Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൫൦൩] ൭. സത്തിഗുമ്ബജാതകവണ്ണനാ
[503] 7. Sattigumbajātakavaṇṇanā
മിഗലുദ്ദോ മഹാരാജാതി ഇദം സത്ഥാ മദ്ദകുച്ഛിസ്മിം മിഗദായേ വിഹരന്തോ ദേവദത്തം ആരബ്ഭ കഥേസി. ദേവദത്തേന ഹി സിലായ പവിദ്ധായ ഭഗവതോ പാദേ സകലികായ ഖതേ ബലവവേദനാ ഉപ്പജ്ജി. തഥാഗതസ്സ ദസ്സനത്ഥായ ബഹൂ ഭിക്ഖൂ സന്നിപതിംസു. അഥ ഭഗവാ പരിസം സന്നിപതിതം ദിസ്വാ ‘‘ഭിക്ഖവേ, ഇദം സേനാസനം അതിസമ്ബാധം, സന്നിപാതോ മഹാ ഭവിസ്സതി, മം മഞ്ചസിവികായ മദ്ദകുച്ഛിം നേഥാ’’തി ആഹ. ഭിക്ഖൂ തഥാ കരിംസു. ജീവകോ തഥാഗതസ്സ പാദം ഫാസുകം അകാസി. ഭിക്ഖൂ സത്ഥു സന്തികേ നിസിന്നാവ കഥം സമുട്ഠാപേസും ‘‘ആവുസോ, ദേവദത്തോ സയമ്പി പാപോ, പരിസാപിസ്സ പാപാ, ഇതി സോ പാപോ പാപപരിവാരോവ വിഹരതീ’’തി. സത്ഥാ ‘‘കിം കഥേഥ, ഭിക്ഖവേ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഇദം നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഇദാനേവ, പുബ്ബേപി ദേവദത്തോ പാപോ പാപപരിവാരോയേവാ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Migaluddomahārājāti idaṃ satthā maddakucchismiṃ migadāye viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Devadattena hi silāya paviddhāya bhagavato pāde sakalikāya khate balavavedanā uppajji. Tathāgatassa dassanatthāya bahū bhikkhū sannipatiṃsu. Atha bhagavā parisaṃ sannipatitaṃ disvā ‘‘bhikkhave, idaṃ senāsanaṃ atisambādhaṃ, sannipāto mahā bhavissati, maṃ mañcasivikāya maddakucchiṃ nethā’’ti āha. Bhikkhū tathā kariṃsu. Jīvako tathāgatassa pādaṃ phāsukaṃ akāsi. Bhikkhū satthu santike nisinnāva kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, devadatto sayampi pāpo, parisāpissa pāpā, iti so pāpo pāpaparivārova viharatī’’ti. Satthā ‘‘kiṃ kathetha, bhikkhave’’ti pucchitvā ‘‘idaṃ nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi devadatto pāpo pāpaparivāroyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ഉത്തരപഞ്ചാലനഗരേ പഞ്ചാലോ നാമ രാജാ രജ്ജം കാരേസി. മഹാസത്തോ അരഞ്ഞായതനേ ഏകസ്മിം സാനുപബ്ബതേ സിമ്ബലിവനേ ഏകസ്സ സുവരഞ്ഞോ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, ദ്വേ ഭാതരോ അഹേസും. തസ്സ പന പബ്ബതസ്സ ഉപരിവാതേ ചോരഗാമകോ അഹോസി പഞ്ചന്നം ചോരസതാനം നിവാസോ, അധോവാതേ അസ്സമോ പഞ്ചന്നം ഇസിസതാനം നിവാസോ. തേസം സുവപോതകാനം പക്ഖനിക്ഖമനകാലേ വാതമണ്ഡലികാ ഉദപാദി. തായ പഹടോ ഏകോ സുവപോതകോ ചോരഗാമകേ ചോരാനം ആവുധന്തരേ പതിതോ, തസ്സ തത്ഥ പതിതത്താ ‘‘സത്തിഗുമ്ബോ’’ത്വേവ നാമം കരിംസു. ഏകോ അസ്സമേ വാലുകതലേ പുപ്ഫന്തരേ പതി, തസ്സ തത്ഥ പതിതത്താ ‘‘പുപ്ഫകോ’’ത്വേവ നാമം കരിംസു. സത്തിഗുമ്ബോ ചോരാനം അന്തരേ വഡ്ഢിതോ, പുപ്ഫകോ ഇസീനം.
Atīte uttarapañcālanagare pañcālo nāma rājā rajjaṃ kāresi. Mahāsatto araññāyatane ekasmiṃ sānupabbate simbalivane ekassa suvarañño putto hutvā nibbatti, dve bhātaro ahesuṃ. Tassa pana pabbatassa uparivāte coragāmako ahosi pañcannaṃ corasatānaṃ nivāso, adhovāte assamo pañcannaṃ isisatānaṃ nivāso. Tesaṃ suvapotakānaṃ pakkhanikkhamanakāle vātamaṇḍalikā udapādi. Tāya pahaṭo eko suvapotako coragāmake corānaṃ āvudhantare patito, tassa tattha patitattā ‘‘sattigumbo’’tveva nāmaṃ kariṃsu. Eko assame vālukatale pupphantare pati, tassa tattha patitattā ‘‘pupphako’’tveva nāmaṃ kariṃsu. Sattigumbo corānaṃ antare vaḍḍhito, pupphako isīnaṃ.
അഥേകദിവസം രാജാ സബ്ബാലങ്കാരപടിമണ്ഡിതോ രഥവരം അഭിരുഹിത്വാ മഹന്തേന പരിവാരേന മിഗവധായ നഗരതോ നാതിദൂരേ സുപുപ്ഫിതഫലിതം രമണീയം ഉപഗുമ്ബവനം ഗന്ത്വാ ‘‘യസ്സ പസ്സേന മിഗോ പലായതി, തസ്സേവ ഗീവാ’’തി വത്വാ രഥാ ഓരുയ്ഹ പടിച്ഛാദേത്വാ ദിന്നേ കോട്ഠകേ ധനും ആദായ അട്ഠാസി. പുരിസേഹി മിഗാനം ഉട്ഠാപനത്ഥായ വനഗുമ്ബേസു പോഥിയമാനേസു ഏകോ ഏണിമിഗോ ഉട്ഠായ ഗമനമഗ്ഗം ഓലോകേന്തോ രഞ്ഞോ ഠിതട്ഠാനസ്സേവ വിവിത്തതം ദിസ്വാ തദഭിമുഖോ പക്ഖന്ദിത്വാ പലായി. അമച്ചാ ‘‘കസ്സ പസ്സേന മിഗോ പലായിതോ’’തി പുച്ഛന്താ ‘‘രഞ്ഞോ പസ്സേനാ’’തി ഞത്വാ രഞ്ഞാ സദ്ധിം കേളിം കരിംസു. രാജാ അസ്മിമാനേന തേസം കേളിം അസഹന്തോ ‘‘ഇദാനി തം മിഗം ഗഹേസ്സാമീ’’തി രഥം ആരുയ്ഹ ‘‘സീഘം പേസേഹീ’’തി സാരഥിം ആണാപേത്വാ മിഗേന ഗതമഗ്ഗം പടിപജ്ജി. രഥം വേഗേന ഗച്ഛന്തം പരിസാ അനുബന്ധിതും നാസക്ഖി. രാജാ സാരഥിദുതിയോ യാവ മജ്ഝന്ഹികാ ഗന്ത്വാ തം മിഗം അദിസ്വാ നിവത്തന്തോ തസ്സ ചോരഗാമസ്സ സന്തികേ രമണീയം കന്ദരം ദിസ്വാ രഥാ ഓരുയ്ഹ ന്ഹത്വാ ച പിവിത്വാ ച പച്ചുത്തരി. അഥസ്സ സാരഥി രഥസ്സ ഉത്തരത്ഥരണം ഓതാരേത്വാ സയനം രുക്ഖച്ഛായായ പഞ്ഞപേസി, സോ തത്ഥ നിപജ്ജി. സാരഥിപി തസ്സ പാദേ സമ്ബാഹന്തോ നിസീദി. രാജാ അന്തരന്തരാ നിദ്ദായതി ചേവ പബുജ്ഝതി ച.
Athekadivasaṃ rājā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito rathavaraṃ abhiruhitvā mahantena parivārena migavadhāya nagarato nātidūre supupphitaphalitaṃ ramaṇīyaṃ upagumbavanaṃ gantvā ‘‘yassa passena migo palāyati, tasseva gīvā’’ti vatvā rathā oruyha paṭicchādetvā dinne koṭṭhake dhanuṃ ādāya aṭṭhāsi. Purisehi migānaṃ uṭṭhāpanatthāya vanagumbesu pothiyamānesu eko eṇimigo uṭṭhāya gamanamaggaṃ olokento rañño ṭhitaṭṭhānasseva vivittataṃ disvā tadabhimukho pakkhanditvā palāyi. Amaccā ‘‘kassa passena migo palāyito’’ti pucchantā ‘‘rañño passenā’’ti ñatvā raññā saddhiṃ keḷiṃ kariṃsu. Rājā asmimānena tesaṃ keḷiṃ asahanto ‘‘idāni taṃ migaṃ gahessāmī’’ti rathaṃ āruyha ‘‘sīghaṃ pesehī’’ti sārathiṃ āṇāpetvā migena gatamaggaṃ paṭipajji. Rathaṃ vegena gacchantaṃ parisā anubandhituṃ nāsakkhi. Rājā sārathidutiyo yāva majjhanhikā gantvā taṃ migaṃ adisvā nivattanto tassa coragāmassa santike ramaṇīyaṃ kandaraṃ disvā rathā oruyha nhatvā ca pivitvā ca paccuttari. Athassa sārathi rathassa uttarattharaṇaṃ otāretvā sayanaṃ rukkhacchāyāya paññapesi, so tattha nipajji. Sārathipi tassa pāde sambāhanto nisīdi. Rājā antarantarā niddāyati ceva pabujjhati ca.
ചോരഗാമവാസിനോ ചോരാപി രഞ്ഞോ ആരക്ഖണത്ഥായ അരഞ്ഞമേവ പവിസിംസു. ചോരഗാമകേ സത്തിഗുമ്ബോ ചേവ ഭത്തരന്ധകോ പതികോലമ്ബോ നാമേകോ പുരിസോ ചാതി ദ്വേവ ഓഹീയിംസു. തസ്മിം ഖണേ സത്തിഗുമ്ബോ ഗാമകാ നിക്ഖമിത്വാ രാജാനം ദിസ്വാ ‘‘ഇമം നിദ്ദായമാനമേവ മാരേത്വാ ആഭരണാനി ഗഹേസ്സാമാ’’തി ചിന്തേത്വാ പതികോലമ്ബസ്സ സന്തികം ഗന്ത്വാ തം കാരണം ആരോചേസി. തമത്ഥം പകാസേന്തോ സത്ഥാ പഞ്ച ഗാഥാ അഭാസി –
Coragāmavāsino corāpi rañño ārakkhaṇatthāya araññameva pavisiṃsu. Coragāmake sattigumbo ceva bhattarandhako patikolambo nāmeko puriso cāti dveva ohīyiṃsu. Tasmiṃ khaṇe sattigumbo gāmakā nikkhamitvā rājānaṃ disvā ‘‘imaṃ niddāyamānameva māretvā ābharaṇāni gahessāmā’’ti cintetvā patikolambassa santikaṃ gantvā taṃ kāraṇaṃ ārocesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā pañca gāthā abhāsi –
൧൫൯.
159.
‘‘മിഗലുദ്ദോ മഹാരാജാ, പഞ്ചാലാനം രഥേസഭോ;
‘‘Migaluddo mahārājā, pañcālānaṃ rathesabho;
നിക്ഖന്തോ സഹ സേനായ, ഓഗണോ വനമാഗമാ.
Nikkhanto saha senāya, ogaṇo vanamāgamā.
൧൬൦.
160.
‘‘തത്ഥദ്ദസാ അരഞ്ഞസ്മിം, തക്കരാനം കുടിം കതം;
‘‘Tatthaddasā araññasmiṃ, takkarānaṃ kuṭiṃ kataṃ;
തസ്സാ കുടിയാ നിക്ഖമ്മ, സുവോ ലുദ്ദാനി ഭാസതി.
Tassā kuṭiyā nikkhamma, suvo luddāni bhāsati.
൧൬൧.
161.
‘‘സമ്പന്നവാഹനോ പോസോ, യുവാ സമ്മട്ഠകുണ്ഡലോ;
‘‘Sampannavāhano poso, yuvā sammaṭṭhakuṇḍalo;
സോഭതി ലോഹിതുണ്ഹീസോ, ദിവാ സൂരിയോവ ഭാസതി.
Sobhati lohituṇhīso, divā sūriyova bhāsati.
൧൬൨.
162.
‘‘മജ്ഝന്ഹികേ സമ്പതികേ, സുത്തോ രാജാ സസാരഥി;
‘‘Majjhanhike sampatike, sutto rājā sasārathi;
ഹന്ദസ്സാഭരണം സബ്ബം, ഗണ്ഹാമ സാഹസാ മയം.
Handassābharaṇaṃ sabbaṃ, gaṇhāma sāhasā mayaṃ.
൧൬൩.
163.
‘‘നിസീഥേപി രഹോദാനി, സുത്തോ രാജാ സസാരഥി;
‘‘Nisīthepi rahodāni, sutto rājā sasārathi;
ആദായ വത്ഥം മണികുണ്ഡലഞ്ച, ഹന്ത്വാന സാഖാഹി അവത്ഥരാമാ’’തി.
Ādāya vatthaṃ maṇikuṇḍalañca, hantvāna sākhāhi avattharāmā’’ti.
തത്ഥ മിഗലുദ്ദോതി ലുദ്ദോ വിയ മിഗാനം ഗവേസനതോ ‘‘മിഗലുദ്ദോ’’തി വുത്തോ. ഓഗണോതി ഗണാ ഓഹീനോ പരിഹീനോ ഹുത്വാ. തക്കരാനം കുടിം കതന്തി സോ രാജാ തത്ഥ അരഞ്ഞേ ചോരാനം വസനത്ഥായ കതം ഗാമകം അദ്ദസ. തസ്സാതി തതോ ചോരകുടിതോ. ലുദ്ദാനി ഭാസതീതി പതികോലമ്ബേന സദ്ധിം ദാരുണാനി വചനാനി കഥേതി. സമ്പന്നവാഹനോതി സമ്പന്നഅസ്സവാഹനോ. ലോഹിതുണ്ഹീസോതി രത്തേന ഉണ്ഹീസപട്ടേന സമന്നാഗതോ. സമ്പതികേതി സമ്പതി ഇദാനി, ഏവരൂപേ ഠിതമജ്ഝന്ഹികകാലേതി അത്ഥോ. സാഹസാതി സാഹസേന പസയ്ഹാകാരം കത്വാ ഗണ്ഹാമാതി വദതി. നിസീഥേപി രഹോദാനീതി നിസീഥേപി ഇദാനിപി രഹോ. ഇദം വദതി – യഥാ നിസീഥേ അഡ്ഢരത്തസമയേ മനുസ്സാ കിലന്താ സയന്തി, രഹോ നാമ ഹോതി, ഇദാനി ഠിതമജ്ഝന്ഹികേപി കാലേ തഥേവാതി. ഹന്ത്വാനാതി രാജാനം മാരേത്വാ വത്ഥാഭരണാനിസ്സ ഗഹേത്വാ അഥ നം പാദേ ഗഹേത്വാ കഡ്ഢിത്വാ ഏകമന്തേ സാഖാഹി പടിച്ഛാദേമാതി.
Tattha migaluddoti luddo viya migānaṃ gavesanato ‘‘migaluddo’’ti vutto. Ogaṇoti gaṇā ohīno parihīno hutvā. Takkarānaṃ kuṭiṃ katanti so rājā tattha araññe corānaṃ vasanatthāya kataṃ gāmakaṃ addasa. Tassāti tato corakuṭito. Luddāni bhāsatīti patikolambena saddhiṃ dāruṇāni vacanāni katheti. Sampannavāhanoti sampannaassavāhano. Lohituṇhīsoti rattena uṇhīsapaṭṭena samannāgato. Sampatiketi sampati idāni, evarūpe ṭhitamajjhanhikakāleti attho. Sāhasāti sāhasena pasayhākāraṃ katvā gaṇhāmāti vadati. Nisīthepi rahodānīti nisīthepi idānipi raho. Idaṃ vadati – yathā nisīthe aḍḍharattasamaye manussā kilantā sayanti, raho nāma hoti, idāni ṭhitamajjhanhikepi kāle tathevāti. Hantvānāti rājānaṃ māretvā vatthābharaṇānissa gahetvā atha naṃ pāde gahetvā kaḍḍhitvā ekamante sākhāhi paṭicchādemāti.
ഇതി സോ വേഗേന സകിം നിക്ഖമതി, സകിം പതികോലമ്ബസ്സ സന്തികം ഗച്ഛതി. സോ തസ്സ വചനം സുത്വാ നിക്ഖമിത്വാ ഓലോകേന്തോ രാജഭാവം ഞത്വാ ഭീതോ ഗാഥമാഹ –
Iti so vegena sakiṃ nikkhamati, sakiṃ patikolambassa santikaṃ gacchati. So tassa vacanaṃ sutvā nikkhamitvā olokento rājabhāvaṃ ñatvā bhīto gāthamāha –
൧൬൪.
164.
‘‘കിന്നു ഉമ്മത്തരൂപോവ, സത്തിഗുമ്ബ പഭാസസി;
‘‘Kinnu ummattarūpova, sattigumba pabhāsasi;
ദുരാസദാ ഹി രാജാനോ, അഗ്ഗി പജ്ജലിതോ യഥാ’’തി.
Durāsadā hi rājāno, aggi pajjalito yathā’’ti.
അഥ നം സുവോ ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –
Atha naṃ suvo gāthāya ajjhabhāsi –
൧൬൫.
165.
‘‘അഥ ത്വം പതികോലമ്ബ, മത്തോ ഥുല്ലാനി ഗജ്ജസി;
‘‘Atha tvaṃ patikolamba, matto thullāni gajjasi;
മാതരി മയ്ഹ നഗ്ഗായ, കിന്നു ത്വം വിജിഗുച്ഛസേ’’തി.
Mātari mayha naggāya, kinnu tvaṃ vijigucchase’’ti.
തത്ഥ അഥ ത്വന്തി നനു ത്വം. മത്തോതി ചോരാനം ഉച്ഛിട്ഠസുരം ലഭിത്വാ തായ മത്തോ ഹുത്വാ പുബ്ബേ മഹാഗജ്ജിതാനി ഗജ്ജസി. മാതരീതി ചോരജേട്ഠകസ്സ ഭരിയം സന്ധായാഹ. സാ കിര തദാ സാഖാഭങ്ഗം നിവാസേത്വാ ചരതി. വിജിഗുച്ഛസേതി മമ മാതരി നഗ്ഗായ കിന്നു ത്വം ഇദാനി ചോരകമ്മം ജിഗുച്ഛസി, കാതും ന ഇച്ഛസീതി.
Tattha atha tvanti nanu tvaṃ. Mattoti corānaṃ ucchiṭṭhasuraṃ labhitvā tāya matto hutvā pubbe mahāgajjitāni gajjasi. Mātarīti corajeṭṭhakassa bhariyaṃ sandhāyāha. Sā kira tadā sākhābhaṅgaṃ nivāsetvā carati. Vijigucchaseti mama mātari naggāya kinnu tvaṃ idāni corakammaṃ jigucchasi, kātuṃ na icchasīti.
രാജാ പബുജ്ഝിത്വാ തസ്സ തേന സദ്ധിം മനുസ്സഭാസായ കഥേന്തസ്സ വചനം സുത്വാ ‘‘സപ്പടിഭയം ഇദം ഠാന’’ന്തി സാരഥിം ഉട്ഠാപേന്തോ ഗാഥമാഹ –
Rājā pabujjhitvā tassa tena saddhiṃ manussabhāsāya kathentassa vacanaṃ sutvā ‘‘sappaṭibhayaṃ idaṃ ṭhāna’’nti sārathiṃ uṭṭhāpento gāthamāha –
൧൬൬.
166.
‘‘ഉട്ഠേഹി സമ്മ തരമാനോ, രഥം യോജേഹി സാരഥി;
‘‘Uṭṭhehi samma taramāno, rathaṃ yojehi sārathi;
സകുണോ മേ ന രുച്ചതി, അഞ്ഞം ഗച്ഛാമ അസ്സമ’’ന്തി.
Sakuṇo me na ruccati, aññaṃ gacchāma assama’’nti.
സോപി സീഘം ഉട്ഠഹിത്വാ രഥം യോജേത്വാ ഗാഥമാഹ –
Sopi sīghaṃ uṭṭhahitvā rathaṃ yojetvā gāthamāha –
൧൬൭.
167.
‘‘യുത്തോ രഥോ മഹാരാജ, യുത്തോ ച ബലവാഹനോ;
‘‘Yutto ratho mahārāja, yutto ca balavāhano;
അധിതിട്ഠ മഹാരാജ, അഞ്ഞം ഗച്ഛാമ അസ്സമ’’ന്തി.
Adhitiṭṭha mahārāja, aññaṃ gacchāma assama’’nti.
തത്ഥ ബലവാഹനോതി ബലവവാഹനോ, മഹാഥാമഅസ്സസമ്പന്നോതി അത്ഥോ. അധിതിട്ഠാതി അഭിരുഹ.
Tattha balavāhanoti balavavāhano, mahāthāmaassasampannoti attho. Adhitiṭṭhāti abhiruha.
അഭിരുള്ഹമത്തേയേവ ച തസ്മിം സിന്ധവാ വാതവേഗേന പക്ഖന്ദിംസു. സത്തിഗുമ്ബോ രഥം ഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ സംവേഗപ്പത്തോ ദ്വേ ഗാഥാ അഭാസി –
Abhiruḷhamatteyeva ca tasmiṃ sindhavā vātavegena pakkhandiṃsu. Sattigumbo rathaṃ gacchantaṃ disvā saṃvegappatto dve gāthā abhāsi –
൧൬൮.
168.
‘‘കോ നുമേവ ഗതാ സബ്ബേ, യേ അസ്മിം പരിചാരകാ;
‘‘Ko numeva gatā sabbe, ye asmiṃ paricārakā;
ഏസ ഗച്ഛതി പഞ്ചാലോ, മുത്തോ തേസം അദസ്സനാ.
Esa gacchati pañcālo, mutto tesaṃ adassanā.
൧൬൯.
169.
‘‘കോദണ്ഡകാനി ഗണ്ഹഥ, സത്തിയോ തോമരാനി ച;
‘‘Kodaṇḍakāni gaṇhatha, sattiyo tomarāni ca;
ഏസ ഗച്ഛതി പഞ്ചാലോ, മാ വോ മുഞ്ചിത്ഥ ജീവത’’ന്തി.
Esa gacchati pañcālo, mā vo muñcittha jīvata’’nti.
തത്ഥ കോ നുമേതി കുഹിം നു ഇമേ. അസ്മിന്തി ഇമസ്മിം അസ്സമേ. പരിചാരകാതി ചോരാ. അദസ്സനാതി ഏതേസം ചോരാനം അദസ്സനേന മുത്തോ ഏസ ഗച്ഛതീതി, ഏതേസം ഹത്ഥതോ മുത്തോ ഹുത്വാ ഏസ അദസ്സനം ഗച്ഛതീതിപി അത്ഥോ. കോദണ്ഡകാനീതി ധനൂനി. ജീവതന്തി തുമ്ഹാകം ജീവന്താനം മാ മുഞ്ചിത്ഥ, ആവുധഹത്ഥാ ധാവിത്വാ ഗണ്ഹഥ നന്തി.
Tattha ko numeti kuhiṃ nu ime. Asminti imasmiṃ assame. Paricārakāti corā. Adassanāti etesaṃ corānaṃ adassanena mutto esa gacchatīti, etesaṃ hatthato mutto hutvā esa adassanaṃ gacchatītipi attho. Kodaṇḍakānīti dhanūni. Jīvatanti tumhākaṃ jīvantānaṃ mā muñcittha, āvudhahatthā dhāvitvā gaṇhatha nanti.
ഏവം തസ്സ വിരവിത്വാ അപരാപരം ധാവന്തസ്സേവ രാജാ ഇസീനം അസ്സമം പത്തോ. തസ്മിം ഖണേ ഇസയോ ഫലാഫലത്ഥായ ഗതാ . ഏകോ പുപ്ഫകസുവോവ അസ്സമപദേ ഠിതോ ഹോതി. സോ രാജാനം ദിസ്വാ പച്ചുഗ്ഗമനം കത്വാ പടിസന്ഥാരമകാസി. തമത്ഥം പകാസേന്തോ സത്ഥാ ചതസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –
Evaṃ tassa viravitvā aparāparaṃ dhāvantasseva rājā isīnaṃ assamaṃ patto. Tasmiṃ khaṇe isayo phalāphalatthāya gatā . Eko pupphakasuvova assamapade ṭhito hoti. So rājānaṃ disvā paccuggamanaṃ katvā paṭisanthāramakāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā catasso gāthā abhāsi –
൧൭൦.
170.
‘‘അഥാപരോ പടിനന്ദിത്ഥ, സുവോ ലോഹിതതുണ്ഡകോ;
‘‘Athāparo paṭinandittha, suvo lohitatuṇḍako;
സ്വാഗതം തേ മഹാരാജ, അഥോ തേ അദുരാഗതം;
Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
ഇസ്സരോസി അനുപ്പത്തോ, യം ഇധത്ഥി പവേദയ.
Issarosi anuppatto, yaṃ idhatthi pavedaya.
൧൭൧.
171.
‘‘തിണ്ഡുകാനി പിയാലാനി, മധുകേ കാസുമാരിയോ;
‘‘Tiṇḍukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
ഫലാനി ഖുദ്ദകപ്പാനി, ഭുഞ്ജ രാജ വരം വരം.
Phalāni khuddakappāni, bhuñja rāja varaṃ varaṃ.
൧൭൨.
172.
‘‘ഇദമ്പി പാനീയം സീതം, ആഭതം ഗിരിഗബ്ഭരാ;
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
തതോ പിവ മഹാരാജ, സചേ ത്വം അഭികങ്ഖസി.
Tato piva mahārāja, sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
൧൭൩.
173.
‘‘അരഞ്ഞം ഉഞ്ഛായ ഗതാ, യേ അസ്മിം പരിചാരകാ;
‘‘Araññaṃ uñchāya gatā, ye asmiṃ paricārakā;
സയം ഉട്ഠായ ഗണ്ഹവ്ഹോ, ഹത്ഥാ മേ നത്ഥി ദാതവേ’’തി.
Sayaṃ uṭṭhāya gaṇhavho, hatthā me natthi dātave’’ti.
തത്ഥ പടിനന്ദിത്ഥാതി രാജാനം ദിസ്വാവ തുസ്സി. ലോഹിതതുണ്ഡകോതി രത്തതുണ്ഡോ സോഭഗ്ഗപ്പത്തോ . മധുകേതി മധുകഫലാനി. കാസുമാരിയോതി ഏവംനാമകാനി ഫലാനി, കാരഫലാനി വാ. തതോ പിവാതി തതോ പാനീയമാളതോ ഗഹേത്വാ പാനീയം പിവ. യേ അസ്മിം പരിചാരകാതി മഹാരാജ, യേ ഇമസ്മിം അസ്സമേ വിചരണകാ ഇസയോ, തേ അരഞ്ഞം ഉഞ്ഛായ ഗതാ. ഗണ്ഹവ്ഹോതി ഫലാഫലാനി ഗണ്ഹഥ. ദാതവേതി ദാതും.
Tattha paṭinanditthāti rājānaṃ disvāva tussi. Lohitatuṇḍakoti rattatuṇḍo sobhaggappatto . Madhuketi madhukaphalāni. Kāsumāriyoti evaṃnāmakāni phalāni, kāraphalāni vā. Tato pivāti tato pānīyamāḷato gahetvā pānīyaṃ piva. Ye asmiṃ paricārakāti mahārāja, ye imasmiṃ assame vicaraṇakā isayo, te araññaṃ uñchāya gatā. Gaṇhavhoti phalāphalāni gaṇhatha. Dātaveti dātuṃ.
രാജാ തസ്സ പടിസന്ഥാരേ പസീദിത്വാ ഗാഥാദ്വയമാഹ –
Rājā tassa paṭisanthāre pasīditvā gāthādvayamāha –
൧൭൪.
174.
‘‘ഭദ്ദകോ വതയം പക്ഖീ, ദിജോ പരമധമ്മികോ;
‘‘Bhaddako vatayaṃ pakkhī, dijo paramadhammiko;
അഥേസോ ഇതരോ പക്ഖീ, സുവോ ലുദ്ദാനി ഭാസതി.
Atheso itaro pakkhī, suvo luddāni bhāsati.
൧൭൫.
175.
‘‘‘ഏതം ഹനഥ ബന്ധഥ, മാ വോ മുഞ്ചിത്ഥ ജീവതം’;
‘‘‘Etaṃ hanatha bandhatha, mā vo muñcittha jīvataṃ’;
ഇച്ചേവം വിലപന്തസ്സ, സോത്ഥിം പത്തോസ്മി അസ്സമ’’ന്തി.
Iccevaṃ vilapantassa, sotthiṃ pattosmi assama’’nti.
തത്ഥ ഇതരോതി ചോരകുടിയം സുവകോ. ഇച്ചേവന്തി അഹം പന തസ്സ ഏവം വിലപന്തസ്സേവ ഇമം അസ്സമം സോത്ഥിനാ പത്തോ.
Tattha itaroti corakuṭiyaṃ suvako. Iccevanti ahaṃ pana tassa evaṃ vilapantasseva imaṃ assamaṃ sotthinā patto.
രഞ്ഞോ കഥം സുത്വാ പുപ്ഫകോ ദ്വേ ഗാഥാ അഭാസി –
Rañño kathaṃ sutvā pupphako dve gāthā abhāsi –
൧൭൬.
176.
‘‘ഭാതരോസ്മ മഹാരാജ, സോദരിയാ ഏകമാതുകാ;
‘‘Bhātarosma mahārāja, sodariyā ekamātukā;
ഏകരുക്ഖസ്മിം സംവഡ്ഢാ, നാനാഖേത്തഗതാ ഉഭോ.
Ekarukkhasmiṃ saṃvaḍḍhā, nānākhettagatā ubho.
൧൭൭.
177.
‘‘സത്തിഗുമ്ബോ ച ചോരാനം, അഹഞ്ച ഇസിനം ഇധ;
‘‘Sattigumbo ca corānaṃ, ahañca isinaṃ idha;
അസതം സോ, സതം അഹം, തേന ധമ്മേന നോ വിനാ’’തി.
Asataṃ so, sataṃ ahaṃ, tena dhammena no vinā’’ti.
തത്ഥ ഭാതരോസ്മാതി മഹാരാജ, സോ ച അഹഞ്ച ഉഭോ ഭാതരോ ഹോമ. ചോരാനന്തി സോ ചോരാനം സന്തികേ സംവഡ്ഢോ, അഹം ഇസീനം സന്തികേ . അസതം സോ, സതം അഹന്തി സോ അസാധൂനം ദുസ്സീലാനം സന്തികം ഉപഗതോ, അഹം സാധൂനം സീലവന്താനം. തേന ധമ്മേന നോ വിനാതി മഹാരാജ, തം സത്തിഗുമ്ബം ചോരാ ചോരധമ്മേന ചോരകിരിയായ വിനേസും, മം ഇസയോ ഇസിധമ്മേന ഇസിസീലാചാരേന, തസ്മാ സോപി തേന ചോരധമ്മേന നോ വിനാ ഹോതി, അഹമ്പി ഇസിധമ്മേന നോ വിനാ ഹോമീതി.
Tattha bhātarosmāti mahārāja, so ca ahañca ubho bhātaro homa. Corānanti so corānaṃ santike saṃvaḍḍho, ahaṃ isīnaṃ santike . Asataṃ so, sataṃ ahanti so asādhūnaṃ dussīlānaṃ santikaṃ upagato, ahaṃ sādhūnaṃ sīlavantānaṃ. Tena dhammena no vināti mahārāja, taṃ sattigumbaṃ corā coradhammena corakiriyāya vinesuṃ, maṃ isayo isidhammena isisīlācārena, tasmā sopi tena coradhammena no vinā hoti, ahampi isidhammena no vinā homīti.
ഇദാനി തം ധമ്മം വിഭജന്തോ ഗാഥാദ്വയമാഹ –
Idāni taṃ dhammaṃ vibhajanto gāthādvayamāha –
൧൭൮.
178.
‘‘തത്ഥ വധോ ച ബന്ധോ ച, നികതീ വഞ്ചനാനി ച;
‘‘Tattha vadho ca bandho ca, nikatī vañcanāni ca;
ആലോപാ സാഹസാകാരാ, താനി സോ തത്ഥ സിക്ഖതി.
Ālopā sāhasākārā, tāni so tattha sikkhati.
൧൭൯.
179.
‘‘ഇധ സച്ചഞ്ച ധമ്മോ ച, അഹിംസാ സംയമോ ദമോ;
‘‘Idha saccañca dhammo ca, ahiṃsā saṃyamo damo;
ആസനൂദകദായീനം, അങ്കേ വദ്ധോസ്മി ഭാരധാ’’തി.
Āsanūdakadāyīnaṃ, aṅke vaddhosmi bhāradhā’’ti.
തത്ഥ നികതീതി പതിരൂപകേന വഞ്ചനാ. വഞ്ചനാനീതി ഉജുകവഞ്ചനാനേവ. ആലോപാതി ദിവാ ഗാമഘാതാ. സാഹസാകാരാതി ഗേഹം പവിസിത്വാ മരണേന തജ്ജേത്വാ സാഹസികകമ്മകരണാനി. സച്ചന്തി സഭാവോ. ധമ്മോതി സുചരിതധമ്മോ. അഹിംസാതി മേത്താപുബ്ബഭാഗോ. സംയമോതി സീലസംയമോ. ദമോതി ഇന്ദ്രിയദമനം. ആസനൂദകദായീനന്തി അബ്ഭാഗതാനം ആസനഞ്ച ഉദകഞ്ച ദാനസീലാനം. ഭാരധാതി രാജാനം ആലപതി.
Tattha nikatīti patirūpakena vañcanā. Vañcanānīti ujukavañcanāneva. Ālopāti divā gāmaghātā. Sāhasākārāti gehaṃ pavisitvā maraṇena tajjetvā sāhasikakammakaraṇāni. Saccanti sabhāvo. Dhammoti sucaritadhammo. Ahiṃsāti mettāpubbabhāgo. Saṃyamoti sīlasaṃyamo. Damoti indriyadamanaṃ. Āsanūdakadāyīnanti abbhāgatānaṃ āsanañca udakañca dānasīlānaṃ. Bhāradhāti rājānaṃ ālapati.
ഇദാനി രഞ്ഞോ ധമ്മം ദേസേന്തോ ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി –
Idāni rañño dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –
൧൮൦.
180.
‘‘യം യഞ്ഹി രാജ ഭജതി, സന്തം വാ യദി വാ അസം;
‘‘Yaṃ yañhi rāja bhajati, santaṃ vā yadi vā asaṃ;
സീലവന്തം വിസീലം വാ, വസം തസ്സേവ ഗച്ഛതി.
Sīlavantaṃ visīlaṃ vā, vasaṃ tasseva gacchati.
൧൮൧.
181.
‘‘യാദിസം കുരുതേ മിത്തം, യാദിസം ചൂപസേവതി;
‘‘Yādisaṃ kurute mittaṃ, yādisaṃ cūpasevati;
സോപി താദിസകോ ഹോതി, സഹവാസോ ഹി താദിസോ.
Sopi tādisako hoti, sahavāso hi tādiso.
൧൮൨.
182.
‘‘സേവമാനോ സേവമാനം, സമ്ഫുട്ഠോ സമ്ഫുസം പരം;
‘‘Sevamāno sevamānaṃ, samphuṭṭho samphusaṃ paraṃ;
സരോ ദിദ്ധോ കലാപംവ, അലിത്തമുപലിമ്പതി;
Saro diddho kalāpaṃva, alittamupalimpati;
ഉപലേപഭയാ ധീരോ, നേവ പാപസഖാ സിയാ.
Upalepabhayā dhīro, neva pāpasakhā siyā.
൧൮൩.
183.
‘‘പൂതിമച്ഛം കുസഗ്ഗേന, യോ നരോ ഉപനയ്ഹതി;
‘‘Pūtimacchaṃ kusaggena, yo naro upanayhati;
കുസാപി പൂതി വായന്തി, ഏവം ബാലൂപസേവനാ.
Kusāpi pūti vāyanti, evaṃ bālūpasevanā.
൧൮൪.
184.
‘‘തഗരഞ്ച പലാസേന, യോ നരോ ഉപനയ്ഹതി;
‘‘Tagarañca palāsena, yo naro upanayhati;
പത്താപി സുരഭി വായന്തി, ഏവം ധീരൂപസേവനാ.
Pattāpi surabhi vāyanti, evaṃ dhīrūpasevanā.
൧൮൫.
185.
‘‘തസ്മാ പത്തപുടസ്സേവ, ഞത്വാ സമ്പാകമത്തനോ;
‘‘Tasmā pattapuṭasseva, ñatvā sampākamattano;
അസന്തേ നോപസേവേയ്യ, സന്തേ സേവേയ്യ പണ്ഡിതോ;
Asante nopaseveyya, sante seveyya paṇḍito;
അസന്തോ നിരയം നേന്തി, സന്തോ പാപേന്തി സുഗ്ഗതി’’ന്തി.
Asanto nirayaṃ nenti, santo pāpenti suggati’’nti.
തത്ഥ സന്തം വാ യദി വാ അസന്തി സപ്പുരിസം വാ അസപ്പുരിസം വാ. സേവമാനോ സേവമാനന്തി സേവിയമാനോ ആചരിയോ സേവമാനം അന്തേവാസികം. സമ്ഫുട്ഠോതി അന്തേവാസിനാ വാ ഫുട്ഠോ ആചരിയോ. സമ്ഫുസം പരന്തി പരം ആചരിയം സമ്ഫുസന്തോ അന്തേവാസീ വാ. അലിത്തന്തി തം അന്തേവാസികം പാപധമ്മേന അലിത്തം സോ ആചരിയോ വിസദിദ്ധോ സരോ സേസം സരകലാപം വിയ ലിമ്പതി. ഏവം ബാലൂപസേവനാതി ബാലൂപസേവീ ഹി പൂതിമച്ഛം ഉപനയ്ഹനകുസഗ്ഗം വിയ ഹോതി, പാപകമ്മം അകരോന്തോപി അവണ്ണം അകിത്തിം ലഭതി. ധീരൂപസേവനാതി ധീരൂപസേവീ പുഗ്ഗലോ തഗരാദിഗന്ധജാതിപലിവേഠനപത്തം വിയ ഹോതി, പണ്ഡിതോ ഭവിതും അസക്കോന്തോപി കല്യാണമിത്തസേവീ ഗുണകിത്തിം ലഭതി. പത്തപുടസ്സേവാതി ദുഗ്ഗന്ധസുഗന്ധപലിവേഠനപണ്ണസ്സേവ. സമ്പാകമത്തനോതി കല്യാണമിത്തസംസഗ്ഗവസേന അത്തനോ പരിപാകം പരിഭാവനം ഞത്വാതി അത്ഥോ. പാപേന്തി സുഗ്ഗതിന്തി സന്തോ സമ്മാദിട്ഠികാ അത്താനം നിസ്സിതേ സത്തേ സഗ്ഗമേവ പാപേന്തീതി ദേസനം യഥാനുസന്ധിമേവ പാപേസി.
Tattha santaṃ vā yadi vā asanti sappurisaṃ vā asappurisaṃ vā. Sevamāno sevamānanti seviyamāno ācariyo sevamānaṃ antevāsikaṃ. Samphuṭṭhoti antevāsinā vā phuṭṭho ācariyo. Samphusaṃ paranti paraṃ ācariyaṃ samphusanto antevāsī vā. Alittanti taṃ antevāsikaṃ pāpadhammena alittaṃ so ācariyo visadiddho saro sesaṃ sarakalāpaṃ viya limpati. Evaṃ bālūpasevanāti bālūpasevī hi pūtimacchaṃ upanayhanakusaggaṃ viya hoti, pāpakammaṃ akarontopi avaṇṇaṃ akittiṃ labhati. Dhīrūpasevanāti dhīrūpasevī puggalo tagarādigandhajātipaliveṭhanapattaṃ viya hoti, paṇḍito bhavituṃ asakkontopi kalyāṇamittasevī guṇakittiṃ labhati. Pattapuṭassevāti duggandhasugandhapaliveṭhanapaṇṇasseva. Sampākamattanoti kalyāṇamittasaṃsaggavasena attano paripākaṃ paribhāvanaṃ ñatvāti attho. Pāpenti suggatinti santo sammādiṭṭhikā attānaṃ nissite satte saggameva pāpentīti desanaṃ yathānusandhimeva pāpesi.
രാജാ തസ്സ ധമ്മകഥായ പസീദി, ഇസിഗണോപി ആഗതോ. രാജാ ഇസയോ വന്ദിത്വാ ‘‘ഭന്തേ, മം അനുകമ്പമാനാ മമ വസനട്ഠാനേ വസഥാ’’തി വത്വാ തേസം പടിഞ്ഞം ഗഹേത്വാ നഗരം ഗന്ത്വാ സുവാനം അഭയം അദാസി. ഇസയോപി തത്ഥ അഗമംസു. രാജാ ഇസിഗണം ഉയ്യാനേ വസാപേന്തോ യാവജീവം ഉപട്ഠഹിത്വാ സഗ്ഗപുരം പൂരേസി. അഥസ്സ പുത്തോപി ഛത്തം ഉസ്സാപേന്തോ ഇസിഗണം പടിജഗ്ഗിയേവാതി തസ്മിം കുലപരിവട്ടേ സത്ത രാജാനോ ഇസിഗണസ്സ ദാനം പവത്തയിംസു. മഹാസത്തോ അരഞ്ഞേ വസന്തോയേവ യഥാകമ്മം ഗതോ.
Rājā tassa dhammakathāya pasīdi, isigaṇopi āgato. Rājā isayo vanditvā ‘‘bhante, maṃ anukampamānā mama vasanaṭṭhāne vasathā’’ti vatvā tesaṃ paṭiññaṃ gahetvā nagaraṃ gantvā suvānaṃ abhayaṃ adāsi. Isayopi tattha agamaṃsu. Rājā isigaṇaṃ uyyāne vasāpento yāvajīvaṃ upaṭṭhahitvā saggapuraṃ pūresi. Athassa puttopi chattaṃ ussāpento isigaṇaṃ paṭijaggiyevāti tasmiṃ kulaparivaṭṭe satta rājāno isigaṇassa dānaṃ pavattayiṃsu. Mahāsatto araññe vasantoyeva yathākammaṃ gato.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ‘‘ഏവം, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേപി ദേവദത്തോ പാപോ പാപപരിവാരോയേവാ’’തി വത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ സത്തിഗുമ്ബോ ദേവദത്തോ അഹോസി, ചോരാ ദേവദത്തപരിസാ , രാജാ ആനന്ദോ, ഇസിഗണാ ബുദ്ധപരിസാ, പുപ്ഫകസുവോ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepi devadatto pāpo pāpaparivāroyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sattigumbo devadatto ahosi, corā devadattaparisā , rājā ānando, isigaṇā buddhaparisā, pupphakasuvo pana ahameva ahosi’’nti.
സത്തിഗുമ്ബജാതകവണ്ണനാ സത്തമാ.
Sattigumbajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൫൦൩. സത്തിഗുമ്ബജാതകം • 503. Sattigumbajātakaṃ