചതുഅരിയസച്ചധമ്മാ പാതുഭവന്തി പകാസയന്തി അഭിസമയവസേന പാകടാ ഹോന്തി. അഥ വാ പാതുഭവനകാലേ അസ്സ ആതാപിനോ ഝായതോ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഖീണാസവസ്സ സബ്ബാ കങ്ഖാ വപയന്തി അപഗച്ഛന്തി നിരുജ്ഝന്തി. കസ്മാ? സഹേതുധമ്മം അവിജ്ജാദികേന ഹേതുനാ സഹ പവത്തം സങ്ഖാരാദികം സുഖേന അസമ്മിസ്സം ദുക്ഖക്ഖന്ധധമ്മം യതോ യസ്മാ പജാനാതി അഞ്ഞാസി പടിവിജ്ഝതി , തതോ തസ്മാ വപയന്തി അപഗച്ഛന്തി നിരുജ്ഝന്തീതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
Ātāpino kilesānaṃ ātāpena sammappadhānena samannāgatassa jhāyato jhāyantassa brāhmaṇassa bāhitapāpassa khīṇāsavassa dhammā anulomapaccayākārapaṭivedhasādhakā bodhipakkhiyadhammā yadā yasmiṃ kāle have ekantena pātubhavanti uppajjanti. Atha vā dhammā catuariyasaccadhammā pātubhavanti pakāsayanti abhisamayavasena pākaṭā honti. Atha vā pātubhavanakāle assa ātāpino jhāyato brāhmaṇassa khīṇāsavassa sabbā kaṅkhā vapayanti apagacchanti nirujjhanti. Kasmā? Sahetudhammaṃ avijjādikena hetunā saha pavattaṃ saṅkhārādikaṃ sukhena asammissaṃ dukkhakkhandhadhammaṃ yato yasmā pajānāti aññāsi paṭivijjhati , tato tasmā vapayanti apagacchanti nirujjhantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
ദുതിയഗാഥായം പന പച്ചയാനം ഖയം ഖയസങ്ഖാതം നിബ്ബാനം യതോ യസ്മാ അവേദി അഞ്ഞാസി പടിവിജ്ഝി, തതോ തസ്മാ സബ്ബാപി കങ്ഖാ വപയന്തീതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.
Dutiyagāthāyaṃ pana paccayānaṃ khayaṃ khayasaṅkhātaṃ nibbānaṃ yato yasmā avedi aññāsi paṭivijjhi, tato tasmā sabbāpi kaṅkhā vapayantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
തിസ്സ, ത്വം കിം നു കുജ്ഝസി? മാ കുജ്ഝി, തിസ്സ, തേ തവ അക്കോധോ അകുജ്ഝനം വരം ഉത്തമം, ഹി സച്ചം, തിസ്സ, തയാ കോധമാനമക്ഖവിനയത്ഥം ബ്രഹ്മചരിയം വുസ്സതി നൂതി ഭഗവാ അവോചാതി യോജനാ.
Tissa, tvaṃ kiṃ nu kujjhasi? Mā kujjhi, tissa, te tava akkodho akujjhanaṃ varaṃ uttamaṃ, hi saccaṃ, tissa, tayā kodhamānamakkhavinayatthaṃ brahmacariyaṃ vussati nūti bhagavā avocāti yojanā.
ആരഞ്ഞം ആരഞ്ഞകം പംസുകൂലികം അഞ്ഞാതുഞ്ഛേന അഞ്ഞാതഅനഭിലക്ഖിതഘരപടിപാടിയാ ഠത്വാ ഉഞ്ഛേന പിണ്ഡപാതചരണവീരിയേന ലദ്ധേന മിസ്സകഭോജനേന യാപേന്തം നന്ദം കദാ കാലേ അഹം പസ്സേയ്യന്തി അവോചാതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.
Āraññaṃ āraññakaṃ paṃsukūlikaṃ aññātuñchena aññātaanabhilakkhitagharapaṭipāṭiyā ṭhatvā uñchena piṇḍapātacaraṇavīriyena laddhena missakabhojanena yāpentaṃ nandaṃ kadā kāle ahaṃ passeyyanti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
ഗോതമ , കിംസു കതമം ഛേത്വാ വധിത്വാ വധന്തോ കോധപരിളാഹേന അപരിദയ്ഹമാനോ ഹുത്വാ സുഖം സേതി സയതി, കിംസു കതമം ഛേത്വാ വധിത്വാ വധന്തോ കോധവിനാസേന വിനട്ഠദോമനസ്സോ ഹുത്വാ ന സോചതി, ഗോതമ, ത്വം കിസ്സ ഏകധമ്മസ്സ വധം വധനം രോചേസീതി ബ്രാഹ്മണോ പുച്ഛതി.
Gotama , kiṃsu katamaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhapariḷāhena aparidayhamāno hutvā sukhaṃ seti sayati, kiṃsu katamaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā na socati, gotama, tvaṃ kissa ekadhammassa vadhaṃ vadhanaṃ rocesīti brāhmaṇo pucchati.
ബ്രാഹ്മണ, കോധം കുജ്ഝനം ഛേത്വാ വധിത്വാ വധന്തോ കോധപരിളാഹേന അപരിദയ്ഹമാനോ ഹുത്വാ സുഖം സേതി സയതി, കോധം കുജ്ഝനം ഛേത്വാ വധിത്വാ വധന്തോ കോധവിനാസേന വിനട്ഠദോമനസ്സോ ഹുത്വാ ന സോചതി, വിസമൂലസ്സ വിസസദിസസ്സ ദുക്ഖസ്സ മൂലഭൂതസ്സ മധുരഗ്ഗസ്സ മധുരസങ്ഖാതസ്സ സുഖപരിയോസാനസ്സ കോധസ്സ കുജ്ഝനസ്സ വധം വധനം അരിയാ ബുദ്ധാദയോ പുഗ്ഗലാ പസംസന്തി. ഹി സച്ചം തം കോധം കുജ്ഝനം ഛേത്വാ വധിത്വാ വധന്തോ കോധവിനാസേന വിനട്ഠദോമനസ്സോ ഹുത്വാ സേതി സയതീതി യോജനാ. മധുരഗ്ഗസ്സാതി ച മധുരം ചേതസികസുഖം അസ്സാദഅഗ്ഗം പരിയോസാനം അസ്സ കോധസ്സാതി മധുരഗ്ഗോതി സമാസോ വേദിതബ്ബോ. കുജ്ഝന്തസ്സ ഹി അക്കോസിത്വാ പരിഭാസിത്വാ പഹരിത്വാ പരിയോസാനേ ചേതസികസുഖസ്സാദോ ഉപ്പജ്ജതീതി. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.
Brāhmaṇa, kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhapariḷāhena aparidayhamāno hutvā sukhaṃ seti sayati, kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā na socati, visamūlassa visasadisassa dukkhassa mūlabhūtassa madhuraggassa madhurasaṅkhātassa sukhapariyosānassa kodhassa kujjhanassa vadhaṃ vadhanaṃ ariyā buddhādayo puggalā pasaṃsanti. Hi saccaṃ taṃ kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā seti sayatīti yojanā. Madhuraggassāti ca madhuraṃ cetasikasukhaṃ assādaaggaṃ pariyosānaṃ assa kodhassāti madhuraggoti samāso veditabbo. Kujjhantassa hi akkositvā paribhāsitvā paharitvā pariyosāne cetasikasukhassādo uppajjatīti. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
ഗോതമ, ഹനന്തോ ധീരോ ഉപ്പതിതം കിംസു കതമം ഹനേ ഹനേയ്യ. വിനോദേന്തോ ധീരോ ജാതം കിംസു കതമം വിനോദയേ വിനോദയേയ്യ. പജഹന്തോ ധീരോ കിം ച കതമം പജഹേ പജഹേയ്യ. ധീരസ്സ കിസ്സ ധമ്മസ്സ അഭിസമയോ സുഖോതി ദേവതാ പുച്ഛതി.
Gotama, hananto dhīro uppatitaṃ kiṃsu katamaṃ hane haneyya. Vinodento dhīro jātaṃ kiṃsu katamaṃ vinodaye vinodayeyya. Pajahanto dhīro kiṃ ca katamaṃ pajahe pajaheyya. Dhīrassa kissa dhammassa abhisamayo sukhoti devatā pucchati.
ദേവപുത്ത, ഹനന്തോ ധീരോ ഉപ്പതിതം കോധം കുജ്ഝനം ഹനേ ഹനേയ്യ. വിനോദേന്തോ ധീരോ ജാതം രാഗം വിനോദയേ വിനോദയേയ്യ. പജഹന്തോ ധീരോ അവിജ്ജം പജഹേ പജഹേയ്യ. സച്ചധമ്മസ്സ അഭിസമയോ സുഖോതി ഭഗവാ അവോചാതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.
Devaputta, hananto dhīro uppatitaṃ kodhaṃ kujjhanaṃ hane haneyya. Vinodento dhīro jātaṃ rāgaṃ vinodaye vinodayeyya. Pajahanto dhīro avijjaṃ pajahe pajaheyya. Saccadhammassa abhisamayo sukhoti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
൧൦൧. ഭഗവാ സത്തിയാ ഓമട്ഠോ ഉപരിതോ യാവ ഹേട്ഠാ വിദ്ധോ പുരിസോ സത്തിപ്പഹാനായ വീരിയം ആരഭതി വിയ, അഗ്ഗിനാ മത്ഥകേ ഡയ്ഹമാനോ ആദിത്തസിരോ പുരിസോ അഗ്ഗിനിബ്ബാപനത്ഥായ വീരിയം ആരഭതി ഇവ, ഏവം കാമരാഗേന ഡയ്ഹമാനോ ഭിക്ഖു കാമരാഗപ്പഹാനായ കാമരാഗവിക്ഖമ്ഭനായ അപ്പമത്തോ വായമമാനോ സതോ സതിസമ്പന്നോ ഹുത്വാ പരിബ്ബജേ വിഹരേയ്യാതി ദേവതാ കഥേസി.
101. Bhagavā sattiyā omaṭṭho uparito yāva heṭṭhā viddho puriso sattippahānāya vīriyaṃ ārabhati viya, agginā matthake ḍayhamāno ādittasiro puriso agginibbāpanatthāya vīriyaṃ ārabhati iva, evaṃ kāmarāgena ḍayhamāno bhikkhu kāmarāgappahānāya kāmarāgavikkhambhanāya appamatto vāyamamāno sato satisampanno hutvā paribbaje vihareyyāti devatā kathesi.
ഭഗവാ പന ‘‘സമുച്ഛേദപ്പഹാനായ വീരിയം ആരഭീയതീ’’തി ദസ്സേതും ‘‘സത്തിയാ വിയ ഓമട്ഠോ’’തിആദിമാഹ. ദേവപുത്ത, സത്തിയാ ഓമട്ഠോ പുരിസോ സത്തിപ്പഹാനായ വീരിയം ആരഭതി വിയ, അഗ്ഗിനാ മത്ഥകേ ഡയ്ഹമാനോ ആദിത്തസിരോ പുരിസോ അഗ്ഗിനിബ്ബാപനത്ഥായ വീരിയം ആരഭതി ഇവ, ഏവം സക്കായദിട്ഠിയാ അഭിഭൂതോ ഭിക്ഖു സക്കായദിട്ഠിയാ പഹാനായ മഗ്ഗേന സമുച്ഛേദപ്പഹാനായ അപ്പമത്തോ വായമമാനോ സതോ സതിസമ്പന്നോ ഹുത്വാ പരിബ്ബജേ വിഹരേയ്യാതി ഭഗവാ അവോചാതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
Bhagavā pana ‘‘samucchedappahānāya vīriyaṃ ārabhīyatī’’ti dassetuṃ ‘‘sattiyā viya omaṭṭho’’tiādimāha. Devaputta, sattiyā omaṭṭho puriso sattippahānāya vīriyaṃ ārabhati viya, agginā matthake ḍayhamāno ādittasiro puriso agginibbāpanatthāya vīriyaṃ ārabhati iva, evaṃ sakkāyadiṭṭhiyā abhibhūto bhikkhu sakkāyadiṭṭhiyā pahānāya maggena samucchedappahānāya appamatto vāyamamāno sato satisampanno hutvā paribbaje vihareyyāti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
സബ്ബേ നിചയാ ഭോഗാ ഖയന്താ ഖയപരിയോസാനാ ഭവന്തി, സബ്ബേ സമുസ്സയാ ധമ്മാ പതനന്താ പതനപരിയോസാനാ ഭവന്തി, സബ്ബേസം സത്താനം മരണമാഗമ്മ സബ്ബേസം സത്താനം ജീവിതം അദ്ധുവം ഭവതി, ഇതി ഏതം വുത്തപ്പകാരം ഭയം ഭയഹേതും മരണം സമ്മുതിമരണം അപേക്ഖമാനോ പണ്ഡിതോ സുഖാവഹാനി ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികസുഖാവഹാനി പുഞ്ഞാനി ദാനസീലഭാവനാമയപുഞ്ഞാനി കയിരാഥാതി ദേവതാ അവോച.
Sabbe nicayā bhogā khayantā khayapariyosānā bhavanti, sabbe samussayā dhammā patanantā patanapariyosānā bhavanti, sabbesaṃ sattānaṃ maraṇamāgamma sabbesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ addhuvaṃ bhavati, iti etaṃ vuttappakāraṃ bhayaṃ bhayahetuṃ maraṇaṃ sammutimaraṇaṃ apekkhamāno paṇḍito sukhāvahāni diṭṭhadhammikasamparāyikasukhāvahāni puññāni dānasīlabhāvanāmayapuññāni kayirāthāti devatā avoca.
ദേവപുത്ത, സബ്ബേ നിചയാ ഭോഗാ ഖയന്താ ഖയപരിയോസാനാ, സബ്ബേ സമുസ്സയാ ധമ്മാ പതനന്താ പതനപരിയോസാനാ, സബ്ബേസം സത്താനം മരണമാഗമ്മ സബ്ബേസം സത്താനം ജീവിതം അദ്ധുവം, ഇതി ഏതം വുത്തപ്പകാരം ഭയം ഭയഹേതും മരണം അപേക്ഖമാനോ സന്തിപേക്ഖോ സബ്ബസങ്ഖാരുപസമം നിബ്ബാനം അപേക്ഖമാനോ പണ്ഡിതോ ലോകാമിസം കാമഗുണം പജഹേ പജഹേയ്യാതി ഭഗവാ അവോചാതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
Devaputta, sabbe nicayā bhogā khayantā khayapariyosānā, sabbe samussayā dhammā patanantā patanapariyosānā, sabbesaṃ sattānaṃ maraṇamāgamma sabbesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ addhuvaṃ, iti etaṃ vuttappakāraṃ bhayaṃ bhayahetuṃ maraṇaṃ apekkhamāno santipekkho sabbasaṅkhārupasamaṃ nibbānaṃ apekkhamāno paṇḍito lokāmisaṃ kāmaguṇaṃ pajahe pajaheyyāti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
മാവിധ യേസം മുനീനം ചിത്തം ഝാനരതം ഝാനേ രതം ഹോതി, തേ മുനയോ സുഖം സയന്തി ന സോചന്തി. പഞ്ഞവാ മഗ്ഗപഞ്ഞവാ സുസമാഹിതോ ആരദ്ധവീരിയോ പഹിതത്തോ നിബ്ബാനം പേസിതചിത്തോ പുഗ്ഗലോ ദുത്തരം ഓഘം സംസാരോഘം തരതി.
Māvidha yesaṃ munīnaṃ cittaṃ jhānarataṃ jhāne rataṃ hoti, te munayo sukhaṃ sayanti na socanti. Paññavā maggapaññavā susamāhito āraddhavīriyo pahitatto nibbānaṃ pesitacitto puggalo duttaraṃ oghaṃ saṃsāroghaṃ tarati.
കാമസഞ്ഞായ വിരതോ വിഗതചിത്തോ യോ ഖീണാസവോ സബ്ബസംയോജനാതീതോ അരഹത്തമഗ്ഗേന സബ്ബേ സംയോജനേ അതീതോ നന്ദിഭവപരിക്ഖീണോ അഹോസി, സോ ഖീണാസവോ ഗമ്ഭീരേ സംസാരണ്ണവേ ന സീദതീതി യോജനാ. നന്ദിസങ്ഖാതാ തണ്ഹാ ച കാമഭവരൂപഭവഅരൂപഭവാ ച നന്ദിഭവാ, നന്ദിഭവാ പരിക്ഖീണാ യസ്സ ഖീണാസവസ്സാതി നന്ദിഭവപരിക്ഖീണോതി സമാസോ വേദിതബ്ബോ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
Kāmasaññāya virato vigatacitto yo khīṇāsavo sabbasaṃyojanātīto arahattamaggena sabbe saṃyojane atīto nandibhavaparikkhīṇo ahosi, so khīṇāsavo gambhīre saṃsāraṇṇave na sīdatīti yojanā. Nandisaṅkhātā taṇhā ca kāmabhavarūpabhavaarūpabhavā ca nandibhavā, nandibhavā parikkhīṇā yassa khīṇāsavassāti nandibhavaparikkhīṇoti samāso veditabbo. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
അരഹതം അരഹന്താനം ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധസാവകാനം ധമ്മം സുചരിതാദിഭേദഞ്ച സത്തതിംസബോധിപക്ഖിയഭേദഞ്ച ധമ്മം യോ പണ്ഡിതോ സദ്ദഹാനോ സദ്ദഹന്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബാനപ്പത്തിയാ അപ്പമത്തോ വിചക്ഖണോ ഹുത്വാ സുസ്സൂസം സുസ്സൂസന്തോ ഭവേ, സോ പണ്ഡിതോ പഞ്ഞം ലോകിയലോകുത്തരപഞ്ഞം ലഭതേ ലഭതി.
Arahataṃ arahantānaṃ buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ dhammaṃ sucaritādibhedañca sattatiṃsabodhipakkhiyabhedañca dhammaṃ yo paṇḍito saddahāno saddahanto hutvā nibbānappattiyā appamatto vicakkhaṇo hutvā sussūsaṃ sussūsanto bhave, so paṇḍito paññaṃ lokiyalokuttarapaññaṃ labhate labhati.
യോ വീരിയവാ പുഗ്ഗലോ പതിരൂപദേസകാരീ ദേസകാലാദീനി അഹാപേത്വാ ലോകിയലോകുത്തരധമ്മപതിരൂപം അധിഗമൂപായം കരോതി, ധുരവാ ചേതസികവീരിയേന അനിക്ഖിത്തധുരോ ഉട്ഠാതാ കായികവീരിയവസേന ഉട്ഠാനസമ്പന്നോ ഹോതി, സോ വീരിയവാ പുഗ്ഗലോ ധനം ലോകിയലോകുത്തരധനം വിന്ദതേ അധിഗച്ഛതി. സച്ചേന വചീസച്ചേന ച പരമത്ഥസച്ചേന ച ബുദ്ധാദികോ സച്ചധമ്മേ ഠിതോ സപ്പുരിസോ കിത്തിം പപ്പോതി. ദദം ദദന്തോ യം കിഞ്ചി ഇച്ഛിതം പത്ഥിതം ചതുസങ്ഗഹവത്ഥും ദദന്തോ സങ്ഗഹന്തോ സപ്പുരിസോ മിത്താനി ഏകന്തമിത്താനി ഗന്ഥതി സമ്പാദേതി, ഏവം ചതൂഹി സച്ചധമ്മധിതിചാഗേഹി സമന്നാഗതോ സോ സപ്പുരിസോ അസ്മാ ലോകാ പരം ലോകം പേച്ച ഗന്ത്വാ ഏകന്തേന സോകകാരണസ്സ അഭാവതോ ന സോചതീതി യോജനാ.
Yo vīriyavā puggalo patirūpadesakārī desakālādīni ahāpetvā lokiyalokuttaradhammapatirūpaṃ adhigamūpāyaṃ karoti, dhuravā cetasikavīriyena anikkhittadhuro uṭṭhātā kāyikavīriyavasena uṭṭhānasampanno hoti, so vīriyavā puggalo dhanaṃ lokiyalokuttaradhanaṃ vindate adhigacchati. Saccena vacīsaccena ca paramatthasaccena ca buddhādiko saccadhamme ṭhito sappuriso kittiṃ pappoti. Dadaṃ dadanto yaṃ kiñci icchitaṃ patthitaṃ catusaṅgahavatthuṃ dadanto saṅgahanto sappuriso mittāni ekantamittāni ganthati sampādeti, evaṃ catūhi saccadhammadhiticāgehi samannāgato so sappuriso asmā lokā paraṃ lokaṃ pecca gantvā ekantena sokakāraṇassa abhāvato na socatīti yojanā.
ഗോതമ, സബ്ബഗന്ഥപ്പഹീനോ തീഹി ഭവേഹി വിപ്പമുത്തോ സതോ സതിസമ്പന്നോ ത്വം, സമണോ, അഞ്ഞം ദേവമനുസ്സാദികം യം അനുസാസസി യം അനുസാസനം കരോസി, തം അനുസാസനം സബ്ബഗന്ഥപ്പഹീനസ്സ തീഹി ഭവേഹി വിപ്പമുത്തസ്സ സമണസ്സ തേ തവ ന സാധൂതി സക്കനാമകോ മാരപക്ഖികോ യക്ഖോ ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി.
Gotama, sabbaganthappahīno tīhi bhavehi vippamutto sato satisampanno tvaṃ, samaṇo, aññaṃ devamanussādikaṃ yaṃ anusāsasi yaṃ anusāsanaṃ karosi, taṃ anusāsanaṃ sabbaganthappahīnassa tīhi bhavehi vippamuttassa samaṇassa te tava na sādhūti sakkanāmako mārapakkhiko yakkho gāthāya ajjhabhāsi.
‘‘സക്ക സക്കനാമക യക്ഖ അനുകമ്പിതേന പുരിസേന സദ്ധിം യേന കേനചി വണ്ണേന കാരണേന സംവാസോ ഏകസ്മിം ഠാനേ സഹവാസോ ജായതി, തം അനുകമ്പിതബ്ബം സഹവാസഗതം പുരിസം സപ്പഞ്ഞോ മനസാ അനുകമ്പിതും ന അരഹതി അനുകമ്പിതുംയേവ അരഹതി. യാ അനുകമ്പാ കരുണാ, യാ അനുദ്ദയാ മേത്താ, മുദിതാ ച ഉപ്പന്നാ, തായ അനുകമ്പായ കരുണായ, തായ അനുദ്ദയായ മേത്തായ മുദിതായ ച സമുസ്സാഹിതേന പസന്നേന മനസാ യോ സപ്പഞ്ഞോ സപ്പുരിസോ അഞ്ഞം ദേവമനുസ്സാദികം യം അനുസാസതി യം അനുസാസനം കരോതി, സോ സപ്പഞ്ഞോ സപ്പുരിസോ തേന അനുസാസനേന സംയുത്തോ കാമച്ഛന്ദാദീനം സംയോജനാനം വസേന അനനുലോമസംയോഗേന സംയുത്തോ ന ഹോതീതി ഭഗവാ അവോചാതി യോജനാ.
‘‘Sakka sakkanāmaka yakkha anukampitena purisena saddhiṃ yena kenaci vaṇṇena kāraṇena saṃvāso ekasmiṃ ṭhāne sahavāso jāyati, taṃ anukampitabbaṃ sahavāsagataṃ purisaṃ sappañño manasā anukampituṃ na arahati anukampituṃyeva arahati. Yā anukampā karuṇā, yā anuddayā mettā, muditā ca uppannā, tāya anukampāya karuṇāya, tāya anuddayāya mettāya muditāya ca samussāhitena pasannena manasā yo sappañño sappuriso aññaṃ devamanussādikaṃ yaṃ anusāsati yaṃ anusāsanaṃ karoti, so sappañño sappuriso tena anusāsanena saṃyutto kāmacchandādīnaṃ saṃyojanānaṃ vasena ananulomasaṃyogena saṃyutto na hotīti bhagavā avocāti yojanā.
൧൦൨. സമണ , രാഗോ ച ദോസോ ച ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ കുതോനിദാനാ, കിംനിദാനാ, കിംപച്ചയാ ഭവന്തി, അരതി ച രതി ച ലോമഹംസോ ച ഇമേ തയോ കുതോജാ കുതോ ഭവന്തി? കുമാരകാ ധങ്കം കാകം ഗഹേത്വാ പാദേ ദീഘസുത്തകേന ബന്ധിത്വാ സുത്തകോടിം അങ്ഗുലിയം വേഠേത്വാ ഓസജന്തി ഇവ, ഏവം മനോവിതക്കാ കുതോ സമുട്ഠായ ചിത്തം ഓസജന്തീതി സൂചിലോമയക്ഖോ ഭഗവന്തം പുച്ഛി.
102. Samaṇa , rāgo ca doso ca ime dve dhammā kutonidānā, kiṃnidānā, kiṃpaccayā bhavanti, arati ca rati ca lomahaṃso ca ime tayo kutojā kuto bhavanti? Kumārakā dhaṅkaṃ kākaṃ gahetvā pāde dīghasuttakena bandhitvā suttakoṭiṃ aṅguliyaṃ veṭhetvā osajanti iva, evaṃ manovitakkā kuto samuṭṭhāya cittaṃ osajantīti sūcilomayakkho bhagavantaṃ pucchi.
രാഗോ ച ദോസോ ച ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ ഇതോനിദാനാ ഇതോ അത്തഭാവതോ നിദാനാ ജായന്തി; അരതി ച രതി ച ലോമഹംസോ ച ഇമേ തയോ ഇതോജാ ഇതോ അത്തതോ ഭവന്തി; കുമാരകാ ധങ്കം കാകം ഗഹേത്വാ പാദേ ദീഘസുത്തകേന ബന്ധിത്വാ സുത്തകോടിം അങ്ഗുലിയം വേഠേത്വാ ഓസജന്തി ഇവ, ഏവം മനോവിതക്കാ ഇതോ അത്തഭാവതോ സമുട്ഠായ ചിത്തം ഓസജന്തി.
Rāgo ca doso ca ime dve dhammā itonidānā ito attabhāvato nidānā jāyanti; arati ca rati ca lomahaṃso ca ime tayo itojā ito attato bhavanti; kumārakā dhaṅkaṃ kākaṃ gahetvā pāde dīghasuttakena bandhitvā suttakoṭiṃ aṅguliyaṃ veṭhetvā osajanti iva, evaṃ manovitakkā ito attabhāvato samuṭṭhāya cittaṃ osajanti.
നിഗ്രോധസ്സ ഖന്ധജാ പാരോഹാ സാഖാസു ജായന്തി ഇവ, വനേ രുക്ഖം നിസ്സായ ജാതാ മാലുവാ ലതാ തം രുക്ഖം അജ്ഝോത്ഥരിത്വാ വിതതാ ഓതതവിതതാ തിട്ഠതി ഇവ, ഏവം, യക്ഖ, ത്വം സുണോഹി സ്നേഹജാ തണ്ഹാസ്നേഹതോ ജാതാ അത്തസമ്ഭൂതാ അത്തനി സമ്ഭൂതാ പുന അനേകപ്പകാരാ മനോവിതക്കാ പാപമനോവിതക്കാ ചേവ തംസമ്പയുത്തകിലേസാ ച കാമേസു വത്ഥുകാമേസു വിസത്താ ലഗ്ഗാ സംസിബ്ബിതാ ഠിതാ.
Nigrodhassa khandhajā pārohā sākhāsu jāyanti iva, vane rukkhaṃ nissāya jātā māluvā latā taṃ rukkhaṃ ajjhottharitvā vitatā otatavitatā tiṭṭhati iva, evaṃ, yakkha, tvaṃ suṇohi snehajā taṇhāsnehato jātā attasambhūtā attani sambhūtā puna anekappakārā manovitakkā pāpamanovitakkā ceva taṃsampayuttakilesā ca kāmesu vatthukāmesu visattā laggā saṃsibbitā ṭhitā.
യേ പണ്ഡിതാ ‘‘യം നിദാനം അസ്സ അത്തഭാവസ്സാ’’തി യതോനിദാനം നം കിലേസഗഹനം സമുദയസച്ചം പജാനന്തി, തേ പണ്ഡിതാ അത്തഭാവസങ്ഖാതസ്സ ദുക്ഖസച്ചസ്സ നിദാനഭൂതം നം കിലേസഗഹനം സമുദയസച്ചം മഗ്ഗസച്ചേന വിനോദേന്തി. അപുനബ്ഭവായ അപുനഭവസങ്ഖാതായ നിരോധസച്ചത്ഥായ അതിണ്ണപുബ്ബം അനമതഗ്ഗേ സംസാരേ സുപിനേനാപി അതിണ്ണപുബ്ബം ദുത്തരം ഇമം ഓഘം ചതുബ്ബിധം സംകിലേസോഘം തരന്തീതി ഭഗവാ അവോചാതി യോജനാ.
Ye paṇḍitā ‘‘yaṃ nidānaṃ assa attabhāvassā’’ti yatonidānaṃ naṃ kilesagahanaṃ samudayasaccaṃ pajānanti, te paṇḍitā attabhāvasaṅkhātassa dukkhasaccassa nidānabhūtaṃ naṃ kilesagahanaṃ samudayasaccaṃ maggasaccena vinodenti. Apunabbhavāya apunabhavasaṅkhātāya nirodhasaccatthāya atiṇṇapubbaṃ anamatagge saṃsāre supinenāpi atiṇṇapubbaṃ duttaraṃ imaṃ oghaṃ catubbidhaṃ saṃkilesoghaṃ tarantīti bhagavā avocāti yojanā.
‘‘ഭഗവാ, സമണധമ്മസ്സ കരണം നാമ ദുക്കരം, ഭഗവാ, സമണധമ്മസ്സ കരണം നാമ സുദുക്കരം സുട്ഠുതരം ദുക്കര’’ന്തി ഏകോ കുലപുത്തോ പബ്ബജിത്വാ സമണധമ്മം കത്വാ അരിയഭൂമിം അപ്പത്വാ കാലം കത്വാ ദേവലോകേ നിബ്ബത്തോ, സോ ദേവപുത്തോ ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ആഹ. കാമദ, സീലസമാഹിതാ ഠിതത്താ ഠിതസഭാവാ സത്ത സേക്ഖാ പുഗ്ഗലാ ദുക്കരം വാപി സമണധമ്മം കരോന്തി. അനഗാരിയുപേതസ്സ അനഗാരിയം നിഗ്ഗേഹഭാവം ഉപഗതസ്സ പബ്ബജിതസ്സ തുട്ഠി ചതുപച്ചയസന്തോസോ സുഖാവഹാ ഹോതീ’’തി ഭഗവാ അവോച.
‘‘Bhagavā, samaṇadhammassa karaṇaṃ nāma dukkaraṃ, bhagavā, samaṇadhammassa karaṇaṃ nāma sudukkaraṃ suṭṭhutaraṃ dukkara’’nti eko kulaputto pabbajitvā samaṇadhammaṃ katvā ariyabhūmiṃ appatvā kālaṃ katvā devaloke nibbatto, so devaputto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āha. Kāmada, sīlasamāhitā ṭhitattā ṭhitasabhāvā satta sekkhā puggalā dukkaraṃ vāpi samaṇadhammaṃ karonti. Anagāriyupetassa anagāriyaṃ niggehabhāvaṃ upagatassa pabbajitassa tuṭṭhi catupaccayasantoso sukhāvahā hotī’’ti bhagavā avoca.
‘‘ഭഗവാ, യദിദം യാ ഏസാ തുട്ഠി സുഖാവഹാ, ഏസാ തുട്ഠി ദുല്ലഭാ’’തി സോ ദേവപുത്തോ ആഹ. ‘‘കാമദ, യേസം സേക്ഖാനം മനോ ദിവാ ച രത്തോ ച ഭാവനായ രതോ ചിത്തവൂപസമേ രതോ, തേ സേക്ഖാ ദുല്ലഭം വാപി തുസ്സനം ലഭന്തീ’’തി ഭഗവാ അവോച.
‘‘Bhagavā, yadidaṃ yā esā tuṭṭhi sukhāvahā, esā tuṭṭhi dullabhā’’ti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, yesaṃ sekkhānaṃ mano divā ca ratto ca bhāvanāya rato cittavūpasame rato, te sekkhā dullabhaṃ vāpi tussanaṃ labhantī’’ti bhagavā avoca.
‘‘ഭഗവാ, യദിദം യം ഇദം ചിത്തം ഭാവനായ രതം, തം ചിത്തം ദുസ്സമാദഹ’’ന്തി സോ ദേവപുത്തോ ആഹ. ‘‘കാമദ, യേ അരിയാ ഇന്ദ്രിയൂപസമേ രത്തിന്ദിവം രതാ, തേ അരിയാ ദുസ്സമാദഹം വാപി ചിത്തം സമാദഹന്തി, കാമദ, തേ അരിയാ മച്ചുനോ ജാലം കിലേസജാലം ഛേത്വാ മഗ്ഗം ഗച്ഛന്തീ’’തി ഭഗവാ അവോച.
‘‘Bhagavā, yadidaṃ yaṃ idaṃ cittaṃ bhāvanāya rataṃ, taṃ cittaṃ dussamādaha’’nti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, ye ariyā indriyūpasame rattindivaṃ ratā, te ariyā dussamādahaṃ vāpi cittaṃ samādahanti, kāmada, te ariyā maccuno jālaṃ kilesajālaṃ chetvā maggaṃ gacchantī’’ti bhagavā avoca.
‘‘ഭഗവാ, യോ മഗ്ഗോ പുബ്ബഭാഗപടിപദാവസേന വിസമോ, സോ മഗ്ഗോ ദുഗ്ഗമോ’’തി സോ ദേവപുത്തോ ആഹ. ‘‘കാമദ, അരിയാ ദുഗ്ഗമേ വിസമേ വാപി മഗ്ഗം ഗച്ഛന്തി, അനരിയാ വിസമേ മഗ്ഗേ അവംസിരാ പപതന്തി, അരിയാനം സോ മഗ്ഗോ സമോവ ഭവേ, ന അസമോ. ഹി സച്ചം വിസമേ വിസത്തകായേ അരിയാ സമാ ഭവന്തീ’’തി ഭഗവാ അവോചാതി യോജനാ.
‘‘Bhagavā, yo maggo pubbabhāgapaṭipadāvasena visamo, so maggo duggamo’’ti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, ariyā duggame visame vāpi maggaṃ gacchanti, anariyā visame magge avaṃsirā papatanti, ariyānaṃ so maggo samova bhave, na asamo. Hi saccaṃ visame visattakāye ariyā samā bhavantī’’ti bhagavā avocāti yojanā.
൧൦൩. യം ജേതവനം ഇസിസങ്ഘനിസേവിതം ധമ്മരാജേന ആവുത്ഥം, ഇദം തം ജേതവനം മമ പീതിസഞ്ജനനം പീതിയാ സഞ്ജനനം കരം ഹി കരം ഏവ.
103. Yaṃ jetavanaṃ isisaṅghanisevitaṃ dhammarājena āvutthaṃ, idaṃ taṃ jetavanaṃ mama pītisañjananaṃ pītiyā sañjananaṃ karaṃ hi karaṃ eva.
കമ്മം മഗ്ഗചേതനാകമ്മഞ്ച വിജ്ജാ മഗ്ഗപഞ്ഞാ ച ധമ്മോ സമാധി ചേവ സമാധിപക്ഖികോ ച ധമ്മോ സീലം, സീലേ ഠിതസ്സ ജീവിതം ഉത്തമം, ഏതേന അട്ഠങ്ഗികേന മഗ്ഗേന സത്താ സുജ്ഝന്തി, ഗോത്തേന വാ ധനേന വാ സത്താ ന സുജ്ഝന്തി.
Kammaṃ maggacetanākammañca vijjā maggapaññā ca dhammo samādhi ceva samādhipakkhiko ca dhammo sīlaṃ, sīle ṭhitassa jīvitaṃ uttamaṃ, etena aṭṭhaṅgikena maggena sattā sujjhanti, gottena vā dhanena vā sattā na sujjhanti.
തസ്മാ മഗ്ഗേനേവ സത്താനം വിസുജ്ഝനതോ അത്തനോ അത്ഥം സമ്പസ്സം പസ്സന്തോ പണ്ഡിതോ പോസോ യോനിസോ ഉപായേന ധമ്മം ബോധിപക്ഖിയധമ്മം വിചിനേ വിചിനേയ്യ, ഏവം വിചിനനേ സതി തത്ഥ അരിയമഗ്ഗേ വിചിനന്തോ പുഗ്ഗലോ സുജ്ഝതി.
Tasmā maggeneva sattānaṃ visujjhanato attano atthaṃ sampassaṃ passanto paṇḍito poso yoniso upāyena dhammaṃ bodhipakkhiyadhammaṃ vicine vicineyya, evaṃ vicinane sati tattha ariyamagge vicinanto puggalo sujjhati.
സാരിപുത്തോ സീലേന ച ഉപസമേന ച പാരങ്ഗതോ ഇവ, ഏവം യോപി ഭിക്ഖു സീലേന ച ഉപസമേന ച പാരങ്ഗതോ, സോ ഭിക്ഖു ഏതാവ പരമോ സാരിപുത്തസദിസോവ സിയാതി അനാഥപിണ്ഡികനാമോ ദേവപുത്തോ ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ആഹാതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
Sāriputto sīlena ca upasamena ca pāraṅgato iva, evaṃ yopi bhikkhu sīlena ca upasamena ca pāraṅgato, so bhikkhu etāva paramo sāriputtasadisova siyāti anāthapiṇḍikanāmo devaputto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āhāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
അതീതം അതീതക്ഖന്ധപഞ്ചകം തണ്ഹാദിട്ഠീഹി നാന്വാഗമേയ്യ, അനാഗതം അനാഗതക്ഖന്ധപഞ്ചകം തണ്ഹാദിട്ഠീഹി നപ്പടികങ്ഖേ ന പത്ഥേയ്യ. യം യസ്മാ അതീതം പഹീനം നിരുദ്ധം അത്ഥങ്ഗതം, തസ്മാ അതീതസ്സ പഹീനത്താ നിരുദ്ധത്താ അത്ഥങ്ഗതത്താ നാന്വാഗമേയ്യ. യം യസ്മാ അനാഗതം അപ്പത്തം, തസ്മാ ന പടികങ്ഖേ.
Atītaṃ atītakkhandhapañcakaṃ taṇhādiṭṭhīhi nānvāgameyya, anāgataṃ anāgatakkhandhapañcakaṃ taṇhādiṭṭhīhi nappaṭikaṅkhe na pattheyya. Yaṃ yasmā atītaṃ pahīnaṃ niruddhaṃ atthaṅgataṃ, tasmā atītassa pahīnattā niruddhattā atthaṅgatattā nānvāgameyya. Yaṃ yasmā anāgataṃ appattaṃ, tasmā na paṭikaṅkhe.
പച്ചുപ്പന്നം ഖന്ധപഞ്ചകം വയധമ്മം യത്ഥ യത്ഥ സന്താനേ വാ, യത്ഥ യത്ഥ അരഞ്ഞാദീസു വാ ഉപ്പന്നം, തത്ഥ തത്ഥ സന്താനേ വാ, തത്ഥ തത്ഥ അരഞ്ഞാദീസു വാ നം പച്ചുപ്പന്നധമ്മം യാഹി അനിച്ചാനുപസ്സനാദീഹി വിപസ്സതി, താഹി അനിച്ചാനുപസ്സനാദീഹി നിബ്ബാനം രാഗാദീഹി അസംഹീരം അസംകുപ്പം ഭവതി, തം നിബ്ബാനം വിപസ്സകോ പുഗ്ഗലോ വിദ്വാ നിബ്ബാനാരമ്മണം ഫലസമാപത്തിം അപ്പേന്തോ ഹുത്വാ അനുബ്രൂഹയേ വഡ്ഢേയ്യ.
Paccuppannaṃ khandhapañcakaṃ vayadhammaṃ yattha yattha santāne vā, yattha yattha araññādīsu vā uppannaṃ, tattha tattha santāne vā, tattha tattha araññādīsu vā naṃ paccuppannadhammaṃ yāhi aniccānupassanādīhi vipassati, tāhi aniccānupassanādīhi nibbānaṃ rāgādīhi asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ bhavati, taṃ nibbānaṃ vipassako puggalo vidvā nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appento hutvā anubrūhaye vaḍḍheyya.
ആതപ്പം സംകിലേസാനം ആതപന്തം വീരിയം അജ്ജേവ കിച്ചം കാതബ്ബം, സുവേ ജീവിതം വാ മരണം വാ കോ ജഞ്ഞാ ജാനേയ്യ, ‘‘സുവേ വാ ദാനാദിപുഞ്ഞം ജാനിസ്സാമീ’’തി ചിത്തം അനുപ്പാദേത്വാ ‘‘അജ്ജേവ കരിസ്സാമീ’’തി ഏവം വീരിയം കാതബ്ബം. ഹി സച്ചം മരണകാരണഭാവതായ അഹിവിച്ഛികവിസസത്ഥാദിഅനേകായ സേനായ വസേന മഹാസേനേന തേന മച്ചുനാ സദ്ധിം മിത്തസന്ഥവാകാരേന വാ ലഞ്ജദാനേന വാ സങ്ഗരം നത്ഥീതി.
Ātappaṃ saṃkilesānaṃ ātapantaṃ vīriyaṃ ajjeva kiccaṃ kātabbaṃ, suve jīvitaṃ vā maraṇaṃ vā ko jaññā jāneyya, ‘‘suve vā dānādipuññaṃ jānissāmī’’ti cittaṃ anuppādetvā ‘‘ajjeva karissāmī’’ti evaṃ vīriyaṃ kātabbaṃ. Hi saccaṃ maraṇakāraṇabhāvatāya ahivicchikavisasatthādianekāya senāya vasena mahāsenena tena maccunā saddhiṃ mittasanthavākārena vā lañjadānena vā saṅgaraṃ natthīti.
ഏവം മനസി കത്വാ വിഹാരിം വിഹരന്തം ആതാപിം അഹോരത്തം അതന്ദിതം അനലസം ഉട്ഠാഹകം സപ്പുരിസം ‘‘ഭദ്ദേകരത്തോ’’തി സന്തോ മുനി വേ ഏകന്തേന ആചിക്ഖതേ ആചിക്ഖതിയേവാതി യോജനാ.
Evaṃ manasi katvā vihāriṃ viharantaṃ ātāpiṃ ahorattaṃ atanditaṃ analasaṃ uṭṭhāhakaṃ sappurisaṃ ‘‘bhaddekaratto’’ti santo muni ve ekantena ācikkhate ācikkhatiyevāti yojanā.
‘‘ചത്താരിമാനി ഭിക്ഖവേ’’ത്യാദിസുത്തം പാളിതോ ച അട്ഠകഥാതോ ച പാകടം.
‘‘Cattārimāni bhikkhave’’tyādisuttaṃ pāḷito ca aṭṭhakathāto ca pākaṭaṃ.
൧൦൪. നാനാവിധം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു സോളസസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു കതമം സുത്തം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം നാമാതി പുച്ഛതി.
104. Nānāvidhaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
യസ്സ ഉത്തമപുരിസസ്സ ചിത്തം സേലൂപമം ഠിതം ലോകധമ്മവാതേഹി നാനുകമ്പതി, രജനീയേസു ലാഭാദീസു വിരത്തം ഭവേ, സോ ഉത്തമപുരിസോ കോപനേയ്യേ അലാഭാദികേ ന കുപ്പതി, തസ്സ ഉത്തമപുരിസസ്സ ചിത്തം ഏവം അനിച്ചതാദിനാ ഭാവിതം, നം ഭാവിതചിത്തം ഉത്തമപുരിസം വീതിക്കന്തലോകധമ്മഹേതുകം ദുക്ഖം കുതോ ഏസ്സതീതി യോജനാ. ഇദം സുത്തം അസേക്ഖഭാഗേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം നാമ. ഏസ നയോ ഇതോ പരേസുപി വേദിതബ്ബോ.
Yassa uttamapurisassa cittaṃ selūpamaṃ ṭhitaṃ lokadhammavātehi nānukampati, rajanīyesu lābhādīsu virattaṃ bhave, so uttamapuriso kopaneyye alābhādike na kuppati, tassa uttamapurisassa cittaṃ evaṃ aniccatādinā bhāvitaṃ, naṃ bhāvitacittaṃ uttamapurisaṃ vītikkantalokadhammahetukaṃ dukkhaṃ kuto essatīti yojanā. Idaṃ suttaṃ asekkhabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Esa nayo ito paresupi veditabbo.
‘‘അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം ഇദമേവാ’’തി വത്തബ്ബഭാവതോ ‘‘ആയസ്മതോ ചാ’’തിആദി വുത്തം.
‘‘Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ idamevā’’ti vattabbabhāvato ‘‘āyasmato cā’’tiādi vuttaṃ.
യോ ബ്രാഹ്മണോ ബാഹിതപാപധമ്മത്താ ബാഹിതപാപധമ്മോ ഭവേ, സോ ബ്രാഹ്മണോ നിഗ്ഗതഹുംഹുംകത്താ നിഹുംഹുങ്കോ ഭവേ, നിഗ്ഗതകിലേസകസാവത്താ നിക്കസാവോ ഭവേ, സീലസംവരേന സംയതചിത്തതായ യതത്തോ ഭവേ, യോ ബ്രാഹ്മണോ ചതുമഗ്ഗഞാണവേദേഹി അന്തം നിബ്ബാനം ഗതത്താ വേദന്തഗൂ ഭവേ, ധമ്മേന വുസിതബ്രഹ്മചരിയത്താ വുസിതബ്രഹ്മചരിയോ ഭവേ. യസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ കുഹിഞ്ചി ലോകേ ഉസ്സദാ രാഗുസ്സദോ ദോസുസ്സദോ മോഹുസ്സദോ മാനുസ്സദോ ദിട്ഠുസ്സദോ നത്ഥി, സോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മവാദം ‘‘അഹം ബ്രാഹ്മണോമ്ഹീ’’തി വാചം വദേയ്യാതി ഭഗവാ അവോചാതി യോജനാ.
Yo brāhmaṇo bāhitapāpadhammattā bāhitapāpadhammo bhave, so brāhmaṇo niggatahuṃhuṃkattā nihuṃhuṅko bhave, niggatakilesakasāvattā nikkasāvo bhave, sīlasaṃvarena saṃyatacittatāya yatatto bhave, yo brāhmaṇo catumaggañāṇavedehi antaṃ nibbānaṃ gatattā vedantagū bhave, dhammena vusitabrahmacariyattā vusitabrahmacariyo bhave. Yassa brāhmaṇassa kuhiñci loke ussadā rāgussado dosussado mohussado mānussado diṭṭhussado natthi, so brāhmaṇo brahmavādaṃ ‘‘ahaṃ brāhmaṇomhī’’ti vācaṃ vadeyyāti bhagavā avocāti yojanā.
യേ ബുദ്ധാ പാപകേ അകുസലേ ധമ്മേ ബാഹിത്വാ സദാ ചരന്തി സതാ സതിസമ്പന്നാ ഖീണസംയോജനാ, തേ ബുദ്ധാ ലോകസ്മിം ബ്രാഹ്മണാതി വേ ഏകന്തേന കഥീയന്തീതി അവോചാതി യോജനാ.
Ye buddhā pāpake akusale dhamme bāhitvā sadā caranti satā satisampannā khīṇasaṃyojanā, te buddhā lokasmiṃ brāhmaṇāti ve ekantena kathīyantīti avocāti yojanā.
യത്ഥ നിബ്ബാനേ ആപോ ച പഥവീ ച തേജോ ച വായോ ച ന ഗാധതി ന പതിട്ഠഹതി, തത്ഥ നിബ്ബാനേ സുക്കാ ഗഹാ ചേവ താരകാ ച ന ജോതന്തി, തത്ഥ നിബ്ബാനേ ആദിച്ചോ നപ്പകാസതി, തത്ഥ നിബ്ബാനേ ചന്ദിമാ ന ഭാതി, തത്ഥ നിബ്ബാനേ തമോ ന വിജ്ജതി.
Yattha nibbāne āpo ca pathavī ca tejo ca vāyo ca na gādhati na patiṭṭhahati, tattha nibbāne sukkā gahā ceva tārakā ca na jotanti, tattha nibbāne ādicco nappakāsati, tattha nibbāne candimā na bhāti, tattha nibbāne tamo na vijjati.
യോ ബ്രാഹ്മണോ അത്തനാ സയം മുനി മോനേന യദാ തം നിബ്ബാനം അവേദി വിന്ദതി പടിലഭതി പടിവിജ്ഝതി, അഥ പടിവിജ്ഝനക്ഖണേ സോ ബ്രാഹ്മണോ രൂപാ രൂപധമ്മതോ ച അരൂപാ അരൂപധമ്മതോ ച സുഖദുക്ഖാ സുഖദുക്ഖതോ ച പമുച്ചതീതി അവോചാതി യോജനാ.
Yo brāhmaṇo attanā sayaṃ muni monena yadā taṃ nibbānaṃ avedi vindati paṭilabhati paṭivijjhati, atha paṭivijjhanakkhaṇe so brāhmaṇo rūpā rūpadhammato ca arūpā arūpadhammato ca sukhadukkhā sukhadukkhato ca pamuccatīti avocāti yojanā.
യക്ഖ, യോ ബ്രാഹ്മണോ സകേസു സകഅത്തഭാവേസു ധമ്മേസു ഉപാദാനക്ഖന്ധേസു സച്ചേസു, ധമ്മേസു ച പാരഗൂ ഹോതി, അഥ പാരഗമനക്ഖണേ സോ ബ്രാഹ്മണോ ഏതം അജകലാപകം തയാ വുത്തം ഏതം പിസാചം കിലേസപിസാചഞ്ച , തയാ കതം അക്കുലഞ്ച അക്കുലം, പക്കുലകരണം അതിവത്തതീതി അവോചാതി യോജനാ.
Yakkha, yo brāhmaṇo sakesu sakaattabhāvesu dhammesu upādānakkhandhesu saccesu, dhammesu ca pāragū hoti, atha pāragamanakkhaṇe so brāhmaṇo etaṃ ajakalāpakaṃ tayā vuttaṃ etaṃ pisācaṃ kilesapisācañca , tayā kataṃ akkulañca akkulaṃ, pakkulakaraṇaṃ ativattatīti avocāti yojanā.
യോ ഭിക്ഖു ആയന്തിം ആഗച്ഛന്തിം പുരാണദുതിയികം ഭരിയം വാ, അഞ്ഞം ആഗച്ഛന്തിം ഇത്ഥിം വാ ചിത്തേന ന അഭിനന്ദതി, പക്കമന്തിം പുരാണദുതിയികം ഭരിയം വാ, അഞ്ഞം പക്കമന്തിം ഇത്ഥിം വാ ചിത്തേന ന സോചതി, സങ്ഗാ പഞ്ചവിധതോപി സങ്ഗതോ മുത്തം സങ്ഗാമജിം തം ഭിക്ഖും ‘‘ബ്രാഹ്മണ’’ന്തി അഹം വദാമീതി അവോചാതി യോജനാ.
Yo bhikkhu āyantiṃ āgacchantiṃ purāṇadutiyikaṃ bhariyaṃ vā, aññaṃ āgacchantiṃ itthiṃ vā cittena na abhinandati, pakkamantiṃ purāṇadutiyikaṃ bhariyaṃ vā, aññaṃ pakkamantiṃ itthiṃ vā cittena na socati, saṅgā pañcavidhatopi saṅgato muttaṃ saṅgāmajiṃ taṃ bhikkhuṃ ‘‘brāhmaṇa’’nti ahaṃ vadāmīti avocāti yojanā.
ഏത്ഥ നദിയം ബഹുജനോ ന്ഹായതി, സോ ബഹുജനോ ന്ഹായകോ ഉദകേന ഉദകന്ഹാനേന സുചീ ന ഹോതി. യമ്ഹി പുഗ്ഗലേ സച്ചം, സച്ചതോ സേസധമ്മോ ച അത്ഥി, സോ പുഗ്ഗലോ സുചീ ച ഹോതി, സോ പുഗ്ഗലോ ബ്രാഹ്മണോ ച ഹോതീതി അവോചാതി യോജനാ; സുചിഅസുചിഭാവോ ടീകായം വിത്ഥാരതോ വുത്തോവ.
Ettha nadiyaṃ bahujano nhāyati, so bahujano nhāyako udakena udakanhānena sucī na hoti. Yamhi puggale saccaṃ, saccato sesadhammo ca atthi, so puggalo sucī ca hoti, so puggalo brāhmaṇo ca hotīti avocāti yojanā; suciasucibhāvo ṭīkāyaṃ vitthārato vuttova.
ആതാപിനോ ഝായതോ യസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ധമ്മാ സച്ചധമ്മാ യദാ ഹവേ ഏകന്തേന പാതുഭവന്തി, തദാ ധമ്മാനം പാതുഭവനക്ഖണേ സോ ബ്രാഹ്മണോ മാരസേനം വിധൂപയം വിധൂപയന്തോ തിട്ഠതി. ‘‘കിമിവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സൂരിയോവ ഓഭാസയമന്തലിക്ഖ’’ന്തി വുത്തം. സൂരിയോ അന്തലിക്ഖം ഓഭാസയന്തോ തിട്ഠതി ഇവ, ഏവം തിട്ഠതീതി യോജനാ.
Ātāpino jhāyato yassa brāhmaṇassa dhammā saccadhammā yadā have ekantena pātubhavanti, tadā dhammānaṃ pātubhavanakkhaṇe so brāhmaṇo mārasenaṃ vidhūpayaṃ vidhūpayanto tiṭṭhati. ‘‘Kimivā’’ti vattabbattā ‘‘sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti vuttaṃ. Sūriyo antalikkhaṃ obhāsayanto tiṭṭhati iva, evaṃ tiṭṭhatīti yojanā.
യോ പംസുകൂലികോ ഭിക്ഖു സബ്ബാനി ചത്താരി യോഗാനി ഉപാതിവത്തോ സകിഞ്ചനേ ലോകേ അകിഞ്ചനോ ഇരിയതി ചതുബ്ബിധഇരിയാപഥം വത്തേതി. അപഹാനധമ്മം കേനചി മഗ്ഗേന അപ്പഹാനസഭാവം അപ്പത്തകായേന അപ്പത്തം തേവിജ്ജപത്തം, ഇരിയമാനം സന്തിന്ദ്രിയം തം പംസുകൂലികം ഭിക്ഖും തുമ്ഹേ പസ്സഥ.
Yo paṃsukūliko bhikkhu sabbāni cattāri yogāni upātivatto sakiñcane loke akiñcano iriyati catubbidhairiyāpathaṃ vatteti. Apahānadhammaṃ kenaci maggena appahānasabhāvaṃ appattakāyena appattaṃ tevijjapattaṃ, iriyamānaṃ santindriyaṃ taṃ paṃsukūlikaṃ bhikkhuṃ tumhe passatha.
ആജാനിയം പുരിസആജാനീയം ജാതിബലനിസേധം ‘‘അഹം ജാതിബ്രാഹ്മണോ’’തി ജാതിമത്തകേന പവത്തമാനബലനിസേധകം തം പംസുകൂലികം ഭിക്ഖും സമ്ബഹുലാ ഉളാരാ ദേവതാ ബ്രഹ്മം വിമാനം ഉപസങ്കമിത്വാ ഇധ സാസനേ, ബ്രഹ്മവിമാനേ വാ പസന്നചിത്താ ഹുത്വാ നമസ്സന്തി. നിധാതി ച ഏത്ഥ ന-കാരോ ആഗമോ.
Ājāniyaṃ purisaājānīyaṃ jātibalanisedhaṃ ‘‘ahaṃ jātibrāhmaṇo’’ti jātimattakena pavattamānabalanisedhakaṃ taṃ paṃsukūlikaṃ bhikkhuṃ sambahulā uḷārā devatā brahmaṃ vimānaṃ upasaṅkamitvā idha sāsane, brahmavimāne vā pasannacittā hutvā namassanti. Nidhāti ca ettha na-kāro āgamo.
പുരിസാജഞ്ഞ തേ തവ അമ്ഹാകം നമോ അത്ഥു, പുരിസുത്തമ തേ തവ അമ്ഹാകം നമോ അത്ഥു, യസ്സ തേ തവ നിസ്സയം മയം നാഭിജാനാമ, സോ ത്വം കിം പുഗ്ഗലം നിസ്സായ ഝായസീതി അവോചുന്തി യോജനാ.
Purisājañña te tava amhākaṃ namo atthu, purisuttama te tava amhākaṃ namo atthu, yassa te tava nissayaṃ mayaṃ nābhijānāma, so tvaṃ kiṃ puggalaṃ nissāya jhāyasīti avocunti yojanā.
യേ ഭിക്ഖൂ കാലേന കാലം ധമ്മസ്സവനവസേന ചിരരത്തം സമേതികാ ഭവന്തി, ഇമേ ഭിക്ഖൂ സഹായാ ഹോന്തി വത. നേസം സഹായാനം ഭിക്ഖൂനം ധമ്മേ ബുദ്ധപ്പവേദിതേ ധമ്മേ സദ്ധമ്മോ സമേതി.
Ye bhikkhū kālena kālaṃ dhammassavanavasena cirarattaṃ sametikā bhavanti, ime bhikkhū sahāyā honti vata. Nesaṃ sahāyānaṃ bhikkhūnaṃ dhamme buddhappavedite dhamme saddhammo sameti.
കപ്പിനേന അരിയപ്പവേദിതേ ധമ്മേ സുവിനീതാ തേ സഹായകാ ഭിക്ഖൂ സവാഹിനിം മാരം ജേത്വാ അന്തിമം ദേഹം അത്തഭാവം ധാരേന്തീതി അവോചാതി യോജനാ.
Kappinena ariyappavedite dhamme suvinītā te sahāyakā bhikkhū savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ attabhāvaṃ dhārentīti avocāti yojanā.
സിഥിലം വീരിയം ആരബ്ഭ സബ്ബദുക്ഖപ്പമോചനം ഇദം നിബ്ബാനം യോഗാവചരേന ന അധിഗന്തബ്ബം, അപ്പേന അപ്പകേന ഥാമസാ ഇദം നിബ്ബാനം ന അധിഗന്തബ്ബം.
Sithilaṃ vīriyaṃ ārabbha sabbadukkhappamocanaṃ idaṃ nibbānaṃ yogāvacarena na adhigantabbaṃ, appena appakena thāmasā idaṃ nibbānaṃ na adhigantabbaṃ.
അയഞ്ച യോഗാവചരോ ഭിക്ഖു ദഹരോ, യോ പുരിസോ സവാഹിനിം മാരം ജേത്വാ അന്തിമം ദേഹം അത്തഭാവം ധാരേതി, സോ അയം പുരിസോ സോ ഉത്തമപുരിസോവാതി അവോചാതി യോജനാ. ‘‘പുരിസോ’’തി വത്തബ്ബേ ഛന്ദാനുരക്ഖണവസേന ‘‘പോരിസോ’’തി വുത്തം.
Ayañca yogāvacaro bhikkhu daharo, yo puriso savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ attabhāvaṃ dhāreti, so ayaṃ puriso so uttamapurisovāti avocāti yojanā. ‘‘Puriso’’ti vattabbe chandānurakkhaṇavasena ‘‘poriso’’ti vuttaṃ.
മോഘരാജ, ദുബ്ബണ്ണകോ ലൂഖചീവരോ സദാ സതോ സതിസമ്പന്നോ ഖീണാസവോ ച വിസംയുത്തോ ച കതകിച്ചോ ച അനാസവോ ച തേവിജ്ജോ ച ഇദ്ധിപ്പത്തോ ച ചേതോപരിയായകോവിദോ ച സോ ഭിക്ഖു സവാഹിനിം മാരം ജേത്വാ അന്തിമം ദേഹം ധാരേതീതി അവോചാതി യോജനാ.
Mogharāja, dubbaṇṇako lūkhacīvaro sadā sato satisampanno khīṇāsavo ca visaṃyutto ca katakicco ca anāsavo ca tevijjo ca iddhippatto ca cetopariyāyakovido ca so bhikkhu savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ dhāretīti avocāti yojanā.
൧൦൫. ‘‘തഥാഗതോ’’തിആദീസു യോജനാ പാകടാ. ഇദം സുത്തം അസേക്ഖഭാഗേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം നാമ.
105.‘‘Tathāgato’’tiādīsu yojanā pākaṭā. Idaṃ suttaṃ asekkhabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
൧൦൬. നാനാവിധം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു സോളസസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു കതമം സുത്തം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമാതി പുച്ഛതി.
106. Nānāvidhaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca sutta’’nti vattabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāmāti pucchati.
ഛന്നം ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ ഛന്നം ഛാദേന്തം ഭിക്ഖും ദുക്കടാദിവസ്സോ അതിവസ്സതി, വിവടം ആപത്തിം ആപജ്ജിത്വാ വിവടം ദേസേന്തം ആചിക്ഖന്തം ഭിക്ഖും ദുക്കടാദിവസ്സോ നാതിവസ്സതി, തസ്മാ ഛന്നസ്സ അതിവസ്സനതോ ച വിവടസ്സ നാതിവസ്സനതോ ച ഛന്നം ഛാദിതബ്ബം ആപത്തിം വിവരേഥ ദേസേഥ ആരോചേഥ , ഏവം വിവരണേ സതി തം വിവരന്തം ഭിക്ഖും ദുക്കടാദിവസ്സോ നാതിവസ്സതീതി യോജനാ.
Channaṃ āpattiṃ āpajjitvā channaṃ chādentaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso ativassati, vivaṭaṃ āpattiṃ āpajjitvā vivaṭaṃ desentaṃ ācikkhantaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso nātivassati, tasmā channassa ativassanato ca vivaṭassa nātivassanato ca channaṃ chāditabbaṃ āpattiṃ vivaretha desetha ārocetha , evaṃ vivaraṇe sati taṃ vivarantaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso nātivassatīti yojanā.
‘‘ഇമസ്മിം സുത്തേ കിത്തകേന സംകിലേസോ ദസ്സിതോ, കിത്തകേന വാസനാ ദസ്സിതാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ഛന്നമതിവസ്സതീ’’തി സംകിലേസോ, ‘വിവടം നാതിവസ്സതീ’തി വാസനാ, ‘തസ്മാ ഛന്നം വിവരേഥ, ഏവം തം നാതിവസ്സതീ’തി അയം സംകിലേസോ ച വാസനാ ചാ’’തി വുത്തം. ‘‘ഛന്നമതിവസ്സതീ’’തി ഏത്തകേന സംകിലേസോ ദസ്സിതോ. ‘‘വിവടം നാതിവസ്സതീ’’തി ഏത്തകേന വാസനാ ദസ്സിതാ. ‘‘തസ്മാ ഛന്നം വിവരേഥ, ഏവം തം നാതിവസ്സതീ’’തി ഏത്തകേന അയം സംകിലേസോ ച ദസ്സിതോ, അയം വാസനാ ച ദസ്സിതാ. ഇദം ‘‘ഛന്നം…പേ॰.. വസ്സതീ’’തി സുത്തം സംകിലേസഭാഗേ വിസയേ ച വാസനാഭാഗേ വിസയേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമ.
‘‘Imasmiṃ sutte kittakena saṃkileso dassito, kittakena vāsanā dassitā’’ti pucchitabbattā ‘‘channamativassatī’’ti saṃkileso, ‘vivaṭaṃ nātivassatī’ti vāsanā, ‘tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’ti ayaṃ saṃkileso ca vāsanā cā’’ti vuttaṃ. ‘‘Channamativassatī’’ti ettakena saṃkileso dassito. ‘‘Vivaṭaṃ nātivassatī’’ti ettakena vāsanā dassitā. ‘‘Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti ettakena ayaṃ saṃkileso ca dassito, ayaṃ vāsanā ca dassitā. Idaṃ ‘‘channaṃ…pe... vassatī’’ti suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca vāsanābhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ചത്താരോമേ മഹാരാജാ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘തേസു ചതൂസു പുഗ്ഗലേസു കതമേ പുഗ്ഗലാ സംകിലേസഭാഗിയാ, കതമേ പുഗ്ഗലാ വാസനാഭാഗിയാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യോ ച പുഗ്ഗലോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു ചതൂസു തമോതമപരായണാദീസു പുഗ്ഗലേസു. തസ്സത്ഥോ പാകടോ. ഇദം ‘‘ചത്താരോമേ’’തിആദികം സുത്തം സംകിലേസഭാഗിയേസു ദ്വീസു പുഗ്ഗലേസു ച വാസനാഭാഗിയേസു ദ്വീസു പുഗ്ഗലേസു ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമ.
‘‘Saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārome mahārājā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tesu catūsu puggalesu katame puggalā saṃkilesabhāgiyā, katame puggalā vāsanābhāgiyā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yo ca puggalo’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu catūsu tamotamaparāyaṇādīsu puggalesu. Tassattho pākaṭo. Idaṃ ‘‘cattārome’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyesu dvīsu puggalesu ca vāsanābhāgiyesu dvīsu puggalesu ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
നാനാവിധം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. തസ്സത്ഥോ വുത്തനയേന വേദിതബ്ബോ.
Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā tattha katamaṃsaṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayena veditabbo.
അയസം യം ബന്ധനഞ്ച ദാരുജം യം ബന്ധനഞ്ച പബ്ബജം യം ബന്ധനഞ്ച ലോകേ അത്ഥി, തം അയസാദിബന്ധനം ‘‘ദള്ഹം ബന്ധന’’ന്തി ധീരാ ബുദ്ധാദയോ പണ്ഡിതപുരിസാ ന ആഹു. മണികുണ്ഡലേസു ച പുത്തേസു ച ദാരേസു ച യാ സാരത്തരത്താ ബലവരാഗരത്താ അപേക്ഖാ ലോകേ വിജ്ജതി, തം സാരത്തരത്തഅപേക്ഖാസങ്ഖാതം രാഗബന്ധനം ‘‘ദള്ഹം ബന്ധന’’ന്തി ധീരാ പണ്ഡിതപുരിസാ ആഹു. ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം സാരത്തരത്തഅപേക്ഖാസങ്ഖാതോ അകുസലധമ്മോ സംകിലേസോ ദസ്സിതോ.
Ayasaṃ yaṃ bandhanañca dārujaṃ yaṃ bandhanañca pabbajaṃ yaṃ bandhanañca loke atthi, taṃ ayasādibandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti dhīrā buddhādayo paṇḍitapurisā na āhu. Maṇikuṇḍalesu ca puttesu ca dāresu ca yā sārattarattā balavarāgarattā apekkhā loke vijjati, taṃ sārattarattaapekkhāsaṅkhātaṃ rāgabandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti dhīrā paṇḍitapurisā āhu. Iminā suttappadesena ayaṃ sārattarattaapekkhāsaṅkhāto akusaladhammo saṃkileso dassito.
‘‘കേന നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഏത’’ന്തിആദി വുത്തം. ധീരാ പണ്ഡിതപുരിസാ ഏതം രാഗബന്ധനം ‘‘ദള്ഹം ബന്ധന’’ന്തി ആഹു. ഏതം രാഗബന്ധനം ഓഹാരിനം ഹേട്ഠാ അപായം അവഹരണം ഹോതി, സിഥിലം ബന്ധനട്ഠാനേ ഛവിആദീനി അകോപേതത്താ സിഥിലം ഹോതി, ദുപ്പമുഞ്ചം ലോഭവസേന ഏകവാരമ്പി ഉപ്പന്നസ്സ രാഗബന്ധനസ്സ ദുമ്മോചയത്താ ദുപ്പമുഞ്ചം ഹോതി, പണ്ഡിതപുരിസാ ഏതമ്പി വുത്തപ്പകാരം രാഗബന്ധനമ്പി മഗ്ഗേന ഛേത്വാന അനപേക്ഖിനോ ഹുത്വാ കാമസുഖം പഹായ പരിബ്ബജന്തി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം മഗ്ഗോ നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ. ഇദം ‘‘അയസ’’ന്തിആദികം സുത്തം രാഗാദിസംകിലേസഭാഗേ വിസയേ ച വാസനാഭാഗേ വിസയേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമ.
‘‘Kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘eta’’ntiādi vuttaṃ. Dhīrā paṇḍitapurisā etaṃ rāgabandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti āhu. Etaṃ rāgabandhanaṃ ohārinaṃ heṭṭhā apāyaṃ avaharaṇaṃ hoti, sithilaṃ bandhanaṭṭhāne chaviādīni akopetattā sithilaṃ hoti, duppamuñcaṃ lobhavasena ekavārampi uppannassa rāgabandhanassa dummocayattā duppamuñcaṃ hoti, paṇḍitapurisā etampi vuttappakāraṃ rāgabandhanampi maggena chetvāna anapekkhino hutvā kāmasukhaṃ pahāya paribbajanti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ maggo nibbedho dassito. Idaṃ ‘‘ayasa’’ntiādikaṃ suttaṃ rāgādisaṃkilesabhāge visaye ca vāsanābhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
൧൦൭. ഭിക്ഖവേ, യഞ്ച ചേതേതി യഞ്ച ചേതനം നിബ്ബത്തേതി, യഞ്ച പകപ്പേതി യഞ്ച പകപ്പനം കരോതി, യഞ്ച അനുസേതി യഞ്ച അനുസയനം ഭവതി, ഏതം ചേതനം ഏതം പകപ്പനം ഏതം അനുസയനം വിഞ്ഞാണസ്സ ഠിതിയാ ആരമ്മണം പച്ചയോ ഹോതി. ആരമ്മണേ പച്ചയേ സതി തസ്സ അഭിസങ്ഖാര വിഞ്ഞാണസ്സ പതിട്ഠാ ഹോതി. തസ്മിം അഭിസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണേ പതിട്ഠിതേ വിരുള്ഹേ സതി ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തി വിഞ്ഞാണാദിനിബ്ബത്തി ഹോതി. ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തിയാ സതി ആയതിം ജാതിജരാമരണം സമ്ഭവതി. ആയതിം സോക…പേ॰… സമുദയോ ഹോതി.
107. Bhikkhave, yañca ceteti yañca cetanaṃ nibbatteti, yañca pakappeti yañca pakappanaṃ karoti, yañca anuseti yañca anusayanaṃ bhavati, etaṃ cetanaṃ etaṃ pakappanaṃ etaṃ anusayanaṃ viññāṇassa ṭhitiyā ārammaṇaṃ paccayo hoti. Ārammaṇe paccaye sati tassa abhisaṅkhāra viññāṇassa patiṭṭhā hoti. Tasmiṃ abhisaṅkhāraviññāṇe patiṭṭhite viruḷhe sati āyatiṃ punabbhavābhinibbatti viññāṇādinibbatti hoti. Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sambhavati. Āyatiṃ soka…pe… samudayo hoti.
ഭിക്ഖവേ, ചേ നോ ചേതേതി, ചേ നോ പകപ്പേതി, അഥ തഥാപി ചേ അനുസേതി അനുസയനം ഭവതി, ഏവം സതി ഏതം അനുസയനം വിഞ്ഞാണസ്സ അഭിസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണസ്സ ആരമ്മണം പച്ചയോ ഹോതി…പേ॰… സമുദയോ ഹോതി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം വുത്തപ്പകാരോ ചേതയനാദികോ അകുസലധമ്മോ സംകിലേസോ ദസ്സിതോ.
Bhikkhave, ce no ceteti, ce no pakappeti, atha tathāpi ce anuseti anusayanaṃ bhavati, evaṃ sati etaṃ anusayanaṃ viññāṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa ārammaṇaṃ paccayo hoti…pe… samudayo hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ vuttappakāro cetayanādiko akusaladhammo saṃkileso dassito.
‘‘കേന നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘യതോ ചാ’’തിആദി വുത്തം. ഭിക്ഖവേ, യതോ ച അരിയമഗ്ഗികോ നേവ ചേതേതി, നോ ച പകപ്പേതി, നോ ച അനുസേതി, ഏതം അചേതയനം ഏതം അകപ്പനം ഏതം അനനുസയനം വിഞ്ഞാണസ്സ അഭിസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണസ്സ ആരമ്മണം പച്ചയോ ന ഹോതി…പേ॰… ആയതിം ജാതിജരാമരണം നിരുജ്ഝതി, ആയതിം സോക…പേ॰… യാസാ നിരുജ്ഝന്തി…പേ॰… നിരോധോ ഹോതി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം അരിയമഗ്ഗോ നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ. ഇദം ‘‘യഞ്ച ഭിക്ഖവേ’’തിആദികം സുത്തം സംകിലേസഭാഗേ വിസയേ ച നിബ്ബേധഭാഗേ വിസയേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമ.
‘‘Kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘yato cā’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, yato ca ariyamaggiko neva ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti, etaṃ acetayanaṃ etaṃ akappanaṃ etaṃ ananusayanaṃ viññāṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa ārammaṇaṃ paccayo na hoti…pe… āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ nirujjhati, āyatiṃ soka…pe… yāsā nirujjhanti…pe… nirodho hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ ariyamaggo nibbedho dassito. Idaṃ ‘‘yañca bhikkhave’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca nibbedhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
൧൦൮. നാനാവിധം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. തസ്സത്ഥോ വുത്തനയേന വേദിതബ്ബോ.
108. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayena veditabbo.
ഭിക്ഖവേ, അസ്സുതവാ പുഥുജ്ജനോ സമുദ്ദോ ജലസാഗരസമുദ്ദോ ‘‘സമുദ്ദോ സമുദ്ദോ’’തി ഭാസതി. കേനട്ഠേന ഭാസതി? ദുപ്പൂരണട്ഠേന ച സംസരണട്ഠേന ച ദുരതിക്കമനട്ഠേന ച സമുദ്ദോതി ഭാസതി. ഏവം സതി, ഭിക്ഖവേ, ഏസോ ജലസാഗരസമുദ്ദോ അരിയസ്സ ഭഗവതോ വിനയേ വുത്തപ്പകാരട്ഠേന സമുദ്ദോ ന ഹോതി. ഭിക്ഖവേ, ഏസോ ജലസാഗരസമുദ്ദോ മഹാ ഉദകരാസി മഹാ ഉദകണ്ണവോ ഹോതി. ഭിക്ഖവേ, ചക്ഖു പുരിസസ്സ സമുദ്ദോ ഹോതി, തസ്സ ചക്ഖുസ്സ രൂപമയോ രൂപായതനമയോ വേഗോ. കേനട്ഠേന? പഥവിതോ യാവ അകനിട്ഠബ്രഹ്മലോകാ നീലാദിരൂപാരമ്മണം സമോസരന്തമ്പി ദുപ്പൂരണട്ഠേന ച അനമതഗ്ഗേ സംസാരേ സംസരണട്ഠേന ച ദുരതിക്കമനട്ഠേന ച ചക്ഖുമേവ സമുദ്ദോ ഹോതി. നീലാദിരൂപായതനസ്സ അപ്പമേയ്യസ്സ അപ്പമേയ്യേന ഊമിമയേന വേഗേന സംസരണട്ഠേന നീലാദിരൂപമേവ വേഗോ ഹോതി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം ചക്ഖു സമുദ്ദോ രൂപമയോ വേഗോ ച സംകിലേസോ സംകിലേസഹേതു ദസ്സിതോ.
Bhikkhave, assutavā puthujjano samuddo jalasāgarasamuddo ‘‘samuddo samuddo’’ti bhāsati. Kenaṭṭhena bhāsati? Duppūraṇaṭṭhena ca saṃsaraṇaṭṭhena ca duratikkamanaṭṭhena ca samuddoti bhāsati. Evaṃ sati, bhikkhave, eso jalasāgarasamuddo ariyassa bhagavato vinaye vuttappakāraṭṭhena samuddo na hoti. Bhikkhave, eso jalasāgarasamuddo mahā udakarāsi mahā udakaṇṇavo hoti. Bhikkhave, cakkhu purisassa samuddo hoti, tassa cakkhussa rūpamayo rūpāyatanamayo vego. Kenaṭṭhena? Pathavito yāva akaniṭṭhabrahmalokā nīlādirūpārammaṇaṃ samosarantampi duppūraṇaṭṭhena ca anamatagge saṃsāre saṃsaraṇaṭṭhena ca duratikkamanaṭṭhena ca cakkhumeva samuddo hoti. Nīlādirūpāyatanassa appameyyassa appameyyena ūmimayena vegena saṃsaraṇaṭṭhena nīlādirūpameva vego hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ cakkhu samuddo rūpamayo vego ca saṃkileso saṃkilesahetu dassito.
‘‘കേന അസേക്ഖോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘യോ ത’’ന്തിആദി വുത്തം. യസ്മിം അരഹത്തഫലേ ഠിതോ യോ അരഹാ രൂപമയം തം വേഗം സഹതി മനാപേ രൂപേ രാഗം, അമനാപേ രൂപേ ദോസം, അസമപേക്ഖനേ മോഹം അനുപ്പാദേന്തോ ഹുത്വാ ഉപേക്ഖകഭാവേന സഹതി, അയം അരഹാ, ഭിക്ഖവേ, സഊമിം സാവട്ടം സഗഹം സരക്ഖസം ചക്ഖുസമുദ്ദം അതരീതി വുച്ചതി, തിണ്ണോ പാരങ്ഗതോ ഥലേ തിട്ഠതി ബ്രാഹ്മണോതി വുച്ചതി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം അരഹത്തഫലഭൂതോ അസേക്ഖോ ദസ്സിതോ.
‘‘Kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘yo ta’’ntiādi vuttaṃ. Yasmiṃ arahattaphale ṭhito yo arahā rūpamayaṃ taṃ vegaṃ sahati manāpe rūpe rāgaṃ, amanāpe rūpe dosaṃ, asamapekkhane mohaṃ anuppādento hutvā upekkhakabhāvena sahati, ayaṃ arahā, bhikkhave, saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ cakkhusamuddaṃ atarīti vuccati, tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇoti vuccati. Iti iminā suttappadesena ayaṃ arahattaphalabhūto asekkho dassito.
‘‘സോതം ഭിക്ഖവേ’’തിആദീസുപി ഇമിനാ നയേന യഥാസമ്ഭവം അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഇദം ‘‘സമുദ്ദോ’’തിആദികം സുത്തം സംകിലേസഭാഗേ വിസയേ ച അസേക്ഖഭാഗേ വിസയേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമ.
‘‘Sotaṃbhikkhave’’tiādīsupi iminā nayena yathāsambhavaṃ attho veditabbo. Idaṃ ‘‘samuddo’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca asekkhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഛയിമേ’’തിആദി വുത്തം. ഭിക്ഖവേ, ലോകസ്മിം സത്താനം അനയായ അനത്ഥായ പാണീനം ബ്യാബാധായ ഇമേ മയാ വുച്ചമാനാ ബളിസാ ഛ ഭവന്തി. കതമേ ഛ? ഭിക്ഖവേ, ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യാ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണേന വിഞ്ഞേയ്യാ ഇട്ഠാ കന്താ കാമനീയാ മനാപാ മനവഡ്ഢകാ പിയരൂപാ പിയസഭാവാ കാമൂപസംഹിതാ കിലേസകാമസഹിതാ രജനീയാ രൂപാ നീലാദിരൂപാരമ്മണാ സന്തി, തം വുത്തപ്പകാരം രൂപം ഭിക്ഖു ചേ അഭിനന്ദതി സപ്പീതികതണ്ഹായ അഭിമുഖോ നന്ദതി, ചേ അഭിവദതി ‘‘അഹോ സുഖം അഹോ സുഖ’’ന്തി വദാപേന്തിയാ തണ്ഹായനവസേന അഭിവദതി, ചേ അജ്ഝോസായ തിട്ഠതി ഗിലിത്വാ വിയ പരിനിട്ഠപേത്വാ തിട്ഠതി, ഏവം സതി, ഭിക്ഖവേ, അയം ഭിക്ഖു ‘‘ഗിലിതബളിസോ…പേ॰… പാപിമതോ’’തി വുച്ചതി. ഏത്ഥ ച നീലാദിഭേദേന അനേകവിധത്താ ‘‘രൂപാ ഇട്ഠാ…പേ॰… രജനീയാ’’തി ബഹുവചനനിദ്ദേസോ കതോപി രൂപായതനരൂപാരമ്മണഭാവേന ച ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യഭാവേന ച ഏകവിധതം അനതിവത്തനതോ ‘‘ത’’ന്തി ഏകവചനനിദ്ദേസോ കതോതി വേദിതബ്ബോ. ‘‘സന്തി, ഭിക്ഖവേ, സോതവിഞ്ഞേയ്യാ’’തിആദീസുപി ഇമിനാ നയേന യഥാസമ്ഭവം അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യാദികോ ഛബ്ബിധോ ബളിസോ സംകിലേസോ കിലേസഹേതു ദസ്സിതോ.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘chayime’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, lokasmiṃ sattānaṃ anayāya anatthāya pāṇīnaṃ byābādhāya ime mayā vuccamānā baḷisā cha bhavanti. Katame cha? Bhikkhave, cakkhuviññeyyā cakkhuviññāṇena viññeyyā iṭṭhā kantā kāmanīyā manāpā manavaḍḍhakā piyarūpā piyasabhāvā kāmūpasaṃhitā kilesakāmasahitā rajanīyā rūpā nīlādirūpārammaṇā santi, taṃ vuttappakāraṃ rūpaṃ bhikkhu ce abhinandati sappītikataṇhāya abhimukho nandati, ce abhivadati ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vadāpentiyā taṇhāyanavasena abhivadati, ce ajjhosāya tiṭṭhati gilitvā viya pariniṭṭhapetvā tiṭṭhati, evaṃ sati, bhikkhave, ayaṃ bhikkhu ‘‘gilitabaḷiso…pe… pāpimato’’ti vuccati. Ettha ca nīlādibhedena anekavidhattā ‘‘rūpā iṭṭhā…pe… rajanīyā’’ti bahuvacananiddeso katopi rūpāyatanarūpārammaṇabhāvena ca cakkhuviññeyyabhāvena ca ekavidhataṃ anativattanato ‘‘ta’’nti ekavacananiddeso katoti veditabbo. ‘‘Santi, bhikkhave, sotaviññeyyā’’tiādīsupi iminā nayena yathāsambhavaṃ attho veditabbo. Iti iminā suttappadesena ayaṃ cakkhuviññeyyādiko chabbidho baḷiso saṃkileso kilesahetu dassito.
‘‘കേന അസേക്ഖോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സന്തി ചാ’’തിആദി വുത്തം.
‘‘Kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘santi cā’’tiādi vuttaṃ.
അഭേദി ഭിന്ദി, പരിഭേദി പരിസമന്തതോ ഭിന്ദി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം അരഹത്തഫലഭൂതോ അസേക്ഖോ ദസ്സിതോ. ഇദം ‘‘ഛയിമേ’’തിആദികം സുത്തം വുത്തനയേന സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമ.
Abhedi bhindi, paribhedi parisamantato bhindi. Iti iminā suttappadesena ayaṃ arahattaphalabhūto asekkho dassito. Idaṃ ‘‘chayime’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
൧൦൯. നാനാവിധം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം.
109. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ.
അയം ലോകോ സത്തലോകോ സന്താപജാതോ ഞാതിബ്യസനാദിവസേന ജാതസോകസന്താപോ ചേവ രാഗാദിവസേന ജാതപരിളാഹസന്താപോ ച ഫസ്സപരേതോ അനേകേഹി ദുക്ഖസമ്ഫസ്സേഹി അഭിഭൂതോ രോദം രോദന്തോ വദതി. കിന്തി വദതി? അത്തനാ ഫുട്ഠം ദുക്ഖം അഭാവിതകായതായ അധിവാസേതും അസക്കോന്തോ ഹുത്വാ ‘‘അഹോ ദുക്ഖം, ഈദിസം ദുക്ഖം മയ്ഹം സത്തുനോപി മാ ഹോതൂ’’തിആദിനാ രോദന്തോ വിലപന്തോ വദതി, ‘‘കസ്മാ ഏവം വദതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘അത്തതോ യേന യേന ഹി മഞ്ഞന്തീ’’തിആദി വുത്തം. ഏതേ സത്താ യേന യേന കാമജ്ഝോസാദിനാ പകാരേന അത്തതോ ദുക്ഖസ്സ പടികാരം മഞ്ഞന്തി, തതോ പകാരതോ അഞ്ഞഥാ അഞ്ഞേന പകാരേന തം ദുക്ഖം തികിച്ഛിതബ്ബം ഹി യസ്മാ ഹോതി.
Ayaṃloko sattaloko santāpajāto ñātibyasanādivasena jātasokasantāpo ceva rāgādivasena jātapariḷāhasantāpo ca phassapareto anekehi dukkhasamphassehi abhibhūto rodaṃ rodanto vadati. Kinti vadati? Attanā phuṭṭhaṃ dukkhaṃ abhāvitakāyatāya adhivāsetuṃ asakkonto hutvā ‘‘aho dukkhaṃ, īdisaṃ dukkhaṃ mayhaṃ sattunopi mā hotū’’tiādinā rodanto vilapanto vadati, ‘‘kasmā evaṃ vadatī’’ti vattabbattā ‘‘attato yena yena hi maññantī’’tiādi vuttaṃ. Ete sattā yena yena kāmajjhosādinā pakārena attato dukkhassa paṭikāraṃ maññanti, tato pakārato aññathā aññena pakārena taṃ dukkhaṃ tikicchitabbaṃ hi yasmā hoti.
അഞ്ഞഥാഭാവീതി യസ്മാ രോദം രോദന്തോ വദതി, യേന യേന വാ പരവിഹിംസാദിപകാരേന അത്തനോ വഡ്ഢിം മഞ്ഞന്തി ആസീസന്തി, തതോ പകാരതോ അഞ്ഞഥാ അവഡ്ഢി ഏവ ഹോതി. തം ആസീസിതബ്ബം അഞ്ഞഥാഭാവി അവഡ്ഢിതഭാവി ഏവ ഹി യസ്മാ ഹോതി, തസ്മാ മഞ്ഞിതബ്ബസ്സ ആസീസിതബ്ബസ്സ അഞ്ഞഥാ ഭവനസീലത്താ രോദം രോദന്തോ വദതി, അയം സത്തലോകോ രോദന്തോ ച ഹുത്വാ വദതി. ‘‘കി’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ഭവസത്തോ’’തിആദി വുത്തം. ഭവസത്തോ കാമഭവാദീസു സത്തോ വിസത്തോ ലോകോ ഭവമേവ കാമഭവാദിഭവമേവ അഭിനന്ദതി. യം ഭവം അഭിനന്ദതി, തം ജരാമരണാദിഅനേകബ്യസനാനുബന്ധത്താ ഭയാനകട്ഠേന ഭയം ഹോതി. യസ്സ യതോ ജരാമരണാദിതോ ഭായതി, തം ജരാമരണാദിദുക്ഖസ്സ അധിട്ഠാനഭാവതോ ദുക്ഖം ദുക്ഖാധിട്ഠാനം ഹോതി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം സന്താപാദികോ സംകിലേസോ സംകിലേസഹേതു ദസ്സിതോ.
Aññathābhāvīti yasmā rodaṃ rodanto vadati, yena yena vā paravihiṃsādipakārena attano vaḍḍhiṃ maññanti āsīsanti, tato pakārato aññathā avaḍḍhi eva hoti. Taṃ āsīsitabbaṃ aññathābhāvi avaḍḍhitabhāvi eva hi yasmā hoti, tasmā maññitabbassa āsīsitabbassa aññathā bhavanasīlattā rodaṃ rodanto vadati, ayaṃ sattaloko rodanto ca hutvā vadati. ‘‘Ki’’nti pucchitabbattā ‘‘bhavasatto’’tiādi vuttaṃ. Bhavasatto kāmabhavādīsu satto visatto loko bhavameva kāmabhavādibhavameva abhinandati. Yaṃ bhavaṃ abhinandati, taṃ jarāmaraṇādianekabyasanānubandhattā bhayānakaṭṭhena bhayaṃ hoti. Yassa yato jarāmaraṇādito bhāyati, taṃ jarāmaraṇādidukkhassa adhiṭṭhānabhāvato dukkhaṃ dukkhādhiṭṭhānaṃ hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ santāpādiko saṃkileso saṃkilesahetu dassito.
സംകിലേസോ ദസ്സിതോ, ‘‘കേന നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഭവവിപ്പഹാനായ ഖോ’’തിആദി വുത്തം. ഭവവിപ്പഹാനായ ഖോ പന കാമഭവാദികസ്സ ഭവസ്സ പജഹനത്ഥായ ഏവ ഇദം മയാ അധിഗതം മഗ്ഗബ്രഹ്മചരിയം വുസ്സതി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം ബ്രഹ്മചരിയഭൂതോ മഗ്ഗോ നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ.
Saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘bhavavippahānāya kho’’tiādi vuttaṃ. Bhavavippahānāya kho pana kāmabhavādikassa bhavassa pajahanatthāya eva idaṃ mayā adhigataṃ maggabrahmacariyaṃ vussati. Iti iminā suttappadesena ayaṃ brahmacariyabhūto maggo nibbedho dassito.
‘‘ഭവവിപ്പഹാനായാ’’തിആദിനാ ഏകന്തേന നിയ്യാനികമഗ്ഗോ നിബ്ബേധോ ആചരിയേന ദസ്സിതോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കതമോ അനിയ്യാനികമഗ്ഗോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യേ ഹി കേചി സമണാ വാ’’തിആദി വുത്തം. ഹി-സദ്ദോ വാചാസിലിട്ഠത്ഥോ. യേ കേചി സമണാ വാ യേ കേചി ബ്രാഹ്മണാ വാ ഭവേന രൂപഭവേന ഭവസ്സ കാമഭവസ്സ വിപ്പമോക്ഖം ആഹംസു, ഭവേന അരൂപഭവേന ഭവസ്സ കാമഭവസ്സ ചേവ രൂപഭവസ്സ ച വിപ്പമോക്ഖം ആഹംസു, സബ്ബേ തേ സമണാ വാ സബ്ബേ തേ ബ്രാഹ്മണാ വാ ഭവസ്മാ വുത്തപ്പകാരഭവതോ അവിപ്പമുത്താ ഭവന്തീതി അഹം വദാമി.
‘‘Bhavavippahānāyā’’tiādinā ekantena niyyānikamaggo nibbedho ācariyena dassito, amhehi ca ñāto, ‘‘katamo aniyyānikamaggo’’ti pucchitabbattā ‘‘ye hi keci samaṇā vā’’tiādi vuttaṃ. Hi-saddo vācāsiliṭṭhattho. Ye keci samaṇā vā ye keci brāhmaṇā vā bhavena rūpabhavena bhavassa kāmabhavassa vippamokkhaṃ āhaṃsu, bhavena arūpabhavena bhavassa kāmabhavassa ceva rūpabhavassa ca vippamokkhaṃ āhaṃsu, sabbe te samaṇā vā sabbe te brāhmaṇā vā bhavasmā vuttappakārabhavato avippamuttā bhavantīti ahaṃ vadāmi.
‘‘രൂപഭവാദിനാ യേ ച കാമഭവാദിഭവസ്സ വിപ്പമോക്ഖം ആഹംസൂ’’തി വത്തബ്ബത്താ വിഭവേന ഭവസ്സ നിസ്സരണം ആഹംസൂതി ദസ്സേതും ‘‘യേ വാ പനാ’’തിആദി വുത്തം. യേ വാ പന കേചി സമണാ വാ യേ വാ പന കേചി ബ്രാഹ്മണാ വാ വിഭവേന ഉച്ഛേദദിട്ഠിയാ ഭവസ്സ സംസാരഭവസ്സ നിസ്സരണം ആഹംസു, സബ്ബേ തേ സമണാ വാ സബ്ബേ തേ ബ്രാഹ്മണാ വാ ഭവസ്മാ സംസാരഭവതോ അനിസ്സടാവ ഹോന്തീതി അഹം വദാമി. ‘‘കസ്മാ അനിസ്സടാ’’തി വത്തബ്ബത്താ അനിസ്സടകാരണം ദസ്സേതും ‘‘ഉപധിം ഹീ’’തിആദി വുത്തം. ഇദം ദുക്ഖം സംസാരദുക്ഖം ഉപധിം ഖന്ധൂപധികിലേസൂപധിഅഭിസങ്ഖാരൂപധയോ പടിച്ച ഹി യസ്മാ സമ്ഭോതി, തസ്മാ അനിസ്സടാ ഹോന്തി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം മിച്ഛാദിട്ഠിസങ്ഖാതോ സംകിലേസോ ദസ്സിതോ.
‘‘Rūpabhavādinā ye ca kāmabhavādibhavassa vippamokkhaṃ āhaṃsū’’ti vattabbattā vibhavena bhavassa nissaraṇaṃ āhaṃsūti dassetuṃ ‘‘ye vā panā’’tiādi vuttaṃ. Ye vā pana keci samaṇā vā ye vā pana keci brāhmaṇā vā vibhavena ucchedadiṭṭhiyā bhavassa saṃsārabhavassa nissaraṇaṃ āhaṃsu, sabbe te samaṇā vā sabbe te brāhmaṇā vā bhavasmā saṃsārabhavato anissaṭāva hontīti ahaṃ vadāmi. ‘‘Kasmā anissaṭā’’ti vattabbattā anissaṭakāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘upadhiṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ dukkhaṃ saṃsāradukkhaṃ upadhiṃ khandhūpadhikilesūpadhiabhisaṅkhārūpadhayo paṭicca hi yasmā sambhoti, tasmā anissaṭā honti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ micchādiṭṭhisaṅkhāto saṃkileso dassito.
യേ ഹി ‘‘കേചീ’’തിആദിനാ സംകിലേസോ ദസ്സിതോ, ‘‘കേന നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സബ്ബുപാദാനക്ഖയാ’’തിആദി വുത്തം. സബ്ബുപാദാനക്ഖയാ അരിയമഗ്ഗതോ ദുക്ഖസ്സ സംസാരദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോ നത്ഥി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം അരിയമഗ്ഗോ നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ.
Ye hi ‘‘kecī’’tiādinā saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘sabbupādānakkhayā’’tiādi vuttaṃ. Sabbupādānakkhayā ariyamaggato dukkhassa saṃsāradukkhassa sambhavo natthi. Iti iminā suttappadesena ayaṃ ariyamaggo nibbedho dassito.
‘‘വുത്തപ്പകാരാ അഞ്ഞസുത്തപ്പദേസേനപി ദസ്സിതോ’’തി ദസ്സേതും ‘‘ലോകമിമ’’ന്തിആദി വുത്തം. പുഥൂ വിസും വിസും അവിജ്ജായ പരേതം അഭിഭൂതം ഭൂതരതം ഭൂതേസു ഇത്ഥിപുരിസേസു അഞ്ഞമഞ്ഞരതം ഭൂതം ഖന്ധപഞ്ചകം ഭവേഹി അപരിമുത്തം ഇമം ലോകം മമ ചിത്ത ത്വം പസ്സ. യേ കേചി ഭവാ ഇത്തരഖണാ വാ ഭവാ, ദീഘായുകാ വാ ഭവാ, സാതവന്തോ വാ ഭവാ, അസാതവന്തോ വാ ഭവാ പഞ്ചക്ഖന്ധാ സബ്ബധി ‘‘ഉദ്ധം അധോ തിരിയ’’ന്തി ഇമേസു സബ്ബേസു സബ്ബത്ഥതായ സബ്ബത്ഥഭാവേന അഹേസും, സബ്ബേ തേ വുത്തപ്പകാരാ ഭവാ നിച്ചധുവരഹിതത്താ അനിച്ചാ സമ്പീളിതത്താ ദുക്ഖാ വിപരിണാമഭാവതോ വിപരിണാമധമ്മാ അഹേസും. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം അവിജ്ജാദികോ സംകിലേസോ ദസ്സിതോ.
‘‘Vuttappakārā aññasuttappadesenapi dassito’’ti dassetuṃ ‘‘lokamima’’ntiādi vuttaṃ. Puthū visuṃ visuṃ avijjāya paretaṃ abhibhūtaṃ bhūtarataṃ bhūtesu itthipurisesu aññamaññarataṃ bhūtaṃ khandhapañcakaṃ bhavehi aparimuttaṃ imaṃ lokaṃ mama citta tvaṃ passa. Ye keci bhavā ittarakhaṇā vā bhavā, dīghāyukā vā bhavā, sātavanto vā bhavā, asātavanto vā bhavā pañcakkhandhā sabbadhi ‘‘uddhaṃ adho tiriya’’nti imesu sabbesu sabbatthatāya sabbatthabhāvena ahesuṃ, sabbe te vuttappakārā bhavā niccadhuvarahitattā aniccā sampīḷitattā dukkhā vipariṇāmabhāvato vipariṇāmadhammā ahesuṃ. Iti iminā suttappadesena ayaṃ avijjādiko saṃkileso dassito.
‘‘ലോകമിമ’’ന്തിആദിനാ സംകിലേസോ ദസ്സിതോ, ‘‘കേന നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഏവമേത’’ന്തിആദി വുത്തം. ഏവം വുത്തപ്പകാരേന ഏതം ഖന്ധപഞ്ചകം യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ സസ്സ അത്തനോ മഗ്ഗപഞ്ഞായ, വിപസ്സനാപഞ്ഞായ വാ പസ്സതോ പസ്സന്തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഭവതണ്ഹാ പഹീയതി, സമ്മപ്പഞ്ഞായ യഥാഭൂതം ഖന്ധപഞ്ചകം പസ്സന്തോ വിഭവം ഉച്ഛേദദിട്ഠിം നാഭിനന്ദതി ന പത്ഥേതി. തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ സബ്ബസോ തണ്ഹാനം ഖയാ അസേസവിരാഗനിരോധോ അസേസവിരാഗസങ്ഖാതേന മഗ്ഗേന നിരോധോ നിരുജ്ഝനം നിബ്ബാനം നിബ്ബുതി ഹോതി. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം മഗ്ഗോ നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ.
‘‘Lokamima’’ntiādinā saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘evameta’’ntiādi vuttaṃ. Evaṃ vuttappakārena etaṃ khandhapañcakaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sassa attano maggapaññāya, vipassanāpaññāya vā passato passantassa puggalassa bhavataṇhā pahīyati, sammappaññāya yathābhūtaṃ khandhapañcakaṃ passanto vibhavaṃ ucchedadiṭṭhiṃ nābhinandati na pattheti. Tassa puggalassa sabbaso taṇhānaṃ khayā asesavirāganirodho asesavirāgasaṅkhātena maggena nirodho nirujjhanaṃ nibbānaṃ nibbuti hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ maggo nibbedho dassito.
‘‘ഏവമേത’’ന്തിആദിനാ നിബ്ബേധോ ദസ്സിതോ, ‘‘കേന അസേക്ഖോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തസ്സ നിബ്ബുതസ്സാ’’തിആദി വുത്തം. തണ്ഹാദിട്ഠിനിബ്ബുതസ്സ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനുപാദാ കിലേസാഭിസങ്ഖാരാനം അനുപ്പാദനതോ അഗ്ഗഹണതോ പുനബ്ഭവോ ന ഹോതി, ഏവംഭൂതേന അരിയപുഗ്ഗലേന പുബ്ബേ അത്താനം അഭിഭൂതോ പഞ്ചവിധോ മാരോ വിജിതോ അഹോസി, അനേന അരിയപുഗ്ഗലേന പഞ്ചഹി മാരേഹി സങ്ഗാമോ വിജിതോ, സങ്ഗാമേ, ഇട്ഠാനിട്ഠാദീസു വാ താദീ താദിലക്ഖണപ്പത്തോ അരിയപുഗ്ഗലോ സബ്ബഭവാനി ഉപച്ചഗാ അതിക്കന്തോവ ജാതോ. ഇതി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന അയം അസേക്ഖോ ദസ്സിതോ. ഇദം വുത്തപ്പകാരം ‘‘അയം ലോകോ’’തിആദികം സുത്തം സംകിലേസഭാഗേ വിസയേ ച നിബ്ബേധഭാഗേ വിസയേ ച അസേക്ഖഭാഗേ വിസയേ ച വാചകഞാപകഭാവേന ഏകദേസവസേന പവത്തനതോ സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം നാമ.
‘‘Evameta’’ntiādinā nibbedho dassito, ‘‘kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘tassa nibbutassā’’tiādi vuttaṃ. Taṇhādiṭṭhinibbutassa tassa bhikkhuno anupādā kilesābhisaṅkhārānaṃ anuppādanato aggahaṇato punabbhavo na hoti, evaṃbhūtena ariyapuggalena pubbe attānaṃ abhibhūto pañcavidho māro vijito ahosi, anena ariyapuggalena pañcahi mārehi saṅgāmo vijito, saṅgāme, iṭṭhāniṭṭhādīsu vā tādī tādilakkhaṇappatto ariyapuggalo sabbabhavāni upaccagā atikkantova jāto. Iti iminā suttappadesena ayaṃ asekkho dassito. Idaṃ vuttappakāraṃ ‘‘ayaṃ loko’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca nibbedhabhāge visaye ca asekkhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena ekadesavasena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ചത്താരോമേ’’തിആദി വുത്തം. അന്ധപുഥുജ്ജനോ സംസാരസോതസ്സ അനുകൂലഭാവേന ഗച്ഛനതോ അനുസോതഗാമീ നാമ, കല്യാണപുഥുജ്ജനോ സംസാരസോതസ്സ നിബ്ബിദാനുപസ്സനാദീഹി പടിക്കൂലവസേന പവത്തനതോ പടിസോതഗാമീ നാമ, സേക്ഖോ അചലപ്പസാദാദിസമന്നാഗമേന ഠിതസഭാവത്താ ഠിതത്തോ നാമ, അസേക്ഖോ സംസാരപാരങ്ഗതവസേന തിട്ഠനതോ ‘‘ഥലേ തിട്ഠതീ’’തി വുച്ചതി.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārome’’tiādi vuttaṃ. Andhaputhujjano saṃsārasotassa anukūlabhāvena gacchanato anusotagāmī nāma, kalyāṇaputhujjano saṃsārasotassa nibbidānupassanādīhi paṭikkūlavasena pavattanato paṭisotagāmī nāma, sekkho acalappasādādisamannāgamena ṭhitasabhāvattā ṭhitatto nāma, asekkho saṃsārapāraṅgatavasena tiṭṭhanato ‘‘thale tiṭṭhatī’’ti vuccati.
‘‘തേസു ചതൂസു പുഗ്ഗലേസു കതമോ പുഗ്ഗലോ സംകിലേസഭാഗിയാദീ’’തി വത്തബ്ബഭാവതോ ‘‘തത്ഥ യോയ’’ന്തിആദി വുത്തം.
‘‘Tesu catūsu puggalesu katamo puggalo saṃkilesabhāgiyādī’’ti vattabbabhāvato ‘‘tattha yoya’’ntiādi vuttaṃ.
൧൧൦. നാനാവിധം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമ’’ന്തിആദി വുത്തം.
110. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katama’’ntiādi vuttaṃ.
അഭിജാതിയോ പുഗ്ഗലാ ഛ സംവിജ്ജന്തി ലോകസ്മിം, കണ്ഹേ നീചേ കുലേ നിബ്ബത്തോ കണ്ഹാഭിജാതികോ, കണ്ഹധമ്മസമന്നാഗതത്താ വാ കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ ഹുത്വാ കണ്ഹം കാളകം ദസവിധം ദുസ്സീല്യധമ്മം അഭിജായതി പസവതി, ഏസോ പുഗ്ഗലോ അത്ഥി. വുത്തപ്പകാരേന കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ ഹുത്വാ സുക്കം ദസവിധം കുസലധമ്മം അഭിജായതി, ഏസോ പുഗ്ഗലോ അത്ഥി. കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ ഹുത്വാ അകണ്ഹം അസുക്കം അകണ്ഹഅസുക്കവിപാകം അച്ചന്തദിട്ഠം നിബ്ബാനം ആരാധേതി, ഏസോ പുഗ്ഗലോ അത്ഥി. വുത്തവിപരിയായേന തയോ പുഗ്ഗലാ ജാനിതബ്ബാ.
Abhijātiyo puggalā cha saṃvijjanti lokasmiṃ, kaṇhe nīce kule nibbatto kaṇhābhijātiko, kaṇhadhammasamannāgatattā vā kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā kaṇhaṃ kāḷakaṃ dasavidhaṃ dussīlyadhammaṃ abhijāyati pasavati, eso puggalo atthi. Vuttappakārena kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā sukkaṃ dasavidhaṃ kusaladhammaṃ abhijāyati, eso puggalo atthi. Kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, eso puggalo atthi. Vuttavipariyāyena tayo puggalā jānitabbā.
‘‘തേസു കതമേ പുഗ്ഗലാ സംകിലേസഭാഗിയാ’’തിആദിനാ വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യോ ചാ’’തിആദി വുത്തം.
‘‘Tesu katame puggalā saṃkilesabhāgiyā’’tiādinā vattabbattā ‘‘tattha yo cā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ചത്താരിമാനീ’’തിആദി വുത്തം.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārimānī’’tiādi vuttaṃ.
൧൧൧. നാനാവിധം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ചാ’’തിആദി വുത്തം.
111. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’tiādi vuttaṃ.
മാനുസത്തം മനുസ്സഭാവം ലദ്ധാന കിച്ചം, അകിച്ചഞ്ച ദ്വേ ഭവന്തി, ദ്വേ കിച്ചാനിയേവ കത്തബ്ബാനി. തേനാഹ അട്ഠകഥാചരിയോ (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൧൧൧) ‘‘കത്തബ്ബ’’ന്തി ദസ്സേതി. ‘‘കതമം കത്തബ്ബം കിച്ച’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ കത്തബ്ബകിച്ചം ദസ്സേതും ‘‘സുകിച്ചം ചേവാ’’തിആദി വുത്തം. പുഞ്ഞാനി ച കത്തബ്ബത്താ സുകിച്ചം ഏവ, സംയോജനവിപ്പഹാനം വാ കത്തബ്ബത്താ സുകിച്ചം നാമാതി യോജനാ.
Mānusattaṃ manussabhāvaṃ laddhāna kiccaṃ, akiccañca dve bhavanti, dve kiccāniyeva kattabbāni. Tenāha aṭṭhakathācariyo (netti. aṭṭha. 111) ‘‘kattabba’’nti dasseti. ‘‘Katamaṃ kattabbaṃ kicca’’nti vattabbattā kattabbakiccaṃ dassetuṃ ‘‘sukiccaṃ cevā’’tiādi vuttaṃ. Puññāni ca kattabbattā sukiccaṃ eva, saṃyojanavippahānaṃ vā kattabbattā sukiccaṃ nāmāti yojanā.
‘‘തത്ഥ സുത്തേ കതമേന കതമോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സുകിച്ചംചേവ പുഞ്ഞാനീതി വാസനാ, സംയോജനവിപ്പഹാനം വാതി നിബ്ബേധോ’’തി വുത്തോ.
‘‘Tattha sutte katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘sukiccaṃceva puññānīti vāsanā, saṃyojanavippahānaṃ vāti nibbedho’’ti vutto.
‘‘ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘പുഞ്ഞാനി കരിത്വാനാ’’തിആദി വുത്തം. പുഞ്ഞാനി കരിത്വാന കതപുഞ്ഞാ പുഗ്ഗലാ സഗ്ഗാ സഗ്ഗതോ സഗ്ഗംയേവ വജന്തി. സംയോജനപ്പഹാനാ അരിയാ ജരാമരണാ ജരാമരണതോ വിപ്പമുച്ചന്തി.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘puññāni karitvānā’’tiādi vuttaṃ. Puññāni karitvāna katapuññā puggalā saggā saggato saggaṃyeva vajanti. Saṃyojanappahānā ariyā jarāmaraṇā jarāmaraṇato vippamuccanti.
‘‘തത്ഥ സുത്തേ കതമേന കതമോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘പുഞ്ഞാനി കരിത്വാന, സഗ്ഗാ സഗ്ഗം വജന്തി കതപുഞ്ഞാ’തി വാസനാ, ‘സംയോജനപ്പഹാനാ, ജരാമരണാ വിപ്പമുച്ചന്തീ’തി നിബ്ബേധോ’’തി വുത്തം.
‘‘Tattha sutte katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’ti vāsanā, ‘saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’ti nibbedho’’ti vuttaṃ.
‘‘ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ദ്വേമാനീ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘കതമേന കതമോ ദസ്സിതോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യോ…പേ॰… അയം നിബ്ബേധോ’’തി വുത്തം.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘dvemānī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘tattha yo…pe… ayaṃ nibbedho’’ti vuttaṃ.
നാനാവിധം വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം , ‘‘കതമം തണ്ഹാസംകിലേസഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ തണ്ഹാസംകിലേസഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു സോളസസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു തണ്ഹാസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം തണ്ഹാപക്ഖേനേവ നിദ്ദിസിതബ്ബം, ബഹുവിസയത്താ നിയമേത്വാന നിദ്ധാരേസ്സാമീതി വുത്തം ഹോതി. ‘‘കേന പകാരേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തീഹി തണ്ഹാഹീ’’തിആദി വുത്തം. ഭവതണ്ഹായാതി രൂപഭവതണ്ഹായ. വിഭവതണ്ഹായാതി അരൂപഭവതണ്ഹായ. യേന യേന വാ പന വത്ഥുനാ തണ്ഹാപഭേദഉച്ഛേദാദിവത്ഥുനാ അജ്ഝോസിതാ ഭവതണ്ഹാദിവസേന അജ്ഝോസിതാ, തേന തേന പകാരേന തണ്ഹാദിനാ വാ തണ്ഹാപഭേദഉച്ഛേദാദിവത്ഥുനാ വാ തണ്ഹാസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബം.
Nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ , ‘‘katamaṃ taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhāsaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbaṃ, bahuvisayattā niyametvāna niddhāressāmīti vuttaṃ hoti. ‘‘Kena pakārena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tīhi taṇhāhī’’tiādi vuttaṃ. Bhavataṇhāyāti rūpabhavataṇhāya. Vibhavataṇhāyāti arūpabhavataṇhāya. Yena yena vā pana vatthunā taṇhāpabhedaucchedādivatthunā ajjhositā bhavataṇhādivasena ajjhositā, tena tena pakārena taṇhādinā vā taṇhāpabhedaucchedādivatthunā vā taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
തണ്ഹാസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം തണ്ഹാപക്ഖേനേവ നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി ആചരിയേന വുത്തം, അമ്ഹേഹി ച ലക്ഖിതം, ‘‘ദിട്ഠിസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം കേന പക്ഖേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ ദിട്ഠിസംകിലേസഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം. യേന യേന വാ പന വത്ഥുനാതി ദിട്ഠിപ്പഭേദഅമരാവിക്ഖേപാദിവത്ഥുനാ.
Taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbanti ācariyena vuttaṃ, amhehi ca lakkhitaṃ, ‘‘diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ kena pakkhena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha diṭṭhisaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Yena yena vā pana vatthunāti diṭṭhippabhedaamarāvikkhepādivatthunā.
ദിട്ഠിസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം ദിട്ഠിപക്ഖേനേവ നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി ആചരിയേന വുത്തം, അമ്ഹേഹി ച ലക്ഖിതം, ‘‘ദുച്ചരിതസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം കേന പകാരേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ ദുച്ചരിതസംകിലേസഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം. തഥേവ വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ തണ്ഹാവോദാനഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം, ‘‘ദിട്ഠിവോദാനഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം, ‘‘ദുച്ചരിതവോദാനഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം.
Diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhipakkheneva niddisitabbanti ācariyena vuttaṃ, amhehi ca lakkhitaṃ, ‘‘duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ kena pakārena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha duccaritasaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatheva vattabbattā ‘‘tattha taṇhāvodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ, ‘‘diṭṭhivodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ, ‘‘duccaritavodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ.
൧൧൨. യസ്മിം സാസനപട്ഠാനേ അട്ഠാരസ മൂലപദാ ദട്ഠബ്ബാ, തം സാസനപട്ഠാനം സോളസഹി സംകിലേസഭാഗിയാദീഹി സുത്തേഹി ഏകദേസനിദ്ധാരണവസേന വിഭജിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കിം പന തം സാസനപട്ഠാനം തേഹി സോളസഹി ഏവ സംകിലേസഭാഗിയാദീഹി വിഭജിതബ്ബം, ഉദാഹു അഞ്ഞേഹി സുത്തേഹിപി വിഭജിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ അഞ്ഞേഹി അട്ഠവീസസുത്തേഹിപി വിഭജിതും ‘‘തത്ഥ കതമേ അട്ഠാരസ മൂലപദാ? ലോകിയം ലോകുത്തര’’ന്തിആദി വുത്തം . ‘‘യദി അഞ്ഞേഹിപി അട്ഠവീസസുത്തേഹി വിഭജിതബ്ബം, ഏവം സതി ‘ലോകിയ’ന്തിആദിവചനമേവ വത്തബ്ബം, കസ്മാ ‘തത്ഥ കതമേ അട്ഠാരസ മൂലപദാ’തി വുത്താ’’തി ചേ? തസ്സ സാസനപട്ഠാനവിഭാഗോ അട്ഠാരസഹി മൂലപദേഹി സങ്ഗഹിതോ, അട്ഠാരസ മൂലപദാപി വിഭജിതേ സാസനപട്ഠാനേ ദട്ഠബ്ബാ, തസ്മാ മൂലപദാ വിഭത്തായേവ. താനി മൂലപദാനി വിഭജിതും ‘‘തത്ഥ കതമേ അട്ഠാരസ മൂലപദാ’’തി വുത്തം. അട്ഠകഥായം (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൧൧൨) പന –
112. Yasmiṃ sāsanapaṭṭhāne aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbā, taṃ sāsanapaṭṭhānaṃ soḷasahi saṃkilesabhāgiyādīhi suttehi ekadesaniddhāraṇavasena vibhajitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kiṃ pana taṃ sāsanapaṭṭhānaṃ tehi soḷasahi eva saṃkilesabhāgiyādīhi vibhajitabbaṃ, udāhu aññehi suttehipi vibhajitabba’’nti vattabbattā aññehi aṭṭhavīsasuttehipi vibhajituṃ ‘‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā? Lokiyaṃ lokuttara’’ntiādi vuttaṃ . ‘‘Yadi aññehipi aṭṭhavīsasuttehi vibhajitabbaṃ, evaṃ sati ‘lokiya’ntiādivacanameva vattabbaṃ, kasmā ‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’ti vuttā’’ti ce? Tassa sāsanapaṭṭhānavibhāgo aṭṭhārasahi mūlapadehi saṅgahito, aṭṭhārasa mūlapadāpi vibhajite sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbā, tasmā mūlapadā vibhattāyeva. Tāni mūlapadāni vibhajituṃ ‘‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 112) pana –
‘‘ഏവം സോളസവിധേന സാസനപട്ഠാനം നാനാസുത്തേഹി ഉദാഹരണവസേന വിഭജിത്വാ ഇദാനി അട്ഠവീസതിവിധേന സാസനപട്ഠാനം ദസ്സേന്തേന യസ്മാ അയമ്പി പട്ഠാനവിഭാഗോ മൂലപദേഹി സങ്ഗഹിതോ, ന ഇമസ്സാപി തേഹി അസങ്ഗഹിതോ പദേസോ അത്ഥി, തസ്മാ മൂലപദം, വിഭജിതബ്ബതഞ്ച ദസ്സേതും ‘തത്ഥ കതമേ അട്ഠാരസ മൂലപദാ’തി പുച്ഛായ വസേന മൂലപദാനി ഉദ്ധരിത്വാ ‘ലോകിയം ലോകുത്തര’ന്തിആദിനാ നവ തികാ, ഥവോ ചാതി അട്ഠവീസതിവിധം സാസനപട്ഠാനം ഉദ്ദിട്ഠ’’ന്തി –
‘‘Evaṃ soḷasavidhena sāsanapaṭṭhānaṃ nānāsuttehi udāharaṇavasena vibhajitvā idāni aṭṭhavīsatividhena sāsanapaṭṭhānaṃ dassentena yasmā ayampi paṭṭhānavibhāgo mūlapadehi saṅgahito, na imassāpi tehi asaṅgahito padeso atthi, tasmā mūlapadaṃ, vibhajitabbatañca dassetuṃ ‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’ti pucchāya vasena mūlapadāni uddharitvā ‘lokiyaṃ lokuttara’ntiādinā nava tikā, thavo cāti aṭṭhavīsatividhaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ uddiṭṭha’’nti –
വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു സോളസഹാരപഞ്ചകനയഅട്ഠാരസമൂലപദേസു കതമാനി പദാനി മൂലപദാനി ഹോന്തീതി പുച്ഛതി. ലോകേ നിയുത്തോ സഭാവധമ്മോതി ലോകിയോ, ലോകേ വാ വിദൂഹി വിദിതോ സഭാവോതിപി ലോകിയോ, ലോകിയോ സഭാവധമ്മോ അസ്സ വിസേസസുത്തസ്സ അത്ഥീതി തം വിസേസസുത്തം ലോകിയം നാമ. ഏസ നയോ ‘‘ലോകുത്തര’’ന്തിആദീസുപി വേദിതബ്ബോ. ജാനാതീതി ഞാണം, ഞാണം അസ്സ വിസേസസുത്തസ്സ അത്ഥീതി ഞാണം. ഞാതബ്ബാതി ഞേയ്യാ, ഞേയ്യാ അസ്സ വിസേസസുത്തസ്സ അത്ഥീതി ഞേയ്യം. ഏസേവ നയോ – ‘‘ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ചാ’’തി ഏത്ഥാപി വേദിതബ്ബോ. നിബ്ബാനം പഠമം പസ്സതീതി ദസ്സനം, പഠമമഗ്ഗഞാണം, ദസ്സനം അസ്സ വിസേസസുത്തസ്സ അത്ഥീതി ദസ്സനം. ഭാവനാ അസ്സ വിസേസസുത്തസ്സ പാളിയാ അത്ഥീതി ഭാവനാ. ‘‘ദസ്സനഞ്ച ഭാവനാ ചാ’’തി ഏത്ഥാപി ഏസ നയോ വേദിതബ്ബോ. സസ്സ അത്തനോ വചനന്തി സകം, സകം വചനം സകവചനം, ഭഗവതോ വചനന്തി അത്ഥോ. പരസ്സ വചനം പരവചനം. വിസ്സജ്ജനീയോ അസ്സ വിസേസസുത്തസ്സ അത്ഥീതി വിസ്സജ്ജനീയം. നത്ഥി വിസ്സജ്ജനീയോ അസ്സ വിസേസസുത്തസ്സാതി അവിസ്സജ്ജനീയം. കമ്മം അസ്സ വിസേസസുത്തസ്സ അത്ഥീതി കമ്മം. വിപാകോ അസ്സ പാഠസ്സ അത്ഥീതി വിപാകോ . സേസേസുപി അസ്സത്ഥിഅത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ. അഥ വാ ലോകിയാദിഅത്ഥോ മുഖ്യത്ഥോ, തംവാചകസുത്തമ്പി ഠാന്യൂപചാരേന വുത്തം. ബുദ്ധാദീനം ഗുണേ അഭിത്ഥവതി ഏതേന സുത്തപ്പദേസേനാതി ഥവോ, സുത്തപ്പദേസോ.
Vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasahārapañcakanayaaṭṭhārasamūlapadesu katamāni padāni mūlapadāni hontīti pucchati. Loke niyutto sabhāvadhammoti lokiyo, loke vā vidūhi vidito sabhāvotipi lokiyo, lokiyo sabhāvadhammo assa visesasuttassa atthīti taṃ visesasuttaṃ lokiyaṃ nāma. Esa nayo ‘‘lokuttara’’ntiādīsupi veditabbo. Jānātīti ñāṇaṃ, ñāṇaṃ assa visesasuttassa atthīti ñāṇaṃ. Ñātabbāti ñeyyā, ñeyyā assa visesasuttassa atthīti ñeyyaṃ. Eseva nayo – ‘‘ñāṇañca ñeyyañcā’’ti etthāpi veditabbo. Nibbānaṃ paṭhamaṃ passatīti dassanaṃ, paṭhamamaggañāṇaṃ, dassanaṃ assa visesasuttassa atthīti dassanaṃ. Bhāvanā assa visesasuttassa pāḷiyā atthīti bhāvanā. ‘‘Dassanañca bhāvanā cā’’ti etthāpi esa nayo veditabbo. Sassa attano vacananti sakaṃ, sakaṃ vacanaṃ sakavacanaṃ, bhagavato vacananti attho. Parassa vacanaṃ paravacanaṃ. Vissajjanīyo assa visesasuttassa atthīti vissajjanīyaṃ. Natthi vissajjanīyo assa visesasuttassāti avissajjanīyaṃ. Kammaṃ assa visesasuttassa atthīti kammaṃ. Vipāko assa pāṭhassa atthīti vipāko. Sesesupi assatthiattho gahetabbo. Atha vā lokiyādiattho mukhyattho, taṃvācakasuttampi ṭhānyūpacārena vuttaṃ. Buddhādīnaṃ guṇe abhitthavati etena suttappadesenāti thavo, suttappadeso.
‘‘തേസു അട്ഠവീസതിവിധേസു ലോകിയാദീസു സാസനപട്ഠാനസുത്തേസു കതമം സുത്തം ലോകിയം സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം ലോകിയ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു അട്ഠവീസതിവിധേസു ലോകിയാദീസു സാസനപട്ഠാനസുത്തേസു കതമം സുത്തം ലോകിയം സാസനപട്ഠാനം സുത്തന്തി പുച്ഛതി.
‘‘Tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamaṃ suttaṃ lokiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ lokiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamaṃ suttaṃ lokiyaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ suttanti pucchati.
ഭിക്ഖവേ, ധേനുയാ ഥനേഹി നിക്ഖന്തം സജ്ജുഖീരം നിക്ഖന്തക്ഖണേ ന മുച്ചതി ന പരിണമതി ഖീരഭാവം പജഹിത്വാ ദധിഭാവം ന പാപുണാതി, തക്കാദിഅമ്ബിലസമായോഗതോ പച്ഛാ ഖീരഭാവം പജഹതി ദധിഭാവം പാപുണാതി ഇവ, ഏവം യേന ബാലേന പാപം യം കമ്മം കതം, തം കമ്മം കരണക്ഖണേ തസ്സ ബാലസ്സ അപായദുക്ഖാദിനിബ്ബത്താപനവസേന ന വിപച്ചതി. ദുതിയേ പന വാ തതിയാദിമ്ഹി വാ അത്തഭാവേ വിപച്ചതി. ഭസ്മച്ഛന്നോ ഛാരികായ പടിച്ഛന്നോ പാവകോ അഗ്ഗി അക്കന്തം ജനം അക്കമനക്ഖണേ ന ഡഹതി. ഛാരികം പന താപേത്വാ കാലന്തരേ ഡഹതി ഇവ, ഏവം യേന ബാലേന പാപം യം കമ്മം കതം, തം കമ്മം കരണക്ഖണേ തം ബാലം അപായദുക്ഖാദിനിബ്ബത്താപനവസേന ഡഹാപേന്തം ഹുത്വാ ന അന്വേതി. ദുതിയേ വാ തതിയാദിമ്ഹി വാ അത്തഭാവേ അപായദുക്ഖാദിനിബ്ബത്താപനവസേന ഡഹാപേന്തം ഹുത്വാ ഡഹന്തം തം ബാലം തം അന്വേതീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘ന ഹി…പേ॰… പാവകോ’’തി സുത്തം ലോകിയേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ലോകിയം നാമ.
Bhikkhave, dhenuyā thanehi nikkhantaṃ sajjukhīraṃ nikkhantakkhaṇe na muccati na pariṇamati khīrabhāvaṃ pajahitvā dadhibhāvaṃ na pāpuṇāti, takkādiambilasamāyogato pacchā khīrabhāvaṃ pajahati dadhibhāvaṃ pāpuṇāti iva, evaṃ yena bālena pāpaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ kammaṃ karaṇakkhaṇe tassa bālassa apāyadukkhādinibbattāpanavasena na vipaccati. Dutiye pana vā tatiyādimhi vā attabhāve vipaccati. Bhasmacchanno chārikāya paṭicchanno pāvako aggi akkantaṃ janaṃ akkamanakkhaṇe na ḍahati. Chārikaṃ pana tāpetvā kālantare ḍahati iva, evaṃ yena bālena pāpaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ kammaṃ karaṇakkhaṇe taṃ bālaṃ apāyadukkhādinibbattāpanavasena ḍahāpentaṃ hutvā na anveti. Dutiye vā tatiyādimhi vā attabhāve apāyadukkhādinibbattāpanavasena ḍahāpentaṃ hutvā ḍahantaṃ taṃ bālaṃ taṃ anvetīti yojanā. Idaṃ ‘‘na hi…pe… pāvako’’ti suttaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
‘‘ഏത്തകമേവ ലോകിയ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ചത്താരിമാനീ’’തിആദി വുത്തം. അത്ഥോ പാകടോ. ഇദം ‘‘ചത്താരിമാനി…പേ॰… കാളപക്ഖേവ ചന്ദിമാ’’തി സുത്തം ലോകിയേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ലോകിയം നാമ.
‘‘Ettakameva lokiya’’nti vattabbattā ‘‘cattārimānī’’tiādi vuttaṃ. Attho pākaṭo. Idaṃ ‘‘cattārimāni…pe… kāḷapakkheva candimā’’ti suttaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
‘‘ഏവം ദുവിധംയേവ ലോകിയ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘അട്ഠിമേ, ഭിക്ഖവേ, ലോകധമ്മാ’’തിആദി വുത്തം. അത്ഥോ പാകടോ. ഇദം ‘‘അട്ഠിമേ’’തിആദികം സുത്തം ലോകിയേസു അട്ഠവിധേസു അത്ഥേസു വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ലോകിയം നാമ.
‘‘Evaṃ duvidhaṃyeva lokiya’’nti vattabbattā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā’’tiādi vuttaṃ. Attho pākaṭo. Idaṃ ‘‘aṭṭhime’’tiādikaṃ suttaṃ lokiyesu aṭṭhavidhesu atthesu vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
നാനാവിധം ലോകിയം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം സുത്തം ലോകുത്തര’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം ലോകുത്തര’’ന്തിആദി വുത്തം . ഇതോ പരേസുപി ഏസ നയോ വേദിതബ്ബോ. തത്ഥാതി തേസു അട്ഠവീസതിവിധേസു ലോകിയാദീസു സുത്തേസു.
Nānāvidhaṃ lokiyaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ lokuttara’’nti vattabbattā ‘‘tattha katamaṃ lokuttara’’ntiādi vuttaṃ . Ito paresupi esa nayo veditabbo. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu suttesu.
ഛേകേന സാരഥിനാ സുദന്താ അസ്സാ സമഥങ്ഗതാ യഥാ, ഏവം പഹീനമാനസ്സ പഹീനനവവിധമാനസ്സ യസ്സ അനാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഇന്ദ്രിയാനി ഛബ്ബിധാനി ചക്ഖുന്ദ്രിയാദീനി സമഥങ്ഗതാനി. താദിനോ താദിലക്ഖണേന സമന്നാഗതസ്സ അനാസവസ്സ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദേവാപി മനുസ്സാപി പിഹയന്തീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘യസ്സിന്ദ്രിയാനീ’’തിആദികം സുത്തം ലോകുത്തരേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ലോകുത്തരം നാമ.
Chekena sārathinā sudantā assā samathaṅgatā yathā, evaṃ pahīnamānassa pahīnanavavidhamānassa yassa anāsavassa bhikkhuno indriyāni chabbidhāni cakkhundriyādīni samathaṅgatāni. Tādino tādilakkhaṇena samannāgatassa anāsavassa tassa bhikkhuno devāpi manussāpi pihayantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yassindriyānī’’tiādikaṃ suttaṃ lokuttare atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokuttaraṃ nāma.
‘‘ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘പഞ്ചിമാനി ഭിക്ഖവേ ഇന്ദ്രിയാനീ’’തിആദി വുത്തം. ഇദം ‘‘പഞ്ചിമാനീ’’തിആദികം സുത്തമ്പി ലോകുത്തരേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ലോകുത്തരം നാമ. (൧)
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘pañcimāni bhikkhave indriyānī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘pañcimānī’’tiādikaṃ suttampi lokuttare atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokuttaraṃ nāma. (1)
‘‘ലദ്ധാന മാനുസത്തം ദ്വേ, കിച്ചം അകിച്ചമേവ ചാ’’തിആദികാ ദ്വേ ഗാഥാ വുത്താ. ഇഹ ഗാഥാസു ‘‘സുകിച്ചം ചേവ പുഞ്ഞാനീ’’തി യം ഗാഥാപദഞ്ച ‘‘പുഞ്ഞാനി കരിത്വാന, സഗ്ഗാ സഗ്ഗം വജന്തി കതപുഞ്ഞാ’’തി യം ഗാഥാപദഞ്ച വുത്തം, ഇദം ഗാഥാപദം ലോകിയേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ലോകിയം നാമ.
‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva cā’’tiādikā dve gāthā vuttā. Iha gāthāsu ‘‘sukiccaṃ ceva puññānī’’ti yaṃ gāthāpadañca ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti yaṃ gāthāpadañca vuttaṃ, idaṃ gāthāpadaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
ഇഹ ഗാഥാസു ‘‘സംയോജനവിപ്പഹാനം വാ’’തി യം ഗാഥാപദഞ്ച ‘‘സംയോജനവിപ്പഹാനാ, ജരാമരണാ വിപ്പമുച്ചന്തീ’’തി യം ഗാഥാപദഞ്ച വുത്തം, ഇദം ഗാഥാപദം വുത്തനയേന ലോകുത്തരം നാമ. ഇദം ‘‘ലദ്ധാനാ’’തിആദികം വുത്തപ്പകാരേന ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച.
Iha gāthāsu ‘‘saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti yaṃ gāthāpadañca ‘‘saṃyojanavippahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti yaṃ gāthāpadañca vuttaṃ, idaṃ gāthāpadaṃ vuttanayena lokuttaraṃ nāma. Idaṃ ‘‘laddhānā’’tiādikaṃ vuttappakārena lokiyañca lokuttarañca.
ഭിക്ഖവേ, വിഞ്ഞാണേ ആഹാരേ ആഹാരപടിബദ്ധേ ഛന്ദരാഗേ സതി നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തി ഹോതി. ‘‘വിഞ്ഞാണേ…പേ॰… ഹോതീ’’തി ഇദം വുത്തനയേന ലോകിയം നാമ. ‘‘വിഞ്ഞാണേ…പേ॰… നിരോധോ’’തി ഇദം സുത്തം ലോകുത്തരം നാമ. ഇദം ‘‘വിഞ്ഞാണേ ചേ ഭിക്ഖവേ’’തിആദികം സുത്തം ലോകിയേ അത്ഥേ ച ലോകുത്തരേ അത്ഥേ ച ഏകദേസവസേന വാചകഞാപകവസേന പവത്തനതോ ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച. (൨)
Bhikkhave, viññāṇe āhāre āhārapaṭibaddhe chandarāge sati nāmarūpassa avakkanti hoti. ‘‘Viññāṇe…pe… hotī’’ti idaṃ vuttanayena lokiyaṃ nāma. ‘‘Viññāṇe…pe… nirodho’’ti idaṃ suttaṃ lokuttaraṃ nāma. Idaṃ ‘‘viññāṇe ce bhikkhave’’tiādikaṃ suttaṃ lokiye atthe ca lokuttare atthe ca ekadesavasena vācakañāpakavasena pavattanato lokiyañca lokuttarañca. (2)
൧൧൩. സത്തലോകേ സബ്ബാ ദിസാ അനുപരിഗമ്മ ക്വചി ദിസായം ചേതസാ അത്തനാ അത്തതോ പിയതരം അഞ്ഞം നേവ അജ്ഝഗാ, അത്താവ പിയതരോ യഥാ , ഏവം പരേസം സത്താനം പുഥു വിസും വിസും അത്താവ പിയോ പിയതരോ, തസ്മാ അത്തനോവ പിയതരത്താ അത്തകാമോ അത്തനോ ഹിതകാമോ പണ്ഡിതോ സത്തലോകോ അത്താനം ഉപമം കത്വാ പരം ന ഹിംസേ ന ഹിംസേയ്യാതി യോജനാ. ഇദം ‘‘സബ്ബാ ദിസാ’’തിആദികം സുത്തം സത്തേസു വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ സത്താധിട്ഠാനം നാമ.
113. Sattaloke sabbā disā anuparigamma kvaci disāyaṃ cetasā attanā attato piyataraṃ aññaṃ neva ajjhagā, attāva piyataro yathā , evaṃ paresaṃ sattānaṃ puthu visuṃ visuṃ attāva piyo piyataro, tasmā attanova piyatarattā attakāmo attano hitakāmo paṇḍito sattaloko attānaṃ upamaṃ katvā paraṃ na hiṃse na hiṃseyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘sabbā disā’’tiādikaṃ suttaṃ sattesu vācakañāpakabhāvena pavattanato sattādhiṭṭhānaṃ nāma.
യേ കേചി ഖീണാസവാ പുഗ്ഗലാ ഭൂതാവ ന ഭവിസ്സന്തി, സബ്ബേ തേ ഖീണാസവാ പുഗ്ഗലാ ദേഹം അത്തഭാവം പഹായ നിബ്ബാനം ഗമിസ്സന്തി. യേ ച പുഥുജ്ജനാദയോ സത്താ പുനബ്ഭവേസു ഭവിസ്സന്തി, സബ്ബേ തേ പുഥുജ്ജനാദയോ സത്താ ദേഹം അത്തഭാവം പഹായ പരലോകം ഗമിസ്സന്തി, തം സബ്ബജാനിം സബ്ബസ്സ സത്തസ്സ ഹാനിം മരണം, വിനാസം വാ കുസലോ യോ പുഗ്ഗലോ വിജാനാതി, സോ കുസലോ പുഗ്ഗലോ തം സബ്ബജാനിം വിദിത്വാ ആതാപിയോ ബ്രഹ്മചരിയം ചരേയ്യാതി യോജനാ. ഇദം ‘‘യേ കേചീ’’തിആദികം വുത്തനയേന സത്താധിട്ഠാനം.
Ye keci khīṇāsavā puggalā bhūtāva na bhavissanti, sabbe te khīṇāsavā puggalā dehaṃ attabhāvaṃ pahāya nibbānaṃ gamissanti. Ye ca puthujjanādayo sattā punabbhavesu bhavissanti, sabbe te puthujjanādayo sattā dehaṃ attabhāvaṃ pahāya paralokaṃ gamissanti, taṃ sabbajāniṃ sabbassa sattassa hāniṃ maraṇaṃ, vināsaṃ vā kusalo yo puggalo vijānāti, so kusalo puggalo taṃ sabbajāniṃ viditvā ātāpiyo brahmacariyaṃ careyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘ye kecī’’tiādikaṃ vuttanayena sattādhiṭṭhānaṃ.
സത്തഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം കല്യാണമിത്തം യാവജീവം കുസലേന പുഗ്ഗലേന ന വിജഹിതബ്ബം. കതമേഹി സത്തഹി? പരിസുദ്ധസീലസമ്പത്തിപരിസുദ്ധദിട്ഠിസമ്പത്തീഹി സമന്നാഗതത്താ പിയോ ച പിയായിതബ്ബോ ച ഹോതി, പാസാണഛത്തം വിയ ഗരു ച ഹോതി, സമ്ഭാവേതബ്ബതായ ഭാവനീയോ ച ഹോതി, ‘‘കാലേന വദാമി, നോ അകാലേനാ’’തിആദികേ പഞ്ചധമ്മേ അത്തനി ഉപട്ഠാപേത്വാ സബ്രഹ്മചാരീനം വാ സിസ്സാനം വാ വിനിച്ഛയഉല്ലുമ്പനഓവാദദാനഭാവേ ഠത്വാ വത്താ ച ഹോതി, സബ്രഹ്മചാരീഹി വാ സിസ്സാദീഹി വാ വുച്ചമാനോ സുവചോ ഹുത്വാ തേസം വചനക്ഖമോ ച ഹോതി, സച്ചപടിച്ചസമുപ്പാദാദിഗമ്ഭീരം വാ അഞ്ഞം ഗമ്ഭീരം വാ കഥം കത്താ ച ഹോതി, ധമ്മവിനയാദിവസേനേവ ദീപനതോ അട്ഠാനേ ച ന നിയോജകോ ഹോതി. ഇമേഹി സത്തഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം കല്യാണമിത്തം യാവജീവം ന വിജഹിതബ്ബം. ഇദം ‘‘സത്തഹീ’’തിആദിവചനം ഭഗവാ അവോച. ഇദം ‘‘സത്തഹീ’’തിആദികം വചനം സുഗതോ വത്വാ അഥാപരം ഏതം ഗാഥാവചനം സത്ഥാ അവോച. കിം അവോച?
Sattahi aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ yāvajīvaṃ kusalena puggalena na vijahitabbaṃ. Katamehi sattahi? Parisuddhasīlasampattiparisuddhadiṭṭhisampattīhi samannāgatattā piyo ca piyāyitabbo ca hoti, pāsāṇachattaṃ viya garu ca hoti, sambhāvetabbatāya bhāvanīyo ca hoti, ‘‘kālena vadāmi, no akālenā’’tiādike pañcadhamme attani upaṭṭhāpetvā sabrahmacārīnaṃ vā sissānaṃ vā vinicchayaullumpanaovādadānabhāve ṭhatvā vattā ca hoti, sabrahmacārīhi vā sissādīhi vā vuccamāno suvaco hutvā tesaṃ vacanakkhamo ca hoti, saccapaṭiccasamuppādādigambhīraṃ vā aññaṃ gambhīraṃ vā kathaṃ kattā ca hoti, dhammavinayādivaseneva dīpanato aṭṭhāne ca na niyojako hoti. Imehi sattahi aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ yāvajīvaṃ na vijahitabbaṃ. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādivacanaṃ bhagavā avoca. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādikaṃ vacanaṃ sugato vatvā athāparaṃ etaṃ gāthāvacanaṃ satthā avoca. Kiṃ avoca?
‘‘പിയോ ഗരു ഭാവനീയോ, വത്താ ച വചനക്ഖമോ;
‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;
ഗമ്ഭീരഞ്ച കഥം കത്താ, ന ചട്ഠാനേ നിയോജകോ;
Gambhīrañca kathaṃ kattā, na caṭṭhāne niyojako;
തം മിത്തം മിത്തകാമേന, യാവജീവമ്പി സേവിയ’’ന്തി. –
Taṃ mittaṃ mittakāmena, yāvajīvampi seviya’’nti. –
ഏതം ഗാഥാവചനം സത്ഥാ അവോചാതി യോജനാ. ‘‘ന ച അട്ഠാനയോജകോ’’തി പാഠോ അത്ഥി. ഇദം ‘‘സത്തഹീ’’തിആദികം വചനം സത്താധിട്ഠാനം.
Etaṃ gāthāvacanaṃ satthā avocāti yojanā. ‘‘Na ca aṭṭhānayojako’’ti pāṭho atthi. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādikaṃ vacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.
ലോകേ യം കാമസുഖഞ്ച യം ഇദം ദിവിയം സുഖഞ്ച അത്ഥി, ഏതേ കാമസുഖദിവിയസുഖാ തണ്ഹാക്ഖയസുഖസ്സ സോളസിം കലം ന അഗ്ഘന്തീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘യഞ്ചാ’’തിആദികം സുത്തം ധമ്മാധിട്ഠാനം.
Loke yaṃ kāmasukhañca yaṃ idaṃ diviyaṃ sukhañca atthi, ete kāmasukhadiviyasukhā taṇhākkhayasukhassa soḷasiṃ kalaṃ na agghantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yañcā’’tiādikaṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.
യത്ഥ നിബ്ബാനേ ദുക്ഖം നിരുജ്ഝതി, സമ്മാസമ്ബുദ്ധദേസിതം അസോകം വിരജം ഖേമം തം നിബ്ബാനം സുസുഖം വതാതി യോജനാ. ഇദം ‘‘സുസുഖ’’ന്തിആദികം സുത്തമ്പി ധമ്മാധിട്ഠാനം. (൩)
Yattha nibbāne dukkhaṃ nirujjhati, sammāsambuddhadesitaṃ asokaṃ virajaṃ khemaṃ taṃ nibbānaṃ susukhaṃ vatāti yojanā. Idaṃ ‘‘susukha’’ntiādikaṃ suttampi dhammādhiṭṭhānaṃ. (3)
തീസു ഭവേസു സത്താനം ജനനതോ തണ്ഹാസങ്ഖാതം മാതരഞ്ച, പിതരം നിസ്സായ മാനസ്സ ഉപ്പജ്ജനതോ മാനസങ്ഖാതം പിതരഞ്ച, രട്ഠേ ലോകോ രട്ഠിസ്സരം രാജാനം ഭജതി വിയ ദ്വിന്നം സസ്സതുച്ഛേദദിട്ഠീനം സബ്ബദിട്ഠിഗതേഹി ഭജനീയത്താ സസ്സതുച്ഛേദദിട്ഠിസങ്ഖാതേ ഖത്തിയേ ദ്വേ രാജാനോ ച, ആയസാധകോ പുരിസോ രട്ഠേ അത്ഥം അനുചരതി ഇവ നന്ദിരാഗസ്സ ദ്വാദസായതനേ അനുചരണതോ നന്ദിരാഗസങ്ഖാതേന അനുചരണേന സഹ പവത്തനട്ഠാനം ദ്വാദസായതനസങ്ഖാതം രട്ഠഞ്ച ഖീണാസവോ യോ ബ്രാഹ്മണോ ഹനതി, സോ ബ്രാഹ്മണോ ഹന്ത്വാ അനീഘോ നിദ്ദുക്ഖോ ഹുത്വാ യാതീതി യോജനാ. ഇഹ ‘‘മാതര’’ന്തിആദിഗാഥായം ‘‘മാതരം…പേ॰… ഹന്ത്വാ’’തി ഇദം ഗാഥാവചനം ധമ്മാധിട്ഠാനം. ‘‘അനീഘോ യാതി ബ്രാഹ്മണോ’’തി ഇദം ഗാഥാവചനം സത്താധിട്ഠാനം. ഇദം ‘‘മാതര’’ന്തിആദികം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനഞ്ച ധമ്മാധിട്ഠാനഞ്ച.
Tīsu bhavesu sattānaṃ jananato taṇhāsaṅkhātaṃ mātarañca, pitaraṃ nissāya mānassa uppajjanato mānasaṅkhātaṃ pitarañca, raṭṭhe loko raṭṭhissaraṃ rājānaṃ bhajati viya dvinnaṃ sassatucchedadiṭṭhīnaṃ sabbadiṭṭhigatehi bhajanīyattā sassatucchedadiṭṭhisaṅkhāte khattiye dve rājāno ca, āyasādhako puriso raṭṭhe atthaṃ anucarati iva nandirāgassa dvādasāyatane anucaraṇato nandirāgasaṅkhātena anucaraṇena saha pavattanaṭṭhānaṃ dvādasāyatanasaṅkhātaṃ raṭṭhañca khīṇāsavo yo brāhmaṇo hanati, so brāhmaṇo hantvā anīgho niddukkho hutvā yātīti yojanā. Iha ‘‘mātara’’ntiādigāthāyaṃ ‘‘mātaraṃ…pe… hantvā’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. ‘‘Anīgho yāti brāhmaṇo’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ ‘‘mātara’’ntiādikaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.
‘‘ചത്താരോമേ ഭിക്ഖവേ ഇദ്ധിപാദാ’’തി ഇദം സുത്തപ്പദേസവചനം ധമ്മാധിട്ഠാനം. സോ ചതൂഹി ഇദ്ധിപാദേഹി സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ കായേപി കരജകായേപി ചിത്തം പാദകജ്ഝാനചിത്തം സമോദഹതി പക്ഖിപതി, സോ പുഗ്ഗലോ ദിസ്സമാനകായേന ഗന്തുകാമോ കരജകായഗതികം പാദകജ്ഝാനചിത്തം അധിട്ഠഹതി. ചിത്തേപി പാദകജ്ഝാനചിത്തേപി കായം കരജകായം സമോദഹതി പക്ഖിപതി, സോ പുഗ്ഗലോ സീഘം അഞ്ഞം ഗന്തുകാമോ പാദകജ്ഝാനചിത്തഗതികം കരജകായം അധിട്ഠഹതി. കായേ കരജകായേ സുഖസഞ്ഞഞ്ച സുഖവിഹാരസഞ്ഞഞ്ച ലഹുസഞ്ഞഞ്ച ലഹുഗമനസഞ്ഞഞ്ച ഓക്കമിത്വാ അഞ്ഞം ഗമനേയ്യം ഇച്ഛിതട്ഠാനം ഏകചിത്തക്ഖണേനേവ ച ഗന്ത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. ഇദം ‘‘സോ’’തിആദികം സുത്തപ്പദേസവചനം സത്താധിട്ഠാനം. ഇദം ‘‘ചത്താരോമേ’’തിആദികം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനഞ്ച ധമ്മാധിട്ഠാനഞ്ച. (൪)
‘‘Cattārome bhikkhave iddhipādā’’ti idaṃ suttappadesavacanaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. So catūhi iddhipādehi samannāgato puggalo kāyepi karajakāyepi cittaṃ pādakajjhānacittaṃ samodahati pakkhipati, so puggalo dissamānakāyena gantukāmo karajakāyagatikaṃ pādakajjhānacittaṃ adhiṭṭhahati. Cittepi pādakajjhānacittepi kāyaṃ karajakāyaṃ samodahati pakkhipati, so puggalo sīghaṃ aññaṃ gantukāmo pādakajjhānacittagatikaṃ karajakāyaṃ adhiṭṭhahati. Kāye karajakāye sukhasaññañca sukhavihārasaññañca lahusaññañca lahugamanasaññañca okkamitvā aññaṃ gamaneyyaṃ icchitaṭṭhānaṃ ekacittakkhaṇeneva ca gantvā upasampajja viharati. Idaṃ ‘‘so’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ ‘‘cattārome’’tiādikaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca. (4)
൧൧൪. യം സബ്ബഞ്ഞുതഞാണം ലോകുത്തരം ലോകം ഉത്തരിത്വാ അഭിഭവിത്വാ ഠിതം, യേന സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണേന ഭഗവാ ‘‘സബ്ബഞ്ഞൂ’’തി വുച്ചതി, തസ്സ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസ്സ പരിഹാനം നത്ഥി, തം സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം സബ്ബകാലേ ജാനിതും ആവജ്ജനകാലേ പവത്തതീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘യം ത’’ന്തിആദികം ഞാണേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേനപി പവത്തനതോ ഞാണം നാമ.
114. Yaṃ sabbaññutañāṇaṃ lokuttaraṃ lokaṃ uttaritvā abhibhavitvā ṭhitaṃ, yena sabbaññutaññāṇena bhagavā ‘‘sabbaññū’’ti vuccati, tassa sabbaññutaññāṇassa parihānaṃ natthi, taṃ sabbaññutaññāṇaṃ sabbakāle jānituṃ āvajjanakāle pavattatīti yojanā. Idaṃ ‘‘yaṃ ta’’ntiādikaṃ ñāṇe atthe vācakañāpakabhāvenapi pavattanato ñāṇaṃ nāma.
യായ നിബ്ബാനഗാമിനിയാ മഗ്ഗപഞ്ഞായ ജാതിമരണസങ്ഖയം പജാനാതി, സാ നിബ്ബാനഗാമിനീ മഗ്ഗപഞ്ഞാ സബ്ബാഹി ലോകിയാഹി പഞ്ഞാഹി സേട്ഠാ പസത്ഥാതി യോജനാ. ഇദം ‘‘പഞ്ഞാ ഹീ’’തിആദികം വുത്തനയേന ഞാണം നാമ.
Yāya nibbānagāminiyā maggapaññāya jātimaraṇasaṅkhayaṃ pajānāti, sā nibbānagāminī maggapaññā sabbāhi lokiyāhi paññāhi seṭṭhā pasatthāti yojanā. Idaṃ ‘‘paññā hī’’tiādikaṃ vuttanayena ñāṇaṃ nāma.
‘‘ധോതക, വോ തുമ്ഹാകം സന്തിം അഹം കിത്തയിസ്സാമീ’’തി ഭഗവാ അവോച. ‘‘ദിട്ഠേ ധമ്മേ ദുക്ഖാദിധമ്മേ വാ അത്തഭാവേ വാ സതോ അനിച്ചാനുപസ്സനാദിസതിസമ്പന്നോ ഹുത്വാ ചരം ചരന്തോ യോഗാവചരോ അനീതിഹം യം സന്തിം യം നിബ്ബാനം അരിയമഗ്ഗേന വിദിത്വാ ലോകേ സംസാരലോകേ വിസത്തികം വിസപ്പകം തണ്ഹം തരേ തരേയ്യാ’’തി ഭഗവാ അവോച.
‘‘Dhotaka, vo tumhākaṃ santiṃ ahaṃ kittayissāmī’’ti bhagavā avoca. ‘‘Diṭṭhe dhamme dukkhādidhamme vā attabhāve vā sato aniccānupassanādisatisampanno hutvā caraṃ caranto yogāvacaro anītihaṃ yaṃ santiṃ yaṃ nibbānaṃ ariyamaggena viditvā loke saṃsāraloke visattikaṃ visappakaṃ taṇhaṃ tare tareyyā’’ti bhagavā avoca.
ധോതകോ ഭഗവന്തം വദതി ‘‘മഹേസി മഹന്തേ സീലക്ഖന്ധാദീ ഏസനസീല, ഗോതമ, സതോ ‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’തിആദിസരണസമ്പന്നോ ഹുത്വാ ചരം ചരന്തോ യോഗാവചരോ ഉത്തമം യം സന്തിം യം നിബ്ബാനം അരിയമഗ്ഗേന വിദിത്വാ ലോകേ സംസാരലോകേ വിസത്തികം തണ്ഹം തരേ തരേയ്യാതി തഞ്ച വചനം തഞ്ച സന്തിം നിബ്ബാനം അഹം അഭിനന്ദാമി അഭിപത്ഥയാമി, മഹേസി ത്വം, യഞ്ച സമ്പജാനാസീ’’തി ധോതകോ ഭഗവന്തം വദതി.
Dhotako bhagavantaṃ vadati ‘‘mahesi mahante sīlakkhandhādī esanasīla, gotama, sato ‘sabbe saṅkhārā aniccā’tiādisaraṇasampanno hutvā caraṃ caranto yogāvacaro uttamaṃ yaṃ santiṃ yaṃ nibbānaṃ ariyamaggena viditvā loke saṃsāraloke visattikaṃ taṇhaṃ tare tareyyāti tañca vacanaṃ tañca santiṃ nibbānaṃ ahaṃ abhinandāmi abhipatthayāmi, mahesi tvaṃ, yañca sampajānāsī’’ti dhotako bhagavantaṃ vadati.
‘‘ധോതകാ’’തി ആലപിത്വാ ഭഗവാ ധോതകം അവോച. ‘‘ഉദ്ധം അനാഗതം ഉപരി അധോ അതീതം ഹേട്ഠാ ച തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേ പച്ചുപ്പന്നം പരിതോ ച ലോകേ സംസാരലോകേ ഏതം തണ്ഹം ഭവാഭവായ ഖുദ്ദകഭവമഹന്തഭവത്ഥായ സങ്ഗോ ലഗ്ഗോതി വിദിത്വാ വിചരന്തോ ത്വം തണ്ഹം മാകാസി മാ അകാസീ’’തി ഭഗവാ ധോതകം അവോചാതി യോജനാ. ഇദം ‘‘കിത്തയിസ്സാമീ’’തിആദികം ഞേയ്യേ വിസയേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ഞേയ്യം നാമ.
‘‘Dhotakā’’ti ālapitvā bhagavā dhotakaṃ avoca. ‘‘Uddhaṃ anāgataṃ upari adho atītaṃ heṭṭhā ca tiriyañcāpi majjhe paccuppannaṃ parito ca loke saṃsāraloke etaṃ taṇhaṃ bhavābhavāya khuddakabhavamahantabhavatthāya saṅgo laggoti viditvā vicaranto tvaṃ taṇhaṃ mākāsi mā akāsī’’ti bhagavā dhotakaṃ avocāti yojanā. Idaṃ ‘‘kittayissāmī’’tiādikaṃ ñeyye visaye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñeyyaṃ nāma.
‘‘ഏത്തകമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ചതുന്നം ഭിക്ഖവേ’’തിആദി വുത്തം. ഭിക്ഖവേ, ചതുന്നം അരിയസച്ചാനം അരിയഭാവകരാനം സച്ചാനം അനനുബോധാ അബുജ്ഝനേന അപ്പടിവേധാ അപ്പടിവിജ്ഝനേന ഏവം ഇമിനാ കാരണേന മമഞ്ചേവ തുമ്ഹാകഞ്ച ദീഘമദ്ധാനം ഇദം സന്ധാവിതം സന്ധാവനം, ഇദം സംസരിതം സംസരണം അഹോസീതി, ഭിക്ഖവേ, അജ്ജ തയിദം തം ഇദം ദുക്ഖം അരിയസച്ചം മയാ അനുബുദ്ധം പടിവിദ്ധം…പേ॰… തയിദം തം ഇദം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ അരിയസച്ചം മയാ അനുബുദ്ധം പടിവിദ്ധം, മമ ഭവതണ്ഹാ ഉച്ഛിന്നാ, ഭവനേത്തി തണ്ഹാ ഖീണാ, ഇദാനി മമ പുനബ്ഭവോ നത്ഥി, ഇതി ഇദം ‘‘ചതുന്ന’’ന്തിആദികം ഭഗവാ അവോച, സുഗതോ ഇദം ‘‘ചതുന്ന’’ന്തിആദികം വത്വാ അഥാപരം ഏതം ‘‘ചതുന്ന’’ന്തിആദിഗാഥാവചനം സത്ഥാ അവോചാതി യോജേത്വാ ഗാഥായഞ്ച തഥേവ യോജനാ കാതബ്ബാ. ഇദം ‘‘ചതുന്ന’’ന്തിആദികം വുത്തനയേന ഞേയ്യം നാമ. (൫)
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘catunnaṃ bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, catunnaṃ ariyasaccānaṃ ariyabhāvakarānaṃ saccānaṃ ananubodhā abujjhanena appaṭivedhā appaṭivijjhanena evaṃ iminā kāraṇena mamañceva tumhākañca dīghamaddhānaṃ idaṃ sandhāvitaṃ sandhāvanaṃ, idaṃ saṃsaritaṃ saṃsaraṇaṃ ahosīti, bhikkhave, ajja tayidaṃ taṃ idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ mayā anubuddhaṃ paṭividdhaṃ…pe… tayidaṃ taṃ idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ mayā anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, mama bhavataṇhā ucchinnā, bhavanetti taṇhā khīṇā, idāni mama punabbhavo natthi, iti idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ bhagavā avoca, sugato idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ vatvā athāparaṃ etaṃ ‘‘catunna’’ntiādigāthāvacanaṃ satthā avocāti yojetvā gāthāyañca tatheva yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ vuttanayena ñeyyaṃ nāma. (5)
‘‘രൂപം അനിച്ചം…പേ॰… വിഞ്ഞാണം അനിച്ച’’ന്തി ഇദം സുത്തം ഞേയ്യേ രൂപാദിധമ്മേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ഞേയ്യം നാമ.
‘‘Rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ anicca’’nti idaṃ suttaṃ ñeyye rūpādidhamme vācakañāpakabhāvena pavattanato ñeyyaṃ nāma.
ഏവം ‘‘രൂപം അനിച്ച’’ന്തിആദിനാ പകാരേന ജാനം ജാനന്തോ ഏവം ‘‘രൂപം അനിച്ച’’ന്തിആദിനാ പകാരേന പസ്സം പസ്സന്തോ അരിയസാവകോ അരിയസ്സ ഭഗവതോ സാവകോ ‘‘ഇദം രൂപം അനിച്ച’’ന്തി രൂപം പസ്സതി, ‘‘അയം വേദനാ അനിച്ചാ’’തി വേദനം പസ്സതി, ‘‘അയം സഞ്ഞാ അനിച്ചാ’’തി സഞ്ഞം പസ്സതി, ‘‘ഇമേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി സങ്ഖാരേ പസ്സതി, ‘‘ഇദം വിഞ്ഞാണം അനിച്ച’’ന്തി വിഞ്ഞാണം പസ്സതി. ഇതി ഇദം സുത്തം രൂപാദിപസ്സനേ ഞാണേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ഞാണം നാമ.
Evaṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena jānaṃ jānanto evaṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena passaṃ passanto ariyasāvako ariyassa bhagavato sāvako ‘‘idaṃ rūpaṃ anicca’’nti rūpaṃ passati, ‘‘ayaṃ vedanā aniccā’’ti vedanaṃ passati, ‘‘ayaṃ saññā aniccā’’ti saññaṃ passati, ‘‘ime saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhāre passati, ‘‘idaṃ viññāṇaṃ anicca’’nti viññāṇaṃ passati. Iti idaṃ suttaṃ rūpādipassane ñāṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇaṃ nāma.
സോ ‘‘രൂപം അനിച്ച’’ന്തിആദിനാ പകാരേന പസ്സന്തോ അരിയസാവകോ രൂപേന രൂപരാഗേന പരിമുച്ചതി…പേ॰… വിഞ്ഞാണമ്ഹാ വിഞ്ഞാണരാഗമ്ഹാ പരിമുച്ചതീതി ദുക്ഖസ്മാ പരിമുച്ചതീതി അഹം വദാമീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘സോ പരിമുച്ചതീ’’തിആദികം സുത്തം ഞാണേ ച ഞേയ്യേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച ഹോതി.
So ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena passanto ariyasāvako rūpena rūparāgena parimuccati…pe… viññāṇamhā viññāṇarāgamhā parimuccatīti dukkhasmā parimuccatīti ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ ‘‘so parimuccatī’’tiādikaṃ suttaṃ ñāṇe ca ñeyye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇañca ñeyyañca hoti.
സബ്ബേ പഞ്ചക്ഖന്ധാ പച്ചയേഹി സങ്ഖരിതത്താ സങ്ഖാരാ ആദിഅന്തവന്തഭാവതോ, അനിച്ചന്തികഭാവതോ, താവകാലികഭാവതോ ച ഖണപരിത്തഭാവതോ അനിച്ചാ ഭവന്തി. ഇദം ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി സുത്തപ്പദേസവചനം വുത്തനയേന ഞേയ്യം നാമ. യദാ വിപസ്സനാകരണകാലേ പഞ്ഞായ വിപസ്സനാപഞ്ഞായ പസ്സതി അനിച്ചതാദികം പസ്സതി. ഇദം ‘‘യദാ പഞ്ഞായ പസ്സതീ’’തി സുത്തപ്പദേസവചനം ഞാണം നാമ. അഥ പസ്സനക്ഖണേ ദുക്ഖേ പഞ്ചക്ഖന്ധേ വിപസ്സകോ നിബ്ബിന്ദതി, നിബ്ബിന്ദന്തോ പുഗ്ഗലോ ദുക്ഖാദിജാനനാദിവസേന ചത്താരി സച്ചാനി പടിവിജ്ഝതി, ഏസോ ചതുസച്ചപടിവേധോ വിസുദ്ധിയാ വിസുദ്ധത്ഥായ മഗ്ഗോതി. ഇദം ‘‘അഥാ’’തിആദികം സുത്തപ്പദേസവചനം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച ഹോതി.
Sabbe pañcakkhandhā paccayehi saṅkharitattā saṅkhārā ādiantavantabhāvato, aniccantikabhāvato, tāvakālikabhāvato ca khaṇaparittabhāvato aniccā bhavanti. Idaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti suttappadesavacanaṃ vuttanayena ñeyyaṃ nāma. Yadā vipassanākaraṇakāle paññāya vipassanāpaññāya passati aniccatādikaṃ passati. Idaṃ ‘‘yadā paññāya passatī’’ti suttappadesavacanaṃ ñāṇaṃ nāma. Atha passanakkhaṇe dukkhe pañcakkhandhe vipassako nibbindati, nibbindanto puggalo dukkhādijānanādivasena cattāri saccāni paṭivijjhati, eso catusaccapaṭivedho visuddhiyā visuddhatthāya maggoti. Idaṃ ‘‘athā’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñāṇañca ñeyyañca hoti.
സോണാതി സോണം ആലപതി. സമണാ ബാഹിരകസമണാ ബ്രാഹ്മണാ ജാതിബ്രാഹ്മണാ അനിച്ചേന രൂപേന, ദുക്ഖേന രൂപേന, വിപരിണാമധമ്മേന രൂപേന ‘‘അഹം പരേഹി സേയ്യോ ഉത്തമോ അസ്മീ’’തി വാ സമനുപസ്സന്തി, ‘‘അഹം പരേന സദിസോ സമാനോ അസ്മീ’’തി വാ സമനുപസ്സന്തി, ‘‘അഹം പരതോ ഹീനോ ലാമകോ അസ്മീ’’തി വാ സമനുപസ്സന്തി, യഥാഭൂതസ്സ അദസ്സനാ അഞ്ഞത്ര വജ്ജേത്വാ അഞ്ഞം കിം നാമ കാരണം സിയാ, യഥാഭൂതം അദസ്സനതോ താവ സമനുപസ്സനസ്സ അഞ്ഞം കാരണം നത്ഥി, യഥാഭൂതം അദസ്സനമേവ കാരണന്തി വേദിതബ്ബം. ‘‘അനിച്ചായ വേദനായാ’’തിആദീസുപി ഇമിനാ വുത്തനയേന വുത്തനയാനുസാരേന യോജനാ കാതബ്ബാ. ഇദം ‘‘യേ ഹി കേചീ’’തിആദികം സുത്തപ്പദേസവചനം ഞേയ്യം നാമ. ‘‘യേ ച ഖോ കേചീ’’തിആദികോ സുക്കപക്ഖോ പന വുത്തവിപരിയായേന വേദിതബ്ബോ. ഇദം ‘‘യേ ച ഖോ’’തിആദികം സുത്തപ്പദേസവചനം ഞാണം നാമ. ഇദം ‘‘യേ ഹി കേചീ’’തിആദികം സുത്തം ഞാണേ ച ഞേയ്യേ ച അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച ഹോതി. (൬)
Soṇāti soṇaṃ ālapati. Samaṇā bāhirakasamaṇā brāhmaṇā jātibrāhmaṇā aniccena rūpena, dukkhena rūpena, vipariṇāmadhammena rūpena ‘‘ahaṃ parehi seyyo uttamo asmī’’ti vā samanupassanti, ‘‘ahaṃ parena sadiso samāno asmī’’ti vā samanupassanti, ‘‘ahaṃ parato hīno lāmako asmī’’ti vā samanupassanti, yathābhūtassa adassanā aññatra vajjetvā aññaṃ kiṃ nāma kāraṇaṃ siyā, yathābhūtaṃ adassanato tāva samanupassanassa aññaṃ kāraṇaṃ natthi, yathābhūtaṃ adassanameva kāraṇanti veditabbaṃ. ‘‘Aniccāya vedanāyā’’tiādīsupi iminā vuttanayena vuttanayānusārena yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñeyyaṃ nāma. ‘‘Ye ca kho kecī’’tiādiko sukkapakkho pana vuttavipariyāyena veditabbo. Idaṃ ‘‘ye ca kho’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñāṇaṃ nāma. Idaṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādikaṃ suttaṃ ñāṇe ca ñeyye ca atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇañca ñeyyañca hoti. (6)
നാനാവിധം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച സാസനപട്ഠാനസുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം ദസ്സന’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം ദസ്സന’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു ലോകിയാദീസു അട്ഠവീസതിവിധേസു സാസനപട്ഠാനേസു സുത്തേസു കതമം സുത്തം ദസ്സനം നാമാതി പുച്ഛതി.
Nānāvidhaṃ ñāṇañca ñeyyañca sāsanapaṭṭhānasuttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ dassana’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ dassana’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu lokiyādīsu aṭṭhavīsatividhesu sāsanapaṭṭhānesu suttesu katamaṃ suttaṃ dassanaṃ nāmāti pucchati.
൧൧൫. ഗമ്ഭീരപഞ്ഞേന സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധേന സുദേസിതാനി സങ്ഖേപവിത്ഥാരാദീഹി തേഹി തേഹി നയേഹി സുട്ഠു ദേസിതാനി അരിയസച്ചാനി യേ ഭാവിതഭാവനാ അരിയപുഗ്ഗലാ പഞ്ഞാഓഭാസേന വിഭാവയന്തി, തേ ഭാവിതഭാവനാ അരിയപുഗ്ഗലാ ദേവരജ്ജചക്കവത്തിരജ്ജാദിപമാദട്ഠാനം ആഗമ്മ ഭുസം പമത്താ കിഞ്ചാപി ഹോന്തി, തഥാപി തേ ഭാവിതഭാവനാ അരിയപുഗ്ഗലാ സോതാപത്തിമഗ്ഗഞാണേന അഭിസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണസ്സ നിരോധേന അട്ഠമഭവാദീസു ഉപ്പജ്ജനാരഹാനം നാമരൂപാനം നിരുദ്ധത്താ അട്ഠമക്ഖത്തുവസേന അട്ഠമം ഭവം ന ആദിയന്തീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘യേ അരിയസച്ചാനീ’’തിആദികം സുത്തം ദസ്സനേ പഠമമഗ്ഗഞാണേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ദസ്സനം നാമ.
115.Gambhīrapaññena sabbaññubuddhena sudesitāni saṅkhepavitthārādīhi tehi tehi nayehi suṭṭhu desitāni ariyasaccāni ye bhāvitabhāvanā ariyapuggalā paññāobhāsena vibhāvayanti, te bhāvitabhāvanā ariyapuggalā devarajjacakkavattirajjādipamādaṭṭhānaṃ āgamma bhusaṃ pamattā kiñcāpi honti, tathāpi te bhāvitabhāvanā ariyapuggalā sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena aṭṭhamabhavādīsu uppajjanārahānaṃ nāmarūpānaṃ niruddhattā aṭṭhamakkhattuvasena aṭṭhamaṃ bhavaṃ na ādiyantīti yojanā. Idaṃ ‘‘ye ariyasaccānī’’tiādikaṃ suttaṃ dassane paṭhamamaggañāṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato dassanaṃ nāma.
നഗരദ്വാരബാഹഥിരകരണത്ഥം ഉമ്മാരബ്ഭന്തരേ പഥവിയം അട്ഠഹത്ഥദസഹത്ഥപ്പമാണം ആവാടം ഖണിത്വാ തസ്മിം ആവാടേ ഉസ്സാപിതത്താ പഥവിസ്സിതോ പഥവിനിസ്സിതോ അന്തോപഥവിനിസ്സിതോ ഇന്ദഖീലോ സാരദാരുമയോ ഥമ്ഭോ ചതുബ്ഭി ചതൂഹി ദിസാഹി ആഗതേഹി വാതേഹി മഹാവാതേഹി അസമ്പകമ്പിയോ സമ്പകമ്പിതും അസക്കുണേയ്യോ സിയാ യഥാ, യോ സപ്പുരിസോ അരിയസച്ചാനി അവേച്ച പസ്സതി, തം സപ്പുരിസം സബ്ബതിത്ഥിയവാദവാതേഹി അസമ്പകമ്പിയത്താ തഥൂപമം അഹം വദാമീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘യഥിന്ദഖീലോ’’തിആദികം സുത്തം വുത്തനയേന ദസ്സനം നാമ.
Nagaradvārabāhathirakaraṇatthaṃ ummārabbhantare pathaviyaṃ aṭṭhahatthadasahatthappamāṇaṃ āvāṭaṃ khaṇitvā tasmiṃ āvāṭe ussāpitattā pathavissito pathavinissito antopathavinissito indakhīlo sāradārumayo thambho catubbhi catūhi disāhi āgatehi vātehi mahāvātehi asampakampiyo sampakampituṃ asakkuṇeyyo siyā yathā, yo sappuriso ariyasaccāni avecca passati, taṃ sappurisaṃ sabbatitthiyavādavātehi asampakampiyattā tathūpamaṃ ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ ‘‘yathindakhīlo’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena dassanaṃ nāma.
ഭിക്ഖവേ, ചതൂഹി സോതാപത്തിയങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അരിയസാവകോ അരിയസ്സ ഭഗവതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സാവകോ ആചിക്ഖിതും ആകങ്ഖമാനോ ഹുത്വാ അത്തനാവ സയമേവ അത്താനം ബ്യാകരേയ്യ ‘‘ഭോ, മമ അത്ത അഹം ഇദാനി ഖീണനിരയോ അമ്ഹി, ഖീണതിരച്ഛാനയോനി അമ്ഹി…പേ॰…. ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സാമീ’’തി ബ്യാകരേയ്യ. ചതുരങ്ഗസരൂപം ദസ്സേതും ‘‘കതമേഹി ചതൂഹീ’’തിആദി വുത്തം. ഇദം ‘‘ചതൂഹീ’’തിആദികം ദസ്സനം നാമ.
Bhikkhave, catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ariyassa bhagavato sammāsambuddhassa sāvako ācikkhituṃ ākaṅkhamāno hutvā attanāva sayameva attānaṃ byākareyya ‘‘bho, mama atta ahaṃ idāni khīṇanirayo amhi, khīṇatiracchānayoni amhi…pe…. dukkhassantaṃ karissāmī’’ti byākareyya. Caturaṅgasarūpaṃ dassetuṃ ‘‘katamehi catūhī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘catūhī’’tiādikaṃ dassanaṃ nāma.
നാനാവിധം ദസ്സനം നിദ്ധാരിതം, ‘‘കതമാ ഭാവനാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമാ ഭാവനാ’’തിആദി വുത്തം.
Nānāvidhaṃ dassanaṃ niddhāritaṃ, ‘‘katamā bhāvanā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamā bhāvanā’’tiādi vuttaṃ.
ഇധ സാസനേ യസ്സ അരിയസാവകസ്സ അജ്ഝത്തം കാമഭവേ നിബ്ബത്താപകാനം ഓരമ്ഭാഗിയസംയോജനാനം പജഹനവസേന ച ബഹിദ്ധാ രൂപാരൂപഭവേസു നിബ്ബത്താപകാനം ഉദ്ധമ്ഭാഗിയസംയോജനാനം പജഹനവസേന ച ഇന്ദ്രിയാനി സദ്ധിന്ദ്രിയാദീനി ഇന്ദ്രിയാനി സുഭാവിതാനി അരിയമഗ്ഗഭാവനാവസേന സുട്ഠു ഭാവിതാനി ഭവന്തി, ഭാവിതോ ഭാവിതമഗ്ഗോ സ ദന്തോ സോ അരിയസാവകോ ഇമം ലോകഞ്ച പരം ലോകഞ്ച നിബ്ബിജ്ഝ നിബ്ബിജ്ഝിത്വാ പടിവിജ്ഝിത്വാ കാലം മരണകാലേ , കാലംകിരിയം വാ കങ്ഖതി പത്ഥേതീതി യോജനാ. അയം ‘‘യസ്സിന്ദ്രിയാനീ’’തിആദികാ പാളി ഭാവനായ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ഭാവനാ നാമ.
Idha sāsane yassa ariyasāvakassa ajjhattaṃ kāmabhave nibbattāpakānaṃ orambhāgiyasaṃyojanānaṃ pajahanavasena ca bahiddhā rūpārūpabhavesu nibbattāpakānaṃ uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ pajahanavasena ca indriyāni saddhindriyādīni indriyāni subhāvitāni ariyamaggabhāvanāvasena suṭṭhu bhāvitāni bhavanti, bhāvito bhāvitamaggo sa danto so ariyasāvako imaṃ lokañca paraṃ lokañca nibbijjha nibbijjhitvā paṭivijjhitvā kālaṃ maraṇakāle , kālaṃkiriyaṃ vā kaṅkhati patthetīti yojanā. Ayaṃ ‘‘yassindriyānī’’tiādikā pāḷi bhāvanāya vācakañāpakabhāvena pavattanato bhāvanā nāma.
ധമ്മപദാനി ഝാനവിപസ്സനാമഗ്ഗഫലനിബ്ബാനധമ്മകോട്ഠാസാനി. അനഭിജ്ഝാ ധമ്മപദം അനഭിജ്ഝാസീസേന അധിഗതഝാനവിപസ്സനാമഗ്ഗനിബ്ബാനധമ്മപദം കോട്ഠാസം. ഏസ നയോ സേസേസുപി. അയം ‘‘ചത്താരിമാനീ’’തിആദികാ പാളി വുത്തനയേന ഭാവനാ നാമ. (൭)
Dhammapadāni jhānavipassanāmaggaphalanibbānadhammakoṭṭhāsāni. Anabhijjhā dhammapadaṃ anabhijjhāsīsena adhigatajhānavipassanāmagganibbānadhammapadaṃ koṭṭhāsaṃ. Esa nayo sesesupi. Ayaṃ ‘‘cattārimānī’’tiādikā pāḷi vuttanayena bhāvanā nāma. (7)
ദേവപുത്ത ഛിന്ദന്തോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ച ഓരമ്ഭാഗിയസംയോജനാനി ഹേട്ഠാ മഗ്ഗത്തയേന ഛിന്ദേ ഛിന്ദേയ്യ, പജഹന്തോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ച ഉദ്ധമ്ഭാഗിയസംയോജനാനി അരഹത്തമഗ്ഗേന ജഹേ പജഹേയ്യ, ഭാവയന്തോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ച സദ്ധിന്ദ്രിയാദീനി ച ഉത്തരി ഭാവയേ ഭാവേയ്യ. പഞ്ചസങ്ഗാതിഗോ രാഗസങ്ഗദോസസങ്ഗമോഹസങ്ഗമാനസങ്ഗദിട്ഠിസങ്ഗാതിഗോ ഭിക്ഖു ഓഘതിണ്ണോതി കാമോഘഭവോഘദിട്ഠോഘഅവിജ്ജോഘതിണ്ണോതി വുച്ചതി കഥീയതീതി യോജനാ. ‘‘പഞ്ച ഛിന്ദേ പഞ്ച ജഹേ’’തി ഇദം വചനം ദസ്സനം നാമ. ‘‘പഞ്ച ചുത്തരി…പേ॰… വുച്ചതീ’’തി അയം പാളി ഭാവനാ നാമ. ഇദം ‘‘പഞ്ചാ’’തിആദികം സുത്തം ദസ്സനഞ്ച ഭാവനാ ച ഹോതി.
Devaputta chindanto puggalo pañca orambhāgiyasaṃyojanāni heṭṭhā maggattayena chinde chindeyya, pajahanto puggalo pañca uddhambhāgiyasaṃyojanāni arahattamaggena jahe pajaheyya, bhāvayanto puggalo pañca saddhindriyādīni ca uttari bhāvaye bhāveyya. Pañcasaṅgātigo rāgasaṅgadosasaṅgamohasaṅgamānasaṅgadiṭṭhisaṅgātigo bhikkhu oghatiṇṇoti kāmoghabhavoghadiṭṭhoghaavijjoghatiṇṇoti vuccati kathīyatīti yojanā. ‘‘Pañca chinde pañca jahe’’ti idaṃ vacanaṃ dassanaṃ nāma. ‘‘Pañca cuttari…pe… vuccatī’’ti ayaṃ pāḷi bhāvanā nāma. Idaṃ ‘‘pañcā’’tiādikaṃ suttaṃ dassanañca bhāvanā ca hoti.
‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ’’തിആദീസു യോജനാ പാകടാ. (൮)
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave’’tiādīsu yojanā pākaṭā. (8)
൧൧൬. ‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണം…പേ॰… ബുദ്ധാന സാസന’’ന്തി ഇദം സുത്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ വചനഭാവതോ സകവചനം നാമ. അത്ഥോ ഹേട്ഠാ വുത്തോവ.
116. ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… buddhāna sāsana’’nti idaṃ suttaṃ sammāsambuddhassa vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma. Attho heṭṭhā vuttova.
ഭിക്ഖവേ, ബാലസ്സ ബാലലക്ഖണാനി ബാലഉപലക്ഖണകാരണാനി ബാലനിമിത്താനി ‘‘അയം ബാലോ’’തി ഗഹണകാരണാനി ബാലാപദാനാനി ബാലസ്സ അപദാനാനി പോരാണാനി വിരുള്ഹാനി കമ്മാനി യേഹി ബാലലക്ഖണാദീഹി ബാലം ‘‘ബാലോ’’തി പരേ പണ്ഡിതാ സഞ്ജാനന്തി, ഇമാനി ബാലലക്ഖണാനി മയാ വുച്ചമാനാനി തീണി. കതമാനി തീണി? ഭിക്ഖവേ, ബാലോ ദുച്ചിന്തിതചിന്തീ ച ദുച്ചിന്തിതം അഭിജ്ഝാബ്യാപാദമിച്ഛാദസ്സനം ചിന്തീ ച ഹോതി, ദുബ്ഭാസിതഭാസീ ദുബ്ഭാസിതം മുസാവാദാദിം ഭാസീ ച ഹോതി. ദുക്കടകമ്മകാരീ ച ദുക്കടം പാണാതിപാതാദികമ്മം കാരീ ച ഹോതി. ഭിക്ഖവേ, ബാലസ്സ…പേ॰… ബാലാപദാനാനി ഇമിനാ മയാ വുത്താനി തീണി ഖോ ഭവന്തി. സുക്കപക്ഖോ പന വുത്തവിപരിയായേന വേദിതബ്ബോ. ഇദം ‘‘തീണിമാനി ഭിക്ഖവേ’’തിആദികം വചനം സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ വചനഭാവതോ സകവചനം നാമ.
Bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālaupalakkhaṇakāraṇāni bālanimittāni ‘‘ayaṃ bālo’’ti gahaṇakāraṇāni bālāpadānāni bālassa apadānāni porāṇāni viruḷhāni kammāni yehi bālalakkhaṇādīhi bālaṃ ‘‘bālo’’ti pare paṇḍitā sañjānanti, imāni bālalakkhaṇāni mayā vuccamānāni tīṇi. Katamāni tīṇi? Bhikkhave, bālo duccintitacintī ca duccintitaṃ abhijjhābyāpādamicchādassanaṃ cintī ca hoti, dubbhāsitabhāsī dubbhāsitaṃ musāvādādiṃ bhāsī ca hoti. dukkaṭakammakārī ca dukkaṭaṃ pāṇātipātādikammaṃ kārī ca hoti. Bhikkhave, bālassa…pe… bālāpadānāni iminā mayā vuttāni tīṇi kho bhavanti. Sukkapakkho pana vuttavipariyāyena veditabbo. Idaṃ ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādikaṃ vacanaṃ sammāsambuddhassa vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma.
പഥവീസമോ വിത്ഥതോ സമ്ബോധോ നാമ നത്ഥി. പാതം വുട്ഠം ഉദകം ആഭുസോ ലാഭി ഗണ്ഹാതീതി പാതാലോ, പാതാലേന സമോ പാതാലസമോ നിന്നോ ന വിജ്ജതി. മേരുസമോ ഉന്നതോ നത്ഥി, ചക്കവത്തിസദിസോ പോരിസോ നത്ഥീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘പഥവീസമോ’’തിആദികം വചനം പരസ്സ ദേവസ്സ വചനഭാവതോ പരവചനം ഹോതി.
Pathavīsamo vitthato sambodho nāma natthi. Pātaṃ vuṭṭhaṃ udakaṃ ābhuso lābhi gaṇhātīti pātālo, pātālena samo pātālasamo ninno na vijjati. Merusamo unnato natthi, cakkavattisadiso poriso natthīti yojanā. Idaṃ ‘‘pathavīsamo’’tiādikaṃ vacanaṃ parassa devassa vacanabhāvato paravacanaṃ hoti.
‘‘ദേവാനം ഇന്ദ, തവ സുഭാസിതേന ജയോ ഹോതീ’’തി വത്വാ ‘‘വേപചിത്തി, തവ സുഭാസിതേന ജയോ ഹോതൂ’’തി വത്വാ ‘‘വേപചിത്തി, ത്വം ഗാഥം ഭണ ഭണാഹീ’’തി അവോച. ഭിക്ഖവേ, അഥ ഖോ അസുരിന്ദോ വേപചിത്തി ഇമം വുച്ചമാനം ഗാഥം അഭാസി ‘‘തേ പടിസേധകോ നോ ചേ അസ്സ നോ ചേ ഭവേയ്യ , ഏവം സതി ബാലാ ഭിയ്യോ പകുജ്ഝേയ്യും, തസ്മാ ധീരോ പണ്ഡിതോ ഭുസേന ദണ്ഡേന ബാലം നിസേധയേ’’തി.
‘‘Devānaṃ inda, tava subhāsitena jayo hotī’’ti vatvā ‘‘vepacitti, tava subhāsitena jayo hotū’’ti vatvā ‘‘vepacitti, tvaṃ gāthaṃ bhaṇa bhaṇāhī’’ti avoca. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti imaṃ vuccamānaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘te paṭisedhako no ce assa no ce bhaveyya , evaṃ sati bālā bhiyyo pakujjheyyuṃ, tasmā dhīro paṇḍito bhusena daṇḍena bālaṃ nisedhaye’’ti.
ഗാഥായ, ഭിക്ഖവേ, അസുരിന്ദേന വേപചിത്തിനാ ഭാസിതായ അസുരാ അനുമോദിംസു, ദേവാ തുണ്ഹീ അഹേസും. ഭിക്ഖവേ, അഥ ഖോ അസുരിന്ദോ വേപചിത്തി ദേവാനം ഇന്ദം സക്കം ഏതം വചനം അവോച ‘‘ദേവാനമിന്ദ, ത്വം ഗാഥം ഭണ ഭണാഹീ’’തി ഏതം വചനം അവോച. ഭിക്ഖവേ, അഥ ഖോ ദേവാനമിന്ദോ സക്കോ ഇമം ഗാഥം അഭാസി ‘‘ബാലസ്സ പടിസേധനം പരം പച്ചത്ഥികം സങ്കുപിതം ഞത്വാ സതോ സതിമാ യോ പണ്ഡിതോ കോധതോ ഉപസമ്മതി, തസ്സ പണ്ഡിതസ്സ ഏതദേവ ഉപസമം വരന്തി അഹം മഞ്ഞേ’’തി.
Gāthāya, bhikkhave, asurindena vepacittinā bhāsitāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti devānaṃ indaṃ sakkaṃ etaṃ vacanaṃ avoca ‘‘devānaminda, tvaṃ gāthaṃ bhaṇa bhaṇāhī’’ti etaṃ vacanaṃ avoca. Bhikkhave, atha kho devānamindo sakko imaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘bālassa paṭisedhanaṃ paraṃ paccatthikaṃ saṅkupitaṃ ñatvā sato satimā yo paṇḍito kodhato upasammati, tassa paṇḍitassa etadeva upasamaṃ varanti ahaṃ maññe’’ti.
ഗാഥായ, ഭിക്ഖവേ, ദേവാനമിന്ദേന സക്കേന ഭാസിതായ ദേവാ അനുമോദിംസു, അസുരാ തുണ്ഹീ അഹേസും. ഭിക്ഖവേ, അഥ ഖോ ദേവാനമിന്ദോ സക്കോ അസുരിന്ദം വേപചിത്തിം ഏതം വചനം അവോച ‘‘വേപചിത്തി, ത്വം ഗാഥം ഭണാഹീ’’തി ഏതം വചനം അവോച. ഭിക്ഖവേ, അഥ ഖോ അസുരിന്ദോ വേപചിത്തി ഇമം ഗാഥം അഭാസി ‘‘വാസവ യദാ തിതിക്ഖതി, തദാ നം തിതിക്ഖന്തം പുഗ്ഗലം ബാലോ ‘‘അയം മേ ഭയാ തിതിക്ഖതീ’’തി മഞ്ഞതി, തിതിക്ഖായ ഏതദേവ വജ്ജം അഹം പസ്സാമി. വാസവ ഗോഗണോ പലായിനം ഗവം അജ്ഝോത്ഥരതി ഇവ, ഏവം ദുമ്മേധോ ഖമന്തം ഭിയ്യോ അജ്ഝാരുഹതി അജ്ഝോത്ഥരതി.
Gāthāya, bhikkhave, devānamindena sakkena bhāsitāya devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesuṃ. Bhikkhave, atha kho devānamindo sakko asurindaṃ vepacittiṃ etaṃ vacanaṃ avoca ‘‘vepacitti, tvaṃ gāthaṃ bhaṇāhī’’ti etaṃ vacanaṃ avoca. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti imaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘vāsava yadā titikkhati, tadā naṃ titikkhantaṃ puggalaṃ bālo ‘‘ayaṃ me bhayā titikkhatī’’ti maññati, titikkhāya etadeva vajjaṃ ahaṃ passāmi. Vāsava gogaṇo palāyinaṃ gavaṃ ajjhottharati iva, evaṃ dummedho khamantaṃ bhiyyo ajjhāruhati ajjhottharati.
ഗാഥായ, ഭിക്ഖവേ, അസുരിന്ദേന വേപചിത്തിനാ ഭാസിതായ അസുരാ അനുമോദിംസു, ദേവാ തുണ്ഹീ അഹേസും. ജായമാനേ ച ഗോയുദ്ധേ പഠമം ദ്വേയേവ ഗോണാ യുജ്ഝന്തി, ഗോഗണോ പന യാവ ഏകോ ഗോണോ ന പലായതി, താവ ഓലോകേന്തോവ തിട്ഠതി. യദാ ച ഏകോ ഗോണോ പലായതി , തദാ സബ്ബോ ഗോണോ തം പലായിനം ഗവം ഭിയ്യോ അജ്ഝോത്ഥരതീതി ഗോയുദ്ധസഭാവോ വേദിതബ്ബോ. ‘‘അഥ ഖോ’’തിആദീനം യോജനത്ഥോ പാകടോ.
Gāthāya, bhikkhave, asurindena vepacittinā bhāsitāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Jāyamāne ca goyuddhe paṭhamaṃ dveyeva goṇā yujjhanti, gogaṇo pana yāva eko goṇo na palāyati, tāva olokentova tiṭṭhati. Yadā ca eko goṇo palāyati , tadā sabbo goṇo taṃ palāyinaṃ gavaṃ bhiyyo ajjhottharatīti goyuddhasabhāvo veditabbo. ‘‘Atha kho’’tiādīnaṃ yojanattho pākaṭo.
വേപചിത്തി, യോ പുഗ്ഗലോ തിതിക്ഖതി, തം ഖമന്തം പുഗ്ഗലം ‘‘അയം മേ ഭയാ തിതിക്ഖതീ’’തി കാമം മഞ്ഞതു വാ, മാ മഞ്ഞതു വാ, തം മഞ്ഞനം നിപ്ഫലമേവ. അത്ഥാ സദത്ഥപരമാ ഭവന്തി. ഖന്ത്യാ ഖന്തിതോ ഭിയ്യോ സദത്ഥോ നാമ ന വിജ്ജതി.
Vepacitti, yo puggalo titikkhati, taṃ khamantaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ me bhayā titikkhatī’’ti kāmaṃ maññatu vā, mā maññatu vā, taṃ maññanaṃ nipphalameva. Atthā sadatthaparamā bhavanti. Khantyā khantito bhiyyo sadattho nāma na vijjati.
യോ ബലവാ സന്തോ ദുബ്ബലസ്സ ഹവേ തിതിക്ഖതീതി തസ്സ ബലവന്തസ്സ തം തിതിക്ഖനം പരമം ഖന്തിന്തി സപ്പുരിസാ ആഹു, ദുബ്ബലോ നിച്ചം ഖമതി ഏവ.
Yo balavā santo dubbalassa have titikkhatīti tassa balavantassa taṃ titikkhanaṃ paramaṃ khantinti sappurisā āhu, dubbalo niccaṃ khamati eva.
യസ്സ ബാലസ്സ ബാലബലം അത്ഥി, തസ്സ ബാലസ്സ ബാലബലം ‘‘അബല’’ന്തി സപ്പുരിസാ ആഹു, യസ്സ ധമ്മഗുത്തസ്സ യം ബലം അത്ഥി, തസ്സ ധമ്മഗുത്തസ്സ തസ്സ ബലസ്സ പടിവത്താ പടിപ്ഫരിത്വാ വത്താ ന വിജ്ജതി.
Yassa bālassa bālabalaṃ atthi, tassa bālassa bālabalaṃ ‘‘abala’’nti sappurisā āhu, yassa dhammaguttassa yaṃ balaṃ atthi, tassa dhammaguttassa tassa balassa paṭivattā paṭippharitvā vattā na vijjati.
വേപചിത്തി, യോ പുഗ്ഗലോ കുദ്ധം പഠമം കുജ്ഝന്തസ്സ പടികുജ്ഝതി, സോ പടികുജ്ഝന്തോ പുഗ്ഗലോ തേന പടികുജ്ഝനേന തസ്സ പഠമം കുജ്ഝന്തസ്സ പാപപുഗ്ഗലസ്സ പാപപുഗ്ഗലതോ പാപിയോ ഏവ പാപതരോ ഹീനതരോ ഏവ ഭവേ.
Vepacitti, yo puggalo kuddhaṃ paṭhamaṃ kujjhantassa paṭikujjhati, so paṭikujjhanto puggalo tena paṭikujjhanena tassa paṭhamaṃ kujjhantassa pāpapuggalassa pāpapuggalato pāpiyo eva pāpataro hīnataro eva bhave.
വേപചിത്തി, യോ സപ്പുരിസോ സതോ സതിമാ പരം സങ്കുപിതം ഞത്വാ പഠമം കുജ്ഝന്തസ്സ അപ്പടികുജ്ഝന്തോവ ഭവേ, സോ സപ്പുരിസോ ദുജ്ജയം സങ്ഗാമം ജേതി നാമ, അത്തനോ ച പരസ്സ ച ഉഭിന്നം അത്ഥം ചരതി നാമ.
Vepacitti, yo sappuriso sato satimā paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā paṭhamaṃ kujjhantassa appaṭikujjhantova bhave, so sappuriso dujjayaṃ saṅgāmaṃ jeti nāma, attano ca parassa ca ubhinnaṃ atthaṃ carati nāma.
അത്തനോ ച പരസ്സ ച തികിച്ഛന്താനം ഉഭിന്നം കോധോ ഉപസമ്മതി, യേ ജനാ ധമ്മസ്സ ഖന്തിധമ്മസ്സ അത്ഥേ, ചതുസച്ചധമ്മേ വാ അകോവിദാ ഭവന്തി, തേ ജനാ ഖമന്തം സപ്പുരിസം ‘‘അയം ബാലോ’’തി മഞ്ഞന്തി, തേസം അകോവിദാനം ജനാനം തം മഞ്ഞനം നിപ്ഫലന്തി.
Attano ca parassa ca tikicchantānaṃ ubhinnaṃ kodho upasammati, ye janā dhammassa khantidhammassa atthe, catusaccadhamme vā akovidā bhavanti, te janā khamantaṃ sappurisaṃ ‘‘ayaṃ bālo’’ti maññanti, tesaṃ akovidānaṃ janānaṃ taṃ maññanaṃ nipphalanti.
ഗാഥാസു, ഭിക്ഖവേ, ദേവാനമിന്ദേന സക്കേന ഭാസിതാസു ദേവാ അനുമോദിംസു, അസുരാ തുണ്ഹീ അഹേസുന്തി യോജനാ. ഇദം ‘‘ഭിയ്യോ ബാലാ’’തിആദികം വചനം സക്കവേപചിത്തീനം വചനഭാവതോ പരവചനം നാമ. (൯)
Gāthāsu, bhikkhave, devānamindena sakkena bhāsitāsu devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesunti yojanā. Idaṃ ‘‘bhiyyo bālā’’tiādikaṃ vacanaṃ sakkavepacittīnaṃ vacanabhāvato paravacanaṃ nāma. (9)
൧൧൭. പത്തം ഏതരഹി അധിഗതം യഞ്ച കാമൂപകരണം, ആയതിം പത്തബ്ബം അധിഗതം യഞ്ച കാമൂപകരണം അത്ഥി, ഏതം ഉഭയം രജാനുകിണ്ണം രാഗരജാദികിണ്ണം ഇതി ആതുരസ്സ ആതുരാനംയേവ പുഗ്ഗലാനം സന്തികേ അനുസിക്ഖതോ അനുസിക്ഖന്തസ്സ സിക്ഖാസാരാ ഹുത്വാ ഉപട്ഠഹന്തി, സീലം വതം ജീവിതം ബ്രഹ്മചരിയം ഇമേ സിക്ഖാസാരാ ഹുത്വാ ഉപട്ഠഹന്തീതി യേ ഉപട്ഠാനസാരാ പുഗ്ഗലാ സാരതോ ഗഹേത്വാ ഠിതാ. ഏത്ഥ സീലം നാമ ‘‘ന കരോമീ’’തി ഓരമണം. വതം നാമ ഭോജനകിച്ചകരണാദി. ജീവിതം നാമ ആജീവോ. ബ്രഹ്മചരിയം നാമ മേഥുനവിരതിവിസേസഭാവോ വേദിതബ്ബോ. തേസം ഉപട്ഠാനസാരാനം പുഗ്ഗലാനം അയം വാദോ ഏകോ പഠമോ അന്തോ ലാമകോ. യേ ച പുഗ്ഗലാ ‘‘കാമേസു ദോസോ നത്ഥീ’’തി ഏവംവാദിനോ ഏവംദിട്ഠിനോ ഹുത്വാ ഠിതാ, തേസം പുഗ്ഗലാനം അയം വാദോ ഏകോ ദുതിയോ അന്തോ ലാമകോ. ഇച്ചേതേ ഉഭോ അന്താ അന്തവാദാ പുഗ്ഗലാ കടസിവഡ്ഢനാ കടസിയോ ദിട്ഠിം വഡ്ഢേന്തി. ഏതേ ഉഭോ അന്തേ അത്തകിലമഥാനുയോഗേ കാമസുഖല്ലികാനുയോഗേ ഏകേ പുഗ്ഗലാ അനഭിഞ്ഞായ ഓലീയന്തി, ഏകേ പുഗ്ഗലാ അതിധാവന്തീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘യഞ്ച പത്ത’’ന്തിആദികം വചനം പരേസം പുഗ്ഗലാനം വചനഭാവതോ പരവചനം നാമ.
117.Pattaṃ etarahi adhigataṃ yañca kāmūpakaraṇaṃ, āyatiṃ pattabbaṃ adhigataṃ yañca kāmūpakaraṇaṃ atthi, etaṃ ubhayaṃ rajānukiṇṇaṃ rāgarajādikiṇṇaṃ iti āturassa āturānaṃyeva puggalānaṃ santike anusikkhato anusikkhantassa sikkhāsārā hutvā upaṭṭhahanti, sīlaṃ vataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ ime sikkhāsārā hutvā upaṭṭhahantīti ye upaṭṭhānasārā puggalā sārato gahetvā ṭhitā. Ettha sīlaṃ nāma ‘‘na karomī’’ti oramaṇaṃ. Vataṃ nāma bhojanakiccakaraṇādi. Jīvitaṃ nāma ājīvo. Brahmacariyaṃ nāma methunavirativisesabhāvo veditabbo. Tesaṃ upaṭṭhānasārānaṃ puggalānaṃ ayaṃ vādo eko paṭhamo anto lāmako. Ye ca puggalā ‘‘kāmesu doso natthī’’ti evaṃvādino evaṃdiṭṭhino hutvā ṭhitā, tesaṃ puggalānaṃ ayaṃ vādo eko dutiyo anto lāmako. Iccete ubho antā antavādā puggalā kaṭasivaḍḍhanā kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhenti. Ete ubho ante attakilamathānuyoge kāmasukhallikānuyoge eke puggalā anabhiññāya olīyanti, eke puggalā atidhāvantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yañca patta’’ntiādikaṃ vacanaṃ paresaṃ puggalānaṃ vacanabhāvato paravacanaṃ nāma.
യേ ച സമ്മാദിട്ഠിപുഗ്ഗലാ തേ ഉഭോ അന്തേ അത്തകിലമഥാനുയോഗകാമസുഖല്ലികാനുയോഗേ അഭിഞ്ഞായ തത്ര ച അന്തേ ന അഹേസും. തേന ച അഭിജാനനേന തേ ഉഭോ അന്തേ ന അമഞ്ഞിംസു, തേസം സമ്മാദിട്ഠിപുഗ്ഗലാനം വട്ടം തിവിധം വട്ടം പഞ്ഞാപനായ നത്ഥി. ഇതി ഏവം ഇദം ‘‘യേ ചാ’’തിആദികം വചനം ഭഗവതോ വചനഭാവതോ സകവചനം നാമ. അയം ഉദാനോ ‘‘യഞ്ച പത്തം…പേ॰… പഞ്ഞാപനായാ’’തി അയം ഉദാനോ വുത്തനയേന സകവചനഞ്ച പരവചനഞ്ച ഹോതി.
Ye ca sammādiṭṭhipuggalā te ubho ante attakilamathānuyogakāmasukhallikānuyoge abhiññāya tatra ca ante na ahesuṃ. Tena ca abhijānanena te ubho ante na amaññiṃsu, tesaṃ sammādiṭṭhipuggalānaṃ vaṭṭaṃ tividhaṃ vaṭṭaṃ paññāpanāya natthi. Iti evaṃ idaṃ ‘‘ye cā’’tiādikaṃ vacanaṃ bhagavato vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma. Ayaṃ udāno ‘‘yañca pattaṃ…pe… paññāpanāyā’’ti ayaṃ udāno vuttanayena sakavacanañca paravacanañca hoti.
പസേനദി നാമ കോസലോ കോസലിസ്സരോ രാജാ ഭഗവന്തം ഏതം ‘‘ഇധ മയ്ഹം…പേ॰… തേസം പിയോ അത്താ’’തി വചനം അവോച. ഭന്തേ, ഇധ രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ മയ്ഹം മമ ചേതസോ ചിത്തസ്സ ഏവം പരിവിതക്കോ ഉദപാദി, കേസം സത്താനം അത്താ പിയോ നു ഖോ, കേസം സത്താനം അത്താ അപ്പിയോ നു ഖോ ഇതി ഏതം പരിവിതക്കനം ഉദപാദി. ഭന്തേ, തസ്സ മയ്ഹം ഏതം പരിവിതക്കനം അഹോസി, യേ ച കേചി സത്താ കായേന ദുച്ചരിതം ചരന്തി ഖോ…പേ॰… മനസാ ദുച്ചരിതം ചരന്തി ഖോ, തേസം സത്താനം അത്താ അപ്പിയോ ഖോ. തേ ദുച്ചരിതം ചരന്താ സത്താ ‘‘നോ അത്താ പിയോ’’തി ഏവം കിഞ്ചാപി വദേയ്യും, അഥ ഖോ തേസം ദുച്ചരിതം ചരന്താനം സത്താനം അത്താ അപ്പിയോവ. തം കിസ്സ ഹേതു? അപ്പിയോ അപ്പിയസ്സ അനത്ഥായ യം ദുച്ചരിതം കരേയ്യ, തം ദുച്ചരിതം തേ ദുച്ചരിതം ചരന്താ സത്താ അത്തനാവ. സയമേവ. അത്തനോ അനത്ഥായ ഹി യസ്മാ കരോന്തി, തസ്മാ തേസം ദുച്ചരിതം ചരന്താനം സത്താനം അത്താ അപ്പിയോവാതി ഏതം പരിവിതക്കനം അഹോസി.
Pasenadi nāma kosalo kosalissaro rājā bhagavantaṃ etaṃ ‘‘idha mayhaṃ…pe… tesaṃ piyo attā’’ti vacanaṃ avoca. Bhante, idha rahogatassa paṭisallīnassa mayhaṃ mama cetaso cittassa evaṃ parivitakko udapādi, kesaṃ sattānaṃ attā piyo nu kho, kesaṃ sattānaṃ attā appiyo nu kho iti etaṃ parivitakkanaṃ udapādi. Bhante, tassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi, ye ca keci sattā kāyena duccaritaṃ caranti kho…pe… manasā duccaritaṃ caranti kho, tesaṃ sattānaṃ attā appiyo kho. Te duccaritaṃ carantā sattā ‘‘no attā piyo’’ti evaṃ kiñcāpi vadeyyuṃ, atha kho tesaṃ duccaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā appiyova. Taṃ kissa hetu? Appiyo appiyassa anatthāya yaṃ duccaritaṃ kareyya, taṃ duccaritaṃ te duccaritaṃ carantā sattā attanāva. sayameva. Attano anatthāya hi yasmā karonti, tasmā tesaṃ duccaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā appiyovāti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi.
ഭന്തേ , യേ ച കേചി സത്താ കായേന സുചരിതം ചരന്തി ഖോ…പേ॰… മനസാ സുചരിതം ചരന്തി ഖോ, തേസം സുചരിതം ചരന്താനം സത്താനം അത്താ പിയോ ഖോ, തേ സുചരിതം ചരന്താ സത്താ ‘‘നോ അത്താ അപ്പിയോ’’തി ഏവം കിഞ്ചാപി വദേയ്യും, അഥ ഖോ തേസം സുചരിതം ചരന്താനം സത്താനം അത്താ പിയോവ. തം കിസ്സ ഹേതു? പിയോ പിയസ്സ അത്ഥായ യം സുചരിതം ചരേയ്യ, തം സുചരിതം തേ സുചരിതം ചരന്താ സത്താ അത്തനാവ സയമേവ അത്തനോ അത്ഥായ ഹി യസ്മാ കരോന്തി , തസ്മാ തേസം സുചരിതം ചരന്താനം സത്താനം അത്താ പിയോവാതി ഏതം പരിവിതക്കനം അഹോസി. ഏതം വചനം അവോചാതി യോജനാ.
Bhante , ye ca keci sattā kāyena sucaritaṃ caranti kho…pe… manasā sucaritaṃ caranti kho, tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyo kho, te sucaritaṃ carantā sattā ‘‘no attā appiyo’’ti evaṃ kiñcāpi vadeyyuṃ, atha kho tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyova. Taṃ kissa hetu? Piyo piyassa atthāya yaṃ sucaritaṃ careyya, taṃ sucaritaṃ te sucaritaṃ carantā sattā attanāva sayameva attano atthāya hi yasmā karonti , tasmā tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyovāti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Etaṃ vacanaṃ avocāti yojanā.
‘‘ഏവമേതം മഹാരാജാ’’തി വചനം പഠമം വത്വാ ‘‘യേ ഹി കേചീ’’തിആദികേ ഭഗവതോ വുത്തവചനേപി യോജനാ തഥേവ കാതബ്ബാ.
‘‘Evametaṃ mahārājā’’ti vacanaṃ paṭhamaṃ vatvā ‘‘ye hi kecī’’tiādike bhagavato vuttavacanepi yojanā tatheva kātabbā.
ഗാഥാസു പന യോ പണ്ഡിതോ അത്താനം ‘‘പിയ’’ന്തി ചേ ജഞ്ഞാ, ഏവം സതി സോ പണ്ഡിതോ നം അത്താനം പാപേന കമ്മേന ന സംയുജേ ന സംയോജേയ്യ, തം വചനം ഹി സച്ചം പിയം അത്താനം സുലഭം ന ഹോതി, ദുക്കടകാരിനാ സുഖം സുലഭം ന ഹോതി.
Gāthāsu pana yo paṇḍito attānaṃ ‘‘piya’’nti ce jaññā, evaṃ sati so paṇḍito naṃ attānaṃ pāpena kammena na saṃyuje na saṃyojeyya, taṃ vacanaṃ hi saccaṃ piyaṃ attānaṃ sulabhaṃ na hoti, dukkaṭakārinā sukhaṃ sulabhaṃ na hoti.
അന്തകേന മച്ചുനാ അധിപന്നസ്സ മാനുസം ഭവം ജഹതോ പജഹന്തസ്സ തസ്സ മരണമുഖേ ഠിതസ്സ സത്തസ്സ കിം സകം ഹോതി, മരണമുഖേ ഠിതോ സോ സത്തോ കിഞ്ച ആദായ പരലോകം ഗച്ഛതി, ഛായാ ഗച്ഛന്തം സത്തം അനപായിനീ ഇവ, ഏവം അസ്സ പരലോകഗതസ്സ സത്തസ്സ കിഞ്ച അനുഗം ഹോതി.
Antakena maccunā adhipannassa mānusaṃ bhavaṃ jahato pajahantassa tassa maraṇamukhe ṭhitassa sattassa kiṃ sakaṃ hoti, maraṇamukhe ṭhito so satto kiñca ādāya paralokaṃ gacchati, chāyā gacchantaṃ sattaṃ anapāyinī iva, evaṃ assa paralokagatassa sattassa kiñca anugaṃ hoti.
ഇതി ഭഗവാ ഏവം പുച്ഛതി, പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഉഭോ’’തിആദിവിസ്സജ്ജനവചനഞ്ച ആഹ. ഇധ ലോകേ യോ മച്ചോ യം പുഞ്ഞഞ്ച യം പാപഞ്ച ഉഭോ കമ്മേ കുരുതേ കരോതി, തസ്സ പരലോകഗതസ്സ മച്ചസ്സ തം പുഞ്ഞപാപദ്വയം സകം ഹോതി. പരലോകം ഗതോ മച്ചോ തംവ പുഞ്ഞപാപദ്വയം ആദായ പരലോകം ഗച്ഛതി, ഛായാ ഗച്ഛന്തം സത്തം അനപായിനീ ഇവ, ഏവം അസ്സ പരലോകഗതസ്സ മച്ചസ്സ തംവ പുഞ്ഞപാപദ്വയം അനുഗം ഹോതി.
Iti bhagavā evaṃ pucchati, pucchitvā ‘‘ubho’’tiādivissajjanavacanañca āha. Idha loke yo macco yaṃ puññañca yaṃ pāpañca ubho kamme kurute karoti, tassa paralokagatassa maccassa taṃ puññapāpadvayaṃ sakaṃ hoti. Paralokaṃ gato macco taṃva puññapāpadvayaṃ ādāya paralokaṃ gacchati, chāyā gacchantaṃ sattaṃ anapāyinī iva, evaṃ assa paralokagatassa maccassa taṃva puññapāpadvayaṃ anugaṃ hoti.
തസ്മാ പണ്ഡിതോ സമ്പരായികം സമ്പരായേ ഫലനിബ്ബത്താപകം കല്യാണം നിചയം നിചയന്തോ ഹുത്വാ കരേയ്യ. പാണിനം പരലോകസ്മിം പുഞ്ഞാനി പതിട്ഠാ ഹോന്തി, ഇതി ഭഗവാ ആഹാതി യോജനാ കാതബ്ബാ. ഇദം ‘‘രാജാ പസേനദീ’’തിആദികം സുത്തം കോസലരഞ്ഞോ വചനഭാവതോ പരവചനം ഹോതി. ‘‘ഏവമേതം , മഹാരാജ, ഏവമേതം മഹാരാജാ’’തിആദികാ അനുഗീതി ഭഗവതോ വചനഭാവതോ സകവചനം ഹോതി. ഇദം ദ്വയം വചനം സകവചനഞ്ച പരവചനഞ്ച ഹോതി. (൧൦)
Tasmā paṇḍito samparāyikaṃ samparāye phalanibbattāpakaṃ kalyāṇaṃ nicayaṃ nicayanto hutvā kareyya. Pāṇinaṃ paralokasmiṃ puññāni patiṭṭhā honti, iti bhagavā āhāti yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘rājā pasenadī’’tiādikaṃ suttaṃ kosalarañño vacanabhāvato paravacanaṃ hoti. ‘‘Evametaṃ , mahārāja, evametaṃ mahārājā’’tiādikā anugīti bhagavato vacanabhāvato sakavacanaṃ hoti. Idaṃ dvayaṃ vacanaṃ sakavacanañca paravacanañca hoti. (10)
൧൧൮. പഞ്ഹേ പുച്ഛിതേ ഇദം ദുക്ഖസച്ചം അഭിഞ്ഞേയ്യം, ഇദം സമുദയസച്ചം പഹാതബ്ബം, ഇദം മഗ്ഗസച്ചം ഭാവേതബ്ബം, ഇദം നിരോധസച്ചം, ഫലം വാ സച്ഛികാതബ്ബം, ഇമേ കുസലാകുസലാ ധമ്മാ ഏവം കുസലാകുസലഭാവേന ഗഹിതാ അനവജ്ജസാവജ്ജഭാവേന വാ ഗഹിതാ സുഖവിപാകദുക്ഖവിപാകഭാവേന വാ ഗഹിതാ , ഇദം ഇട്ഠവിപാകം ഇദം അനിട്ഠവിപാകം ഫലം നിബ്ബത്തയഇതി ഏവംഗഹിതാനം തേസം കുസലാകുസലധമ്മാനം അയം വുഡ്ഢി അത്ഥോ, അയം ഹാനി അത്ഥോതി. ഇതി ഇദം ‘‘പഞ്ഹേ പുച്ഛിതേ’’തിആദികം സുത്തം വിസ്സജ്ജനീയേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ വിസ്സജ്ജനീയം നാമ.
118. Pañhe pucchite idaṃ dukkhasaccaṃ abhiññeyyaṃ, idaṃ samudayasaccaṃ pahātabbaṃ, idaṃ maggasaccaṃ bhāvetabbaṃ, idaṃ nirodhasaccaṃ, phalaṃ vā sacchikātabbaṃ, ime kusalākusalā dhammā evaṃ kusalākusalabhāvena gahitā anavajjasāvajjabhāvena vā gahitā sukhavipākadukkhavipākabhāvena vā gahitā, idaṃ iṭṭhavipākaṃ idaṃ aniṭṭhavipākaṃ phalaṃ nibbattayaiti evaṃgahitānaṃ tesaṃ kusalākusaladhammānaṃ ayaṃ vuḍḍhi attho, ayaṃ hāni atthoti. Iti idaṃ ‘‘pañhe pucchite’’tiādikaṃ suttaṃ vissajjanīye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyaṃ nāma.
‘‘ഉളാരോ ബുദ്ധോ ഭഗവാ’’തി ഇമിനാ പദേന ബുദ്ധഉളാരതം ഏകംസേനേവ ഏകകോട്ഠാസേനേവ നിദ്ദിസേ. ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ’’തി ഇമിനാ പദേന ധമ്മസ്വാക്ഖാതതം ഏകംസേനേവ ഏകകോട്ഠാസേനേവ നിദ്ദിസേ. ‘‘സുപ്പടിപന്നോ സങ്ഘോ’’തി ഇമിനാ പദേന സങ്ഘസുപ്പടിപത്തിം ഏകംസേനേവ ഏകകോട്ഠാസേനേവ നിദ്ദിസേ ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ഇമിനാ പദേന സങ്ഖാരാനിച്ചതം ഏകംസേനേവ നിദ്ദിസേ. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി ഇമിനാ പദേന സങ്ഖാരദുക്ഖതം ഏകംസേനേവ നിദ്ദിസേ. ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി ഇമിനാ പദേന ധമ്മാനത്തതം ഏകംസേനേവ നിദ്ദിസേ. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനത്താ’’തി അവത്വാ ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി വുത്തേന ഇമിനാ പദേന സങ്ഖാരേഹി അഞ്ഞം യം വാ പന മഗ്ഗഫലനിരോധസമാപത്തിധമ്മജാതം അത്ഥി, തം മഗ്ഗഫലനിരോധസമാപത്തിധമ്മജാതമ്പി ഏവംജാതിയം ഏവം ഏകംസബ്യാകരണീയന്തി മഗ്ഗഫലനിരോധസമാപത്തിധമ്മജാതസ്സാപി അനത്തതം ഏകംസേനേവ നിദ്ദിസേതി യോജനാ. ഇദം ‘‘ഉളാരോ’’തിആദികം സുത്തം വിസ്സജ്ജനീയേ ബുദ്ധഉളാരതാദികേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ വിസ്സജ്ജനീയം നാമ.
‘‘Uḷāro buddho bhagavā’’ti iminā padena buddhauḷārataṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise. ‘‘Svākkhāto dhammo’’ti iminā padena dhammasvākkhātataṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise. ‘‘Suppaṭipanno saṅgho’’ti iminā padena saṅghasuppaṭipattiṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti iminā padena saṅkhārāniccataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti iminā padena saṅkhāradukkhataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe dhammā anattā’’ti iminā padena dhammānattataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā anattā’’ti avatvā ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti vuttena iminā padena saṅkhārehi aññaṃ yaṃ vā pana maggaphalanirodhasamāpattidhammajātaṃ atthi, taṃ maggaphalanirodhasamāpattidhammajātampi evaṃjātiyaṃ evaṃ ekaṃsabyākaraṇīyanti maggaphalanirodhasamāpattidhammajātassāpi anattataṃ ekaṃseneva niddiseti yojanā. Idaṃ ‘‘uḷāro’’tiādikaṃ suttaṃ vissajjanīye buddhauḷāratādike vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyaṃ nāma.
നരദമ്മസാരഥി ആകങ്ഖതോ തേ ഭഗവതോ മനസാ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസഹിതാദിമനസാ വിചിന്തിതം ഞേയ്യധമ്മം ദേവാ മനുസ്സാ സബ്ബേ പാണിനോ ന ജഞ്ഞാ ന ജാനേയ്യും. സന്തം അരണം സമാധിം നിസേവതോ തേ ഭഗവതോ മനസാ വിചിന്തിതാ കസിണാപി സബ്ബേ പാണിനോ ന ജഞ്ഞാ ന ജാനേയ്യും. കസിണാപി വാ കസിണാരമ്മണായ പഞ്ഞായപി ന ജഞ്ഞാ ന ജാനേയ്യും. കസിണാപീതി ഏത്ഥ ച ‘‘കസിണായപീ’’തി വത്തബ്ബേപി യ-കാര ലോപവസേന ‘‘കസിണാപീ’’തി വുത്തം. അഥ വാ ‘‘യം ആകങ്ഖതി യം ആകങ്ഖനം കരോതി, തം ആകങ്ഖനം കിം കതമ’’ന്തി പുച്ഛിതം പഞ്ഹം അഞ്ഞേസം അവിസയത്താ അവിസ്സജ്ജനീയം ഹോതീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘ആകങ്ഖതോ’’തിആദികം സുത്തം അവിസ്സജ്ജനീയേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അവിസ്സജ്ജനീയം നാമ.
Naradammasārathi ākaṅkhato te bhagavato manasā sabbaññutaññāṇasahitādimanasā vicintitaṃ ñeyyadhammaṃ devā manussā sabbe pāṇino na jaññā na jāneyyuṃ. Santaṃ araṇaṃ samādhiṃ nisevato te bhagavato manasā vicintitā kasiṇāpi sabbe pāṇino na jaññā na jāneyyuṃ. Kasiṇāpi vā kasiṇārammaṇāya paññāyapi na jaññā na jāneyyuṃ. Kasiṇāpīti ettha ca ‘‘kasiṇāyapī’’ti vattabbepi ya-kāra lopavasena ‘‘kasiṇāpī’’ti vuttaṃ. Atha vā ‘‘yaṃ ākaṅkhati yaṃ ākaṅkhanaṃ karoti, taṃ ākaṅkhanaṃ kiṃ katama’’nti pucchitaṃ pañhaṃ aññesaṃ avisayattā avissajjanīyaṃ hotīti yojanā. Idaṃ ‘‘ākaṅkhato’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
ഭഗവാ സീലക്ഖന്ധേ സീലക്ഖന്ധഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ സമാധിക്ഖന്ധേ സമാധിക്ഖന്ധഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ പഞ്ഞാക്ഖന്ധേ പഞ്ഞാക്ഖന്ധഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ വിമുത്തിക്ഖന്ധേ വിമുത്തിക്ഖന്ധഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേ വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ ഇരിയായം കായവചീസമാചാരേ കായവചീസമാചാരഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ പഭാവേ ആനുഭാവഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ ഹിതേസിതായം മേത്താഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ കരുണായം കരുണാഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ, ഭഗവാ ഇദ്ധിയം ഇദ്ധിവിധഹേതു ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോതി അവിസ്സജ്ജനീയോതി യോജനാ. ഇദം ‘‘ഏത്തകോ’’തിആദികം സുത്തം അവിസ്സജ്ജനീയേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അവിസ്സജ്ജനീയം നാമ.
Bhagavā sīlakkhandhe sīlakkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā samādhikkhandhe samādhikkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā paññākkhandhe paññākkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā vimuttikkhandhe vimuttikkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā vimuttiñāṇadassanakkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā iriyāyaṃ kāyavacīsamācāre kāyavacīsamācārahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā pabhāve ānubhāvahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā hitesitāyaṃ mettāhetu ettako etaparimāṇo, bhagavā karuṇāyaṃ karuṇāhetu ettako etaparimāṇo, bhagavā iddhiyaṃ iddhividhahetu ettako etaparimāṇoti avissajjanīyoti yojanā. Idaṃ ‘‘ettako’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
ഭിക്ഖവേ, അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ തഥാഗതസ്സ ലോകേ ഉപ്പാദാ ഉപ്പാദഹേതു തിണ്ണം രതനാനം ഉപ്പാദോ സമ്ഭവതി, ആയതിം ബുദ്ധരതനസ്സ ഉപ്പാദോ സമ്ഭവതി, ഏകസ്സ ബുദ്ധരതനസ്സ ധരമാനക്ഖണേന ഹി അഞ്ഞസ്സ ബുദ്ധരതനസ്സ അനുപ്പജ്ജനതോ ആയതിന്തി വുത്തം, ധമ്മരതനസ്സ ഉപ്പാദോ സമ്ഭവതി, സങ്ഘരതനസ്സ ഉപ്പാദോ സമ്ഭവതീതി തീണി രതനാനി. ‘‘താനി തീണി രതനാനി ഗുണതോ കിംപമാണാനീ’’തി പുച്ഛിതേ സതി താനി തീണി രതനാനി ഗുണതോ ഏതപരിമാണാനീതി ന വിസ്സജ്ജിതബ്ബാനീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘തഥാഗതസ്സാ’’തിആദികം സുത്തം അവിസ്സജ്ജനീയേ വിസയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അവിസ്സജ്ജനീയം നാമ.
Bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa tathāgatassa loke uppādā uppādahetu tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppādo sambhavati, āyatiṃ buddharatanassa uppādo sambhavati, ekassa buddharatanassa dharamānakkhaṇena hi aññassa buddharatanassa anuppajjanato āyatinti vuttaṃ, dhammaratanassa uppādo sambhavati, saṅgharatanassa uppādo sambhavatīti tīṇi ratanāni. ‘‘Tāni tīṇi ratanāni guṇato kiṃpamāṇānī’’ti pucchite sati tāni tīṇi ratanāni guṇato etaparimāṇānīti na vissajjitabbānīti yojanā. Idaṃ ‘‘tathāgatassā’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
ബുദ്ധവിസയോ പുഗ്ഗലപരോ പുഗ്ഗലപധാനോ പഞ്ഹോ അവിസ്സജ്ജനീയോ, ബുദ്ധവിസയാവ പുഗ്ഗലപരോപരഞ്ഞുതാ അവിസ്സജ്ജനീയാ. ഭിക്ഖവേ, അവിജ്ജാനീവരണാനം സത്താനം പുബ്ബാ കോടി ന പഞ്ഞായതി തണ്ഹാസംയോജനാനം, സകിം നിരയം സന്ധാവതം സംസരതം സത്താനം, സകിം തിരച്ഛാനയോനിം സന്ധാവതം സംസരതം സത്താനം, സകിം പേത്തിവിസയം സന്ധാവതം സംസരതം സത്താനം, സകിം അസുരയോനിം സന്ധാവതം സംസരതം സത്താനം, സകിം ദേവേ സന്ധാവതം സംസരതം സത്താനം, സകിം മനുസ്സേ സന്ധാവതം സംസരതം സത്താനം പുബ്ബാ കോടി ന പഞ്ഞായതി ന ദിസ്സതി ന ഉപലബ്ഭതീതി. ‘‘സാ പുബ്ബാ കോടി കതമാ’’തി കേനചി കതം പുച്ഛനം അവിസ്സജ്ജനീയം സംസാരസ്സ പുബ്ബകോടിയാ അഭാവതോ അവിസ്സജ്ജനീയം ഹോതി. ‘‘ന പഞ്ഞായതീ’’തി ദേസനാ സാവകാനം ഞാണവേകല്ലേന കതാ, ന അത്തനോ ഞാണവേകല്ലേന. ‘‘ന പഞ്ഞായതീ’’തി ദേസനാ അത്തനോ ചേവ സാവകാനഞ്ച ഞാണവേകല്ലേന കാതബ്ബാ സിയാതി ചോദനം മനസി കത്വാ ‘‘ദുവിധാ ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം ദേസനാ’’തിആദി വുത്തം. അത്താ ഉപനേതബ്ബോ ഏതിസ്സാ ദേസനായാതി അത്തൂപനായികാ. പരോ ഉപനേതബ്ബോ ഏതിസ്സാ ദേസനായാതി പരൂപനായികാ. ‘‘കതമാ അത്തൂപനായികാ ദേസനാ, കതമാ പരൂപനായികാ ദേസനാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ നിയമേത്വാ ദസ്സേതും ‘‘ന പഞ്ഞായതീ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘ന പഞ്ഞായതീ’’തി ദേസനാ സാവകാനം നേതബ്ബാനം വസേന ദേസിതത്താ പരൂപനായികാ ദേസനാ നാമ, ‘‘നത്ഥി ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം അവിജാനനാ’’തി ദേസനാ അത്തനോ നേതബ്ബസ്സ വസേന ദേസിതത്താ അത്തൂപനായികാ ദേസനാ നാമ. ‘‘നത്ഥി ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം അവിജാനനാ’’തി വുത്തത്താ പുബ്ബായ കോടിയാ അഭാവതോ ഏവ ന പഞ്ഞായതീതി വിഞ്ഞായതി, ഭഗവതോ ഞാണസ്സ പഞ്ഞാപനം കാതും അസമത്ഥത്താ ന പഞ്ഞായതീതി ന വിഞ്ഞായതി തേന അട്ഠകഥായം ‘‘നത്ഥി ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം അവിജാനനാതി ഏതേന പുരിമായ കോടിയാ അഭാവതോ ഏവ ന പഞ്ഞായതി, ന തത്ഥ ഞാണസ്സ പടിഘാതോതി ദസ്സേതീ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൧൧൮) വുത്തം.
Buddhavisayo puggalaparo puggalapadhāno pañho avissajjanīyo, buddhavisayāva puggalaparoparaññutā avissajjanīyā. Bhikkhave, avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ pubbā koṭi na paññāyati taṇhāsaṃyojanānaṃ, sakiṃ nirayaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ tiracchānayoniṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ pettivisayaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ asurayoniṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ deve sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ manusse sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ pubbā koṭi na paññāyati na dissati na upalabbhatīti. ‘‘Sā pubbā koṭi katamā’’ti kenaci kataṃ pucchanaṃ avissajjanīyaṃ saṃsārassa pubbakoṭiyā abhāvato avissajjanīyaṃ hoti. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā sāvakānaṃ ñāṇavekallena katā, na attano ñāṇavekallena. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā attano ceva sāvakānañca ñāṇavekallena kātabbā siyāti codanaṃ manasi katvā ‘‘duvidhā buddhānaṃ bhagavantānaṃ desanā’’tiādi vuttaṃ. Attā upanetabbo etissā desanāyāti attūpanāyikā. Paro upanetabbo etissā desanāyāti parūpanāyikā. ‘‘Katamā attūpanāyikā desanā, katamā parūpanāyikā desanā’’ti pucchitabbattā niyametvā dassetuṃ ‘‘na paññāyatī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā sāvakānaṃ netabbānaṃ vasena desitattā parūpanāyikā desanā nāma, ‘‘natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanā’’ti desanā attano netabbassa vasena desitattā attūpanāyikā desanā nāma. ‘‘Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanā’’ti vuttattā pubbāya koṭiyā abhāvato eva na paññāyatīti viññāyati, bhagavato ñāṇassa paññāpanaṃ kātuṃ asamatthattā na paññāyatīti na viññāyati tena aṭṭhakathāyaṃ ‘‘natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāti etena purimāya koṭiyā abhāvato eva na paññāyati, na tattha ñāṇassa paṭighātoti dassetī’’ti (netti. aṭṭha. 118) vuttaṃ.
‘‘കഥം പന ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം അവിജാനനായ നത്ഥിഭാവോവിജാനിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ അവിജാനനായ നത്ഥിഭാവം ജാനാപേതും ‘‘യഥാ ഭഗവാ കോകാലികം ഭിക്ഖു’’ന്തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന – ‘‘യം പന അത്ഥി, തം അഞ്ഞേസം അപ്പമേയ്യമ്പി ഭഗവതോ ന അപ്പമേയ്യന്തി ഭഗവതോ സബ്ബത്ഥ അപ്പടിഹതഞാണതം ദസ്സേതും ‘യഥാ ഭഗവാ കോകാലികം ഭിക്ഖും ആരബ്ഭാ’തിആദിമാഹാ’’തി വുത്തം. ഭഗവാ കോകാലികം ഭിക്ഖും ആരബ്ഭ ‘‘കീവ ദീഘം നു ഖോ, ഭന്തേ, പദുമേ നിരയേ ആയുപ്പമാണ’’ന്തി പഞ്ഹം പുച്ഛിത്വാ നിസിന്നം അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും യഥാ യേന പകാരേന ‘‘സേയ്യഥാപി…പേ॰… ആഘാതേത്വാ’’തി ഏവമാഹ. തതോ തേന പകാരേന അവിജാനനായ നത്ഥിഭാവോ വിജാനിതബ്ബോതി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ.
‘‘Kathaṃ pana buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāya natthibhāvovijānitabbo’’ti vattabbattā avijānanāya natthibhāvaṃ jānāpetuṃ ‘‘yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhu’’ntiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘yaṃ pana atthi, taṃ aññesaṃ appameyyampi bhagavato na appameyyanti bhagavato sabbattha appaṭihatañāṇataṃ dassetuṃ ‘yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbhā’tiādimāhā’’ti vuttaṃ. Bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbha ‘‘kīva dīghaṃ nu kho, bhante, padume niraye āyuppamāṇa’’nti pañhaṃ pucchitvā nisinnaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ yathā yena pakārena ‘‘seyyathāpi…pe… āghātetvā’’ti evamāha. Tato tena pakārena avijānanāya natthibhāvo vijānitabboti attho gahetabbo.
ഭിക്ഖു, ത്വം സല്ലക്ഖേഹി, കോകാലികോ വീസതിഖാരികോ കോസലകോ തിലവാഹോ രാസിം കത്വാ ഠപിതോ, തതോ തിലതോ പുരിസോ വസ്സസതസ്സ വസ്സസതസ്സ അച്ചയേന ഏകമേകം തിലം ഉദ്ധരേയ്യ, സോ വീസതിഖാരികോ കോസലകോ തിലവാഹോ ഇമിനാ ഉദ്ധരാനുപക്കമേന ഖിപ്പതരം പരിക്ഖയം പരിയാദാനം സേയ്യഥാപി ഗച്ഛേയ്യ, ഏകോ അബ്ബുദോ നിരയോ പരിക്ഖയം പരിയാദാനം ന ത്വേവ ഗച്ഛേയ്യ. വീസതി അബ്ബുദാ നിരയാ തത്തകേ കാലേ പരിക്ഖയം പരിയാദാനം സേയ്യഥാപി ഗച്ഛേയ്യും, ഏവമേവ ഏകോ നിരബ്ബുദോ നിരയോ തത്തകേ കാലേ പരിക്ഖയം പരിയാദാനം ന ത്വേവ ഗച്ഛേയ്യ. ഏസ നയോ സേസേസുപി. സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേസു ചിത്തം ആഘാതേത്വാ പദുമം നിരയം കോകാലികോ ഭിക്ഖു ഉപപന്നോ ഖോ, ഭിക്ഖു, ത്വം ഏവം സല്ലക്ഖേഹീതി ഭഗവാ ആഹാതി യോജനാ. ഭഗവാ ‘‘അയം അപ്പമേയ്യോ അയം അസങ്ഖ്യേയ്യോ’’തി വാ ന കിഞ്ചി ആഹ. ‘‘തസ്മിം അപ്പമേയ്യേ കതമോ അപ്പമേയ്യോ, തസ്മിം അസങ്ഖ്യേയ്യേ കതമോ അസങ്ഖ്യേയ്യോ’’തി കേനചി കതം പുച്ഛനം ബുദ്ധവിസയത്താ അവിസ്സജ്ജനീയം. ഇദം അപ്പമേയ്യഅസങ്ഖ്യേയ്യസുത്തം വുത്തനയേന അവിസ്സജ്ജനീയം. (൧൧)
Bhikkhu, tvaṃ sallakkhehi, kokāliko vīsatikhāriko kosalako tilavāho rāsiṃ katvā ṭhapito, tato tilato puriso vassasatassa vassasatassa accayena ekamekaṃ tilaṃ uddhareyya, so vīsatikhāriko kosalako tilavāho iminā uddharānupakkamena khippataraṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ seyyathāpi gaccheyya, eko abbudo nirayo parikkhayaṃ pariyādānaṃ na tveva gaccheyya. Vīsati abbudā nirayā tattake kāle parikkhayaṃ pariyādānaṃ seyyathāpi gaccheyyuṃ, evameva eko nirabbudo nirayo tattake kāle parikkhayaṃ pariyādānaṃ na tveva gaccheyya. Esa nayo sesesupi. Sāriputtamoggallānesu cittaṃ āghātetvā padumaṃ nirayaṃ kokāliko bhikkhu upapanno kho, bhikkhu, tvaṃ evaṃ sallakkhehīti bhagavā āhāti yojanā. Bhagavā ‘‘ayaṃ appameyyo ayaṃ asaṅkhyeyyo’’ti vā na kiñci āha. ‘‘Tasmiṃ appameyye katamo appameyyo, tasmiṃ asaṅkhyeyye katamo asaṅkhyeyyo’’ti kenaci kataṃ pucchanaṃ buddhavisayattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ appameyyaasaṅkhyeyyasuttaṃ vuttanayena avissajjanīyaṃ. (11)
൧൧൯. ‘‘യദാ സോ ഉപകോ’’തിആദീസു യോജനാ പാകടാ.
119.‘‘Yadā so upako’’tiādīsu yojanā pākaṭā.
‘‘കഥം കേന പകാരേന ജിനോ’’തി ഉപകേന കതം പുച്ഛനം ‘‘കിലേസപ്പഹാനപകാരേന ജിനോ’’തി വിസ്സജ്ജനീയത്താ വിസ്സജ്ജനീയം. ‘‘കേന പകാരേന ജിനോ’’തി ഉപകേന കതം പുച്ഛനം ‘‘പാപകാനം ധമ്മാനം ജിതത്താ ജിനോ’’തി വിസ്സജ്ജനീയത്താ വിസ്സജ്ജനീയം. ‘‘കതമോ ജിനോ’’തി കതം പുച്ഛനം ‘‘രൂപാദികോ ജിനോ’’തി വാ ‘‘രൂപാദികം മുഞ്ചിത്വാ അഞ്ഞോ ജിനോ’’തി വാ വിസ്സജ്ജേതും അസക്കുണേയ്യത്താ അവിസ്സജ്ജനീയം. ‘‘കതമോ ആസവക്ഖയോ, കതമോ രാഗക്ഖയോ, കതമോ ദോസക്ഖയോ, കതമോ മോഹക്ഖയോ’’തി കതം പുച്ഛനം ‘‘നിബ്ബാനം ആസവക്ഖയോ’’തി വാ ‘‘അരഹത്തമഗ്ഗോ ആസവക്ഖയോ’’തി വാ ‘‘അരഹത്തഫലം രാഗക്ഖയോ’’തി വാ ഇതി ഏവമാദിനാ വിസ്സജ്ജനീയത്താ വിസ്സജ്ജനീയം. ‘‘കിത്തകോ ആസവക്ഖയോ, കിത്തകോ രാഗക്ഖയോ, കിത്തകോ ദോസക്ഖയോ, കിത്തകോ മോഹക്ഖയോ’’തി കതം പുച്ഛനം ‘‘ഏത്തകോ ഏതപരിമാണോ ആസവക്ഖയോ’’തി ഏവമാദിനാ അവിസ്സജ്ജനീയത്താ അവിസ്സജ്ജനീയം. ഇദം വുത്തപ്പകാരം സുത്തം വുത്തനയേന വിസ്സജ്ജനീയഞ്ച അവിസ്സജ്ജനീയഞ്ച ഹോതി. (൧൨)
‘‘Kathaṃ kena pakārena jino’’ti upakena kataṃ pucchanaṃ ‘‘kilesappahānapakārena jino’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Kena pakārena jino’’ti upakena kataṃ pucchanaṃ ‘‘pāpakānaṃ dhammānaṃ jitattā jino’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Katamo jino’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘rūpādiko jino’’ti vā ‘‘rūpādikaṃ muñcitvā añño jino’’ti vā vissajjetuṃ asakkuṇeyyattā avissajjanīyaṃ. ‘‘Katamo āsavakkhayo, katamo rāgakkhayo, katamo dosakkhayo, katamo mohakkhayo’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘nibbānaṃ āsavakkhayo’’ti vā ‘‘arahattamaggo āsavakkhayo’’ti vā ‘‘arahattaphalaṃ rāgakkhayo’’ti vā iti evamādinā vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Kittako āsavakkhayo, kittako rāgakkhayo, kittako dosakkhayo, kittako mohakkhayo’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘ettako etaparimāṇo āsavakkhayo’’ti evamādinā avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vuttanayena vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti. (12)
‘‘തഥാഗതോ സത്തോ അത്ഥീ’’തി പുച്ഛനം ‘‘പഞ്ചക്ഖന്ധേ ഉപാദായ പഞ്ഞാപേതബ്ബോ സത്തഭൂതോ അത്ഥീ’’തി വിസ്സജ്ജനീയത്താ വിസ്സജ്ജനീയം. ‘‘അത്ഥി രൂപ’’ന്തി കതം പുച്ഛനം രൂപസ്സ വിസ്സജ്ജമാനത്താ ‘‘ആമന്താ’’തി വിസ്സജ്ജനീയത്താ വിസ്സജ്ജനീയം, ‘‘രൂപം തഥാഗതോ’’തി കതം പുച്ഛനം തഥാഭാവതോ അലബ്ഭനതോ അവിസ്സജ്ജനീയത്താ അവിസ്സജ്ജനീയം. ‘‘രൂപവാ തഥാഗതോ’’തിആദീസുപി ഏസ നയോ യഥാസമ്ഭവം യോജേതബ്ബോ. ഇദം വുത്തപ്പകാരം സുത്തം വുത്തനയേന വിസ്സജ്ജനീയഞ്ച അവിസ്സജ്ജനീയഞ്ച ഹോതി.
‘‘Tathāgato satto atthī’’ti pucchanaṃ ‘‘pañcakkhandhe upādāya paññāpetabbo sattabhūto atthī’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Atthi rūpa’’nti kataṃ pucchanaṃ rūpassa vissajjamānattā ‘‘āmantā’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ, ‘‘rūpaṃ tathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ tathābhāvato alabbhanato avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. ‘‘Rūpavā tathāgato’’tiādīsupi esa nayo yathāsambhavaṃ yojetabbo. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vuttanayena vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti.
‘‘പസ്സതി ഭഗവാ ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ…പേ॰… യഥാകമ്മൂപഗേ സത്തേ പജാനാതീ’’തി കതം പുച്ഛനം ‘‘പസ്സതി ഭഗവാ’’തി വാ…പേ॰… ‘‘പജാനാതി ഭഗവാ’’തി വാ വിസ്സജ്ജനീയത്താ വിസ്സജ്ജനീയം. ‘‘കതമേ സത്താ, കതമോ തഥാഗതോ’’തി കതം പുച്ഛനം പരമത്ഥതോ അലബ്ഭനതോ അവിസ്സജ്ജനീയത്താ അവിസ്സജ്ജനീയം.
‘‘Passati bhagavā dibbena cakkhunā…pe… yathākammūpage satte pajānātī’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘passati bhagavā’’ti vā…pe… ‘‘pajānāti bhagavā’’ti vā vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Katame sattā, katamo tathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ paramatthato alabbhanato avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ.
‘‘അത്ഥി തഥാഗതോ’’തി കതം പുച്ഛനം ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന വിസ്സജ്ജനീയം. ‘‘അത്ഥി തഥാഗതോ പരം മരണാ’’തി കതം പുച്ഛനം ‘‘അത്ഥി തഥാഗതോ പരം മരണാ’’തി വിസ്സജ്ജമാനേ സതി ച ഇധലോകോ ഏവ പരലോകോതി ആപജ്ജതി, ‘‘നത്ഥി തഥാഗതോ പരം മരണാ’’തി വിസ്സജ്ജമാനേ സതി ച ഇധലോകതോ അഞ്ഞോ പരലോകോതി ആപജ്ജതി, തസ്മാ അവിസ്സജ്ജനീയത്താ അവിസ്സജ്ജനീയം. ഇദം വുത്തപ്പകാരം സുത്തം വിസ്സജ്ജനീയേ വിസയേ ച അവിസ്സജ്ജനീയേ വിസയേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ വിസ്സജ്ജനീയഞ്ച അവിസ്സജ്ജനീയഞ്ച ഹോതി.
‘‘Atthitathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ heṭṭhā vuttanayena vissajjanīyaṃ. ‘‘Atthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘atthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vissajjamāne sati ca idhaloko eva paralokoti āpajjati, ‘‘natthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vissajjamāne sati ca idhalokato añño paralokoti āpajjati, tasmā avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vissajjanīye visaye ca avissajjanīye visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti.
൧൨൦. നാനാവിധം വിസ്സജ്ജനീയാവിസ്സജ്ജനീയസുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം സുത്തം കമ്മ’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം കമ്മ’’ന്തിആദി വുത്തം.
120. Nānāvidhaṃ vissajjanīyāvissajjanīyasuttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ kamma’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ kamma’’ntiādi vuttaṃ.
‘‘അന്തകേനാധിപന്നസ്സാ’’തിആദീസു അത്ഥോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയത്താ പാകടോ ‘‘മരണേനാഭിഭൂതസ്സ…പേ॰… ഛായാവ അനപായിനീ’’തി ഇദം സുത്തം പുഞ്ഞകമ്മപാപകമ്മദ്വയേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ കമ്മം നാമ.
‘‘Antakenādhipannassā’’tiādīsu attho heṭṭhā vuttanayattā pākaṭo ‘‘maraṇenābhibhūtassa…pe… chāyāva anapāyinī’’ti idaṃ suttaṃ puññakammapāpakammadvaye vācakañāpakabhāvena pavattanato kammaṃ nāma.
ഭിക്ഖവേ, തുമ്ഹേ പുന ചപരം കമ്മം സല്ലക്ഖേഥ. (അനുട്ഠാനഗിലാനം) അനുട്ഠാനഗിലാനസ്സ പീഠസമാരുള്ഹം പീഠസമാരുള്ഹസ്സ ബാലം ബാലസ്സ വാ മഞ്ചസമാരുള്ഹം മഞ്ചസമാരുള്ഹസ്സ ബാലം ബാലസ്സ വാ ഛമായം ഭൂമിയം സേമാനം സേമാനസ്സ സയന്തസ്സ ബാലം ബാലസ്സ വാ കായേന ദുച്ചരിതാനി വാചായ ദുച്ചരിതാനി മനസാ ദുച്ചരിതാനി പാപകാനി യാനി കമ്മാനി പുബ്ബേ പുബ്ബകാലേ വാ അതീതേ അനേകകപ്പകോടിസതസഹസ്സേ വാ അസ്സ ബാലേന കതാനി, താനി പാപകാനി കമ്മാനി തമ്ഹി പീഠസമാരുള്ഹാദിസമയേ ഓലമ്ബന്തി വിയ ഉപട്ഠഹന്തി അജ്ഝോലമ്ബന്തി വിയ ഉപട്ഠഹന്തി അഭിപ്പലമ്ബന്തി വിയ ഉപട്ഠഹന്തി. ഭിക്ഖവേ , മഹതം മഹന്താനം പബ്ബതകൂടാനം ഛായാ സായന്ഹസമയം പഥവിയം സേയ്യഥാപി ഓലമ്ബന്തി അജ്ഝോലമ്ബന്തി അഭിപ്പലമ്ബന്തി യഥാ, ഭിക്ഖവേ, ഏവമേവ ബാലം…പേ॰… അഭിപ്പലമ്ബന്തി. ഭിക്ഖവേ, തത്ര തസ്മിം ഉപട്ഠാനാകാരേ ഉപട്ഠാനാകാരഹേതു ബാലസ്സ കതപാപസ്സ ഏവം പരിവിതക്കോ ഹോതി ‘‘മേ മയാ കല്യാണം അകതം വത, മേ മയാ കുസലം അകതം വത, ഭീരുത്താണം കതം വത, മേ മയാ പാപം കതം വത, മേ മയാ ലുദ്ദം കതം വത, മേ മയാ കിബ്ബിസം കതം വത, ഭോ അഗിലാന സപ്പുരിസ അകതകല്യാണാനം അകതകുസലാനം അകതഭീരുത്താണാനം കതപാപാനം കതലുദ്ദാനം കതകിബ്ബിസാനം യാവതാ ഗതി ദുഗ്ഗതി അത്ഥി, തം ഗതിം അഹം പേച്ച ഗച്ഛാമീ’’തി ഏവം പരിവിതക്കോ ഹോതി. ഏവം വിതക്കേന്തോ സോ ബാലോ സോചതി കിലമതി പരിദേവതി, ഉരത്താളിം കന്ദതി സമ്മോഹം ആപജ്ജതീതി യോജനാ.
Bhikkhave, tumhe puna caparaṃ kammaṃ sallakkhetha. (Anuṭṭhānagilānaṃ) anuṭṭhānagilānassa pīṭhasamāruḷhaṃ pīṭhasamāruḷhassa bālaṃ bālassa vā mañcasamāruḷhaṃ mañcasamāruḷhassa bālaṃ bālassa vā chamāyaṃ bhūmiyaṃ semānaṃ semānassa sayantassa bālaṃ bālassa vā kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni pāpakāni yāni kammāni pubbe pubbakāle vā atīte anekakappakoṭisatasahasse vā assa bālena katāni, tāni pāpakāni kammāni tamhi pīṭhasamāruḷhādisamaye olambanti viya upaṭṭhahanti ajjholambanti viya upaṭṭhahanti abhippalambanti viya upaṭṭhahanti. Bhikkhave , mahataṃ mahantānaṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ seyyathāpi olambanti ajjholambanti abhippalambanti yathā, bhikkhave, evameva bālaṃ…pe… abhippalambanti. Bhikkhave, tatra tasmiṃ upaṭṭhānākāre upaṭṭhānākārahetu bālassa katapāpassa evaṃ parivitakko hoti ‘‘me mayā kalyāṇaṃ akataṃ vata, me mayā kusalaṃ akataṃ vata, bhīruttāṇaṃ kataṃ vata, me mayā pāpaṃ kataṃ vata, me mayā luddaṃ kataṃ vata, me mayā kibbisaṃ kataṃ vata, bho agilāna sappurisa akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ yāvatā gati duggati atthi, taṃ gatiṃ ahaṃ pecca gacchāmī’’ti evaṃ parivitakko hoti. Evaṃ vitakkento so bālo socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjatīti yojanā.
പബ്ബതകൂടാനം ഛായാ നാമ സൂരിയുഗ്ഗമനകാലേപി പഥവിയാ ഓലമ്ബന്തീപി ഛായാ ഹായനവസേന ഓലമ്ബന്തി. സായന്ഹസമയം പന ഛായാ വഡ്ഢനവസേന ഓലമ്ബന്തി, തഥേവ കമ്മാനിപി തസ്മിം കാലേ വഡ്ഢനവസേന ഉപട്ഠഹന്തി, തസ്മാ തമേവ വഡ്ഢനുപട്ഠാനം സന്ധായ ‘‘സായന്ഹസമയ’’ന്തി വുത്തം. സുക്കപക്ഖേപി യോജനാ കണ്ഹപക്ഖേ യോജനാനുസാരേന കാതബ്ബാ. ഇദം ‘‘പുന ചപര’’ന്തിആദികം സുത്തദ്വയം കുസലകമ്മഅകുസലകമ്മേസു വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ കമ്മം നാമ.
Pabbatakūṭānaṃ chāyā nāma sūriyuggamanakālepi pathaviyā olambantīpi chāyā hāyanavasena olambanti. Sāyanhasamayaṃ pana chāyā vaḍḍhanavasena olambanti, tatheva kammānipi tasmiṃ kāle vaḍḍhanavasena upaṭṭhahanti, tasmā tameva vaḍḍhanupaṭṭhānaṃ sandhāya ‘‘sāyanhasamaya’’nti vuttaṃ. Sukkapakkhepi yojanā kaṇhapakkhe yojanānusārena kātabbā. Idaṃ ‘‘puna capara’’ntiādikaṃ suttadvayaṃ kusalakammaakusalakammesu vācakañāpakabhāvena pavattanato kammaṃ nāma.
നാനാവിധം കമ്മം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമോ വിപാകോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തത്ഥ കതമോ വിപാകോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തേസു അട്ഠവീസതിവിധേസു ലോകിയാദീസു സാസനപട്ഠാനേസു കതമോ വിപാകോതി പുച്ഛതി. ഭിക്ഖവേ, വോ തുമ്ഹേഹി യേ മനുസ്സത്തസദ്ധാപടിലാഭാദയോ പടിലദ്ധാ, തേ മനുസ്സത്തസദ്ധാപടിലാഭാദയോ വോ തുമ്ഹാകം ലാഭാ ഭവന്തി. തുമ്ഹേഹി പബ്ബജിത്വാ യം ചതുപാരിസുദ്ധിസീലാദിസമ്പാദനം ലദ്ധം, തം ചതുപാരിസുദ്ധിസീലാദിസമ്പാദനം വോ തുമ്ഹാകം സുലദ്ധം ഭവതി. ഭിക്ഖവേ, യോ ബുദ്ധുപ്പാദോ നവമോ ഖണോ തുമ്ഹേഹി ലദ്ധോ, സോ ബുദ്ധുപ്പാദോ നവമോ ഖണോ വോ തുമ്ഹാകം ബ്രഹ്മചരിയവാസായ പടിലദ്ധോ ഭവതി.
Nānāvidhaṃ kammaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo vipāko’’ti pucchitabbattā tattha katamo vipāko’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānesu katamo vipākoti pucchati. Bhikkhave, vo tumhehi ye manussattasaddhāpaṭilābhādayo paṭiladdhā, te manussattasaddhāpaṭilābhādayo vo tumhākaṃ lābhā bhavanti. Tumhehi pabbajitvā yaṃ catupārisuddhisīlādisampādanaṃ laddhaṃ, taṃ catupārisuddhisīlādisampādanaṃ vo tumhākaṃ suladdhaṃ bhavati. Bhikkhave, yo buddhuppādo navamo khaṇo tumhehi laddho, so buddhuppādo navamo khaṇo vo tumhākaṃ brahmacariyavāsāya paṭiladdho bhavati.
ഭിക്ഖവേ, മയാ ഛഫസ്സായതനികാ നാമ നിരയാ ദിട്ഠാ, തത്ഥ തേസു ദിട്ഠേസു ഛഫസ്സായതനികേസു നാമ നിരയേസു യം കിഞ്ചി രൂപം ചക്ഖുനാ പസ്സതി, തം അനിട്ഠരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ ഇട്ഠരൂപം. അകന്തരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ കന്തരൂപം. അമനാപരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ മനാപരൂപം.
Bhikkhave, mayā chaphassāyatanikā nāma nirayā diṭṭhā, tattha tesu diṭṭhesu chaphassāyatanikesu nāma nirayesu yaṃ kiñci rūpaṃ cakkhunā passati, taṃ aniṭṭharūpaṃyeva passati, no iṭṭharūpaṃ. Akantarūpaṃyeva passati, no kantarūpaṃ. Amanāparūpaṃyeva passati, no manāparūpaṃ.
യം കിഞ്ചി സദ്ദം സോതേന…പേ॰… ഘാനേന…പേ॰… ജിവ്ഹായ…പേ॰… കായേന…പേ॰… യം കിഞ്ചി ധമ്മം മനസാ വിജാനാതി, തം അനിട്ഠധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ ഇട്ഠധമ്മം. അകന്തധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ കന്തധമ്മം. അമനാപധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ മനാപധമ്മന്തി പാഠോ യുത്തോ. ‘‘അനിട്ഠരൂപംയേവ വിജാനാതി, നോ ഇട്ഠരൂപ’’ന്തിആദിപാഠോ അയുത്തോ, കത്ഥചി പാളിയം അയുത്തപാഠോ ദിട്ഠോ. സുക്കപക്ഖേ വുത്തനയവിപരിയായേന യോജനാ കാതബ്ബാ. അയം വുത്തപ്പകാരാ ‘‘ലാഭാ വോ, ഭിക്ഖവേ’’തിആദികോ പാഠോ വിപാകേ വാചകഞാപകഭാവേനേവ പവത്തനതോ വിപാകോ നാമ.
Yaṃ kiñci saddaṃ sotena…pe… ghānena…pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… yaṃ kiñci dhammaṃ manasā vijānāti, taṃ aniṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no iṭṭhadhammaṃ. Akantadhammaṃyeva vijānāti, no kantadhammaṃ. Amanāpadhammaṃyeva vijānāti, no manāpadhammanti pāṭho yutto. ‘‘Aniṭṭharūpaṃyeva vijānāti, no iṭṭharūpa’’ntiādipāṭho ayutto, katthaci pāḷiyaṃ ayuttapāṭho diṭṭho. Sukkapakkhe vuttanayavipariyāyena yojanā kātabbā. Ayaṃ vuttappakārā ‘‘lābhā vo, bhikkhave’’tiādiko pāṭho vipāke vācakañāpakabhāveneva pavattanato vipāko nāma.
മാരിസാ നിരയേ പച്ചമാനാനം അമ്ഹാകം സബ്ബസോ നിമുജ്ജനഉമ്മുജ്ജനവസേന സട്ഠിവസ്സസഹസ്സാനി പരിപുണ്ണാനി, നിരയസ്സ അന്തോ പരിയോസാനം കദാ കസ്മിം കാലേ ഭവിസ്സതി.
Mārisā niraye paccamānānaṃ amhākaṃ sabbaso nimujjanaummujjanavasena saṭṭhivassasahassāni paripuṇṇāni, nirayassa anto pariyosānaṃ kadā kasmiṃ kāle bhavissati.
നിരയസ്സ അന്തോ പരിയോസാനം നത്ഥി. നിരയസ്സ അന്തോ പരിയോസാനം കുതോ അത്ഥി? നിരയസ്സ അന്തോ പരിയോസാനം അമ്ഹാകം ന പടിദിസ്സതി. മാരിസാ, യദാ തുമ്ഹേ ച അഹഞ്ച സേട്ഠിപുത്താ ജാതാ, തദാ തുയ്ഹം തുമ്ഹാകഞ്ച മയ്ഹം മമ ച പാപം ഹി യസ്മാ പകതം പകാരേഹി കതം, തസ്മാ നിരയസ്സ അന്തോ പരിയോസാനം അമ്ഹാകം ന ദിസ്സതീതി അയം പാഠോ വിപാകേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ വിപാകോ നാമ. (൧൩)
Nirayassa anto pariyosānaṃ natthi. Nirayassa anto pariyosānaṃ kuto atthi? Nirayassa anto pariyosānaṃ amhākaṃ na paṭidissati. Mārisā, yadā tumhe ca ahañca seṭṭhiputtā jātā, tadā tuyhaṃ tumhākañca mayhaṃ mama ca pāpaṃ hi yasmā pakataṃ pakārehi kataṃ, tasmā nirayassa anto pariyosānaṃ amhākaṃ na dissatīti ayaṃ pāṭho vipāke vācakañāpakabhāvena pavattanato vipāko nāma. (13)
൧൨൧. അധമ്മചാരീ നരോ കുസലധമ്മേസു പമത്തോ ഹി യസ്മാ ഹോതി, തസ്മാ സോ അധമ്മചാരീ പമത്തോ നരോ യഹിം യഹിം യം യം ദുഗ്ഗതിം ഗച്ഛതി, തം തം ഗച്ഛന്തം അധമ്മചാരിം നം നരം അത്തനാ ചരിതോ സോ ധമ്മോവ ഹനതി. കിമിവ ഹനതി? സയം അത്തനാ ഗഹിതോ കണ്ഹസപ്പോ ഗണ്ഹന്തം ജനം ഹനതി യഥാ, ഏവം അത്തനാ ചരിതോ അധമ്മോ അധമ്മചാരിം നം ഹനതി. ‘‘ന ഹി ധമ്മോ അധമ്മോ ചാ’’തിആദിഗാഥായ അത്ഥോ പാകടോ. ഇദം സുത്തദ്വയം കമ്മേ ച വിപാകേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ കമ്മഞ്ച വിപാകോ ച ഹോതി.
121. Adhammacārī naro kusaladhammesu pamatto hi yasmā hoti, tasmā so adhammacārī pamatto naro yahiṃ yahiṃ yaṃ yaṃ duggatiṃ gacchati, taṃ taṃ gacchantaṃ adhammacāriṃ naṃ naraṃ attanā carito so dhammova hanati. Kimiva hanati? Sayaṃ attanā gahito kaṇhasappo gaṇhantaṃ janaṃ hanati yathā, evaṃ attanā carito adhammo adhammacāriṃ naṃ hanati. ‘‘Na hi dhammo adhammo cā’’tiādigāthāya attho pākaṭo. Idaṃ suttadvayaṃ kamme ca vipāke ca vācakañāpakabhāvena pavattanato kammañca vipāko ca hoti.
ഭിക്ഖവേ, തുമ്ഹേ പുഞ്ഞാനം മാ ഭായിത്ഥ; ഭിക്ഖവേ, യദിദം യം ഇദം ‘‘പുഞ്ഞാനീ’’തി അധിവചനം പവത്തം; ഏതം ‘‘പുഞ്ഞാനീ’’തി അധിവചനം ഇട്ഠസ്സ കന്തസ്സ പിയസ്സ മനാപസ്സ സുഖസ്സ സുഖവിപാകജനകസ്സ കമ്മസ്സ അധിവചനം ഹോതി. ഭിക്ഖവേ, അഹം ദീഘരത്തം കതാനം പുഞ്ഞാനം ദീഘരത്തം പച്ചനുഭൂതം ഇട്ഠം കന്തം പിയം മനാപം അഭിജാനാമി ഖോ. ‘‘കഥം അഭിജാനാമീ’’തി ചേ പുച്ഛേയ്യ , പുബ്ബേ സത്ത വസ്സാനി മേത്തചിത്തം മേത്തായ സഹിതം ദുതിയജ്ഝാനചിത്തം ഭാവേത്വാ സത്ത സംവട്ടവിവട്ടകപ്പേ ഇമം ലോകം മനുസ്സലോകം പുന ന ആഗമാസിം. സത്ത സംവട്ടവിവട്ടകപ്പേതി ചേത്ഥ സംവട്ടഗ്ഗഹണേന സംവട്ടട്ഠായീ, വിവട്ടഗ്ഗഹണേന വിവട്ടട്ഠായീപി ഗഹിതാതി വേദിതബ്ബാ. സേസേസുപി ഏവമേവ ഗഹേതബ്ബോ. ഭിക്ഖവേ, സംവട്ടമാനേ കപ്പേ അഹം ആഭസ്സരൂപഗോ ഹോമി, വിവട്ടകപ്പേ സുഞ്ഞം ബ്രഹ്മവിമാനം ഉപപജ്ജാമി. ഭിക്ഖവേ, തത്ര ബ്രഹ്മവിമാനേ തത്ര ഉപപജ്ജമാനേ ഉപപജ്ജമാനഹേതു അഹം ബ്രഹ്മാ ഹോമി, അഞ്ഞേ മഹാനുഭാവേന അഭിഭവനതോ അഭിഭൂ, അഞ്ഞേഹി അനഭിഭവനതോ അനഭിഭൂതോ മഹാബ്രഹ്മാ ഹോമി, അഞ്ഞദത്ഥു ഏകംസേന ദസോ അഹം വസവത്തീ ഹോമി.
Bhikkhave, tumhe puññānaṃ mā bhāyittha; bhikkhave, yadidaṃ yaṃ idaṃ ‘‘puññānī’’ti adhivacanaṃ pavattaṃ; etaṃ ‘‘puññānī’’ti adhivacanaṃ iṭṭhassa kantassa piyassa manāpassa sukhassa sukhavipākajanakassa kammassa adhivacanaṃ hoti. Bhikkhave, ahaṃ dīgharattaṃ katānaṃ puññānaṃ dīgharattaṃ paccanubhūtaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ piyaṃ manāpaṃ abhijānāmi kho. ‘‘Kathaṃ abhijānāmī’’ti ce puccheyya , pubbe satta vassāni mettacittaṃ mettāya sahitaṃ dutiyajjhānacittaṃ bhāvetvā satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappe imaṃ lokaṃ manussalokaṃ puna na āgamāsiṃ. Satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappeti cettha saṃvaṭṭaggahaṇena saṃvaṭṭaṭṭhāyī, vivaṭṭaggahaṇena vivaṭṭaṭṭhāyīpi gahitāti veditabbā. Sesesupi evameva gahetabbo. Bhikkhave, saṃvaṭṭamāne kappe ahaṃ ābhassarūpago homi, vivaṭṭakappe suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjāmi. Bhikkhave, tatra brahmavimāne tatra upapajjamāne upapajjamānahetu ahaṃ brahmā homi, aññe mahānubhāvena abhibhavanato abhibhū, aññehi anabhibhavanato anabhibhūto mahābrahmā homi, aññadatthu ekaṃsena daso ahaṃ vasavattī homi.
ഭിക്ഖവേ, അഹം ദേവാനമിന്ദോ സക്കോ ഛത്തിംസക്ഖത്തും അഹോസിം ഖോ, ധമ്മികോ ധമ്മരാജാ ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ ജനപദത്ഥാവരിയപ്പത്തോ ചക്കരതനാദിസത്തരതനസമന്നാഗതോ ചക്കവത്തിരാജാ അനേകസതക്ഖത്തും അഹോസിം, പദേസരജ്ജസ്സ രാജഭാവേ കോ പന വാദോ.
Bhikkhave, ahaṃ devānamindo sakko chattiṃsakkhattuṃ ahosiṃ kho, dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto cakkaratanādisattaratanasamannāgato cakkavattirājā anekasatakkhattuṃ ahosiṃ, padesarajjassa rājabhāve ko pana vādo.
ഭിക്ഖവേ, തസ്സ ചക്കവത്തിരാജഭൂതസ്സ മയ്ഹം ഏതം പരിവിതക്കനം അഹോസി ‘‘യേന ഫലേന യേന വിപാകേന അഹം ഏതരഹി ഏവംമഹിദ്ധികോ ഏവംമഹാനുഭാവോ അമ്ഹി, തം ഇദം ഫലം കിസ്സ കമ്മസ്സ ഫലം നു ഖോ, സോ അയം വിപാകോ കിസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകോ നു ഖോ’’തി ഏതം പരിവിതക്കനം അഹോസി. ഭിക്ഖവേ, തസ്സ വിതക്കേന്തസ്സ മയ്ഹം ഏതം പരിവിതക്കനം അഹോസി ‘‘യേന ഫലേന യേന വിപാകേന അഹം ഏതരഹി ഏവംമഹിദ്ധികോ ഏവംമഹാനുഭാവോ അമ്ഹി, മേ പവത്തം തം ഇദം ഫലം തിണ്ണം കമ്മാനം ഫലം ഖോ, സോ അയം വിപാകോ തിണ്ണം കമ്മാനം വിപാകോ ഖോ, സേയ്യഥിദം കതമേസം തിണ്ണം കമ്മാനം ഫലം വിപാകോ? ദാനസ്സ ദമസ്സ സംയമസ്സാതി തിണ്ണം കമ്മാനം ഫലം വിപാകോ’’തി ഏതം പരിവിതക്കനം അഹോസീതി അവോചാതി യോജനാ.
Bhikkhave, tassa cakkavattirājabhūtassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi ‘‘yena phalena yena vipākena ahaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo amhi, taṃ idaṃ phalaṃ kissa kammassa phalaṃ nu kho, so ayaṃ vipāko kissa kammassa vipāko nu kho’’ti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Bhikkhave, tassa vitakkentassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi ‘‘yena phalena yena vipākena ahaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo amhi, me pavattaṃ taṃ idaṃ phalaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ kho, so ayaṃ vipāko tiṇṇaṃ kammānaṃ vipāko kho, seyyathidaṃ katamesaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko? Dānassa damassa saṃyamassāti tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti etaṃ parivitakkanaṃ ahosīti avocāti yojanā.
തത്ഥ തസ്മിം ‘‘മാ, ഭിക്ഖവേ, പുഞ്ഞാനം ഭായിത്ഥാ’’തിആദികേ സുത്തേ യഞ്ച ദാനം, യോ ച ദമോ, യോ ച സംയമോ അത്ഥി, ഇദം ദാനാദിത്തയം കമ്മം, തംവാചകഞാപകം സുത്തമ്പി കമ്മം നാമ. തപ്പച്ചയോ തംകമ്മപച്ചയോ പച്ചയുപ്പന്നഭൂതോ പച്ചനുഭൂതോ യോ വിപാകോ അത്ഥി, ഏതം വിപാകേ ഫലമ്പി പക്ഖിപിതബ്ബം, അയം വിപാകോ തംവാചകഞാപകോ പാഠോപി വിപാകോ നാമ. ചൂളകമ്മവിഭങ്ഗോ ചൂളകമ്മവിപാകപുഥുത്തവിഭാഗോ തഥാ വത്തബ്ബോ.
Tattha tasmiṃ ‘‘mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyitthā’’tiādike sutte yañca dānaṃ, yo ca damo, yo ca saṃyamo atthi, idaṃ dānādittayaṃ kammaṃ, taṃvācakañāpakaṃ suttampi kammaṃ nāma. Tappaccayo taṃkammapaccayo paccayuppannabhūto paccanubhūto yo vipāko atthi, etaṃ vipāke phalampi pakkhipitabbaṃ, ayaṃ vipāko taṃvācakañāpako pāṭhopi vipāko nāma. Cūḷakammavibhaṅgo cūḷakammavipākaputhuttavibhāgo tathā vattabbo.
തോദേയ്യപുത്തസ്സ സുഭസ്സ മാണവസ്സ യം സുത്തം ഭഗവതാ ദേസിതം, തത്ഥ സുത്തേ വുത്താ യേ പാണാതിപാതാദയോ ധമ്മാ അപ്പായുകദീഘായുകതായ സംവത്തന്തി, യേ ഹിംസനാദയോ ധമ്മാ ബഹ്വാബാധഅപ്പാബാധതായ സംവത്തന്തി, യേ ഉസൂയനാദയോ ധമ്മാ അപ്പേസക്ഖമഹേസക്ഖതായ സംവത്തന്തി, യേ കോധാദയോ ധമ്മാ ദുബ്ബണ്ണസുവണ്ണതായ സംവത്തന്തി, യേ അഗാരവാദയോ ധമ്മാ നീചകുലികഉച്ചകുലികതായ സംവത്തന്തി, യേ മച്ഛേരാദയോ ധമ്മാ അപ്പഭോഗമഹാഭോഗതായ സംവത്തന്തി, യേ അസല്ലക്ഖണാദയോ ധമ്മാ ദുപ്പഞ്ഞപഞ്ഞവന്തതായ സംവത്തന്തി. ഇദം പാണാതിപാതസത്തയുഗം കമ്മം, തംവാചകഞാപകം സുത്തമ്പി കമ്മം നാമ. തത്ഥ സുഭസുത്തേ യാ അപ്പായുകദീഘായുകതാ വുത്താ…പേ॰… യാ ദുപ്പഞ്ഞപഞ്ഞവന്തതാ വുത്താ, സോ അയം അപ്പായുകദീഘായുകതാദികോ വിപാകോ, തംവാചകഞാപകപാഠോപി വിപാകോ. ഇദം സുഭസുത്തം കുസലാകുസലകമ്മേ ചേവ വിപാകേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ കമ്മഞ്ച വിപാകോ ച ഹോതി. (൧൪)
Todeyyaputtassa subhassa māṇavassa yaṃ suttaṃ bhagavatā desitaṃ, tattha sutte vuttā ye pāṇātipātādayo dhammā appāyukadīghāyukatāya saṃvattanti, ye hiṃsanādayo dhammā bahvābādhaappābādhatāya saṃvattanti, ye usūyanādayo dhammā appesakkhamahesakkhatāya saṃvattanti, ye kodhādayo dhammā dubbaṇṇasuvaṇṇatāya saṃvattanti, ye agāravādayo dhammā nīcakulikauccakulikatāya saṃvattanti, ye maccherādayo dhammā appabhogamahābhogatāya saṃvattanti, ye asallakkhaṇādayo dhammā duppaññapaññavantatāya saṃvattanti. Idaṃ pāṇātipātasattayugaṃ kammaṃ, taṃvācakañāpakaṃ suttampi kammaṃ nāma. Tattha subhasutte yā appāyukadīghāyukatā vuttā…pe… yā duppaññapaññavantatā vuttā, so ayaṃ appāyukadīghāyukatādiko vipāko, taṃvācakañāpakapāṭhopi vipāko. Idaṃ subhasuttaṃ kusalākusalakamme ceva vipāke ca vācakañāpakabhāvena pavattanato kammañca vipāko ca hoti. (14)
൧൨൨. യോ പുഗ്ഗലോ വചീദുച്ചരിതപരിവജ്ജനേന വാചാനുരക്ഖീ ഭവേയ്യ, അഭിജ്ഝാദിഅനുപ്പാദനേന മനസാ സംവുതോ ഭവേയ്യ, പാണാതിപാതാദിപജഹനേന കായേന അകുസലം ന കയിരാ, ഇതി തയോ ഏതേ കമ്മപഥേ വിസോധയേ, സോ പുഗ്ഗലോ ഇസിപ്പവേദിതം മഗ്ഗം അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം ആരാധയേ ആരാധയേയ്യാതി യോജനാ. ഇദം ‘‘വാചാനുരക്ഖീ’’തിആദികം സുത്തം കുസലേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ കുസലം നാമ.
122. Yo puggalo vacīduccaritaparivajjanena vācānurakkhī bhaveyya, abhijjhādianuppādanena manasā saṃvuto bhaveyya, pāṇātipātādipajahanena kāyena akusalaṃ na kayirā, iti tayo ete kammapathe visodhaye, so puggalo isippaveditaṃ maggaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ ārādhaye ārādhayeyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘vācānurakkhī’’tiādikaṃ suttaṃ kusale vācakañāpakabhāvena pavattanato kusalaṃ nāma.
യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ കായേന ദുക്കടം ദുഗ്ഗതിസംവത്തനിയകമ്മം നത്ഥി, വാചായ ദുക്കടകമ്മം നത്ഥി, മനസാ ദുക്കടകമ്മം നത്ഥി, തീഹി ഠാനേഹി ഉപ്പജ്ജനട്ഠാനേഹി സംവുതം തം പുഗ്ഗലം ‘‘ബ്രാഹ്മണ’’ന്തി അഹം വദാമീതി യോജനാ. ഇദം ഗാഥാവചനം വുത്തനയേന കുസലം നാമ.
Yassa puggalassa kāyena dukkaṭaṃ duggatisaṃvattaniyakammaṃ natthi, vācāya dukkaṭakammaṃ natthi, manasā dukkaṭakammaṃ natthi, tīhi ṭhānehi uppajjanaṭṭhānehi saṃvutaṃ taṃ puggalaṃ ‘‘brāhmaṇa’’nti ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ gāthāvacanaṃ vuttanayena kusalaṃ nāma.
‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ…പേ॰… കുസലമൂലാനീ’’തി ഇദം വചനം വുത്തനയേന കുസലം. ഭിക്ഖവേ, കുസലാനം ധമ്മാനം സമാപത്തിയാ വിജ്ജാ പുബ്ബങ്ഗമാ ഹോതി, ഹിരീ ച ഓത്തപ്പഞ്ച അനുദേവാതി യോജനാ. ഇദം വചനം വുത്തനയേന കുസലം നാമ.
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave…pe… kusalamūlānī’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanayena kusalaṃ. Bhikkhave, kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā vijjā pubbaṅgamā hoti, hirī ca ottappañca anudevāti yojanā. Idaṃ vacanaṃ vuttanayena kusalaṃ nāma.
മാലുവാ സാലം രുക്ഖം ഓനതം ഭൂമിയം പതനം കരോതി ഇവ, തഥാ യസ്സ ജനസ്സ അച്ചന്തം ദ്വീസു തീസു ഭവേസു ദുസ്സീല്യം അത്ഥി, സോ ജനോ അത്താനം ഓനതം അപായേസു പാകടം കരോതി. അനത്ഥകാമോ ജനോ യഥാ അനത്ഥം ഇച്ഛതി, തഥാ അനത്ഥം കരോതി യഥാ, തഥാ ഈദിസോ ദുസ്സീലോ നം അത്താനം അനത്ഥം കരോതീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘യസ്സാ’’തിആദികം വചനം വുത്തനയേന അകുസലം.
Māluvā sālaṃ rukkhaṃ onataṃ bhūmiyaṃ patanaṃ karoti iva, tathā yassa janassa accantaṃ dvīsu tīsu bhavesu dussīlyaṃ atthi, so jano attānaṃ onataṃ apāyesu pākaṭaṃ karoti. Anatthakāmo jano yathā anatthaṃ icchati, tathā anatthaṃ karoti yathā, tathā īdiso dussīlo naṃ attānaṃ anatthaṃ karotīti yojanā. Idaṃ ‘‘yassā’’tiādikaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ.
അസ്മമയം അസ്മസങ്ഖാതം പാസാണമണിമയം വജിരം വജിരസ്സ ഉട്ഠാനസങ്ഖാതം പാസാണമണിം അഭിമത്ഥതി വിധംസേതി ഇവ, തഥാ അത്തനാ ഹി സയമേവ കതം അത്തജം അത്തസമ്ഭവം പാപം ദുമ്മേധം പാപം കരോന്തം ജനം അഭിമത്ഥതീതി യോജനാ. ഇദം ‘‘അത്തനാ ഹീ’’തിആദികം വചനം വുത്തനയേന അകുസലം.
Asmamayaṃ asmasaṅkhātaṃ pāsāṇamaṇimayaṃ vajiraṃ vajirassa uṭṭhānasaṅkhātaṃ pāsāṇamaṇiṃ abhimatthati vidhaṃseti iva, tathā attanā hi sayameva kataṃ attajaṃ attasambhavaṃ pāpaṃ dummedhaṃ pāpaṃ karontaṃ janaṃ abhimatthatīti yojanā. Idaṃ ‘‘attanā hī’’tiādikaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ.
ദേവതേ കുസലേഹി വിവജ്ജിതാ അകുസലാ ദസ കമ്മപഥേ നിസേവിയ കത്വാ ഗരഹാ ഗാരയ്ഹാ ഭവന്തി, ബാലമതീ മന്ദബുദ്ധിനോ നിരയേസു പച്ചരേതി യോജനാ. ഇദം ‘‘ദസ കമ്മപഥേ’’തിആദികം സുത്തം വുത്തനയേന അകുസലം.
Devate kusalehi vivajjitā akusalā dasa kammapathe niseviya katvā garahā gārayhā bhavanti, bālamatī mandabuddhino nirayesu paccareti yojanā. Idaṃ ‘‘dasa kammapathe’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena akusalaṃ.
‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ…പേ॰… അകുസലമൂലാനീ’’തി ഇദം വചനം വുത്തനയേന അകുസലം. (൧൫)
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave…pe… akusalamūlānī’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ. (15)
യാദിസം യം ബീജം വപതേ, തം ബീജം താദിസം ഫലം ഹരതേ ഇവ, തഥാ കല്യാണകാരീ പണ്ഡിതോ കല്യാണം ഫലം ഹരതേ, പാപകാരീ ബാലോ ച പാപകം ഫലം ഹരതേതി യോജനാ. തത്ഥ ‘‘യാദിസ’’ന്തിആദികേ സുത്തേ ‘‘കല്യാണകാരീ കല്യാണ’’ന്തി യം വചനം ആഹ, ഇദം വചനം കുസലം. ‘‘പാപകാരീ ച പാപക’’ന്തി യം വചനം ആഹ, ഇദം വചനം അകുസലം. ഇദം ദ്വിവചനം വുത്തനയേന കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച ഹോതി.
Yādisaṃ yaṃ bījaṃ vapate, taṃ bījaṃ tādisaṃ phalaṃ harate iva, tathā kalyāṇakārī paṇḍito kalyāṇaṃ phalaṃ harate, pāpakārī bālo ca pāpakaṃ phalaṃ harateti yojanā. Tattha ‘‘yādisa’’ntiādike sutte ‘‘kalyāṇakārī kalyāṇa’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ vacanaṃ kusalaṃ. ‘‘Pāpakārī ca pāpaka’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ vacanaṃ akusalaṃ. Idaṃ dvivacanaṃ vuttanayena kusalañca akusalañca hoti.
കല്യാണകാരീ സപ്പുരിസാ സുഭേന കമ്മേന സുഗ്ഗതിം വജന്തി ഗച്ഛന്തി, പാപകാരീ കാപുരിസാ അസുഭേന കമ്മുനാ അപായഭൂമിം വജന്തി ഗച്ഛന്തി, കമ്മസ്സ അഭിസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണസഹഗതകമ്മസ്സ ഖയാ ഖയനതോ വിമുത്തചേതസാ സമുച്ഛേദവിമുത്തിപടിപ്പസ്സദ്ധിവിമുത്തിചിത്താ തേ സപ്പുരിസാ അസുഭേ നിബ്ബന്തി. കിമിവ നിബ്ബന്തി? ഇന്ധനക്ഖയാ ജോതി നിബ്ബാതി ഇവ, തഥാ തേ സപ്പുരിസാ കമ്മസ്സ ഖയാ അനവസേസഖയനതോ നിബ്ബന്തീതി യോജനാ. തത്ഥ തസ്മിം ‘‘സുഭേനാ’’തിആദിഗാഥാവചനേ ‘‘സുഭേന…പേ॰… സുഗ്ഗതി’’ന്തി യം വചനം ആഹ, ഇദം ‘‘സുഭേന…പേ॰…സുഗ്ഗതി’’ന്തി വചനം കുസലേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ കുസലം നാമ. ‘‘അപായഭൂമിം അസുഭേന കമ്മുനാ’’തി യം വചനം ആഹ , ഇദം ‘‘അപായ…പേ॰… കമ്മുനാ’’തി വചനം അകുസലേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അകുസലം നാമ. ഇദം ‘‘സുഭേനാ’’തിആദികം ഗാഥാവചനം വുത്തനയേന കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച ഹോതി. (൧൬)
Kalyāṇakārī sappurisā subhena kammena suggatiṃ vajanti gacchanti, pāpakārī kāpurisā asubhena kammunā apāyabhūmiṃ vajanti gacchanti, kammassa abhisaṅkhāraviññāṇasahagatakammassa khayā khayanato vimuttacetasā samucchedavimuttipaṭippassaddhivimutticittā te sappurisā asubhe nibbanti. Kimiva nibbanti? Indhanakkhayā joti nibbāti iva, tathā te sappurisā kammassa khayā anavasesakhayanato nibbantīti yojanā. Tattha tasmiṃ ‘‘subhenā’’tiādigāthāvacane ‘‘subhena…pe… suggati’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘subhena…pe…suggati’’nti vacanaṃ kusale vācakañāpakabhāvena pavattanato kusalaṃ nāma. ‘‘Apāyabhūmiṃ asubhena kammunā’’ti yaṃ vacanaṃ āha , idaṃ ‘‘apāya…pe… kammunā’’ti vacanaṃ akusale vācakañāpakabhāvena pavattanato akusalaṃ nāma. Idaṃ ‘‘subhenā’’tiādikaṃ gāthāvacanaṃ vuttanayena kusalañca akusalañca hoti. (16)
൧൨൩. ‘‘യഥാപി ഭമരോ പുപ്ഫം…പേ॰… മുനീ ചരേ’’തി ഇദം ഗാഥാവചനം അനുഞ്ഞാതേ ചരണേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അനുഞ്ഞാതം നാമ.
123.‘‘Yathāpi bhamaro pupphaṃ…pe… munī care’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ anuññāte caraṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma.
ഭമരോ നാമ പുപ്ഫരസപിവനഗഹണവസേന ചരണകോ മധുകരാദികോ ഭമരോ. സോ പുപ്ഫരസം ഗണ്ഹന്തോ മന്ദവേഗോ ഹുത്വാ പുപ്ഫഞ്ച വണ്ണഞ്ച ഗന്ധഞ്ച അവിനാസേത്വാ യാവദത്ഥം പുപ്ഫരസം പിവിത്വാ മധുകരണത്ഥായ ച പുപ്ഫരസം ഗഹേത്വാ മധുകരണട്ഠാനം വനസണ്ഡം പലേതി. പുപ്ഫവണ്ണഗന്ധാ പാകതികാവ ഹോന്തി. ഏവമേവ പിണ്ഡായ ഗാമം പവിസന്തോ മുനി പസാദജനകം ആലോകനവിലോകനഗമനതിട്ഠനാദികം ജനേത്വാ പീതിസോമനസ്സസഹിതം പസാദം ജനേത്വാ സദ്ധാദേയ്യം പിണ്ഡപാതം യാപനമത്തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഗാമതോ നിക്ഖമിത്വാ ഉദകഫാസുകട്ഠാനേ വനേ ഭേസജ്ജം ലിമ്പന്തോ വിയ, കന്താരേ പുത്തമംസം ഖാദന്തോ വിയ, പിണ്ഡപാതം പച്ചവേക്ഖിത്വാ പരിഭുഞ്ജിത്വാ ഭമരോ വനേ മധും കരോതി വിയ, കമ്മട്ഠാനാനുരൂപം വനസണ്ഡം പവിസിത്വാ ഝാനമഗ്ഗഫലനിബ്ബത്തനത്ഥായ സമണധമ്മകരണത്ഥായ ഗാമേ ചരേ ചരേയ്യാതി അധിപ്പായോ വേദിതബ്ബോ.
Bhamaro nāma puppharasapivanagahaṇavasena caraṇako madhukarādiko bhamaro. So puppharasaṃ gaṇhanto mandavego hutvā pupphañca vaṇṇañca gandhañca avināsetvā yāvadatthaṃ puppharasaṃ pivitvā madhukaraṇatthāya ca puppharasaṃ gahetvā madhukaraṇaṭṭhānaṃ vanasaṇḍaṃ paleti. Pupphavaṇṇagandhā pākatikāva honti. Evameva piṇḍāya gāmaṃ pavisanto muni pasādajanakaṃ ālokanavilokanagamanatiṭṭhanādikaṃ janetvā pītisomanassasahitaṃ pasādaṃ janetvā saddhādeyyaṃ piṇḍapātaṃ yāpanamattaṃ paṭiggahetvā gāmato nikkhamitvā udakaphāsukaṭṭhāne vane bhesajjaṃ limpanto viya, kantāre puttamaṃsaṃ khādanto viya, piṇḍapātaṃ paccavekkhitvā paribhuñjitvā bhamaro vane madhuṃ karoti viya, kammaṭṭhānānurūpaṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā jhānamaggaphalanibbattanatthāya samaṇadhammakaraṇatthāya gāme care careyyāti adhippāyo veditabbo.
‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം കരണീയാനി…പേ॰… ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം തീണി കരണീയാനീ’’തി ഇദം സുത്തം ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതേ ആചാരേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അനുഞ്ഞാതം നാമ. തസ്മിം സുത്തേ യോ ഭിക്ഖു സീലം പാതി രക്ഖതി, ഇതി രക്ഖണതോ സോ ഭിക്ഖു പാതി നാമ. യം സീലം തം പാതിം ഭിക്ഖും അപായാദിദുക്ഖതോ മോചേതി, ഇതി മോചനതോ തം സീലം പാതിമോക്ഖം നാമ. യേന സീലേന ഭിക്ഖു സംവരിതബ്ബചക്ഖുന്ദ്രിയാദികം സംവരതി, ഇതി സംവരണകരണതോ തം സീലം സംവരം നാമ, പാതിമോക്ഖം ഏവ സംവരം പാതിമോക്ഖസംവരം, പാതിമോക്ഖസംവരേന സംവുതോ സമന്നാഗതോ ഹുത്വാ സംവുണനതോ ചതുഇരിയാപഥേസു ചാരകോ ഹോതി, ഇതി സംവുണനതോ ഭിക്ഖു പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോ നാമ. വിഹരതി ചതുഇരിയാപഥേ പവത്തേതി. വാരിത്തചാരം വജ്ജേത്വാ ചാരിത്തസീലം ആദായ ചരണം ആചാരോ, അഗോചരേ വജ്ജേത്വാ ഗോചരേ ചരണം ഗോചരോതി. അത്ഥോ വുച്ചമാനോ അതിവിത്ഥാരോ ഭവിസ്സതി, തസ്മാ കിഞ്ചിമത്തം കഥേത്വാ സാസനപട്ഠാനസുത്തഭാവം കഥേസ്സാമ.
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bhikkhūnaṃ karaṇīyāni…pe… imāni kho, bhikkhave, bhikkhūnaṃ tīṇi karaṇīyānī’’ti idaṃ suttaṃ bhagavatā anuññāte ācāre atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. Tasmiṃ sutte yo bhikkhu sīlaṃ pāti rakkhati, iti rakkhaṇato so bhikkhu pāti nāma. Yaṃ sīlaṃ taṃ pātiṃ bhikkhuṃ apāyādidukkhato moceti, iti mocanato taṃ sīlaṃ pātimokkhaṃ nāma. Yena sīlena bhikkhu saṃvaritabbacakkhundriyādikaṃ saṃvarati, iti saṃvaraṇakaraṇato taṃ sīlaṃ saṃvaraṃ nāma, pātimokkhaṃ eva saṃvaraṃ pātimokkhasaṃvaraṃ, pātimokkhasaṃvarena saṃvuto samannāgato hutvā saṃvuṇanato catuiriyāpathesu cārako hoti, iti saṃvuṇanato bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto nāma. Viharati catuiriyāpathe pavatteti. Vārittacāraṃ vajjetvā cārittasīlaṃ ādāya caraṇaṃ ācāro, agocare vajjetvā gocare caraṇaṃ gocaroti. Attho vuccamāno ativitthāro bhavissati, tasmā kiñcimattaṃ kathetvā sāsanapaṭṭhānasuttabhāvaṃ kathessāma.
‘‘ഏത്തകമേവ സുത്തം ‘അനുഞ്ഞാത’ന്തി നിദ്ധാരിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ദസയിമേ, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാ പബ്ബജിതേന അഭിണ്ഹം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബാ’’തിആദി വുത്തം. ഇദം ‘‘ദസാ’’തിആദികം സുത്തമ്പി അനുഞ്ഞാതേ ദസവിധേ പച്ചവേക്ഖിതബ്ബേ ധമ്മേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അനുഞ്ഞാതം നാമ. ‘‘തീണിമാനി…പേ॰… കരണീയാനീ’’തി ഇദം സുത്തമ്പി അനുഞ്ഞാതേ തിവിധേ സുചരിതേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അനുഞ്ഞാതം നാമ.
‘‘Ettakameva suttaṃ ‘anuññāta’nti niddhāritabba’’nti vattabbattā ‘‘dasayime, bhikkhave, dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘dasā’’tiādikaṃ suttampi anuññāte dasavidhe paccavekkhitabbe dhamme vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. ‘‘Tīṇimāni…pe… karaṇīyānī’’ti idaṃ suttampi anuññāte tividhe sucarite vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma.
നാനാവിധം അനുഞ്ഞാതം സുത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം സുത്തം പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം പടിക്ഖിത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം.
Nānāvidhaṃ anuññātaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ paṭikkhitta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ paṭikkhitta’’ntiādi vuttaṃ.
‘‘നത്ഥി പുത്തസമം പേമം, നത്ഥി ഗോസമിതം ധനം;
‘‘Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi gosamitaṃ dhanaṃ;
നത്ഥി സൂരിയസമാ ആഭാ, സമുദ്ദപരമാ സരാ’’തി. –
Natthi sūriyasamā ābhā, samuddaparamā sarā’’ti. –
ഇദം ദേവപുത്തവചനം പടിക്ഖിപന്തോ ഭഗവാ –
Idaṃ devaputtavacanaṃ paṭikkhipanto bhagavā –
‘‘നത്ഥി അത്തസമം പേമം, നത്ഥി ധഞ്ഞസമം ധനം;
‘‘Natthi attasamaṃ pemaṃ, natthi dhaññasamaṃ dhanaṃ;
നത്ഥി പഞ്ഞാസമാ ആഭാ, വുട്ഠി വേ പരമാ സരാ’’തി. –
Natthi paññāsamā ābhā, vuṭṭhi ve paramā sarā’’ti. –
ഗാഥം ആഹ. ഏത്ഥ ഏതസ്മിം ഗാഥാദ്വയേ യം ‘‘നത്ഥി പുത്തസമം പേമ’’ന്തിആദികം പുരിമകം ഹോതി. ഇദം ‘‘നത്ഥി പുത്തസമം പേമ’’ന്തിആദികം ദേവപുത്തവചനം ഭഗവതാ പടിക്ഖിത്തത്താ, പടിക്ഖിത്തേ അത്ഥേ പവത്തനതോ ച പടിക്ഖിത്തം നാമ.
Gāthaṃ āha. Ettha etasmiṃ gāthādvaye yaṃ ‘‘natthi puttasamaṃ pema’’ntiādikaṃ purimakaṃ hoti. Idaṃ ‘‘natthi puttasamaṃ pema’’ntiādikaṃ devaputtavacanaṃ bhagavatā paṭikkhittattā, paṭikkhitte atthe pavattanato ca paṭikkhittaṃ nāma.
ദുബ്ഭിക്ഖകാലേ വാ കന്താരേ വാ മാതാപിതരോ പുത്തധീതരോ ഘാതേത്വാപി അത്താനമേവ പോസേന്തി, തസ്മാ ‘‘നത്ഥി അത്തസമം പേമ’’ന്തി വുത്തം. ദുബ്ഭിക്ഖകാലാദീസു ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണസാരാദീനി, ഗോമഹിംസാദീനിപി ധഞ്ഞഗഹണത്ഥായ ധഞ്ഞസ്സാമികാനം ദത്വാ ധഞ്ഞമേവ ഗണ്ഹന്തി, തസ്മാ ‘‘നത്ഥി ധഞ്ഞസമം ധന’’ന്തി വുത്തം. സൂരിയാദീനം ആഭാ പച്ചുപ്പന്നതമം ഏകദേസംവ വിനോദേതി, പഞ്ഞാ പന ദസസഹസ്സിലോകധാതുമ്പി ഏകപജ്ജോതം ഏകോഭാസം കാതും സമത്ഥാ, അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നധമ്മകോട്ഠാസേസുപി പടിച്ഛാദകം കിലേസതമമ്പി വിധമതി, തസ്മാ ‘‘നത്ഥി പഞ്ഞാസമാ ആഭാ’’തി വുത്തം. സമുദ്ദോ ഭൂമിയാ ച ഏകദേസേയേവ തിട്ഠതി, സോ ച ദേവേ അവുട്ഠേ സതി ഖയനസഭാവോ ഭവേയ്യ, വുട്ഠി പന കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളേസുപി യാവ ആഭസ്സരാ ബ്രഹ്മലോകാപി പൂരാ ഭവതി, തസ്മാ ‘‘വുട്ഠി വേ പരമാസരാ’’തി വുത്തം.
Dubbhikkhakāle vā kantāre vā mātāpitaro puttadhītaro ghātetvāpi attānameva posenti, tasmā ‘‘natthi attasamaṃ pema’’nti vuttaṃ. Dubbhikkhakālādīsu hiraññasuvaṇṇasārādīni, gomahiṃsādīnipi dhaññagahaṇatthāya dhaññassāmikānaṃ datvā dhaññameva gaṇhanti, tasmā ‘‘natthi dhaññasamaṃdhana’’nti vuttaṃ. Sūriyādīnaṃ ābhā paccuppannatamaṃ ekadesaṃva vinodeti, paññā pana dasasahassilokadhātumpi ekapajjotaṃ ekobhāsaṃ kātuṃ samatthā, atītānāgatapaccuppannadhammakoṭṭhāsesupi paṭicchādakaṃ kilesatamampi vidhamati, tasmā ‘‘natthi paññāsamā ābhā’’ti vuttaṃ. Samuddo bhūmiyā ca ekadeseyeva tiṭṭhati, so ca deve avuṭṭhe sati khayanasabhāvo bhaveyya, vuṭṭhi pana koṭisatasahassacakkavāḷesupi yāva ābhassarā brahmalokāpi pūrā bhavati, tasmā ‘‘vuṭṭhi ve paramāsarā’’ti vuttaṃ.
‘‘ഇദമേവ പടിക്ഖിത്തം നിദ്ധാരിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തീണിമാനി ഭിക്ഖവേ’’തിആദി വുത്തം. ഇദം ‘‘തീണിമാനീ’’തിആദികം സുത്തമ്പി പടിക്ഖിത്തേ ദുച്ചരിതേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ പടിക്ഖിത്തം നാമ. (൧൭)
‘‘Idameva paṭikkhittaṃ niddhāritabba’’nti vattabbattā ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘tīṇimānī’’tiādikaṃ suttampi paṭikkhitte duccarite vācakañāpakabhāvena pavattanato paṭikkhittaṃ nāma. (17)
൧൨൪. നാനാവിധം പടിക്ഖിത്തം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമം അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ചാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമം അനുഞ്ഞാതഞ്ചാ’’തിആദി വുത്തം.
124. Nānāvidhaṃ paṭikkhittaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañcā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ anuññātañcā’’tiādi vuttaṃ.
ഭൂരിപഞ്ഞഭൂരിപഞ്ഞവന്ത ഗോതമ, തം ഭൂരിപഞ്ഞം ഗോതമം അഹം പുച്ഛാമി. ഇധ ലോകേ അനേകാ യാ ജനതാ ഭീതാ, സാ ജനതാ കിംസു കതമാ ഭവേ. യോ ച മഗ്ഗോ അനേകായതനോ ഇതി പവുത്തോ, സോ ച മഗ്ഗോ കിംസു കതമോ ഭവേ. കിസ്മിം ധമ്മേ ഠിതോ ജനോ പരലോകം ന ഭായേ ന ഭായേയ്യാതി പുച്ഛതീതി യോജനാ.
Bhūripaññabhūripaññavanta gotama, taṃ bhūripaññaṃ gotamaṃ ahaṃ pucchāmi. Idha loke anekā yā janatā bhītā, sā janatā kiṃsu katamā bhave. Yo ca maggo anekāyatano iti pavutto, so ca maggo kiṃsu katamo bhave. Kismiṃ dhamme ṭhito jano paralokaṃ na bhāye na bhāyeyyāti pucchatīti yojanā.
ദേവപുത്ത യോ ജനോ സമ്മാവാചഞ്ച പണിധായ, സമ്മാമനഞ്ച പണിധായ, കായേന പാപാനി അകുബ്ബമാനോ ച ഭവേ, അയം ഏകോ. ബഹ്വന്നപാനം ഘരം ആവസന്തോ ച ഭവേ, അയം ഏകോ. സദ്ധോ സദ്ധാസമ്പന്നോ ചിത്തമുദുഭാവേന മുദു ച ഭവേ, അയം ഏകോ. വദഞ്ഞൂ യാചകാനം യാചനവസേന വുത്തവചനഞ്ഞൂ ഹുത്വാ സംവിഭാഗീ ച ഭവേ, അയം ഏകോ. ഇതി ഏതേസു ചതൂസു ധമ്മേസു ഠിതോ ജനോ ധമ്മേസു ഠിതോ ഹുത്വാ പരലോകം ന ഭായേ ന ഭായേയ്യാതി യോജനാ.
Devaputta yo jano sammāvācañca paṇidhāya, sammāmanañca paṇidhāya, kāyena pāpāni akubbamāno ca bhave, ayaṃ eko. Bahvannapānaṃ gharaṃ āvasanto ca bhave, ayaṃ eko. Saddho saddhāsampanno cittamudubhāvena mudu ca bhave, ayaṃ eko. Vadaññū yācakānaṃ yācanavasena vuttavacanaññū hutvā saṃvibhāgī ca bhave, ayaṃ eko. Iti etesu catūsu dhammesu ṭhito jano dhammesu ṭhito hutvā paralokaṃ na bhāye na bhāyeyyāti yojanā.
‘‘തസ്മിം സുത്തേ കതമം അനുഞ്ഞാതം, കതമം പടിക്ഖിത്തം നാമാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യം ആഹാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തസ്മിം ‘‘കിംസൂധാ’’തിആദിപഞ്ഹായ വിസ്സജ്ജനേ ‘‘വാചം മനഞ്ചാ’’തിആദിവചനേ ‘‘വാചം മനഞ്ച പണിധായ സമ്മാ’’തി യം വചനം ഭഗവാ ആഹ, ഇദം ‘‘വാചം…പേ॰… സമ്മാ’’തി വചനം അനുഞ്ഞാതേ വചനീയാദികേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ അനുഞ്ഞാതം നാമ. ‘‘കായേന പാപാനി അകുബ്ബമാനോ’’തി യം വചനം ആഹ, ഇദം ‘‘കായേന …പേ॰… മാനോ’’തി വചനം പാപകുബ്ബേന പടിക്ഖിത്തേ വുത്തനയേന പവത്തനതോ പടിക്ഖിത്തം നാമ. ‘‘ബഹ്വന്ന…പേ॰… ന ഭായേ’’തി യം വചനം ആഹ, ഇദം ‘‘ബഹ്വന്ന…പേ॰… ന ഭായേ’’തി വചനം വുത്തനയേന അനുഞ്ഞാതം നാമ. ഇദം ‘‘വാച’’ന്തിആദികം വചനം വുത്തനയദ്വയേന അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച ഹോതി.
‘‘Tasmiṃ sutte katamaṃ anuññātaṃ, katamaṃ paṭikkhittaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yaṃ āhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tasmiṃ ‘‘kiṃsūdhā’’tiādipañhāya vissajjane ‘‘vācaṃ manañcā’’tiādivacane ‘‘vācaṃ manañca paṇidhāya sammā’’ti yaṃ vacanaṃ bhagavā āha, idaṃ ‘‘vācaṃ…pe… sammā’’ti vacanaṃ anuññāte vacanīyādike atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. ‘‘Kāyena pāpāni akubbamāno’’ti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘kāyena …pe… māno’’ti vacanaṃ pāpakubbena paṭikkhitte vuttanayena pavattanato paṭikkhittaṃ nāma. ‘‘Bahvanna…pe… na bhāye’’ti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘bahvanna…pe… na bhāye’’ti vacanaṃ vuttanayena anuññātaṃ nāma. Idaṃ ‘‘vāca’’ntiādikaṃ vacanaṃ vuttanayadvayena anuññātañca paṭikkhittañca hoti.
‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’’ന്തിആദികോ വുത്തത്ഥോവ. ‘‘തസ്മിം സബ്ബപാപസ്സാതിആദികേ കതമം അനുഞ്ഞാതം, കതമം പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി വത്തബ്ബഭാവതോ ‘‘തത്ഥ യ’’ന്തിആദി വുത്തം.
‘‘Sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādiko vuttatthova. ‘‘Tasmiṃ sabbapāpassātiādike katamaṃ anuññātaṃ, katamaṃ paṭikkhitta’’nti vattabbabhāvato ‘‘tattha ya’’ntiādi vuttaṃ.
ദേവാനമിന്ദ, അഹം കായസമാചാരമ്പി ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബം അനവജ്ജം കായസമാചാരമ്പി വദാമി, അസേവിതബ്ബം സാവജ്ജം കായസമാചാരമ്പി അഹം വദാമി. വചീസമാചാരാദീസുപി വുത്തനയാനുസാരേന യോജനാ കാതബ്ബാ.
Devānaminda, ahaṃ kāyasamācārampi duvidhena vadāmi – sevitabbaṃ anavajjaṃ kāyasamācārampi vadāmi, asevitabbaṃ sāvajjaṃ kāyasamācārampi ahaṃ vadāmi. Vacīsamācārādīsupi vuttanayānusārena yojanā kātabbā.
‘‘കിഞ്ച വഡ്ഢനഹായനം ആഗമ്മ കായസമാചാരാദികം സേവിതബ്ബാസേവിതബ്ബഭേദേന വുത്ത’’ന്തി വത്തബ്ബഭാവതോ ‘‘കിഞ്ചേതം പടിച്ചാ’’തിആദി വുത്തം. അകുസലധമ്മവഡ്ഢനം, കുസലധമ്മഹായനഞ്ച പടിച്ച കായസമാചാരാദയോ ന സേവിതബ്ബാ, കുസലധമ്മവഡ്ഢനം, അകുസലധമ്മഹായനഞ്ച പടിച്ച കായസമാചാരാദയോ സേവിതബ്ബാതി സല്ലക്ഖേതബ്ബാ. (൧൮)
‘‘Kiñca vaḍḍhanahāyanaṃ āgamma kāyasamācārādikaṃ sevitabbāsevitabbabhedena vutta’’nti vattabbabhāvato ‘‘kiñcetaṃ paṭiccā’’tiādi vuttaṃ. Akusaladhammavaḍḍhanaṃ, kusaladhammahāyanañca paṭicca kāyasamācārādayo na sevitabbā, kusaladhammavaḍḍhanaṃ, akusaladhammahāyanañca paṭicca kāyasamācārādayo sevitabbāti sallakkhetabbā. (18)
൧൨൫. നാനാവിധം അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കതമോ സുത്തവിസേസോ ഥവോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തഥാ പുച്ഛിത്വാ അയം സുത്തവിസേസോ ഥവോ നാമാതി വിഞ്ഞാപേതും ‘‘തത്ഥ കതമോ ഥവോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു അട്ഠവീസതിവിധേസു ലോകിയാദീസു സാസനപട്ഠാനസുത്തേസു കതമോ സുത്തവിസേസോ ഥവോ നാമാതി പുച്ഛതി.
125. Nānāvidhaṃ anuññātañca paṭikkhittañca ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo suttaviseso thavo’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā ayaṃ suttaviseso thavo nāmāti viññāpetuṃ ‘‘tattha katamo thavo’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamo suttaviseso thavo nāmāti pucchati.
മഗ്ഗാനം ജങ്ഘമഗ്ഗദിട്ഠിമഗ്ഗാദീനം അട്ഠങ്ഗികോ സമ്മാദിട്ഠിമഗ്ഗങ്ഗാദിഅട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ സേട്ഠോ ഉത്തമോ. സച്ചാനം വചീസച്ചഖത്തിയാദിസമ്മുതിസച്ചപരമത്ഥസച്ചാനം ചതുരോ ദുക്ഖസമുദയനിരോധനിരോധഗാമിനിപടിപദാവസേന ചതുരോ അരിയസച്ചാ പദാ സേട്ഠാ ഉത്തമാ. ധമ്മാനം സബ്ബസങ്ഖതസപ്പച്ചയധമ്മാനം വിരാഗോ അസങ്ഖതനിബ്ബാനസങ്ഖാതോ വിരാഗോ ധമ്മോ സേട്ഠോ ഉത്തമോ. ദ്വിപദാനം സബ്ബദേവമനുസ്സാദീനം ദ്വിപദാനം ചക്ഖുമാ പഞ്ചവിധചക്ഖുമാ ഭഗവാ സേട്ഠോ ഉത്തമോതി യോജനാ. അയം ‘‘മഗ്ഗാനട്ഠങ്ഗികോ’’തിആദിസുത്തവിസേസോ ഥവേ അത്ഥേ വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ഥവോ നാമ.
Maggānaṃ jaṅghamaggadiṭṭhimaggādīnaṃ aṭṭhaṅgiko sammādiṭṭhimaggaṅgādiaṭṭhaṅgiko maggo seṭṭho uttamo. Saccānaṃ vacīsaccakhattiyādisammutisaccaparamatthasaccānaṃ caturo dukkhasamudayanirodhanirodhagāminipaṭipadāvasena caturo ariyasaccā padā seṭṭhā uttamā. Dhammānaṃ sabbasaṅkhatasappaccayadhammānaṃ virāgo asaṅkhatanibbānasaṅkhāto virāgo dhammo seṭṭho uttamo. Dvipadānaṃ sabbadevamanussādīnaṃ dvipadānaṃ cakkhumā pañcavidhacakkhumā bhagavā seṭṭho uttamoti yojanā. Ayaṃ ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko’’tiādisuttaviseso thave atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato thavo nāma.
‘‘അയമേവ സുത്തവിസേസോ ഥവോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തീണിമാനി ഭിക്ഖവേ’’തിആദി വുത്തം. അപദാ അഹിമച്ഛാദയോ വാ, ദ്വിപദാ മനുസ്സസകുണപക്ഖിജാതികാദയോ വാ, ചതുപ്പദാ ഹത്ഥിഅസ്സഗോമഹിംസാദയോ വാ, ബഹുപ്പദാ സതപദിആദയോ വാ, രൂപിനോ കാമരൂപസത്താ വാ, അരൂപിനോ അരൂപസത്താ വാ, സഞ്ഞിനോ സത്തവിഞ്ഞാണട്ഠിതിസത്താ വാ, അസഞ്ഞിനോ അസഞ്ഞസത്താ വാ, നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞിനോ ഭവഗ്ഗേ നിബ്ബത്തസത്താ വാ യാവതാ യത്തകാ സത്താ സംവിജ്ജന്തി, തേസം തത്തകാനം അപദാദീനം സത്താനം യദിദം യോ അയം അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ തഥാഗതോ ഉപ്പന്നോ, സോ അയം അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ തഥാഗതോ അഗ്ഗം അഗ്ഗോതി അക്ഖായതി, സേട്ഠം സേട്ഠോതി അക്ഖായതി, പവരം പവരോതി അക്ഖായതി, അയം പഠമോ അഗ്ഗോ.
‘‘Ayameva suttaviseso thavo’’ti vattabbattā ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Apadā ahimacchādayo vā, dvipadā manussasakuṇapakkhijātikādayo vā, catuppadā hatthiassagomahiṃsādayo vā, bahuppadā satapadiādayo vā, rūpino kāmarūpasattā vā, arūpino arūpasattā vā, saññino sattaviññāṇaṭṭhitisattā vā, asaññino asaññasattā vā, nevasaññīnāsaññino bhavagge nibbattasattā vā yāvatā yattakā sattā saṃvijjanti, tesaṃ tattakānaṃ apadādīnaṃ sattānaṃ yadidaṃ yo ayaṃ arahaṃ sammāsambuddho tathāgato uppanno, so ayaṃ arahaṃ sammāsambuddho tathāgato aggaṃ aggoti akkhāyati, seṭṭhaṃ seṭṭhoti akkhāyati, pavaraṃ pavaroti akkhāyati, ayaṃ paṭhamo aggo.
സങ്ഖതാനം ധമ്മാനം വാ സപ്പച്ചയസഭാവാനം വാ, അസങ്ഖതാനം പച്ചയേഹി അസങ്ഖരിതാനം പണ്ണത്തിമത്തഭൂതാനം ധമ്മാനം വാ യാവതാ യത്തകാ പണ്ണത്തീ വോഹരീയന്തി, തത്തകേഹി പണ്ണത്തീഹി പഞ്ഞപേതബ്ബാനം തേസം സങ്ഖതാസങ്ഖതാനം ധമ്മാനം യദിദം യോ അയം മദനിമ്മദനോ…പേ॰… യോ അയം നിരോധോ, യം ഇദം നിബ്ബാനമഗ്ഗഫലാനമാലമ്ബണം ഭവതി, സോ അയം മദനിമ്മദനാദികോ ധമ്മോ അഗ്ഗം അഗ്ഗോതി അക്ഖായതി…പേ॰… അക്ഖായതി, അയം ദുതിയോ അഗ്ഗോ.
Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ vā sappaccayasabhāvānaṃ vā, asaṅkhatānaṃ paccayehi asaṅkharitānaṃ paṇṇattimattabhūtānaṃ dhammānaṃ vā yāvatā yattakā paṇṇattī voharīyanti, tattakehi paṇṇattīhi paññapetabbānaṃ tesaṃ saṅkhatāsaṅkhatānaṃ dhammānaṃ yadidaṃ yo ayaṃ madanimmadano…pe… yo ayaṃ nirodho, yaṃ idaṃ nibbānamaggaphalānamālambaṇaṃ bhavati, so ayaṃ madanimmadanādiko dhammo aggaṃ aggoti akkhāyati…pe… akkhāyati, ayaṃ dutiyo aggo.
സങ്ഘാനം യാവതാ പണ്ണത്തി, ഗണാനം യാവതാ പണ്ണത്തി, മഹാജനസന്നിപാതാനം യാവതാ പണ്ണത്തി വോഹരീയന്തി, തത്തകേഹി പണ്ണത്തീഹി പഞ്ഞപേതബ്ബാനം തേസം സങ്ഘഗണാദീനം യാനി ഇമാനി ചത്താരി പുഗ്ഗലാനി പുരിസയുഗാനി, യേ ഇമേ അട്ഠ പുരിസപുഗ്ഗലാ…പേ॰… ലോകസ്സ യം ഇദം പുഞ്ഞക്ഖേത്തം സംവിജ്ജതി, സോ അയം ചതുപുരിസയുഗാദികോ തഥാഗതസാവകസങ്ഘോ അഗ്ഗം അഗ്ഗോതി അക്ഖായതി…പേ॰… അക്ഖായതി, അയം തതിയോ അഗ്ഗോ. ഇമാനി തീണി തഥാഗതനിബ്ബാനഅരിയസങ്ഘരതനാനി അഗ്ഗാനി ഭവന്തി.
Saṅghānaṃ yāvatā paṇṇatti, gaṇānaṃ yāvatā paṇṇatti, mahājanasannipātānaṃ yāvatā paṇṇatti voharīyanti, tattakehi paṇṇattīhi paññapetabbānaṃ tesaṃ saṅghagaṇādīnaṃ yāni imāni cattāri puggalāni purisayugāni, ye ime aṭṭha purisapuggalā…pe… lokassa yaṃ idaṃ puññakkhettaṃ saṃvijjati, so ayaṃ catupurisayugādiko tathāgatasāvakasaṅgho aggaṃ aggoti akkhāyati…pe… akkhāyati, ayaṃ tatiyo aggo. Imāni tīṇi tathāgatanibbānaariyasaṅgharatanāni aggāni bhavanti.
സബ്ബലോകുത്തരോ അപദാദിസബ്ബസത്തലോകതോ ഉത്തരോ സത്ഥാ ച, കുസലപക്ഖതോ കുസലഅനവജ്ജപക്ഖഭാവതോ ഉത്തരോ ധമ്മോ ച, നരസീഹസ്സ സത്ഥുനോ ഗണോ ച ഇതി തീണി സത്ഥുധമ്മഗണരതനാനി അഗ്ഗാനി, താനി തീണി സത്ഥുധമ്മഗണരതനാനി വിസിസ്സരേ ഗുണവസേന വിസിസ്സന്തി.
Sabbalokuttaro apadādisabbasattalokato uttaro satthā ca, kusalapakkhato kusalaanavajjapakkhabhāvato uttaro dhammo ca, narasīhassa satthuno gaṇo ca iti tīṇi satthudhammagaṇaratanāni aggāni, tāni tīṇi satthudhammagaṇaratanāni visissare guṇavasena visissanti.
സമണപദുമസഞ്ചയോ സരേ രുഹമാനം പദുമം സോഭനം ഇവ സാസനേ സോഭനസമണപദുമസമൂഹോ ഗണോ ച, ധമ്മവരോ ച, വിദൂനം സക്കതോ നരവരദമകോ നരവരാനം ബ്രഹ്മദേവമനുസ്സരാജരാജമഹാമച്ചാദീനം ദമകോ അനുദമകോ ചക്ഖുമാ സമ്ബുദ്ധോ ച ഇതി തീണി ഗണധമ്മബുദ്ധരതനാനി ലോകസ്സ ഉത്തരി ഭവന്തി.
Samaṇapadumasañcayo sare ruhamānaṃ padumaṃ sobhanaṃ iva sāsane sobhanasamaṇapadumasamūho gaṇo ca, dhammavaro ca, vidūnaṃ sakkato naravaradamako naravarānaṃ brahmadevamanussarājarājamahāmaccādīnaṃ damako anudamako cakkhumā sambuddho ca iti tīṇi gaṇadhammabuddharatanāni lokassa uttari bhavanti.
അപ്പടിസമോ സത്ഥാ ച, നിരുപദാഹോ നിഗ്ഗതഉപദാഹോ, സബ്ബോ ധമ്മോ ച അരിയോ ഗണവരോ ച ഇതി യാനി തീണി ബുദ്ധധമ്മഗണരതനാനി അഗ്ഗാനി, താനി തീണി…പേ॰… നാനി ഖലു ഏകംസേന വിസിസ്സരേ വിസിസ്സന്തി.
Appaṭisamo satthā ca, nirupadāho niggataupadāho, sabbo dhammo ca ariyo gaṇavaro ca iti yāni tīṇi buddhadhammagaṇaratanāni aggāni, tāni tīṇi…pe… nāni khalu ekaṃsena visissare visissanti.
സച്ചനാമോ അവിതഥസച്ചദേസനതോ സച്ചനാമോ ഖേമോ സബ്ബാഭിഭൂ സബ്ബേ മനുസ്സദേവാദികേ അനഭിഭവമാനോപി ഗുണാതിരേകവസേന അഭിഭവമാനോ വിയ പവത്തനതോ സബ്ബാഭിഭൂ ജിനോ ച, സച്ചധമ്മോ അവിതഥസഭാവതോ സച്ചധമ്മോ ച, തസ്സ സച്ചധമ്മസ്സ ഉത്തരി ഉത്തമോ അഞ്ഞോ ധമ്മോ നത്ഥി, വിഞ്ഞൂനം നിച്ചം പൂജിതോ പൂജാരഹോ അരിയസങ്ഘോ ച ഇതി തീണി ലോകസ്സ ഉത്തരി ഉത്തമാനി ഭവന്തി.
Saccanāmo avitathasaccadesanato saccanāmo khemo sabbābhibhū sabbe manussadevādike anabhibhavamānopi guṇātirekavasena abhibhavamāno viya pavattanato sabbābhibhū jino ca, saccadhammo avitathasabhāvato saccadhammo ca, tassa saccadhammassa uttari uttamo añño dhammo natthi, viññūnaṃ niccaṃ pūjito pūjāraho ariyasaṅgho ca iti tīṇi lokassa uttari uttamāni bhavanti.
ഏകായനപദസ്സ വചനത്ഥോ അട്ഠകഥായം (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൧൭൦) ബഹുധാ വുത്തോ. ജാതിഖയന്തദസ്സീ ഹിതാനുകമ്പീ ഭഗവാ ഏകായനം മഗ്ഗം പജാനാതി. ‘‘യം ഏകായനം മഗ്ഗം പജാനാതി, തേന മഗ്ഗേന കിം തരതീ’’തി വത്തബ്ബഭാവതോ ‘‘ഏതേന മഗ്ഗേനാ’’തിആദി വുത്തം. യം മഗ്ഗം ഭഗവാ ജാനാതി, ഏതേന മഗ്ഗേന പുബ്ബേ അതീതമദ്ധാനം ബുദ്ധാദയോ അരിയാ ഓഘം സംസാരോഘം തരിംസു, അനാഗതമദ്ധാനം തരിസ്സന്തി, യേ ചാപി ബുദ്ധാദയോ പച്ചുപ്പന്നേ ഉപ്പജ്ജന്തി, തേ ചാപി ബുദ്ധാദയോ പച്ചുപ്പന്നേ തരന്തി, വിസുദ്ധിപേക്ഖാ വിസുദ്ധിം അപേക്ഖമാനാ സത്താ ദേവമനുസ്സസേട്ഠം താദിസം യഥാവുത്തഗുണം തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം നമസ്സന്തി, ഇതി അയം നാനാവിധസുത്തവിസേസോപി ഥവേ രതനത്തയേ, രതനത്തയഗുണേ ച വാചകഞാപകഭാവേന പവത്തനതോ ഥവോ നാമ. ഇച്ചേതം സാസനപട്ഠാനസുത്തവിസേസദസ്സകോ സംവണ്ണനാവിസേസോപി സാസനപട്ഠാനം നാമാതി വേദിതബ്ബോ.
Ekāyanapadassa vacanattho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 170) bahudhā vutto. Jātikhayantadassī hitānukampī bhagavā ekāyanaṃ maggaṃ pajānāti. ‘‘Yaṃ ekāyanaṃ maggaṃ pajānāti, tena maggena kiṃ taratī’’ti vattabbabhāvato ‘‘etena maggenā’’tiādi vuttaṃ. Yaṃ maggaṃ bhagavā jānāti, etena maggena pubbe atītamaddhānaṃ buddhādayo ariyā oghaṃ saṃsāroghaṃ tariṃsu, anāgatamaddhānaṃ tarissanti, ye cāpi buddhādayo paccuppanne uppajjanti, te cāpi buddhādayo paccuppanne taranti, visuddhipekkhā visuddhiṃ apekkhamānā sattā devamanussaseṭṭhaṃ tādisaṃ yathāvuttaguṇaṃ taṃ sammāsambuddhaṃ namassanti, iti ayaṃ nānāvidhasuttavisesopi thave ratanattaye, ratanattayaguṇe ca vācakañāpakabhāvena pavattanato thavo nāma. Iccetaṃ sāsanapaṭṭhānasuttavisesadassako saṃvaṇṇanāvisesopi sāsanapaṭṭhānaṃ nāmāti veditabbo.
അമ്ഹാകാചരിയ തുമ്ഹേഹി അമ്ഹാകാചരിയേഹി സോളസപ്പഭേദസംകിലേസഭാഗിയാദിസാസനപട്ഠാനസുത്തഞ്ചേവ അട്ഠവീസതിവിധം ലോകിയാദിസാസനപട്ഠാനസുത്തഞ്ച നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘തേസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സാസനപട്ഠാനസുത്തവിസേസേസു കതമം സുത്തവിസേസം കതമേന സുത്തവിസേസേന സംസന്ദിത്വാ നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ ലോകിയം സുത്ത’’ന്തിആദി ആരദ്ധം. അട്ഠകഥായം പന – ‘‘ഏവം ദുവിധമ്പി സാസനപട്ഠാനം നാനാസുത്തപദാനി ഉദാഹരന്തേന വിഭജിത്വാ ഇദാനി സംകിലേസഭാഗിയാദീഹി സംസന്ദിത്വാ ദസ്സേതും പുന ‘ലോകിയം സുത്ത’ന്തിആദി ആരദ്ധ’’ന്തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൧൭൦) വുത്തം.
Amhākācariya tumhehi amhākācariyehi soḷasappabhedasaṃkilesabhāgiyādisāsanapaṭṭhānasuttañceva aṭṭhavīsatividhaṃ lokiyādisāsanapaṭṭhānasuttañca niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘tesu saṃkilesabhāgiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu katamaṃ suttavisesaṃ katamena suttavisesena saṃsanditvā niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha lokiyaṃsutta’’ntiādi āraddhaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ duvidhampi sāsanapaṭṭhānaṃ nānāsuttapadāni udāharantena vibhajitvā idāni saṃkilesabhāgiyādīhi saṃsanditvā dassetuṃ puna ‘lokiyaṃ sutta’ntiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 170) vuttaṃ.
തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു സോളസവിധേസു സംകിലേസഭാഗിയാദീസു സാസനപട്ഠാനസുത്തവിസേസേസു ചേവ അട്ഠവീസതിവിധേസു ലോകിയാദീസു സാസനപട്ഠാനസുത്തവിസേസേസു ച അകുസലപക്ഖേ പവത്തം ലോകിയം സുത്തം സംകിലേസഭാഗിയസുത്തേന സമാനത്ഥഭാവേന സംസന്ദതി, കുസലപക്ഖേ പവത്തം ലോകിയം സുത്തം വാസനാഭാഗിയസുത്തേന സമാനത്ഥഭാവേന സംസന്ദതി, തസ്മാ ലോകിയം സുത്തം ഏകവിധമ്പി സംകിലേസഭാഗിയേന ച വാസനാഭാഗിയേന ച ദ്വീഹി സുത്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം. ദസ്സനപക്ഖേ പവത്തം ലോകുത്തരം സുത്തം ദസ്സനഭാഗിയേന സമാനത്ഥഭാവേന സംസന്ദതി, ഭാവനാപക്ഖേ പവത്തം ലോകുത്തരം സുത്തം ഭാവനാഭാഗിയേന സമാനത്ഥഭാവേന സംസന്ദതി, അസേക്ഖപക്ഖേ പവത്തം ലോകുത്തരം സുത്തം അസേക്ഖഭാഗിയേന സമാനത്ഥഭാവേന സംസന്ദതി, തസ്മാ ലോകുത്തരമ്പി സുത്തം ദസ്സനഭാഗിയേന ച ഭാവനാഭാഗിയേന ച അസേക്ഖഭാഗിയേന ച തീഹി സുത്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം. വുത്തനയാനുസാരേന സേസേസുപി സംസന്ദനയോജനാ കാതബ്ബാ.
Tattha tatthāti tesu soḷasavidhesu saṃkilesabhāgiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu ceva aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu ca akusalapakkhe pavattaṃ lokiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyasuttena samānatthabhāvena saṃsandati, kusalapakkhe pavattaṃ lokiyaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyasuttena samānatthabhāvena saṃsandati, tasmā lokiyaṃ suttaṃ ekavidhampi saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca dvīhi suttehi niddisitabbaṃ. Dassanapakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ dassanabhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, bhāvanāpakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ bhāvanābhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, asekkhapakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ asekkhabhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, tasmā lokuttarampi suttaṃ dassanabhāgiyena ca bhāvanābhāgiyena ca asekkhabhāgiyena ca tīhi suttehi niddisitabbaṃ. Vuttanayānusārena sesesupi saṃsandanayojanā kātabbā.
അമ്ഹാകാചരിയ തുമ്ഹേഹി അമ്ഹാകാചരിയേഹി നയദസ്സനവസേന സുത്തവിസേസസംസന്ദനം ദസ്സിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കിമത്ഥായ സംകിലേസഭാഗിയാദിഭേദേന വിഭജിത്വാ ഭഗവതാ വുത്ത’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘വാസനാഭാഗിയം സുത്തം സംകിലേസഭാഗിയസ്സ സുത്തസ്സ നിഗ്ഘാതായാ’’തിആദി വുത്തം. ഏത്ഥ ച സുത്തവസേന സുത്തത്ഥാ ഗഹിതാ.
Amhākācariya tumhehi amhākācariyehi nayadassanavasena suttavisesasaṃsandanaṃ dassitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kimatthāya saṃkilesabhāgiyādibhedena vibhajitvā bhagavatā vutta’’nti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyassa suttassa nigghātāyā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca suttavasena suttatthā gahitā.
‘‘യം സത്താധിട്ഠാനം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, തം സത്താധിട്ഠാനം കിത്തകേഹി സുത്തേഹി വിഭജിത്വാ നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ലോകുത്തരം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനം ഛബ്ബിസതിയാ പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. ‘‘തേ ഛബ്ബീസതി പുഗ്ഗലാ കതിഹി സുത്തേഹി സമന്വേസിതബ്ബാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേ തീഹീ’’തിആദി വുത്തം. ദസ്സനഭാഗിയേന സത്താധിട്ഠാനേന, ഭാവനാഭാഗിയേന സത്താധിട്ഠാനേന, അസേക്ഖഭാഗിയേന സത്താധിട്ഠാനേന ചാതി തീഹി സുത്തേഹി തേ ഛബ്ബീസതി പുഗ്ഗലാ സമന്വേസിതബ്ബാ.
‘‘Yaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ācariyena niddhāritaṃ, taṃ sattādhiṭṭhānaṃ kittakehi suttehi vibhajitvā niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ chabbisatiyā puggalehi niddisitabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Te chabbīsati puggalā katihi suttehi samanvesitabbā’’ti vattabbattā ‘‘te tīhī’’tiādi vuttaṃ. Dassanabhāgiyena sattādhiṭṭhānena, bhāvanābhāgiyena sattādhiṭṭhānena, asekkhabhāgiyena sattādhiṭṭhānena cāti tīhi suttehi te chabbīsati puggalā samanvesitabbā.
‘‘കതമേഹി കതമേഹി കതമം കതമം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ ദസ്സനഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു തീസു ദസ്സനഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു. തത്ഥാതി വാ തേസു ഛബ്ബീസതിയാ പുഗ്ഗലേസു. സത്താധിട്ഠാനേകദേസം ദസ്സനഭാഗിയം സുത്തം ഏകബീജിനാ പുഗ്ഗലേന ച നിദ്ദിസിതബ്ബം…പേ॰… ധമ്മാനുസാരിനാ പുഗ്ഗലേന ച നിദ്ദിസിതബ്ബം, ഇതി ഇമേഹി പഞ്ചഹി പുഗ്ഗലേഹി സത്താധിട്ഠാനേകദേസം ദസ്സനഭാഗിയം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബം. ഏത്ഥ ച ദസ്സനഗ്ഗഹണേന സോതാപത്തിഫലട്ഠാപി ഗഹിതാ, തസ്മാ ഏകബീജികോലംകോലസത്തക്ഖത്തുപരമാ ഫലട്ഠാപി ഗഹിതാ.
‘‘Katamehi katamehi katamaṃ katamaṃ suttaṃ niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha dassanabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu tīsu dassanabhāgiyādīsu suttesu. Tatthāti vā tesu chabbīsatiyā puggalesu. Sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ ekabījinā puggalena ca niddisitabbaṃ…pe… dhammānusārinā puggalena ca niddisitabbaṃ, iti imehi pañcahi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ. Ettha ca dassanaggahaṇena sotāpattiphalaṭṭhāpi gahitā, tasmā ekabījikolaṃkolasattakkhattuparamā phalaṭṭhāpi gahitā.
സദ്ധാനുസാരീ പന യോ വിപസ്സനാക്ഖണേ സദ്ധം ധുരം കത്വാ സോതാപത്തിമഗ്ഗം നിബ്ബത്തേതി, സോ പുഗ്ഗലോ നിബ്ബത്തേതബ്ബസോതാപത്തിമഗ്ഗക്ഖണേ സദ്ധാനുസാരീ നാമ, സദ്ധായ സമാപത്തിം അനുസ്സരതി, ഇതി സദ്ധായ സമാപത്തിയാ അനുസ്സരണതോ സോതാപത്തിമഗ്ഗട്ഠോ പുഗ്ഗലോ സദ്ധാനുസാരീ നാമ. സോ പുഗ്ഗലോ സോതാപത്തിഫലക്ഖണേ സദ്ധായ വിമുത്തത്താ സദ്ധാവിമുത്തോ ഹുത്വാ ഏകബീജികോലംകോലസത്തക്ഖത്തുപരമോ ഭവതി. യോ പന പുഗ്ഗലോ വിപസ്സനാക്ഖണേ പഞ്ഞം ധുരം കത്വാ സോതാപത്തിമഗ്ഗം നിബ്ബത്തേതി, സോ പുഗ്ഗലോ നിബ്ബത്തേതബ്ബസോതാപത്തിമഗ്ഗക്ഖണേ ധമ്മാനുസാരീ നാമ, ധമ്മേന പഞ്ഞായ സമാപത്തിം അനുസ്സരതി, ഇതി ധമ്മേന പഞ്ഞായ സമാപത്തിയാ അനുസ്സരണതോ ധമ്മാനുസാരീ നാമ. സോ പുഗ്ഗലോ ഫലക്ഖണേ ദിട്ഠിയാ പഞ്ഞായ നിരോധം പത്തത്താ ദിട്ഠിപത്തോ ഹുത്വാ ഏകബീജി…പേ॰… പരമോ ഭവതി. ധമ്മോതി ചേത്ഥ പഞ്ഞാ ഗഹിതാ. ഇതി പഭേദതോ ദ്വേ മഗ്ഗട്ഠാ, ഛ ഫലട്ഠാതി അട്ഠഹി അരിയപുഗ്ഗലേഹി, സമ്പിണ്ഡിതേ പന പഞ്ചഹി അരിയപുഗ്ഗലേഹി സത്താധിട്ഠാനേകദേസം ദസ്സനഭാഗിയം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബം.
Saddhānusārī pana yo vipassanākkhaṇe saddhaṃ dhuraṃ katvā sotāpattimaggaṃ nibbatteti, so puggalo nibbattetabbasotāpattimaggakkhaṇe saddhānusārī nāma, saddhāya samāpattiṃ anussarati, iti saddhāya samāpattiyā anussaraṇato sotāpattimaggaṭṭho puggalo saddhānusārī nāma. So puggalo sotāpattiphalakkhaṇe saddhāya vimuttattā saddhāvimutto hutvā ekabījikolaṃkolasattakkhattuparamo bhavati. Yo pana puggalo vipassanākkhaṇe paññaṃ dhuraṃ katvā sotāpattimaggaṃ nibbatteti, so puggalo nibbattetabbasotāpattimaggakkhaṇe dhammānusārī nāma, dhammena paññāya samāpattiṃ anussarati, iti dhammena paññāya samāpattiyā anussaraṇato dhammānusārī nāma. So puggalo phalakkhaṇe diṭṭhiyā paññāya nirodhaṃ pattattā diṭṭhipatto hutvā ekabīji…pe… paramo bhavati. Dhammoti cettha paññā gahitā. Iti pabhedato dve maggaṭṭhā, cha phalaṭṭhāti aṭṭhahi ariyapuggalehi, sampiṇḍite pana pañcahi ariyapuggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ഇമേസം ഏകബീജിആദീനം പുഗ്ഗലാനം സത്താധിട്ഠാനേകദേസത്ഥത്താ ചേവ ദസ്സനഭാഗിയത്ഥത്താ ച സത്താധിട്ഠാനേകദേസം ദസ്സനഭാഗിയം സുത്തം ഏത്തകേഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി നിയമേത്വാ ആചരിയേന വിഭത്തം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘സത്താധിട്ഠാനേകദേസം ദസ്സനഭാഗിയം സുത്തം കിത്തകേഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ –
Imesaṃ ekabījiādīnaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva dassanabhāgiyatthattā ca sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti niyametvā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ kittakehi puggalehi niddisitabba’’nti pucchitabbattā –
‘‘ഭാവനാഭാഗിയം സുത്തം ദ്വാദസഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം സകദാഗാമിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നേന, സകദാഗാമിനാ, അനാഗാമിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നേന, അനാഗാമിനാ, അന്തരാപരിനിബ്ബായിനാ, ഉപഹച്ചപരിനിബ്ബായിനാ, അസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായിനാ, സസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായിനാ , ഉദ്ധംസോതേന അകനിട്ഠഗാമിനാ, സദ്ധാവിമുത്തേന, ദിട്ഠിപ്പത്തേന, കായസക്ഖിനാ ചാതി ഭാവനാഭാഗിയം സുത്തം ഇമേഹി ദ്വാദസഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി –
‘‘Bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, sakadāgāminā, anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, anāgāminā, antarāparinibbāyinā, upahaccaparinibbāyinā, asaṅkhāraparinibbāyinā, sasaṅkhāraparinibbāyinā , uddhaṃsotena akaniṭṭhagāminā, saddhāvimuttena, diṭṭhippattena, kāyasakkhinā cāti bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi dvādasahi puggalehi niddisitabba’’nti –
വുത്തം. തത്ഥാപി സത്താധിട്ഠാനേകദേസം ഭാവനാഭാഗിയം സുത്തന്തി ഗഹേതബ്ബം. സകദാ…പേ॰… പന്നേന സകദാഗാമിമഗ്ഗട്ഠേന പുഗ്ഗലേന, സകദാഗാമിനാ സകദാഗാമിഫലട്ഠേന, അനാഗാമി…പേ॰… പന്നേന അനാഗാമിമഗ്ഗട്ഠേന, അനാഗാമിനാ അനാഗാമിഫലട്ഠേന, അവിഹാദീസു പഞ്ചസു സുദ്ധാവാസേസു ആയുവേമജ്ഝം അനതിക്കമിത്വാ അരഹത്തം പത്വാ പരിനിബ്ബായനസഭാവേന അന്തരാപരിനിബ്ബായീനാമകേന അനാഗാമിനാ, ആയുവേമജ്ഝം അതിക്കമിത്വാ അരഹത്തം പത്വാ പരിനിബ്ബായനസഭാവേന ഉപഹച്ചപരിനിബ്ബായീനാമകേന അനാഗാമിനാ, അസങ്ഖാരേന അപ്പയോഗേന അരഹത്തം പത്വാ പരിനിബ്ബായനസഭാവേന അസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായീനാമകേന അനാഗാമിനാ, സസങ്ഖാരേന സപ്പയോഗേന അരഹത്തം പത്വാ പരിനിബ്ബായനസഭാവേന സസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായീനാമകേന അനാഗാമിനാ, അവിഹാദീഹി ഉദ്ധം അതപ്പാദീസു ഉപപത്തിസോതേന അരഹത്തം പത്വാ പരിനിബ്ബായനസഭാവേന ഉദ്ധംസോതനാമകേന അനാഗാമിനാ, അകനിട്ഠം ഗന്ത്വാ അരഹത്തം പത്വാ പരിനിബ്ബായനസഭാവേന അകനിട്ഠഗാമീനാമകേന അനാഗാമിനാ, സദ്ധായ വിമുത്തത്താ സദ്ധാവിമുത്തനാമകേന അനാഗാമിനാ, ദിട്ഠിയാ പഞ്ഞായ നിരോധം പത്തത്താ ദിട്ഠിപ്പത്തനാമകേന അനാഗാമിനാ ചാതി ഇമേഹി ഏകാദസഹി അഝാനലാഭീപുഗ്ഗലേഹി ച, കായേന നാമകായേ ഫുട്ഠാനം അരൂപഝാനാനം അനന്തരം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോതി, ഇതി സച്ഛികരണതോ കായസക്ഖീനാമകേന ഝാനലാഭിനാ ചാതി ദ്വാദസഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം.
Vuttaṃ. Tatthāpi sattādhiṭṭhānekadesaṃ bhāvanābhāgiyaṃ suttanti gahetabbaṃ. Sakadā…pe… pannena sakadāgāmimaggaṭṭhena puggalena, sakadāgāminā sakadāgāmiphalaṭṭhena, anāgāmi…pe… pannena anāgāmimaggaṭṭhena, anāgāminā anāgāmiphalaṭṭhena, avihādīsu pañcasu suddhāvāsesu āyuvemajjhaṃ anatikkamitvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena antarāparinibbāyīnāmakena anāgāminā, āyuvemajjhaṃ atikkamitvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena upahaccaparinibbāyīnāmakena anāgāminā, asaṅkhārena appayogena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena asaṅkhāraparinibbāyīnāmakena anāgāminā, sasaṅkhārena sappayogena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena sasaṅkhāraparinibbāyīnāmakena anāgāminā, avihādīhi uddhaṃ atappādīsu upapattisotena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena uddhaṃsotanāmakena anāgāminā, akaniṭṭhaṃ gantvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena akaniṭṭhagāmīnāmakena anāgāminā, saddhāya vimuttattā saddhāvimuttanāmakena anāgāminā, diṭṭhiyā paññāya nirodhaṃ pattattā diṭṭhippattanāmakena anāgāminā cāti imehi ekādasahi ajhānalābhīpuggalehi ca, kāyena nāmakāye phuṭṭhānaṃ arūpajhānānaṃ anantaraṃ nibbānaṃ sacchikaroti, iti sacchikaraṇato kāyasakkhīnāmakena jhānalābhinā cāti dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ.
ഇമേസം വുത്തപ്പകാരാനം പുഗ്ഗലാനം സത്താധിട്ഠാനേകദേസത്ഥത്താ ചേവ ഭാവനാഭാഗിയത്ഥത്താ ച സത്താധിട്ഠാനേകദേസം ഭാവനാഭാഗിയം സുത്തം ഏത്തകേഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി നിയമേത്വാ ആചരിയേന വിഭത്തം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘കിത്തകേഹി പുഗ്ഗലേഹി സത്താധിട്ഠാനേകദേസം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ –
Imesaṃ vuttappakārānaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva bhāvanābhāgiyatthattā ca sattādhiṭṭhānekadesaṃ bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti niyametvā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kittakehi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabba’’nti vattabbattā –
‘‘അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം നവഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം സദ്ധാവിമുത്തേന, പഞ്ഞാവിമുത്തേന, സുഞ്ഞതവിമുത്തേന, അനിമിത്തവിമുത്തേന, അപ്പണിഹിതവിമുത്തേന, ഉഭതോഭാഗവിമുത്തേന, സമസീസിനാ, പച്ചേകബുദ്ധേഹി, സമ്മാസമ്ബുദ്ധേഹി ചാതി അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം ഇമേഹി നവഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി –
‘‘Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ navahi puggalehi niddisitabbaṃ saddhāvimuttena, paññāvimuttena, suññatavimuttena, animittavimuttena, appaṇihitavimuttena, ubhatobhāgavimuttena, samasīsinā, paccekabuddhehi, sammāsambuddhehi cāti asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ imehi navahi puggalehi niddisitabba’’nti –
വുത്തം . തത്ഥ സത്താധിട്ഠാനേകദേസം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി യോജേതബ്ബം. സദ്ധായ കിലേസേഹി വിമുത്തത്താ അരഹത്തഫലക്ഖണേ സദ്ധാവിമുത്തോ അരഹാ, തേന സദ്ധാവിമുത്തേന. പഞ്ഞായ വിമുത്തത്താ അരഹത്തഫലക്ഖണേ പഞ്ഞാവിമുത്തോ അരഹാ, തേന പഞ്ഞാവിമുത്തേന. സുഞ്ഞതവിപസ്സനാസങ്ഖാതേന അനത്താനുപസ്സനേന വിമുത്തത്താ സുഞ്ഞതവിമുത്തോ അരഹാ, തേന സുഞ്ഞതവിമുത്തേന. അനിമിത്താനുപസ്സനാസങ്ഖാതേന അനിച്ചാനുപസ്സനേന വിമുത്തത്താ അനിമിത്തവിമുത്തോ അരഹാ, തേന അനിമിത്തവിമുത്തേന. അപ്പണിഹിതാനുപസ്സനാസങ്ഖാതേന ദുക്ഖാനുപസ്സനേന വിമുത്തത്താ അപ്പണിഹിതവിമുത്തോ അരഹാ, തേന അപ്പണിഹിതവിമുത്തേന. ഉഭതോ രൂപകായനാമകായതോ ഉഭതോഭാഗതോ വിമുത്തത്താ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ അരഹാ, തേന ഉഭതോഭാഗവിമുത്തേന. പുരിമാ പഞ്ച പുഗ്ഗലാ അഝാനലാഭിനോ ഗഹിതാ, ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ പന ഝാനലാഭീഗഹിതോ.
Vuttaṃ . Tattha sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbanti yojetabbaṃ. Saddhāya kilesehi vimuttattā arahattaphalakkhaṇe saddhāvimutto arahā, tena saddhāvimuttena. Paññāya vimuttattā arahattaphalakkhaṇe paññāvimutto arahā, tena paññāvimuttena. Suññatavipassanāsaṅkhātena anattānupassanena vimuttattā suññatavimutto arahā, tena suññatavimuttena. Animittānupassanāsaṅkhātena aniccānupassanena vimuttattā animittavimutto arahā, tena animittavimuttena. Appaṇihitānupassanāsaṅkhātena dukkhānupassanena vimuttattā appaṇihitavimutto arahā, tena appaṇihitavimuttena. Ubhato rūpakāyanāmakāyato ubhatobhāgato vimuttattā ubhatobhāgavimutto arahā, tena ubhatobhāgavimuttena. Purimā pañca puggalā ajhānalābhino gahitā, ubhatobhāgavimutto pana jhānalābhīgahito.
സമസീസീ നാമ ഇരിയാപഥസമസീസീ, രോഗസമസീസീ, ജീവിതസമസീസീതി തിവിധാ ഹോന്തി. ഇമേസു തീസു സമസീസീസു യോ അരഹാ ചതൂസു ഇരിയാപഥേസു ഏകേകസ്മിം ഇരിയാപഥേ അരഹത്തം പത്വാ അഞ്ഞം ഇരിയാപഥം അസങ്കമിത്വാ തസ്മിം തസ്മിം ഇരിയാപഥേയേവ പരിനിബ്ബായതി, അയം അരഹാ ഇരിയാപഥസമസീസീ നാമ. യോ അരഹാ യസ്മിം രോഗേ ഉപ്പന്നേ അരഹത്തം പത്വാ തതോ രോഗതോ അനുട്ഠഹിത്വാ തസ്മിം രോഗേയേവ പരിനിബ്ബായതി, അയം അരഹാ രോഗസമസീസീ നാമ. യോ അരഹാ പച്ചവേക്ഖണവീഥിയാനന്തരം ഭവങ്ഗം ഓതരിത്വാ തതോ മരണാസന്നജവനവീഥിയാനന്തരമേവ പരിനിബ്ബായതി, അയം അരഹാ വാരസമതായ ജീവിതസമസീസീ നാമ. വാരസമതാതി ച പച്ചവേക്ഖണവീഥി മഗ്ഗവിഥ്യാനുവത്തകത്താ പച്ചവേക്ഖണവീഥിഅനന്തരം പവത്തമാനായപി മരണാസന്നവീഥി മഗ്ഗവീഥിഅനന്തരം പവത്താതി വത്തബ്ബാരഹാ, തസ്മാ വീഥിഅനന്തരതാ വാരസമതാ നാമ. തായ വാരസമതായ ച ജീവിതസമസീസീ വുത്തോ.
Samasīsī nāma iriyāpathasamasīsī, rogasamasīsī, jīvitasamasīsīti tividhā honti. Imesu tīsu samasīsīsu yo arahā catūsu iriyāpathesu ekekasmiṃ iriyāpathe arahattaṃ patvā aññaṃ iriyāpathaṃ asaṅkamitvā tasmiṃ tasmiṃ iriyāpatheyeva parinibbāyati, ayaṃ arahā iriyāpathasamasīsī nāma. Yo arahā yasmiṃ roge uppanne arahattaṃ patvā tato rogato anuṭṭhahitvā tasmiṃ rogeyeva parinibbāyati, ayaṃ arahā rogasamasīsī nāma. Yo arahā paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā tato maraṇāsannajavanavīthiyānantarameva parinibbāyati, ayaṃ arahā vārasamatāya jīvitasamasīsī nāma. Vārasamatāti ca paccavekkhaṇavīthi maggavithyānuvattakattā paccavekkhaṇavīthianantaraṃ pavattamānāyapi maraṇāsannavīthi maggavīthianantaraṃ pavattāti vattabbārahā, tasmā vīthianantaratā vārasamatā nāma. Tāya vārasamatāya ca jīvitasamasīsī vutto.
സഹ പടിസമ്ഭിദാഹി അരഹത്തം പാപുണീതി ഏത്ഥപി പച്ചവേക്ഖണവീഥിയാനന്തരം ഭവങ്ഗം ഓതരിത്വാ ഭവങ്ഗതോ വുട്ഠായ പവത്തവീഥിയാ പടിസമ്ഭിദാഞാണാനി പവത്തന്തി. വുത്തനയേന വീഥിഅനന്തരതായ വാരസമതായ ‘‘സഹ പടിസമ്ഭിദാഹീ’’തി വുത്തം. ഭഗവതോ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണമ്പി പച്ചവേക്ഖണവീഥിയാനന്തരം ഭവങ്ഗം ഓതരിത്വാ ഭവങ്ഗതോ വുട്ഠായ പവത്തവീഥിയാ പഠമം പവത്തതീതി വേദിതബ്ബം. ഇമിനാ ജീവിതസമസീസിനാ, സബ്ബേഹി പച്ചേകബുദ്ധേഹി, സബ്ബേഹി സമ്മാസമ്ബുദ്ധേഹി ചാതി ഇമേഹി നവഹി പുഗ്ഗലേഹി സത്താധിട്ഠാനേകദേസം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബം.
Saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇīti etthapi paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pavattavīthiyā paṭisambhidāñāṇāni pavattanti. Vuttanayena vīthianantaratāya vārasamatāya ‘‘saha paṭisambhidāhī’’ti vuttaṃ. Bhagavato sabbaññutaññāṇampi paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pavattavīthiyā paṭhamaṃ pavattatīti veditabbaṃ. Iminā jīvitasamasīsinā, sabbehi paccekabuddhehi, sabbehi sammāsambuddhehi cāti imehi navahi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ഇമേസം പുഗ്ഗലാനം സത്താധിട്ഠാനേകദേസത്ഥത്താ ചേവ അസേക്ഖഭാഗിയത്ഥത്താ ച ഏവം ഇമിനാ ‘‘ലോകുത്തരം സുത്തം സത്താധിട്ഠാന’’ന്തിആദിനാ പകാരേന വുത്തേഹി ഇമേഹി ഛബ്ബീസതിയാ പുഗ്ഗലേഹി അരിയേഹി ദസ്സനഭാഗിയവാസനാഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്താനം വസേന ലോകുത്തരം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനേകദേസം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബം.
Imesaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva asekkhabhāgiyatthattā ca evaṃ iminā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhāna’’ntiādinā pakārena vuttehi imehi chabbīsatiyā puggalehi ariyehi dassanabhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttānaṃ vasena lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ഇമേസം ഛബ്ബീസതിയാ പുഗ്ഗലാനം സകലലോകുത്തരസുത്തത്ഥത്താ ചേവ സത്താധിട്ഠാനേകദേസസുത്തത്ഥത്താ ച ലോകുത്തരം സത്താധിട്ഠാനേകദേസം സുത്തം. ഏത്തകേഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി ആചരിയേന നിയമേത്വാ വിഭത്തം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘ലോകിയം സത്താധിട്ഠാനേകദേസം സുത്തം കിത്തകേഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ലോകിയം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനം ഏകൂനവീസതിയാ പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തിആദി വുത്തം. ‘‘തേ ഏകൂനവീസതി ലോകിയാ പുഗ്ഗലാ കതമേഹി ധമ്മേഹി നിദ്ദിട്ഠാ സമന്വേസിതബ്ബാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേ ചരിതേഹീ’’തിആദി വുത്തം. തേ ഏകൂനവീസതി ലോകിയാ പുഗ്ഗലാ ചരിതേഹി ചരിതവിസേസേഹി നിദ്ദിട്ഠാ സമന്വേസിതബ്ബാതി. ‘‘കഥം ചരിതേഹി നിദ്ദിട്ഠാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘കേചി രാഗചരിതാ’’തിആദി വുത്തം. രാഗചരിതദോസചരിതാദീഹി ചരിതേഹി ഏകൂനവീസതി ലോകിയപുഗ്ഗലാ രാഗചരിതാ, കേചി ദോസചരിതാ…പേ॰… മോഹചരിതോ ചാതി നിദ്ദിട്ഠാ. ഇതി നിദ്ദിട്ഠേഹി ഇമേഹി ഏകൂനവീസതിയാ പുഗ്ഗലേഹി ലോകിയസത്താധിട്ഠാനേകദേസം സുത്തം നിദ്ദിസിതബ്ബം. ‘‘ലോകിയ’’ന്തി സാമഞ്ഞവസേന വുത്തമ്പി ‘‘സംകിലേസഭാഗിയം ലോകിയ’’ന്തി വിസേസതോ വിഞ്ഞാതബ്ബം.
Imesaṃ chabbīsatiyā puggalānaṃ sakalalokuttarasuttatthattā ceva sattādhiṭṭhānekadesasuttatthattā ca lokuttaraṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ. Ettakehi puggalehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘lokiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ kittakehi puggalehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabba’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Te ekūnavīsati lokiyā puggalā katamehi dhammehi niddiṭṭhā samanvesitabbā’’ti vattabbattā ‘‘te caritehī’’tiādi vuttaṃ. Te ekūnavīsati lokiyā puggalā caritehi caritavisesehi niddiṭṭhā samanvesitabbāti. ‘‘Kathaṃ caritehi niddiṭṭhā’’ti vattabbattā ‘‘keci rāgacaritā’’tiādi vuttaṃ. Rāgacaritadosacaritādīhi caritehi ekūnavīsati lokiyapuggalā rāgacaritā, keci dosacaritā…pe… mohacarito cāti niddiṭṭhā. Iti niddiṭṭhehi imehi ekūnavīsatiyā puggalehi lokiyasattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ. ‘‘Lokiya’’nti sāmaññavasena vuttampi ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ lokiya’’nti visesato viññātabbaṃ.
ലോകിയം സത്താധിട്ഠാനേകദേസം സുത്തം ഏത്തകേഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി ആചരിയേന നിയമേത്വാ വിഭത്തം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘വാസനാഭാഗിയം സത്താധിട്ഠാനേകദേസം സുത്തം കതമേഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘വാസനാഭാഗിയ’’ന്തിആദി വുത്തം. വാസനാഭാഗിയം സത്താധിട്ഠാനേകദേസം സുത്തം സീലവന്തേഹി പുഗ്ഗലേഹി, ധമ്മേഹി ച നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി യോജേതബ്ബം. ‘‘കിത്തകാ സീലവന്തപുഗ്ഗലാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേ സീലവന്തോ പഞ്ച പുഗ്ഗലാ’’തി വുത്തം. ‘‘കിത്തകാ ധമ്മാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘പകതിസീല’’ന്തിആദി വുത്തം. ഇദം വുത്തം ഹോതി – പകതിസീലവന്തോ ച സമാദാനസീലവന്തോ ച ചിത്തപ്പസാദവന്തോ ച സമഥവന്തോ ച വിപസ്സനാവന്തോ ചാതി പഞ്ച പുഗ്ഗലാ, പകതിസീലധമ്മോ ച സമാദാനസീലധമ്മോ ച ചിത്തപ്പസാദധമ്മോ ച സമഥധമ്മോ ച വിപസ്സനാധമ്മോ ചാതി പഞ്ച ധമ്മാതി ഇമേഹി പഞ്ചഹി പുഗ്ഗലേഹി, ഇമേഹി പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി വാസനാഭാഗിയം സത്താധിട്ഠാനേകദേസധമ്മാധിട്ഠാനേകദേസം സുത്തം യഥാക്കമം നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി.
Lokiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ katamehi puggalehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ sīlavantehi puggalehi, dhammehi ca niddisitabbanti yojetabbaṃ. ‘‘Kittakā sīlavantapuggalā’’ti vattabbattā ‘‘te sīlavanto pañca puggalā’’ti vuttaṃ. ‘‘Kittakā dhammā’’ti vattabbattā ‘‘pakatisīla’’ntiādi vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – pakatisīlavanto ca samādānasīlavanto ca cittappasādavanto ca samathavanto ca vipassanāvanto cāti pañca puggalā, pakatisīladhammo ca samādānasīladhammo ca cittappasādadhammo ca samathadhammo ca vipassanādhammo cāti pañca dhammāti imehi pañcahi puggalehi, imehi pañcahi dhammehi vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesadhammādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ yathākkamaṃ niddisitabbanti.
ലോകുത്തരം സത്താധിട്ഠാനം സുത്തം ദസ്സനഭാഗിയവാസനാഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി ആചരിയേന നിയമേത്വാ വിഭത്തം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘ലോകുത്തരം ധമ്മാധിട്ഠാനം സുത്തം കിത്തകേഹി സുത്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ലോകുത്തരം സുത്തം ധമ്മാധിട്ഠാനം…പേ॰… അസേക്ഖഭാഗിയേനാ’’തി വുത്തം.
Lokuttaraṃ sattādhiṭṭhānaṃ suttaṃ dassanabhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘lokuttaraṃ dhammādhiṭṭhānaṃ suttaṃ kittakehi suttehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ…pe… asekkhabhāgiyenā’’ti vuttaṃ.
‘‘ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച സത്താധിട്ഠാനഞ്ച ധമ്മാധിട്ഠാനഞ്ച കിത്തകേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ലോകിയഞ്ച…പേ॰… ഉഭയേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. ഉഭയേനാതി ലോകിയലോകുത്തരേന, സത്താധിട്ഠാനധമ്മാധിട്ഠാനേന സമാനത്ഥഭാവേന നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി.
‘‘Lokiyañca lokuttarañca sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca kittakehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokiyañca…pe… ubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Ubhayenāti lokiyalokuttarena, sattādhiṭṭhānadhammādhiṭṭhānena samānatthabhāvena niddisitabbanti.
‘‘ഞാണം കിത്തകേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഞാണം പഞ്ഞായാ’’തിആദി വുത്തം. യസ്മിം യസ്മിം സുത്തേ ഞാണം ആഗതം, തസ്മിം തസ്മിം സുത്തേ ഞാണം ഞാണപരിയായേന പഞ്ഞാദിനാ നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി.
‘‘Ñāṇaṃ kittakehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñāṇaṃ paññāyā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñāṇaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñāṇaṃ ñāṇapariyāyena paññādinā niddisitabbanti.
‘‘ഞേയ്യം കിത്തകേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഞേയ്യം അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നേഹീ’’തിആദി വുത്തം. യസ്മിം യസ്മിം സുത്തേ ഞേയ്യം ആഗതം, തസ്മിം തസ്മിം സുത്തേ ഞേയ്യം ഞേയ്യപരിയായേന നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി.
‘‘Ñeyyaṃ kittakena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñeyyaṃ atītānāgatapaccuppannehī’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñeyyaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñeyyaṃ ñeyyapariyāyena niddisitabbanti.
‘‘ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച കിത്തകേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച തദുഭയേനാ’’തിആദി വുത്തം. യസ്മിം യസ്മിം സുത്തേ ഞാണഞേയ്യാ ആഗതാ, തസ്മിം തസ്മിം സുത്തേ ഞാണഞേയ്യാ ഞാണഞേയ്യപരിയായേന നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി.
‘‘Ñāṇañca ñeyyañca kittakena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñāṇañca ñeyyañca tadubhayenā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñāṇañeyyā āgatā, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñāṇañeyyā ñāṇañeyyapariyāyena niddisitabbanti.
ദസ്സനസുത്തേ യഥാ നിദ്ദിട്ഠം, തഥാ ഉപധാരയിത്വാ ലബ്ഭമാനതോ നിദ്ദിസിതബ്ബം. ഭാവനാസുത്തേ യഥാ നിദ്ദിട്ഠം, തഥാ ഉപധാരയിത്വാ ലബ്ഭമാനതോ നിദ്ദിസിതബ്ബം. തദുഭയം ദസ്സനഞ്ച ഭാവനാ ച സുത്തേ യഥാ നിദ്ദിട്ഠം, തഥാ ഉപധാരയിത്വാ ലബ്ഭമാനതോ നിദ്ദിസിതബ്ബം.
Dassanasutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ. Bhāvanāsutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ. Tadubhayaṃ dassanañca bhāvanā ca sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ.
‘‘സകവചനം പരവചന’’ന്തിആദീസുപി ഏവമേവ വിസും വിസും ച ഏകതോ ച സുത്തേ യഥാ നിദ്ദിട്ഠം, തഥാ ഉപധാരയിത്വാ ലബ്ഭമാനതോ നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി യോജനാ കാതബ്ബാ. ‘‘ഏത്തകമേവ നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘യം വാ പനാ’’തിആദി വുത്തം.
‘‘Sakavacanaṃparavacana’’ntiādīsupi evameva visuṃ visuṃ ca ekato ca sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbanti yojanā kātabbā. ‘‘Ettakameva niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘yaṃ vā panā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘വിപാകസ്സ ഹേതു കമ്മമേവാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ദുവിധോ ഹേതൂ’’തിആദി വുത്തം. കിലേസാ സംകിലേസഭാഗിയസുത്തേന സമാനത്ഥഭാവേന നിദ്ദിസിതബ്ബാ. തണ്ഹാസങ്ഖാതോ സമുദയോ വാ കിലേസസങ്ഖാതോ സമുദയോ വാ അകുസലസങ്ഖാതോ സമുദയോ വാ സംകിലേസഭാഗിയേന സുത്തേന സമാനത്ഥഭാവേന നിദ്ദിസിതബ്ബോ. ലോകിയകുസലഹേതുസങ്ഖാതോ സമുദയോ വാ ലോകിയകുസലസങ്ഖാതോ സമുദയോ വാ വാസനാഭാഗിയേന സുത്തേന സമാനത്ഥഭാവേന നിദ്ദിസിതബ്ബോ.
‘‘Vipākassa hetu kammamevā’’ti vattabbattā ‘‘duvidho hetū’’tiādi vuttaṃ. Kilesā saṃkilesabhāgiyasuttena samānatthabhāvena niddisitabbā. Taṇhāsaṅkhāto samudayo vā kilesasaṅkhāto samudayo vā akusalasaṅkhāto samudayo vā saṃkilesabhāgiyena suttena samānatthabhāvena niddisitabbo. Lokiyakusalahetusaṅkhāto samudayo vā lokiyakusalasaṅkhāto samudayo vā vāsanābhāgiyena suttena samānatthabhāvena niddisitabbo.
കമ്മഞ്ച വിപാകോ ച യഥാരഹം ലബ്ഭമാനസുത്തേന നിദ്ദിസിതബ്ബോതി സാമഞ്ഞവസേന വിഭത്തോ, ‘‘കുസലം കതമേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കുസല’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു അട്ഠവീസതിയാ സാസനപട്ഠാനസുത്തേസു കുസലം ചതൂഹി സുത്തേഹി സമാനത്ഥഭാവേന നിദ്ദിസിതബ്ബം. ‘‘കതമേഹി ചതൂഹീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘വാസനാഭാഗിയേനാ’’തിആദി വുത്തം. ലോകിയകുസലം വാസനാഭാഗിയേന നിദ്ദിസിതബ്ബം സമാനത്ഥത്താ, ലോകുത്തരകുസലം ദസ്സനഭാഗിയേന, വാസനാഭാഗിയേന, അസേക്ഖഭാഗിയേന ച യഥാരഹം സമാനത്ഥഭാവേന നിദ്ദിസിതബ്ബം. കുസലം ഏത്തകേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി നിയമേത്വാ വിഭത്തം, ‘‘അകുസലം കതമേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘അകുസല’’ന്തിആദി വുത്തം. ‘‘കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച കതമേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച തദുഭയേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. യസ്മിം യസ്മിം സുത്തേ തദുഭയം ആഗതം, തസ്മിം തസ്മിം സുത്തേ ആഗതേന തദുഭയേന നിദ്ദിസിതബ്ബം.
Kammañca vipāko ca yathārahaṃ labbhamānasuttena niddisitabboti sāmaññavasena vibhatto, ‘‘kusalaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha kusala’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatiyā sāsanapaṭṭhānasuttesu kusalaṃ catūhi suttehi samānatthabhāvena niddisitabbaṃ. ‘‘Katamehi catūhī’’ti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiyenā’’tiādi vuttaṃ. Lokiyakusalaṃ vāsanābhāgiyena niddisitabbaṃ samānatthattā, lokuttarakusalaṃ dassanabhāgiyena, vāsanābhāgiyena, asekkhabhāgiyena ca yathārahaṃ samānatthabhāvena niddisitabbaṃ. Kusalaṃ ettakehi niddisitabbanti niyametvā vibhattaṃ, ‘‘akusalaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘akusala’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Kusalañca akusalañca katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘kusalañca akusalañca tadubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte tadubhayaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatena tadubhayena niddisitabbaṃ.
‘‘അനുഞ്ഞാതം കതമേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘അനുഞ്ഞാത’’ന്തിആദി വുത്തം. അനുഞ്ഞാതം ഭഗവതോ അനുഞ്ഞാതായ സമാനതായ നിദ്ദിസിതബ്ബം. ‘‘കതിവിധം അനുഞ്ഞാത’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തം പഞ്ചവിധ’’ന്തിആദി വുത്തം. യം അനുഞ്ഞാതം യാസു യാസു ഭൂമീസു ദിസ്സതി, തം അനുഞ്ഞാതം താസു താസു ഭൂമീസു ആഗതേന സമാനേന കപ്പിയാനുലോമേന നിദ്ദിസിതബ്ബം.
‘‘Anuññātaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘anuññāta’’ntiādi vuttaṃ. Anuññātaṃ bhagavato anuññātāya samānatāya niddisitabbaṃ. ‘‘Katividhaṃ anuññāta’’nti vattabbattā ‘‘taṃ pañcavidha’’ntiādi vuttaṃ. Yaṃ anuññātaṃ yāsu yāsu bhūmīsu dissati, taṃ anuññātaṃ tāsu tāsu bhūmīsu āgatena samānena kappiyānulomena niddisitabbaṃ.
അനുഞ്ഞാതം ഇമിനാ നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി ആചരിയേന നിയമേത്വാ വിഭത്തം, ‘‘പടിക്ഖിത്തം കതമേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘പടിക്ഖിത്തം ഭഗവതാ’’തിആദി വുത്തം. ഭഗവതാ പടിക്ഖിത്തം ഭഗവതാ പടിക്ഖിത്തകാരണേന സുത്തേ ആഗതേന വത്ഥുനാ കാരണഫലഭാവേന നിദ്ദിസിതബ്ബം. യം പടിക്ഖിത്തം യാസു യാസു ഭൂമീസു ദിസ്സതി, തം പന പടിക്ഖിത്തം താസു താസു ഭൂമീസു ആഗതേന പാകടേന അകപ്പിയാനുലോമേന നിദ്ദിസിതബ്ബം.
Anuññātaṃ iminā niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, ‘‘paṭikkhittaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘paṭikkhittaṃ bhagavatā’’tiādi vuttaṃ. Bhagavatā paṭikkhittaṃ bhagavatā paṭikkhittakāraṇena sutte āgatena vatthunā kāraṇaphalabhāvena niddisitabbaṃ. Yaṃ paṭikkhittaṃ yāsu yāsu bhūmīsu dissati, taṃ pana paṭikkhittaṃ tāsu tāsu bhūmīsu āgatena pākaṭena akappiyānulomena niddisitabbaṃ.
‘‘അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച കതമേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച തദുഭയേന നിദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. യസ്മിം യസ്മിം സുത്തേ അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച ആഗതം, തസ്മിം തസ്മിം സുത്തേ ആഗതേന തദുഭയേന നിദ്ദിസിതബ്ബം.
‘‘Anuññātañca paṭikkhittañca katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘anuññātañca paṭikkhittañca tadubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte anuññātañca paṭikkhittañca āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatena tadubhayena niddisitabbaṃ.
‘‘ഥവോ കതമേന നിദ്ദിസിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഥവോ പസംസായാ’’തിആദി വുത്തം. യസ്മിം യസ്മിം സുത്തേ യാ യാ പസംസാ ആഗതാ, തസ്മിം തസ്മിം സുത്തേ ആഗതായ തായ തായ പസംസായ ഥവോ നിദ്ദിസിതബ്ബോ. ‘‘യോ ഥവോ പസംസായ നിദ്ദിസിതബ്ബോ, സോ ഥവോ കതിവിധേന നിദ്ദിസിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സോ പഞ്ചവിധേനാ’’തിആദി വുത്തം. ഭഗവതോ ഥവോ ച ധമ്മസ്സ ഥവോ ച അരിയസങ്ഘസ്സ ഥവോ ച അരിയധമ്മാനം സിക്ഖായ ഥവോ ച ലോകിയഗുണസമ്പത്തിയാ ഥവോ ചാതി പഞ്ചവിധേന വേദിതബ്ബോ. ഇതി ഏവം വുത്തപ്പകാരേന പഞ്ചവിധേന ഥവോ നിദ്ദിസിതബ്ബോ.
‘‘Thavo katamena niddisitabbo’’ti vattabbattā ‘‘thavo pasaṃsāyā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte yā yā pasaṃsā āgatā, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatāya tāya tāya pasaṃsāya thavo niddisitabbo. ‘‘Yo thavo pasaṃsāya niddisitabbo, so thavo katividhena niddisitabbo’’ti vattabbattā ‘‘so pañcavidhenā’’tiādi vuttaṃ. Bhagavato thavo ca dhammassa thavo ca ariyasaṅghassa thavo ca ariyadhammānaṃ sikkhāya thavo ca lokiyaguṇasampattiyā thavo cāti pañcavidhena veditabbo. Iti evaṃ vuttappakārena pañcavidhena thavo niddisitabbo.
അമ്ഹാകാചരിയ അമ്ഹാകാചരിയേന അട്ഠാരസ മൂലപദാ സാസനപട്ഠാനേ ദട്ഠബ്ബാതി വുത്താ, ‘‘കതമാനി താനി അട്ഠാരസ മൂലപദാനീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ഇന്ദ്രിയഭൂമീ’’തിആദി വുത്തം. സാസനപട്ഠാനേ ഇന്ദ്രിയഭൂമി സദ്ധിന്ദ്രിയാദിഇന്ദ്രിയഭൂമി യേഹി നവഹി പദേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബാ, സാസനപട്ഠാനേ കിലേസഭൂമി യേഹി നവഹി പദേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബാ, ഏവം ഇമിനാ പകാരേന ഏതാനി മൂലപദാനി നവ പദാനി കുസലപദാനി, നവ പദാനി അകുസലപദാനീതി അട്ഠാരസ മൂലപദാനി ഹോന്തി. സാസനപട്ഠാനേ ദട്ഠബ്ബാ, ‘‘കേന കാരണേന അട്ഠാരസ മൂലപദാ സാസനപട്ഠാനേ ദട്ഠബ്ബാതി വിഞ്ഞായതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തഥാ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. തഥാ ഹീതി തതോ ഏവ അട്ഠാരസമൂലപദാനം സാസനപട്ഠാനേ ദട്ഠബ്ബത്താ ‘‘അട്ഠാരസ മൂലപദാ കുഹിം ദട്ഠബ്ബാ? സാസനപട്ഠാനേ’’തി യം വചനം വുത്തം, തേന വചനേന വിഞ്ഞായതീതി. ‘‘കേന മൂലപദാനം നവകുസലപദനവഅകുസലപദഭാവേന അട്ഠാരസഭാവോ വിഞ്ഞായതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. തേന മൂലപദാനം നവകുസലപദനവഅകുസലപദഭാവതോ ആയസ്മാ മഹാകച്ചാനോ –
Amhākācariya amhākācariyena aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti vuttā, ‘‘katamāni tāni aṭṭhārasa mūlapadānī’’ti pucchitabbattā ‘‘indriyabhūmī’’tiādi vuttaṃ. Sāsanapaṭṭhāne indriyabhūmi saddhindriyādiindriyabhūmi yehi navahi padehi niddisitabbā, sāsanapaṭṭhāne kilesabhūmi yehi navahi padehi niddisitabbā, evaṃ iminā pakārena etāni mūlapadāni nava padāni kusalapadāni, nava padāni akusalapadānīti aṭṭhārasa mūlapadāni honti. Sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbā, ‘‘kena kāraṇena aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti viññāyatī’’ti vattabbattā ‘‘tathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tathā hīti tato eva aṭṭhārasamūlapadānaṃ sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbattā ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, tena vacanena viññāyatīti. ‘‘Kena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvena aṭṭhārasabhāvo viññāyatī’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvato āyasmā mahākaccāno –
‘‘നവഹി ച പദേഹി കുസലാ, നവഹി ച യുജ്ജന്തി അകുസലപക്ഖാ;
‘‘Navahi ca padehi kusalā, navahi ca yujjanti akusalapakkhā;
ഏതേ ഖോ മൂലപദാ, ഭവന്തി അട്ഠാരസ പദാനീ’’തി. –
Ete kho mūlapadā, bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti. –
യം വചനം ആഹ, തേന ‘‘നവഹി…പേ॰… പദാനീ’’തി വചനേന മൂലപദാനം നവകുസലപദനവഅകുസലപദഭാവേന അട്ഠാരസഭാവോ വിഞ്ഞായതീതി.
Yaṃ vacanaṃ āha, tena ‘‘navahi…pe… padānī’’ti vacanena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvena aṭṭhārasabhāvo viññāyatīti.
‘‘യം യം സംകിലേസഭാഗിയാദിസോളസവിധം സാസനപട്ഠാനഞ്ചേവ യം യം ലോകിയാദിഅട്ഠവീസതിവിധം സാസനപട്ഠാനഞ്ച ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, ഏത്തകമേവ പരിപുണ്ണം, അഞ്ഞം സാസനപട്ഠാനം നിദ്ധാരേത്വാ യുത്തം യുജ്ജിതബ്ബം നത്ഥീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘നിയുത്തം സാസനപട്ഠാന’’ന്തി വുത്തം. യഥാനിദ്ധാരിതസാസനപട്ഠാനതോ യം യം അഞ്ഞം സാസനപട്ഠാനം നിദ്ധാരിതം അത്ഥി, തം തം അഞ്ഞം സാസനപട്ഠാനം നിയുത്തം യഥാരഹം നിദ്ധാരേത്വാ യുത്തം യുജ്ജിതബ്ബന്തി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോതി.
‘‘Yaṃ yaṃ saṃkilesabhāgiyādisoḷasavidhaṃ sāsanapaṭṭhānañceva yaṃ yaṃ lokiyādiaṭṭhavīsatividhaṃ sāsanapaṭṭhānañca ācariyena niddhāritaṃ, ettakameva paripuṇṇaṃ, aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niddhāretvā yuttaṃ yujjitabbaṃ natthī’’ti vattabbattā ‘‘niyuttaṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Yathāniddhāritasāsanapaṭṭhānato yaṃ yaṃ aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niddhāritaṃ atthi, taṃ taṃ aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niyuttaṃ yathārahaṃ niddhāretvā yuttaṃ yujjitabbanti attho gahetabboti.
‘‘യം ലോകോ പൂജയതേ…പേ॰… നിയുത്തം സാസനപട്ഠാനന്തി യത്തകോ വചനക്കമോ ഭാസിതോ, ഏത്തകേന വചനക്കമേന കിം നേത്തി സമത്താ, ഉദാഹു അസമത്താ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഏത്താവതാ’’തിആദി വുത്തം. ആയസ്മതാ മഹാകച്ചാനേന യാ നേത്തി ഭാസിതാ, ഭഗവതാ സാ നേത്തി അനുമോദിതാ, മൂലസങ്ഗീതിയം സങ്ഗായന്തേഹി ഥേരാസഭേഹി യാ നേത്തി സങ്ഗീതാ, സാ നേത്തി ‘‘യം ലോകോ പൂജയതേ…പേ॰… നിയുത്തം സാസനപട്ഠാന’’ന്തി ഏത്താവതാ വചനക്കമേന സമത്താ പരിപുണ്ണാവ ഹോതി.
‘‘Yaṃ loko pūjayate…pe… niyuttaṃ sāsanapaṭṭhānanti yattako vacanakkamo bhāsito, ettakena vacanakkamena kiṃ netti samattā, udāhu asamattā’’ti vattabbattā ‘‘ettāvatā’’tiādi vuttaṃ. Āyasmatā mahākaccānena yā netti bhāsitā, bhagavatā sā netti anumoditā, mūlasaṅgītiyaṃ saṅgāyantehi therāsabhehi yā netti saṅgītā, sā netti ‘‘yaṃ loko pūjayate…pe… niyuttaṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti ettāvatā vacanakkamena samattā paripuṇṇāva hoti.
ഇതി സമത്തായ ആയസ്മതാ മഹാകച്ചാനേന ഭാസിതായ ഭഗവതാ അനുമോദിതായ മൂലസങ്ഗീതിയം സങ്ഗായന്തേഹി ഥേരാസഭേഹി സങ്ഗീതായ നേത്തിയാ അത്ഥവണ്ണനാ സദ്ധമ്മപാലനാമേന മഹാധമ്മരാജഗുരുനാ മഹാഥേരേന രചിതാ ജിനപുത്താനം ഹിതകരാ നേത്തിവിഭാവനാ ഛബ്ബീസാധികനവസതേ സക്കരാജേ സാവണമാസേ സുക്കപക്ഖേ നവമദിവസേ സൂരിയുഗ്ഗമനസമയേ സമത്താ.
Iti samattāya āyasmatā mahākaccānena bhāsitāya bhagavatā anumoditāya mūlasaṅgītiyaṃ saṅgāyantehi therāsabhehi saṅgītāya nettiyā atthavaṇṇanā saddhammapālanāmena mahādhammarājagurunā mahātherena racitā jinaputtānaṃ hitakarā nettivibhāvanā chabbīsādhikanavasate sakkarāje sāvaṇamāse sukkapakkhe navamadivase sūriyuggamanasamaye samattā.
ഇതി സാസനപട്ഠാനേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ വിഭാവനാ
Iti sāsanapaṭṭhāne sattibalānurūpā racitā vibhāvanā
നിട്ഠിതാ.
Niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / സാസനപട്ഠാനം • Sāsanapaṭṭhānaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / സാസനപട്ഠാനവാരവണ്ണനാ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / സാസനപട്ഠാനവാരവണ്ണനാ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā