| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
८. सतिपट्ठानकथा
8. Satipaṭṭhānakathā
३४. सावत्थिनिदानं । ‘‘चत्तारोमे , भिक्खवे, सतिपट्ठाना। कतमे चत्तारो? इध, भिक्खवे, भिक्खु काये कायानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं। वेदनासु…पे॰… चित्ते… धम्मेसु धम्मानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो सतिपट्ठाना’’ति।
34. Sāvatthinidānaṃ . ‘‘Cattārome , bhikkhave, satipaṭṭhānā. Katame cattāro? Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Ime kho, bhikkhave, cattāro satipaṭṭhānā’’ti.
३५. [क] कथं काये कायानुपस्सी विहरति? इधेकच्चो पथवीकायं अनिच्चतो अनुपस्सति, नो निच्चतो; दुक्खतो अनुपस्सति, नो सुखतो; अनत्ततो अनुपस्सति, नो अत्ततो; निब्बिन्दति, नो नन्दति; विरज्जति, नो रज्जति; निरोधेति, नो समुदेति, पटिनिस्सज्जति, नो आदियति । अनिच्चतो अनुपस्सन्तो निच्चसञ्ञं पजहति, दुक्खतो अनुपस्सन्तो सुखसञ्ञं पजहति, अनत्ततो अनुपस्सन्तो अत्तसञ्ञं पजहति, निब्बिन्दन्तो नन्दिं पजहति, विरज्जन्तो रागं पजहति, निरोधेन्तो समुदयं पजहति, पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। इमेहि सत्तहि आकारेहि कायं अनुपस्सति। कायो उपट्ठानं, नो सति। सति उपट्ठानञ्चेव सति च। ताय सतिया तेन ञाणेन तं कायं अनुपस्सति। तेन वुच्चति – ‘‘काये कायानुपस्सनासतिपट्ठाना’’।
35. [Ka] kathaṃ kāye kāyānupassī viharati? Idhekacco pathavīkāyaṃ aniccato anupassati, no niccato; dukkhato anupassati, no sukhato; anattato anupassati, no attato; nibbindati, no nandati; virajjati, no rajjati; nirodheti, no samudeti, paṭinissajjati, no ādiyati . Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānā’’.
भावनाति चतस्सो भावना – तत्थ जातानं धम्मानं अनतिवत्तनट्ठेन भावना, इन्द्रियानं एकरसट्ठेन भावना, तदुपगवीरियवाहनट्ठेन भावना, आसेवनट्ठेन भावना।
Bhāvanāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā.
इधेकच्चो आपोकायं…पे॰… तेजोकायं… वायोकायं… केसकायं… लोमकायं… छविकायं… चम्मकायं… मंसकायं… रुधिरकायं… न्हारुकायं 1 … अट्ठिकायं… अट्ठिमिञ्जकायं अनिच्चतो अनुपस्सति, नो निच्चतो; दुक्खतो अनुपस्सति, नो सुखतो ; अनत्ततो अनुपस्सति, नो अत्ततो; निब्बिन्दति, नो नन्दति; विरज्जति, नो रज्जति, निरोधेति, नो समुदेति; पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो अनुपस्सन्तो निच्चसञ्ञं पजहति, दुक्खतो अनुपस्सन्तो सुखसञ्ञं पजहति, अनत्ततो अनुपस्सन्तो अत्तसञ्ञं पजहति, निब्बिन्दन्तो नन्दिं पजहति, विरज्जन्तो रागं पजहति, निरोधेन्तो समुदयं पजहति, पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति । इमेहि सत्तहि आकारेहि कायं अनुपस्सति। कायो उपट्ठानं, नो सति। सति उपट्ठानञ्चेव सति च। ताय सतिया तेन ञाणेन तं कायं अनुपस्सति। तेन वुच्चति – ‘‘काये कायानुपस्सनासतिपट्ठाना’’।
Idhekacco āpokāyaṃ…pe… tejokāyaṃ… vāyokāyaṃ… kesakāyaṃ… lomakāyaṃ… chavikāyaṃ… cammakāyaṃ… maṃsakāyaṃ… rudhirakāyaṃ… nhārukāyaṃ 2 … aṭṭhikāyaṃ… aṭṭhimiñjakāyaṃ aniccato anupassati, no niccato; dukkhato anupassati, no sukhato ; anattato anupassati, no attato; nibbindati, no nandati; virajjati, no rajjati, nirodheti, no samudeti; paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati . Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānā’’.
भावनाति चतस्सो भावना – तत्थ जातानं धम्मानं अनतिवत्तनट्ठेन भावना, इन्द्रियानं एकरसट्ठेन भावना, तदुपगवीरियवाहनट्ठेन भावना, आसेवनट्ठेन भावना। एवं काये कायानुपस्सी विहरति।
Bhāvanāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā. Evaṃ kāye kāyānupassī viharati.
[ख] कथं वेदनासु वेदनानुपस्सी विहरति? इधेकच्चो सुखं वेदनं अनिच्चतो अनुपस्सति, नो निच्चतो…पे॰… पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो अनुपस्सन्तो निच्चसञ्ञं पजहति…पे॰… पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। इमेहि सत्तहि आकारेहि वेदनं अनुपस्सति। वेदना उपट्ठानं, नो सति। सति उपट्ठानञ्चेव सति च। ताय सतिया तेन ञाणेन तं वेदनं अनुपस्सति। तेन वुच्चति – ‘‘वेदनासु वेदनानुपस्सनासतिपट्ठाना’’।
[Kha] kathaṃ vedanāsu vedanānupassī viharati? Idhekacco sukhaṃ vedanaṃ aniccato anupassati, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi vedanaṃ anupassati. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānā’’.
भावनाति चतस्सो भावना…पे॰… आसेवनट्ठेन भावना…पे॰… इधेकच्चो दुक्खं वेदनं…पे॰… अदुक्खमसुखं वेदनं… सामिसं सुखं वेदनं… निरामिसं सुखं वेदनं… सामिसं दुक्खं वेदनं… निरामिसं दुक्खं वेदनं… सामिसं अदुक्खमसुखं वेदनं… निरामिसं अदुक्खमसुखं वेदनं… चक्खुसम्फस्सजं वेदनं… सोतसम्फस्सजं वेदनं… घानसम्फस्सजं वेदनं… जिव्हासम्फस्सजं वेदनं… कायसम्फस्सजं वेदनं… मनोसम्फस्सजं वेदनं अनिच्चतो अनुपस्सति, नो निच्चतो…पे॰… पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो अनुपस्सन्तो निच्चसञ्ञं पजहति…पे॰… पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। इमेहि सत्तहि आकारेहि वेदनं अनुपस्सति। वेदना उपट्ठानं, नो सति। सति उपट्ठानञ्चेव सति च। ताय सतिया तेन ञाणेन तं वेदनं अनुपस्सति। तेन वुच्चति – ‘‘वेदनासु वेदनानुपस्सनासतिपट्ठाना’’।
Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā…pe… idhekacco dukkhaṃ vedanaṃ…pe… adukkhamasukhaṃ vedanaṃ… sāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ… nirāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ… sāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ… nirāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ… sāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ… nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ… cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ… sotasamphassajaṃ vedanaṃ… ghānasamphassajaṃ vedanaṃ… jivhāsamphassajaṃ vedanaṃ… kāyasamphassajaṃ vedanaṃ… manosamphassajaṃ vedanaṃ aniccato anupassati, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi vedanaṃ anupassati. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānā’’.
भावनाति चतस्सो भावना…पे॰… एवं वेदनासु वेदनानुपस्सी विहरति।
Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… evaṃ vedanāsu vedanānupassī viharati.
[ग] कथं चित्ते चित्तानुपस्सी विहरति? इधेकच्चो सरागं चित्तं अनिच्चतो अनुपस्सति, नो निच्चतो…पे॰… पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो अनुपस्सन्तो निच्चसञ्ञं पजहति…पे॰… पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति । इमेहि सत्तहि आकारेहि चित्तं अनुपस्सति। चित्तं उपट्ठानं, नो सति। सति उपट्ठानञ्चेव सति च। ताय सतिया तेन ञाणेन तं चित्तं अनुपस्सति। तेन वुच्चति – ‘‘चित्ते चित्तानुपस्सनासतिपट्ठाना’’।
[Ga] kathaṃ citte cittānupassī viharati? Idhekacco sarāgaṃ cittaṃ aniccato anupassati, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati . Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānā’’.
भावनाति चतस्सो भावना…पे॰… आसेवनट्ठेन भावना।
Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā.
इधेकच्चो वीतरागं चित्तं…पे॰… सदोसं चित्तं… वीतदोसं चित्तं… समोहं चित्तं… वीतमोहं चित्तं… संखित्तं चित्तं… विक्खित्तं चित्तं… महग्गतं चित्तं… अमहग्गतं चित्तं… सउत्तरं चित्तं… अनुत्तरं चित्तं… समाहितं चित्तं… असमाहितं चित्तं… विमुत्तं चित्तं… अविमुत्तं चित्तं… चक्खुविञ्ञाणं… सोतविञ्ञाणं… घानविञ्ञाणं… जिव्हाविञ्ञाणं… कायविञ्ञाणं… मनोविञ्ञाणं अनिच्चतो अनुपस्सति, नो निच्चतो…पे॰… पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो अनुपस्सन्तो निच्चसञ्ञं पजहति…पे॰… पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। इमेहि सत्तहि आकारेहि चित्तं अनुपस्सति। चित्तं उपट्ठानं, नो सति। सति उपट्ठानञ्चेव सति च। ताय सतिया तेन ञाणेन तं चित्तं अनुपस्सति। तेन वुच्चति – ‘‘चित्ते चित्तानुपस्सनासतिपट्ठाना’’।
Idhekacco vītarāgaṃ cittaṃ…pe… sadosaṃ cittaṃ… vītadosaṃ cittaṃ… samohaṃ cittaṃ… vītamohaṃ cittaṃ… saṃkhittaṃ cittaṃ… vikkhittaṃ cittaṃ… mahaggataṃ cittaṃ… amahaggataṃ cittaṃ… sauttaraṃ cittaṃ… anuttaraṃ cittaṃ… samāhitaṃ cittaṃ… asamāhitaṃ cittaṃ… vimuttaṃ cittaṃ… avimuttaṃ cittaṃ… cakkhuviññāṇaṃ… sotaviññāṇaṃ… ghānaviññāṇaṃ… jivhāviññāṇaṃ… kāyaviññāṇaṃ… manoviññāṇaṃ aniccato anupassati, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānā’’.
भावनाति चतस्सो भावना…पे॰… आसेवनट्ठेन भावना। एवं चित्ते चित्तानुपस्सी विहरति।
Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Evaṃ citte cittānupassī viharati.
[घ] कथं धम्मेसु धम्मानुपस्सी विहरति? इधेकच्चो ठपेत्वा कायं ठपेत्वा वेदनं ठपेत्वा चित्तं तदवसेसे धम्मे अनिच्चतो अनुपस्सति, नो निच्चतो; दुक्खतो अनुपस्सति, नो सुखतो; अनत्ततो अनुपस्सति, नो अत्ततो; निब्बिन्दति, नो नन्दति; विरज्जति, नो रज्जति; निरोधेति, नो समुदेति; पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो अनुपस्सन्तो निच्चसञ्ञं पजहति, दुक्खतो अनुपस्सन्तो सुखसञ्ञं पजहति, अनत्ततो अनुपस्सन्तो अत्तसञ्ञं पजहति, निब्बिन्दन्तो नन्दिं पजहति, विरज्जन्तो रागं पजहति, निरोधेन्तो समुदयं पजहति, पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। इमेहि सत्तहि आकारेहि ते धम्मे अनुपस्सति। धम्मा उपट्ठानं, नो सति। सति उपट्ठानञ्चेव सति च। ताय सतिया तेन ञाणेन ते धम्मे अनुपस्सति। तेन वुच्चति – ‘‘धम्मेसु धम्मानुपस्सनासतिपट्ठाना’’।
[Gha] kathaṃ dhammesu dhammānupassī viharati? Idhekacco ṭhapetvā kāyaṃ ṭhapetvā vedanaṃ ṭhapetvā cittaṃ tadavasese dhamme aniccato anupassati, no niccato; dukkhato anupassati, no sukhato; anattato anupassati, no attato; nibbindati, no nandati; virajjati, no rajjati; nirodheti, no samudeti; paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi te dhamme anupassati. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānā’’.
भावनाति चतस्सो भावना – तत्थ जातानं धम्मानं अनतिवत्तनट्ठेन भावना, इन्द्रियानं एकरसट्ठेन भावना, तदुपगवीरियवाहनट्ठेन भावना, आसेवनट्ठेन भावना। एवं धम्मेसु धम्मानुपस्सी विहरतीति।
Bhāvanāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā. Evaṃ dhammesu dhammānupassī viharatīti.
सतिपट्ठानकथा निट्ठिता।
Satipaṭṭhānakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / सतिपट्ठानकथावण्णना • Satipaṭṭhānakathāvaṇṇanā
