Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
౧౩. సతిలక్ఖణపఞ్హో
13. Satilakkhaṇapañho
౧౩. రాజా ఆహ ‘‘భన్తే నాగసేన, కింలక్ఖణా సతీ’’తి? ‘‘అపిలాపనలక్ఖణా, మహారాజ, సతి, ఉపగ్గణ్హనలక్ఖణా చా’’తి. ‘‘కథం, భన్తే, అపిలాపనలక్ఖణా సతీ’’తి? ‘‘సతి, మహారాజ, ఉప్పజ్జమానా కుసలాకుసలసావజ్జానవజ్జహీనప్పణీతకణ్హసుక్కసప్పటిభాగధమ్మే అపిలాపేతి ‘ఇమే చత్తారో సతిపట్ఠానా, ఇమే చత్తారో సమ్మప్పధానా, ఇమే చత్తారో ఇద్ధిపాదా, ఇమాని పఞ్చిన్ద్రియాని, ఇమాని పఞ్చ బలాని, ఇమే సత్త బోజ్ఝఙ్గా, అయం అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, అయం సమథో, అయం విపస్సనా, అయం విజ్జా, అయం విముత్తీ’తి. తతో యోగావచరో సేవితబ్బే ధమ్మే సేవతి, అసేవితబ్బే ధమ్మే న సేవతి. భజితబ్బే ధమ్మే భజతి అభజిత్తబ్బే ధమ్మే న భజతి. ఏవం ఖో, మహారాజ, అపిలాపనలక్ఖణా సతీ’’తి.
13. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, kiṃlakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Apilāpanalakkhaṇā, mahārāja, sati, upaggaṇhanalakkhaṇā cā’’ti. ‘‘Kathaṃ, bhante, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Sati, mahārāja, uppajjamānā kusalākusalasāvajjānavajjahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgadhamme apilāpeti ‘ime cattāro satipaṭṭhānā, ime cattāro sammappadhānā, ime cattāro iddhipādā, imāni pañcindriyāni, imāni pañca balāni, ime satta bojjhaṅgā, ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, ayaṃ samatho, ayaṃ vipassanā, ayaṃ vijjā, ayaṃ vimuttī’ti. Tato yogāvacaro sevitabbe dhamme sevati, asevitabbe dhamme na sevati. Bhajitabbe dhamme bhajati abhajittabbe dhamme na bhajati. Evaṃ kho, mahārāja, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘ఓపమ్మం కరోహీ’’తి. ‘‘యథా, మహారాజ, రఞ్ఞో చక్కవత్తిస్స భణ్డాగారికో రాజానం చక్కవత్తిం సాయం పాతం యసం సరాపేతి ‘ఏత్తకా, దేవ, తే హత్థీ, ఏత్తకా అస్సా, ఏత్తకా రథా, ఏత్తకా పత్తీ, ఏత్తకం హిరఞ్ఞం, ఏత్తకం సువణ్ణం, ఏత్తకం సాపతేయ్యం, తం దేవో సరతూ’తి రఞ్ఞో సాపతేయ్యం అపిలాపేతి. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, సతి ఉప్పజ్జమానా కుసలాకుసలసావజ్జానవజ్జహీనప్పణీతకణ్హసుక్కసప్పటిభాగధమ్మే అపిలాపేతి ‘ఇమే చత్తారో సతిపట్ఠానా, ఇమే చత్తారో సమ్మప్పధానా, ఇమే చత్తారో ఇద్ధిపాదా, ఇమాని పఞ్చిన్ద్రియాని, ఇమాని పఞ్చ బలాని, ఇమే సత్త బోజ్ఝఙ్గా, అయం అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, అయం సమథో, అయం విపస్సనా, అయం విజ్జా, అయం విముత్తీ’తి. తతో యోగావచరో సేవితబ్బే ధమ్మే సేవతి, అసేవితబ్బే ధమ్మే న సేవతి. భజితబ్బే ధమ్మే భజతి, అభజితబ్బే ధమ్మే న భజతి. ఏవం ఖో, మహారాజ, అపిలాపనలక్ఖణా సతీ’’తి.
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, rañño cakkavattissa bhaṇḍāgāriko rājānaṃ cakkavattiṃ sāyaṃ pātaṃ yasaṃ sarāpeti ‘ettakā, deva, te hatthī, ettakā assā, ettakā rathā, ettakā pattī, ettakaṃ hiraññaṃ, ettakaṃ suvaṇṇaṃ, ettakaṃ sāpateyyaṃ, taṃ devo saratū’ti rañño sāpateyyaṃ apilāpeti. Evameva kho, mahārāja, sati uppajjamānā kusalākusalasāvajjānavajjahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgadhamme apilāpeti ‘ime cattāro satipaṭṭhānā, ime cattāro sammappadhānā, ime cattāro iddhipādā, imāni pañcindriyāni, imāni pañca balāni, ime satta bojjhaṅgā, ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, ayaṃ samatho, ayaṃ vipassanā, ayaṃ vijjā, ayaṃ vimuttī’ti. Tato yogāvacaro sevitabbe dhamme sevati, asevitabbe dhamme na sevati. Bhajitabbe dhamme bhajati, abhajitabbe dhamme na bhajati. Evaṃ kho, mahārāja, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘కథం, భన్తే, ఉపగ్గణ్హనలక్ఖణా సతీ’’తి? ‘‘సతి, మహారాజ, ఉప్పజ్జమానా హితాహితానం ధమ్మానం గతియో సమన్వేతి ‘ఇమే ధమ్మా హితా, ఇమే ధమ్మా అహితా. ఇమే ధమ్మా ఉపకారా, ఇమే ధమ్మా అనుపకారా’తి. తతో యోగావచరో అహితే ధమ్మే అపనుదేతి, హితే ధమ్మే ఉపగ్గణ్హాతి. అనుపకారే ధమ్మే అపనుదేతి, ఉపకారే ధమ్మే ఉపగ్గణ్హాతి. ఏవం ఖో, మహారాజ, ఉపగ్గణ్హనలక్ఖణా సతీ’’తి.
‘‘Kathaṃ, bhante, upaggaṇhanalakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Sati, mahārāja, uppajjamānā hitāhitānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanveti ‘ime dhammā hitā, ime dhammā ahitā. Ime dhammā upakārā, ime dhammā anupakārā’ti. Tato yogāvacaro ahite dhamme apanudeti, hite dhamme upaggaṇhāti. Anupakāre dhamme apanudeti, upakāre dhamme upaggaṇhāti. Evaṃ kho, mahārāja, upaggaṇhanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘ఓపమ్మం కరోహీ’’తి. ‘‘యథా, మహారాజ, రఞ్ఞో చక్కవత్తిస్స పరిణాయకరతనం రఞ్ఞో హితాహితే జానాతి ‘ఇమే రఞ్ఞో హితా, ఇమే అహితా. ఇమే ఉపకారా, ఇమే అనుపకారా’తి. తతో అహితే అపనుదేతి, హితే ఉపగ్గణ్హాతి. అనుపకారే అపనుదేతి, ఉపకారే ఉపగ్గణ్హాతి. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, సతి ఉప్పజ్జమానా హితాహితానం ధమ్మానం గతియో సమన్వేతి ‘ఇమే ధమ్మా హితా, ఇమే ధమ్మా అహితా. ఇమే ధమ్మా ఉపకారా, ఇమే ధమ్మా అనుపకారా’తి. తతో యోగావచరో అహితే ధమ్మే అపనుదేతి, హితే ధమ్మే ఉపగ్గణ్హా’తి. అనుపకారే ధమ్మే అపనుదేతి, ఉపకారే దమ్మే ఉపగ్గణ్హాతి. ఏవం ఖో, మహారాజ, ఉపగ్గణ్హనలక్ఖణా సతి. భాసితమ్పేతం, మహారాజ, భగవతా – ‘సతిఞ్చ ఖ్వాహం, భిక్ఖవే, సబ్బత్థికం వదామీ’’’తి.
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, rañño cakkavattissa pariṇāyakaratanaṃ rañño hitāhite jānāti ‘ime rañño hitā, ime ahitā. Ime upakārā, ime anupakārā’ti. Tato ahite apanudeti, hite upaggaṇhāti. Anupakāre apanudeti, upakāre upaggaṇhāti. Evameva kho, mahārāja, sati uppajjamānā hitāhitānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanveti ‘ime dhammā hitā, ime dhammā ahitā. Ime dhammā upakārā, ime dhammā anupakārā’ti. Tato yogāvacaro ahite dhamme apanudeti, hite dhamme upaggaṇhā’ti. Anupakāre dhamme apanudeti, upakāre damme upaggaṇhāti. Evaṃ kho, mahārāja, upaggaṇhanalakkhaṇā sati. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’’ti.
‘‘కల్లోసి , భన్తే నాగసేనా’’తి.
‘‘Kallosi , bhante nāgasenā’’ti.
సతిలక్ఖణపఞ్హో తేరసమో.
Satilakkhaṇapañho terasamo.