Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒ္ဝေမာတိကာပာဠိ • Dvemātikāpāḷi |
သေခိယကဏ္ဍော
Sekhiyakaṇḍo
၁. ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
1. Parimaṇḍalasikkhāpadavaṇṇanā
သေခိယေသု ပဌမေ ပရိမဏ္ဍလန္တိ သမန္တတော မဏ္ဍလံ။ သိက္ခာ ကရဏီယာတိ ‘‘ဧဝံ နိဝာသေသ္သာမီ’’တိ အာရာမေပိ အန္တရဃရေပိ သဗ္ဗတ္ထ သိက္ခာ ကာတဗ္ဗာ, ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တဝတ္တာနိပိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ သေခိယာနေဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ ပာရာဇိကာဒီသု ဝိယ ပရိစ္ဆေဒော န ကတော။ စာရိတ္တဝိနယဒသ္သနတ္ထဉ္စ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဩလမ္ဗေန္တော နိဝာသေယ္ယ, ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဧဝံ အာပတ္တိနာမေန အဝတ္ဝာ ‘‘သိက္ခာ ကရဏီယာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ပာဠိ အာရောပိတာ, ပဒဘာဇနေ (ပာစိ. ၅၇၆) ပန ‘‘အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗတ္ထ အနာဒရိယကရဏေ ဒုက္ကဋံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Sekhiyesu paṭhame parimaṇḍalanti samantato maṇḍalaṃ. Sikkhā karaṇīyāti ‘‘evaṃ nivāsessāmī’’ti ārāmepi antaragharepi sabbattha sikkhā kātabbā, ettha ca yasmā vattakkhandhake vuttavattānipi sikkhitabbattā sekhiyāneva honti, tasmā pārājikādīsu viya paricchedo na kato. Cārittavinayadassanatthañca ‘‘yo pana bhikkhu olambento nivāseyya, dukkaṭa’’nti evaṃ āpattināmena avatvā ‘‘sikkhā karaṇīyā’’ti evaṃ sabbasikkhāpadesu pāḷi āropitā, padabhājane (pāci. 576) pana ‘‘āpatti dukkaṭassā’’ti vuttattā sabbattha anādariyakaraṇe dukkaṭaṃ veditabbaṃ.
ဣဒာနိ ပရိမဏ္ဍလန္တိ ဧတ္ထ နာဘိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဇာဏုမဏ္ဍလသ္သ ဟေဋ္ဌာ ဇင္ဃဋ္ဌိကတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌင္ဂုလမတ္တံ နိဝာသနံ ဩတာရေတ္ဝာ နိဝာသေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝတ္ထံ နာမ ဟောတိ, ဧဝံ အနိဝာသေတ္ဝာ အနာဒရိယေန ပုရတော ဝာ ပစ္ဆတော ဝာ ဩလမ္ဗေတ္ဝာ နိဝာသေန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။ န ကေဝလဉ္စ တသ္သေဝ, ယေ စညေ ‘‘တေန ခော ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဂိဟိနိဝတ္ထံ နိဝာသေန္တိ, ဟတ္ထိသောဏ္ဍကံ မစ္ဆဝာလကံ စတုက္ကဏ္ဏကံ တာလဝဏ္ဋကံ သတဝလိကံ နိဝာသေန္တိ, သံဝလ္လိယံ နိဝာသေန္တီ’’တိ ခန္ဓကေ (စူဠဝ. ၂၈၀) နိဝာသနဒောသာ ဝုတ္တာ, တထာ နိဝာသေန္တသ္သပိ ဒုက္ကဋမေဝ။
Idāni parimaṇḍalanti ettha nābhimaṇḍalaṃ paṭicchādetvā jāṇumaṇḍalassa heṭṭhā jaṅghaṭṭhikato paṭṭhāya aṭṭhaṅgulamattaṃ nivāsanaṃ otāretvā nivāsentena parimaṇḍalaṃ nivatthaṃ nāma hoti, evaṃ anivāsetvā anādariyena purato vā pacchato vā olambetvā nivāsentassa dukkaṭaṃ. Na kevalañca tasseva, ye caññe ‘‘tena kho pana samayena chabbaggiyā gihinivatthaṃ nivāsenti, hatthisoṇḍakaṃ macchavālakaṃ catukkaṇṇakaṃ tālavaṇṭakaṃ satavalikaṃ nivāsenti, saṃvalliyaṃ nivāsentī’’ti khandhake (cūḷava. 280) nivāsanadosā vuttā, tathā nivāsentassapi dukkaṭameva.
တတ္ထ ဟတ္ထိသောဏ္ဍကံ နာမ နာဘိမူလတော ဟတ္ထိသောဏ္ဍသဏ္ဌာနံ ဩလမ္ဗကံ ကတ္ဝာ နိဝတ္ထံ စောဠိကဣတ္ထီနံ နိဝာသနံ ဝိယ။ မစ္ဆဝာလကံ နာမ ဧကတောဒသန္တံ ဧကတော ပာသန္တံ ဩလမ္ဗေတ္ဝာ နိဝတ္ထံ။ စတုက္ကဏ္ဏကံ နာမ ဥပရိ ဒ္ဝေ, ဟေဋ္ဌတော ဒ္ဝေတိ ဧဝံ စတ္တာရော ကဏ္ဏေ ဒသ္သေတ္ဝာ နိဝတ္ထံ။ တာလဝဏ္ဋကံ နာမ တာလဝဏ္ဋာကာရေန သာဋကံ ဩလမ္ဗေတ္ဝာ နိဝတ္ထံ။ သတဝလိကံ နာမ ဒီဃသာဋကံ အနေကက္ခတ္တုံ ဩဘုဇိတ္ဝာ ဩဝဋ္ဋိကံ ကရောန္တေန နိဝတ္ထံ, ဝာမဒက္ခိဏပသ္သေသု ဝာ နိရန္တရံ ဝလိယော ဒသ္သေတ္ဝာ နိဝတ္ထံ။ သစေ ပန ဇာဏုတော ပဋ္ဌာယ ဧကာ ဝာ ဒ္ဝေ ဝာ ဝလိယော ပညာယန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ သံဝလ္လိယန္တိ မလ္လကမ္မကာရာဒီဟိ ဝိယ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတ္ဝာ နိဝတ္ထံ။ ဧဝံ နိဝာသေတုံ ဂိလာနသ္သာပိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နသ္သာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကံ ဝာ ဒ္ဝေ ဝာ ကဏ္ဏေ ဥက္ခိပိတ္ဝာ အန္တရဝာသကသ္သ ဥပရိ လဂ္ဂန္တိ, အန္တော ဝာ ဧကံ ကာသာဝံ တထာ နိဝာသေတ္ဝာ ဗဟိ အပရံ နိဝာသေန္တိ, သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။
Tattha hatthisoṇḍakaṃ nāma nābhimūlato hatthisoṇḍasaṇṭhānaṃ olambakaṃ katvā nivatthaṃ coḷikaitthīnaṃ nivāsanaṃ viya. Macchavālakaṃ nāma ekatodasantaṃ ekato pāsantaṃ olambetvā nivatthaṃ. Catukkaṇṇakaṃ nāma upari dve, heṭṭhato dveti evaṃ cattāro kaṇṇe dassetvā nivatthaṃ. Tālavaṇṭakaṃ nāma tālavaṇṭākārena sāṭakaṃ olambetvā nivatthaṃ. Satavalikaṃ nāma dīghasāṭakaṃ anekakkhattuṃ obhujitvā ovaṭṭikaṃ karontena nivatthaṃ, vāmadakkhiṇapassesu vā nirantaraṃ valiyo dassetvā nivatthaṃ. Sace pana jāṇuto paṭṭhāya ekā vā dve vā valiyo paññāyanti, vaṭṭati. Saṃvalliyanti mallakammakārādīhi viya kacchaṃ bandhitvā nivatthaṃ. Evaṃ nivāsetuṃ gilānassāpi maggappaṭipannassāpi na vaṭṭati. Yampi maggaṃ gacchantā ekaṃ vā dve vā kaṇṇe ukkhipitvā antaravāsakassa upari lagganti, anto vā ekaṃ kāsāvaṃ tathā nivāsetvā bahi aparaṃ nivāsenti, sabbaṃ na vaṭṭati.
ဂိလာနော ပန အန္တောကာသာဝသ္သ ဩဝဋ္ဋိကံ ဒသ္သေတ္ဝာ အပရံ ဥပရိ နိဝာသေတုံ လဘတိ, အဂိလာနေန ဒ္ဝေ နိဝာသေန္တေန သဂုဏံ ကတ္ဝာ နိဝာသေတဗ္ဗာနိ။ ဣတိ ဣမံ ခန္ဓကေ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ ဩလမ္ဗကဉ္စ သဗ္ဗံ ဝိဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဝုတ္တလက္ခဏသမ္ပန္နံ နိဗ္ဗိကာရံ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝာသေတဗ္ဗံ, တထာ အနိဝာသေတ္ဝာ ယံကိဉ္စိ ဝိကာရံ ကရောန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။
Gilāno pana antokāsāvassa ovaṭṭikaṃ dassetvā aparaṃ upari nivāsetuṃ labhati, agilānena dve nivāsentena saguṇaṃ katvā nivāsetabbāni. Iti imaṃ khandhake paṭikkhittañca olambakañca sabbaṃ vivajjetvā vuttalakkhaṇasampannaṃ nibbikāraṃ parimaṇḍalaṃ nivāsetabbaṃ, tathā anivāsetvā yaṃkiñci vikāraṃ karontassa dukkaṭaṃ.
‘‘နိဒာနံ ပုဂ္ဂလံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိကေ (ကင္ခာ. အဋ္ဌ. ပဌမပာရာဇိကဝဏ္ဏနာ ) ပန ဝိနိစ္ဆယေ သုရုသုရုကာရကံ ကောသမ္ဗိယံ ပညတ္တံ, သာမိသေန ဟတ္ထေန ပာနီယထာလကသသိတ္ထကပတ္တဓောဝနပဋိသံယုတ္တဒ္ဝယံ ဘဂ္ဂေသု သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ, သေသာနိ သဗ္ဗာနေဝ သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဩလမ္ဗေတ္ဝာ နိဝာသနာဒိဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တာနိ။ သူပောဒနဝိညတ္တိယံ ဓမ္မဒေသနာဒီသု စ ဂိလာနဝသေန ဧကာ အနုပညတ္တိ, သဗ္ဗာနိ သာဓာရဏပညတ္တိယော, အနာဏတ္တိကာနိ, သဗ္ဗေသု ဒုက္ကဋမေဝ, အညော အာပတ္တိဘေဒော နတ္ထိ, ဝိပတ္တိဝိစာရဏာ ဝုတ္တာယေဝ, သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဗ္ဗေသံ အဝသာနေ ဒသ္သယိသ္သာမ။ အနာပတ္တိမတ္တံ ပန အင္ဂဉ္စ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တယိဒံ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိံ တာဝ သိက္ခာပဒေ အသဉ္စိစ္စ, အသ္သတိယာ, အဇာနန္တသ္သ, ဂိလာနသ္သ, အာပဒာသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။
‘‘Nidānaṃ puggalaṃ vatthu’’ntiādike (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā ) pana vinicchaye surusurukārakaṃ kosambiyaṃ paññattaṃ, sāmisena hatthena pānīyathālakasasitthakapattadhovanapaṭisaṃyuttadvayaṃ bhaggesu sambahule bhikkhū ārabbha, sesāni sabbāneva sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha olambetvā nivāsanādivatthusmiṃ paññattāni. Sūpodanaviññattiyaṃ dhammadesanādīsu ca gilānavasena ekā anupaññatti, sabbāni sādhāraṇapaññattiyo, anāṇattikāni, sabbesu dukkaṭameva, añño āpattibhedo natthi, vipattivicāraṇā vuttāyeva, samuṭṭhānādīni sabbesaṃ avasāne dassayissāma. Anāpattimattaṃ pana aṅgañca sabbattha vattabbaṃ, tayidaṃ vuccati. Imasmiṃ tāva sikkhāpade asañcicca, assatiyā, ajānantassa, gilānassa, āpadāsu, ummattakādīnañca anāpatti.
တတ္ထ အသဉ္စိစ္စာတိ ‘‘အပရိမဏ္ဍလံ နိဝာသေသ္သာမီ’’တိ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စ, အထ ခော ‘‘ပရိမဏ္ဍလံယေဝ နိဝာသေသ္သာမီ’’တိ ဝိရဇ္ဈိတ္ဝာ အပရိမဏ္ဍလံ နိဝာသေန္တသ္သ အနာပတ္တိ။ အသ္သတိယာတိ အညာဝိဟိတသ္သာပိ တထာ နိဝာသေန္တသ္သ အနာပတ္တိ။ အဇာနန္တသ္သာတိ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝာသေတုံ အဇာနန္တသ္သ အနာပတ္တိ, အပိစ နိဝာသနဝတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန သုက္ခဇင္ဃော ဝာ ဟောတိ မဟာပိဏ္ဍိကမံသော ဝာ, တသ္သ သာရုပ္ပတ္ထာယ အဋ္ဌင္ဂုလာဓိကမ္ပိ ဩတာရေတ္ဝာ နိဝာသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနသ္သာတိ ယသ္သ ဇင္ဃာယ ဝာ ပာဒေ ဝာ ဝဏော ဟောတိ, တသ္သ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဝာ ဩတာရေတ္ဝာ ဝာ နိဝာသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာပဒာသူတိ ဝာဠာ ဝာ စောရာ ဝာ အနုဗန္ဓန္တိ, ဧဝရူပာသု အာပဒာသု အနာပတ္တိ ။ ဥမ္မတ္တကာဒယော ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ အနာဒရိယံ, အနာပတ္တိကာရဏာဘာဝော, အပရိမဏ္ဍလနိဝာသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင္ဂာနိ။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပုရိမာနိ ဒ္ဝေ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပဋိပက္ခကရဏဉ္စာတိ တီဏိယေဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဣတော ပရံ တာနိပိ အဝတ္ဝာ အနာပတ္တိမတ္တမေဝ ဝက္ခာမာတိ။
Tattha asañciccāti ‘‘aparimaṇḍalaṃ nivāsessāmī’’ti evaṃ asañcicca, atha kho ‘‘parimaṇḍalaṃyeva nivāsessāmī’’ti virajjhitvā aparimaṇḍalaṃ nivāsentassa anāpatti. Assatiyāti aññāvihitassāpi tathā nivāsentassa anāpatti. Ajānantassāti parimaṇḍalaṃ nivāsetuṃ ajānantassa anāpatti, apica nivāsanavattaṃ uggahetabbaṃ. Yo pana sukkhajaṅgho vā hoti mahāpiṇḍikamaṃso vā, tassa sāruppatthāya aṭṭhaṅgulādhikampi otāretvā nivāsetuṃ vaṭṭati. Gilānassāti yassa jaṅghāya vā pāde vā vaṇo hoti, tassa ukkhipitvā vā otāretvā vā nivāsetuṃ vaṭṭati. Āpadāsūti vāḷā vā corā vā anubandhanti, evarūpāsu āpadāsu anāpatti . Ummattakādayo vuttanayā eva. Anādariyaṃ, anāpattikāraṇābhāvo, aparimaṇḍalanivāsananti imānettha tīṇi aṅgāni. Yathā cettha, evaṃ sabbattha purimāni dve tattha tattha vuttappaṭipakkhakaraṇañcāti tīṇiyeva honti, tasmā ito paraṃ tānipi avatvā anāpattimattameva vakkhāmāti.
၂. ဒုတိယပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
2. Dutiyaparimaṇḍalasikkhāpadavaṇṇanā
ဒုတိယေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဂိဟိပာရုတံ ပာရုပိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ. ၂၈၀) ဧဝံ ပဋိက္ခိတ္တံ ဂိဟိပာရုတံ အပာရုပိတ္ဝာ ဥဘော ကဏ္ဏေ သမံ ကတ္ဝာ ပာရုပနံ ပရိမဏ္ဍလပာရုပနံ နာမ, တတ္ထ ယံကိဉ္စိ သေတပဋပာရုတံ ပရိဗ္ဗာဇကပာရုတံ ဧကသာဋကပာရုတံ သုရာသောဏ္ဍပာရုတံ အန္တေပုရိကပာရုတံ မဟာဇေဋ္ဌပာရုတံ ကုဋိပ္ပဝေသကပာရုတံ ဗ္ရာဟ္မဏပာရုတံ ပာဠိကာရကပာရုတန္တိ ဧဝမာဒိ ပရိမဏ္ဍလလက္ခဏတော အညထာ ပာရုတံ, သဗ္ဗမေတံ ဂိဟိပာရုတံ နာမ။ တသ္မာ ယထာ သေတပဋာ အဍ္ဎပာလကနိဂဏ္ဌာ ပာရုပန္တိ, ယထာ စ ဧကစ္စေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဥရံ ဝိဝရိတ္ဝာ ဒ္ဝီသု အံသကူဋေသု ပာဝုရဏံ ဌပေန္တိ, ယထာ စ ဧကသာဋကာ မနုသ္သာ နိဝတ္ထသာဋကသ္သ ဧကေန အန္တေန ပိဋ္ဌိံ ပာရုပိတ္ဝာ ဥဘော ကဏ္ဏေ ဥဘောသု အံသကူဋေသု ဌပေန္တိ, ယထာ စ သုရာသောဏ္ဍာဒယော သာဋကေန ဂီဝံ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ ဥဘော အန္တေ ဥရေ ဝာ ဩလမ္ဗေန္တိ, ပိဋ္ဌိယံ ဝာ ခိပန္တိ, ယထာ စ အန္တေပုရိကာယော အက္ခိတာရကမတ္တံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဩဂုဏ္ဌိတံ ပာရုပန္တိ, ယထာ စ မဟာဇေဋ္ဌာ ဒီဃသာဋကံ နိဝာသေတ္ဝာ တသ္သေဝ ဧကေနန္တေန သကလသရီရံ ပာရုပန္တိ, ယထာ စ ကသ္သကာ ခေတ္တကုဋိံ ပဝိသန္တာ သာဋကံ ပလိဝေဌေတ္ဝာ ဥပကစ္ဆကေ ပက္ခိပိတ္ဝာ တသ္သေဝ ဧကေနန္တေန သရီရံ ပာရုပန္တိ, ယထာ စ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဥဘိန္နံ ဥပကစ္ဆကာနံ အန္တရေ သာဋကံ ပဝေသေတ္ဝာ အံသကူဋေသု ပက္ခိပန္တိ, ယထာ စ ပာဠိကာရကော ဘိက္ခု ဧကံသပာရုပနေန ပာရုတံ ဝာမဗာဟုံ ဝိဝရိတ္ဝာ စီဝရံ အံသကူဋေ အာရောပေတိ, ဧဝံ အပာရုပိတ္ဝာ သဗ္ဗေပိ ဧတေ, အညေ စ ဧဝရူပေ ပာရုပနဒောသေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ နိဗ္ဗိကာရံ ပရိမဏ္ဍလံ ပာရုပိတဗ္ဗံ။ တထာ အပာရုပိတ္ဝာ အာရာမေ ဝာ အန္တရဃရေ ဝာ အနာဒရေန ယံကိဉ္စိ ဝိကာရံ ကရောန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ, အနာပတ္တိ ပုရိမသဒိသာယေဝ, ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ယတ္ထ ပန ဝိသေသော ဘဝိသ္သတိ, တတ္ထ ဝက္ခာမာတိ။
Dutiye ‘‘na, bhikkhave, gihipārutaṃ pārupitabba’’nti (cūḷava. 280) evaṃ paṭikkhittaṃ gihipārutaṃ apārupitvā ubho kaṇṇe samaṃ katvā pārupanaṃ parimaṇḍalapārupanaṃ nāma, tattha yaṃkiñci setapaṭapārutaṃ paribbājakapārutaṃ ekasāṭakapārutaṃ surāsoṇḍapārutaṃ antepurikapārutaṃ mahājeṭṭhapārutaṃ kuṭippavesakapārutaṃ brāhmaṇapārutaṃ pāḷikārakapārutanti evamādi parimaṇḍalalakkhaṇato aññathā pārutaṃ, sabbametaṃ gihipārutaṃ nāma. Tasmā yathā setapaṭā aḍḍhapālakanigaṇṭhā pārupanti, yathā ca ekacce paribbājakā uraṃ vivaritvā dvīsu aṃsakūṭesu pāvuraṇaṃ ṭhapenti, yathā ca ekasāṭakā manussā nivatthasāṭakassa ekena antena piṭṭhiṃ pārupitvā ubho kaṇṇe ubhosu aṃsakūṭesu ṭhapenti, yathā ca surāsoṇḍādayo sāṭakena gīvaṃ parikkhipitvā ubho ante ure vā olambenti, piṭṭhiyaṃ vā khipanti, yathā ca antepurikāyo akkhitārakamattaṃ dassetvā oguṇṭhitaṃ pārupanti, yathā ca mahājeṭṭhā dīghasāṭakaṃ nivāsetvā tasseva ekenantena sakalasarīraṃ pārupanti, yathā ca kassakā khettakuṭiṃ pavisantā sāṭakaṃ paliveṭhetvā upakacchake pakkhipitvā tasseva ekenantena sarīraṃ pārupanti, yathā ca brāhmaṇā ubhinnaṃ upakacchakānaṃ antare sāṭakaṃ pavesetvā aṃsakūṭesu pakkhipanti, yathā ca pāḷikārako bhikkhu ekaṃsapārupanena pārutaṃ vāmabāhuṃ vivaritvā cīvaraṃ aṃsakūṭe āropeti, evaṃ apārupitvā sabbepi ete, aññe ca evarūpe pārupanadose vajjetvā nibbikāraṃ parimaṇḍalaṃ pārupitabbaṃ. Tathā apārupitvā ārāme vā antaraghare vā anādarena yaṃkiñci vikāraṃ karontassa dukkaṭaṃ, anāpatti purimasadisāyeva, yathā cettha, evaṃ sabbattha. Yattha pana viseso bhavissati, tattha vakkhāmāti.
၃-၄. သုပ္ပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
3-4. Suppaṭicchannasikkhāpadavaṇṇanā
တတိယေ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နောတိ သုဋ္ဌု ပဋိစ္ဆန္နော, ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတ္ဝာ အနုဝာတန္တေန ဂီဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဥဘော ကဏ္ဏေ သမံ ကတ္ဝာ ပဋိသင္ဃရိတ္ဝာ ယာဝ မဏိဗန္ဓံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ အန္တရဃရေ ဂမိသ္သာမီတိ အတ္ထော, တထာ အကတ္ဝာ ပန ဇာဏုံ ဝာ ဥရံ ဝာ ဝိဝရိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။
Tatiye suppaṭicchannoti suṭṭhu paṭicchanno, gaṇṭhikaṃ paṭimuñcitvā anuvātantena gīvaṃ paṭicchādetvā ubho kaṇṇe samaṃ katvā paṭisaṅgharitvā yāva maṇibandhaṃ paṭicchādetvā antaraghare gamissāmīti attho, tathā akatvā pana jāṇuṃ vā uraṃ vā vivaritvā gacchantassa dukkaṭaṃ.
စတုတ္ထေ ဂလဝာဋကတော ပဋ္ဌာယ သီသံ, မဏိဗန္ဓတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထေ, ပိဏ္ဍိကမံသတော ပဋ္ဌာယ ပာဒေ ဝိဝရိတ္ဝာ သေသံ ဆာဒေတ္ဝာ နိသိန္နော သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော နာမ ဟောတိ, ဧတ္ထ ပန ဝာသူပဂတသ္သ အနာပတ္တိ။
Catutthe galavāṭakato paṭṭhāya sīsaṃ, maṇibandhato paṭṭhāya hatthe, piṇḍikamaṃsato paṭṭhāya pāde vivaritvā sesaṃ chādetvā nisinno suppaṭicchanno nāma hoti, ettha pana vāsūpagatassa anāpatti.
၅-၆. သုသံဝုတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
5-6. Susaṃvutasikkhāpadavaṇṇanā
ပဉ္စမေ သုသံဝုတောတိ ဟတ္ထံ ဝာ ပာဒံ ဝာ အကီဠာပေန္တော သုဝိနီတောတိ အတ္ထော။ ဆဋ္ဌေပိ ဧသေဝ နယော။
Pañcame susaṃvutoti hatthaṃ vā pādaṃ vā akīḷāpento suvinītoti attho. Chaṭṭhepi eseva nayo.
၇-၈. ဩက္ခိတ္တစက္ခုသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
7-8. Okkhittacakkhusikkhāpadavaṇṇanā
သတ္တမေ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဟေဋ္ဌာ ခိတ္တစက္ခု ဟုတ္ဝာ ပုရတော ယုဂမတ္တံ ဘူမိဘာဂံ ပေက္ခမာနော, ဧကသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတ္ဝာ ဟတ္ထိအသ္သာဒိပရိသ္သယာဘာဝံ ဩလောကေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဋ္ဌမေပိ ဧသေဝ နယော။
Sattame okkhittacakkhūti heṭṭhā khittacakkhu hutvā purato yugamattaṃ bhūmibhāgaṃ pekkhamāno, ekasmiṃ pana ṭhāne ṭhatvā hatthiassādiparissayābhāvaṃ oloketuṃ vaṭṭati. Aṭṭhamepi eseva nayo.
၉-၁၀. ဥက္ခိတ္တကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
9-10. Ukkhittakasikkhāpadavaṇṇanā
နဝမေ ဥက္ခိတ္တကာယာတိ ဥက္ခေပေန, ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ, ဧကတော ဝာ ဥဘတော ဝာ ဥက္ခိတ္တစီဝရော ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော, အန္တော ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ န ဂန္တဗ္ဗံ။
Navame ukkhittakāyāti ukkhepena, itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, ekato vā ubhato vā ukkhittacīvaro hutvāti attho, anto indakhīlato paṭṭhāya evaṃ na gantabbaṃ.
ဒသမေ နိသိန္နကာလေ ဓမကရဏံ နီဟရန္တေနာပိ စီဝရံ အနုက္ခိပိတ္ဝာဝ နီဟရိတဗ္ဗံ, ဝာသူပဂတသ္သ ပန အနာပတ္တိ။
Dasame nisinnakāle dhamakaraṇaṃ nīharantenāpi cīvaraṃ anukkhipitvāva nīharitabbaṃ, vāsūpagatassa pana anāpatti.
၁၁-၁၂. ဥဇ္ဇဂ္ဃိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
11-12. Ujjagghikasikkhāpadavaṇṇanā
ဧကာဒသမေ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယာတိ မဟာဟသိတံ ဟသန္တောတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ဟိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေယေဝ ကရဏဝစနံ။
Ekādasame ujjagghikāyāti mahāhasitaṃ hasantoti attho. Idhāpi hi itthambhūtalakkhaṇeyeva karaṇavacanaṃ.
ဒ္ဝာဒသမေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဘယတ္ထ ဟသနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ မိဟိတမတ္တံ ကရောန္တသ္သ အနာပတ္တိ။
Dvādasamepi eseva nayo. Ubhayattha hasanīyasmiṃ vatthusmiṃ mihitamattaṃ karontassa anāpatti.
၁၃-၁၄. ဥစ္စသဒ္ဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
13-14. Uccasaddasikkhāpadavaṇṇanā
တေရသမေ အပ္ပသဒ္ဒောတိ န ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒော ဟုတ္ဝာ။ စုဒ္ဒသမေပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ အပ္ပသဒ္ဒတာပရိစ္ဆေဒော – သစေ ဒ္ဝာဒသဟတ္ထေ ဂေဟေ အာဒိမ္ဟိ သင္ဃတ္ထေရော, မဇ္ဈေ ဒုတိယတ္ထေရော , အန္တေ တတိယတ္ထေရောတိ ဧဝံ နိသိန္နေသု ယံ သင္ဃတ္ထေရော ဒုတိယတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ မန္တေတိ, ဒုတိယတ္ထေရော စ တသ္သ သဒ္ဒံ သုဏာတိ, ကထဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ။ တတိယတ္ထေရော ပန သဒ္ဒမေဝ သုဏာတိ, ကထံ န ဝဝတ္ထပေတိ, ဧတ္တာဝတာ အပ္ပသဒ္ဒော ဟောတိ။ သစေ ပန တတိယတ္ထေရော ကထဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ, မဟာသဒ္ဒော နာမ ဟောတိ။
Terasame appasaddoti na uccāsaddamahāsaddo hutvā. Cuddasamepi eseva nayo. Ayaṃ panettha appasaddatāparicchedo – sace dvādasahatthe gehe ādimhi saṅghatthero, majjhe dutiyatthero , ante tatiyattheroti evaṃ nisinnesu yaṃ saṅghatthero dutiyattherena saddhiṃ manteti, dutiyatthero ca tassa saddaṃ suṇāti, kathañca vavatthapeti. Tatiyatthero pana saddameva suṇāti, kathaṃ na vavatthapeti, ettāvatā appasaddo hoti. Sace pana tatiyatthero kathañca vavatthapeti, mahāsaddo nāma hoti.
၁၅။ပေ.။၂၀. ကာယပ္ပစာလကာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
15…Pe…20. kāyappacālakādisikkhāpadavaṇṇanā
ဣတော ပရေသု ဆသု ကာယပ္ပစာလကန္တိ ကာယံ စာလေတ္ဝာ စာလေတ္ဝာ, ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တသ္မာ ကာယာဒီနိ ပဂ္ဂဟေတ္ဝာ နိစ္စလာနိ ဥဇုကာနိ ဌပေတ္ဝာ ဂန္တဗ္ဗဉ္စေဝ နိသီဒိတဗ္ဗဉ္စ, နိသီဒနပ္ပဋိသံယုတ္တေသု တီသု ဝာသူပဂတသ္သ အနာပတ္တိ။
Ito paresu chasu kāyappacālakanti kāyaṃ cāletvā cāletvā, esa nayo sabbattha. Tasmā kāyādīni paggahetvā niccalāni ujukāni ṭhapetvā gantabbañceva nisīditabbañca, nisīdanappaṭisaṃyuttesu tīsu vāsūpagatassa anāpatti.
၂၁-၂၂. ခမ္ဘကတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
21-22. Khambhakatasikkhāpadavaṇṇanā
ဧကဝီသဒ္ဝာဝီသေသု ခမ္ဘကတောတိ ကဋိယံ ဟတ္ထံ ဌပေတ္ဝာ ကတခမ္ဘော။
Ekavīsadvāvīsesu khambhakatoti kaṭiyaṃ hatthaṃ ṭhapetvā katakhambho.
၂၃-၂၄. ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
23-24. Oguṇṭhitasikkhāpadavaṇṇanā
တေဝီသစတုဝီသေသု ဩဂုဏ္ဌိတောတိ သသီသံ ပာရုတော။
Tevīsacatuvīsesu oguṇṭhitoti sasīsaṃ pāruto.
၂၅. ဥက္ကုဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
25. Ukkuṭikasikkhāpadavaṇṇanā
ပဉ္စဝီသေ ဥက္ကုဋိကာ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဟိယော ဥက္ခိပိတ္ဝာ အဂ္ဂပာဒေဟေဝ, အဂ္ဂပာဒေ ဝာ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ပဏ္ဟီဟိယေဝ ဘူမိယံ ဖုသန္တသ္သ ဂမနံ, ကရဏဝစနံ ပနေတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏမေဝ။
Pañcavīse ukkuṭikā vuccati paṇhiyo ukkhipitvā aggapādeheva, aggapāde vā ukkhipitvā paṇhīhiyeva bhūmiyaṃ phusantassa gamanaṃ, karaṇavacanaṃ panettha vuttalakkhaṇameva.
၂၆. ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
26. Pallatthikasikkhāpadavaṇṇanā
ဆဗ္ဗီသေ န ပလ္လတ္ထိကာယာတိ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကာယ ဝာ ဒုသ္သပလ္လတ္ထိကာယ ဝာ န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ အနာဒရေန နိသီဒန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ, ဝာသူပဂတသ္သ ပန ဣဓာပိ ပုရိမေသု စ ဒ္ဝာဝီသစတုဝီသေသု အနာပတ္တိ။
Chabbīse na pallatthikāyāti hatthapallatthikāya vā dussapallatthikāya vā na nisīditabbaṃ. Anādarena nisīdantassa dukkaṭaṃ, vāsūpagatassa pana idhāpi purimesu ca dvāvīsacatuvīsesu anāpatti.
ဆဗ္ဗီသတိသာရုပ္ပသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Chabbīsatisāruppasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၂၇. သက္ကစ္စပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
27. Sakkaccapaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā
ဘောဇနပ္ပဋိသံယုတ္တေသု ပဌမေ သက္ကစ္စန္တိ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေတ္ဝာ။
Bhojanappaṭisaṃyuttesu paṭhame sakkaccanti satiṃ upaṭṭhāpetvā.
၂၈. ပတ္တသညီပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
28. Pattasaññīpaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā
ဒုတိယေ ပတ္တေ သညာ ပတ္တသညာ, သာ အသ္သ အတ္ထီတိ ပတ္တသညီ, အတ္တနော ဘာဇနေ ဥပနိဗဒ္ဓသညီ ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။
Dutiye patte saññā pattasaññā, sā assa atthīti pattasaññī, attano bhājane upanibaddhasaññī hutvāti attho.
၂၉. သမသူပကပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
29. Samasūpakapaṭiggahaṇasikkhāpadavaṇṇanā
တတိယေ သမသူပကော နာမ ယတ္ထ မုဂ္ဂမာသေဟိ ဝာ ကုလတ္ထာဒီဟိ ဝာ ကတော ဟတ္ထဟာရိယော သူပော ဘတ္တသ္သ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏော ဟောတိ, တတော ဟိ အဓိကံ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။ ဌပေတ္ဝာ ပန သူပံ အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ သူပေယ္ယဗ္ယဉ္ဇနဝိကတိ ရသရသော နာမ ဟောတိ, တသ္မိံ ရသရသေ, ဉာတကာနံ ဝာ ပဝာရိတာနံ ဝာ အညသ္သတ္ထာယ ဝာ အတ္တနော ဓနေန ဝာ ဣဓ အနာပတ္တိ။
Tatiye samasūpako nāma yattha muggamāsehi vā kulatthādīhi vā kato hatthahāriyo sūpo bhattassa catutthabhāgappamāṇo hoti, tato hi adhikaṃ gaṇhantassa dukkaṭaṃ. Ṭhapetvā pana sūpaṃ avasesā sabbāpi sūpeyyabyañjanavikati rasaraso nāma hoti, tasmiṃ rasarase, ñātakānaṃ vā pavāritānaṃ vā aññassatthāya vā attano dhanena vā idha anāpatti.
၃၀။ပေ.။၃၂. သမတိတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
30…Pe…32. samatittikasikkhāpadavaṇṇanā
စတုတ္ထေ သမတိတ္တိကန္တိ သမပုဏ္ဏံ သမဘရိတံ အဓိဋ္ဌာနုပဂပတ္တသ္သ အန္တောမုခဝဋ္ဋိလေခံ အနတိက္ကမိတ္ဝာ ရစိတံ။ ပိဏ္ဍပာတန္တိ ယံကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ။ အနဓိဋ္ဌာနုပဂေ ပန ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကာဒီနိ စ ယတ္ထကတ္ထစိ ထူပီကတာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ, ယံ ပန ဒ္ဝီသု ပတ္တေသု ဂဟေတ္ဝာ ဧကံ ပူရေတ္ဝာ ဝိဟာရံ ဟရတိ, ယံ ဝာ ပက္ခိပိယမာနံ ပူဝဥစ္ဆုက္ခဏ္ဍဖလာဖလာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတိ , တက္ကောလဝဋံသကာဒယော ဝာ ဥပရိ ဌပေတ္ဝာ ဒိယ္ယန္တိ, ယဉ္စ ပဏ္ဏေ ဝာ ထာလကေ ဝာ ပက္ခိပိတ္ဝာ ပတ္တမတ္ထကေ ဌပိတံ ဟောတိ, န တံ ထူပီကတံ နာမ, တသ္မာ တံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဓ ပန ဂိလာနသ္သာပိ အနာပတ္တိ နတ္ထိ, တသ္မာ တေနပိ သမတိတ္တိကောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ပဋိဂ္ဂဟေတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ, ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပန သုပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။
Catutthe samatittikanti samapuṇṇaṃ samabharitaṃ adhiṭṭhānupagapattassa antomukhavaṭṭilekhaṃ anatikkamitvā racitaṃ. Piṇḍapātanti yaṃkiñci yāvakālikaṃ. Anadhiṭṭhānupage pana yāvakālikaṃ yāmakālikādīni ca yatthakatthaci thūpīkatānipi vaṭṭanti, yaṃ pana dvīsu pattesu gahetvā ekaṃ pūretvā vihāraṃ harati, yaṃ vā pakkhipiyamānaṃ pūvaucchukkhaṇḍaphalāphalādi heṭṭhā orohati , takkolavaṭaṃsakādayo vā upari ṭhapetvā diyyanti, yañca paṇṇe vā thālake vā pakkhipitvā pattamatthake ṭhapitaṃ hoti, na taṃ thūpīkataṃ nāma, tasmā taṃ sabbaṃ vaṭṭati. Idha pana gilānassāpi anāpatti natthi, tasmā tenapi samatittikoyeva gahetabbo. Sabbattha pana paṭiggahetumeva na vaṭṭati, paṭiggahitaṃ pana suppaṭiggahitaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati. Pañcamachaṭṭhāni vuttanayāneva.
၃၃-၃၄. သပဒာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
33-34. Sapadānasikkhāpadavaṇṇanā
သတ္တမေ သပဒာနန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ဩဓိံ အကတ္ဝာ အနုပဋိပာဋိယာ။ ယော ပန အညေသံ ဝာ ဒေန္တော, အညဘာဇနေ ဝာ အာကိရန္တော တတော တတော ဩမသတိ, တသ္သ, ဥတ္တရိဘင္ဂဉ္စ ဥပ္ပဋိပာဋိယာ ဂဏ္ဟန္တသ္သာပိ ဣဓ အနာပတ္တိ။ အဋ္ဌမံ ဝုတ္တနယမေဝ။
Sattame sapadānanti tattha tattha odhiṃ akatvā anupaṭipāṭiyā. Yo pana aññesaṃ vā dento, aññabhājane vā ākiranto tato tato omasati, tassa, uttaribhaṅgañca uppaṭipāṭiyā gaṇhantassāpi idha anāpatti. Aṭṭhamaṃ vuttanayameva.
၃၅. ထူပကတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
35. Thūpakatasikkhāpadavaṇṇanā
နဝမေ ထူပကတောတိ မတ္ထကတော ဝေမဇ္ဈတောတိ အတ္ထော။ ယော ပန ပရိတ္တကေ သေသေ ဧကတော သင္ကဍ္ဎိတ္ဝာ ဩမဒ္ဒိတ္ဝာ ဘုဉ္ဇတိ, တသ္သာပိ အနာပတ္တိ။
Navame thūpakatoti matthakato vemajjhatoti attho. Yo pana parittake sese ekato saṅkaḍḍhitvā omadditvā bhuñjati, tassāpi anāpatti.
၃၆. ဩဒနပ္ပဋိစ္ဆာဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
36. Odanappaṭicchādanasikkhāpadavaṇṇanā
ဒသမေ ယသ္သ ဘတ္တသာမိကာ မာဃာတသမယာဒီသု ဗ္ယဉ္ဇနံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဒေန္တိ, ယော စ န ဘိယ္ယောကမ္ယတာယ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တေသံ အနာပတ္တိ, ဂိလာနသ္သ ပန အနာဂတတ္တာ အာပတ္တိယေဝ။
Dasame yassa bhattasāmikā māghātasamayādīsu byañjanaṃ paṭicchādetvā denti, yo ca na bhiyyokamyatāya paṭicchādeti, tesaṃ anāpatti, gilānassa pana anāgatattā āpattiyeva.
၃၇. သူပောဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
37. Sūpodanaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
ဧကာဒသမေ ဉာတကာနံ ဝာ ပဝာရိတာနံ ဝာ အညသ္သတ္ထာယ အတ္တနော ဓနေနာတိ ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။
Ekādasame ñātakānaṃ vā pavāritānaṃ vā aññassatthāya attano dhanenāti idaṃ anāpattiyaṃ adhikaṃ.
၃၈. ဥဇ္ဈာနသညီသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
38. Ujjhānasaññīsikkhāpadavaṇṇanā
ဒ္ဝာဒသမေ ဥဇ္ဈာနေ သညာ ဥဇ္ဈာနသညာ, သာ အသ္သ အတ္ထီတိ ဥဇ္ဈာနသညီ။ ဣဓာပိ ဂိလာနော န မုစ္စတိ, ‘‘ဒသ္သာမီ’’တိ ဝာ, ‘‘ဒာပေသ္သာမီ’’တိ ဝာ ဩလောကေန္တသ္သ ပန, န ဥဇ္ဈာနသညိသ္သ စ အနာပတ္တိ။
Dvādasame ujjhāne saññā ujjhānasaññā, sā assa atthīti ujjhānasaññī. Idhāpi gilāno na muccati, ‘‘dassāmī’’ti vā, ‘‘dāpessāmī’’ti vā olokentassa pana, na ujjhānasaññissa ca anāpatti.
၃၉. ကဗဠသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
39. Kabaḷasikkhāpadavaṇṇanā
တေရသမေ နာတိမဟန္တန္တိ မယူရဏ္ဍံ အတိမဟန္တံ, ကုက္ကုဋဏ္ဍံ အတိခုဒ္ဒကံ, တေသံ ဝေမဇ္ဈပ္ပမာဏံ။ မူလခာဒနီယာဒိဘေဒေ ပန သဗ္ဗခဇ္ဇကေ ဖလာဖလေ စ အနာပတ္တိ။
Terasame nātimahantanti mayūraṇḍaṃ atimahantaṃ, kukkuṭaṇḍaṃ atikhuddakaṃ, tesaṃ vemajjhappamāṇaṃ. Mūlakhādanīyādibhede pana sabbakhajjake phalāphale ca anāpatti.
၄၀. အာလောပသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
40. Ālopasikkhāpadavaṇṇanā
စုဒ္ဒသမေ ပရိမဏ္ဍလန္တိ အဒီဃံ။ ဣဓ ပန ခဇ္ဇကဖလာဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဥတ္တရိဘင္ဂေပိ အနာပတ္တိ။
Cuddasame parimaṇḍalanti adīghaṃ. Idha pana khajjakaphalāphalehi saddhiṃ uttaribhaṅgepi anāpatti.
၄၁-၄၂. အနာဟဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
41-42. Anāhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
ပန္နရသမေ အနာဟဋေတိ အနာဟရိတေ, မုခဒ္ဝာရံ အသမ္ပတ္တေတိ အတ္ထော။ သောဠသမေ သဗ္ဗဟတ္ထန္တိ သကလံ ဟတ္ထံ။
Pannarasame anāhaṭeti anāharite, mukhadvāraṃ asampatteti attho. Soḷasame sabbahatthanti sakalaṃ hatthaṃ.
၄၃. သကဗဠသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
43. Sakabaḷasikkhāpadavaṇṇanā
သတ္တရသမေ သကဗဠေနာတိ ဧတ္ထ ယတ္တကေန ဝစနံ အပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ, တတ္တကေ သတိ ကထေန္တသ္သ အာပတ္တိ။ ယော ပန ဓမ္မံ ကထေန္တော ဟရိဋကာဒီနိ မုခေ ပက္ခိပိတ္ဝာ ကထေတိ, ယတ္တကေန ဝစနံ အပရိပုဏ္ဏံ န ဟောတိ, တတ္တကေ မုခမ္ဟိ သတိ ဝဋ္ဋတိ။
Sattarasame sakabaḷenāti ettha yattakena vacanaṃ aparipuṇṇaṃ hoti, tattake sati kathentassa āpatti. Yo pana dhammaṃ kathento hariṭakādīni mukhe pakkhipitvā katheti, yattakena vacanaṃ aparipuṇṇaṃ na hoti, tattake mukhamhi sati vaṭṭati.
၄၄. ပိဏ္ဍုက္ခေပကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
44. Piṇḍukkhepakasikkhāpadavaṇṇanā
အဋ္ဌာရသမေ ပိဏ္ဍုက္ခေပကန္တိ ပိဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဥက္ခိပိတ္ဝာ, ဣဓာပိ ခဇ္ဇကဖလာဖလေသု အနာပတ္တိ။
Aṭṭhārasame piṇḍukkhepakanti piṇḍaṃ ukkhipitvā ukkhipitvā, idhāpi khajjakaphalāphalesu anāpatti.
၄၅. ကဗဠာဝစ္ဆေဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
45. Kabaḷāvacchedakasikkhāpadavaṇṇanā
ဧကူနဝီသတိမေ ကဗဠာဝစ္ဆေဒကန္တိ ကဗဠံ အဝစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ အဝစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ, ဣဓ ခဇ္ဇကဖလာဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဥတ္တရိဘင္ဂေပိ အနာပတ္တိ။
Ekūnavīsatime kabaḷāvacchedakanti kabaḷaṃ avacchinditvā avacchinditvā, idha khajjakaphalāphalehi saddhiṃ uttaribhaṅgepi anāpatti.
၄၆. အဝဂဏ္ဍကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
46. Avagaṇḍakārakasikkhāpadavaṇṇanā
ဝီသတိမေ အဝဂဏ္ဍကာရကန္တိ မက္ကဋော ဝိယ ဂဏ္ဍေ ကတ္ဝာ ကတ္ဝာ, ဣဓ ဖလာဖလမတ္တကေ အနာပတ္တိ။
Vīsatime avagaṇḍakārakanti makkaṭo viya gaṇḍe katvā katvā, idha phalāphalamattake anāpatti.
၄၇. ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
47. Hatthaniddhunakasikkhāpadavaṇṇanā
ဧကဝီသတိမေ ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကန္တိ ဟတ္ထံ နိဒ္ဓုနိတ္ဝာ နိဒ္ဓုနိတ္ဝာ, အနာပတ္တိယံ ပနေတ္ထ ‘‘ကစဝရံ ဆဍ္ဍေန္တော ဟတ္ထံ နိဒ္ဓုနာတီ’’တိ (ပာစိ. ၆၂၃) ဣဒံ အဓိကံ။
Ekavīsatime hatthaniddhunakanti hatthaṃ niddhunitvā niddhunitvā, anāpattiyaṃ panettha ‘‘kacavaraṃ chaḍḍento hatthaṃ niddhunātī’’ti (pāci. 623) idaṃ adhikaṃ.
၄၈. သိတ္ထာဝကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
48. Sitthāvakārakasikkhāpadavaṇṇanā
ဒ္ဝာဝီသတိမေ သိတ္ထာဝကာရကန္တိ သိတ္ထာနိ အဝကိရိတ္ဝာ အဝကိရိတ္ဝာ, ဣဓာပိ ‘‘ကစဝရံ ဆဍ္ဍေန္တော သိတ္ထံ ဆဍ္ဍယတီ’’တိ (ပာစိ. ၆၂၃) ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။
Dvāvīsatime sitthāvakārakanti sitthāni avakiritvā avakiritvā, idhāpi ‘‘kacavaraṃ chaḍḍento sitthaṃ chaḍḍayatī’’ti (pāci. 623) idaṃ anāpattiyaṃ adhikaṃ.
၄၉. ဇိဝ္ဟာနိစ္ဆာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
49. Jivhānicchārakasikkhāpadavaṇṇanā
တေဝီသတိမေ ဇိဝ္ဟာနိစ္ဆာရကန္တိ ဇိဝ္ဟံ နိစ္ဆာရေတ္ဝာ နိစ္ဆာရေတ္ဝာ။
Tevīsatime jivhānicchārakanti jivhaṃ nicchāretvā nicchāretvā.
၅၀-၅၁. စပုစပုကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
50-51. Capucapukārakasikkhāpadavaṇṇanā
စတုဝီသတိမေ စပုစပုကာရကန္တိ စပု စပူတိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကတ္ဝာ ကတ္ဝာ။ ပဉ္စဝီသတိမေပိ ဧသေဝ နယော။
Catuvīsatime capucapukārakanti capu capūti evaṃ saddaṃ katvā katvā. Pañcavīsatimepi eseva nayo.
၅၂။ပေ.။၅၄. ဟတ္ထနိလ္လေဟကာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
52…Pe…54. hatthanillehakādisikkhāpadavaṇṇanā
ဆဗ္ဗီသတိမေ ဟတ္ထနိလ္လေဟကန္တိ ဟတ္ထံ နိလ္လေဟိတ္ဝာ နိလ္လေဟိတ္ဝာ။ ဘုဉ္ဇန္တေန ဟိ အင္ဂုလိမတ္တမ္ပိ နိလ္လေဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဃနယာဂုဖာဏိတပာယာသာဒိကေ ပန အင္ဂုလီဟိ ဂဟေတ္ဝာ အင္ဂုလိယော မုခေ ပဝေသေတ္ဝာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, သတ္တဝီသတိမအဋ္ဌဝီသတိမေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဧကင္ဂုလိယာပိ ပတ္တော န နိလ္လေဟိတဗ္ဗော, ဧကဩဋ္ဌောပိ စ ဇိဝ္ဟာယ န နိလ္လေဟိတဗ္ဗော, ဩဋ္ဌမံသေဟိ ဧဝ ပန ဂဟေတ္ဝာ အန္တော ပဝေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
Chabbīsatime hatthanillehakanti hatthaṃ nillehitvā nillehitvā. Bhuñjantena hi aṅgulimattampi nillehituṃ na vaṭṭati. Ghanayāguphāṇitapāyāsādike pana aṅgulīhi gahetvā aṅguliyo mukhe pavesetvā bhuñjituṃ vaṭṭati, sattavīsatimaaṭṭhavīsatimesupi eseva nayo. Tasmā ekaṅguliyāpi patto na nillehitabbo, ekaoṭṭhopi ca jivhāya na nillehitabbo, oṭṭhamaṃsehi eva pana gahetvā anto pavesetuṃ vaṭṭati.
၅၅. သာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
55. Sāmisasikkhāpadavaṇṇanā
ဧကူနတိံသတိမေ န သာမိသေနာတိ ဧတံ ပဋိကူလဝသေန ပဋိက္ခိတ္တံ, တသ္မာ သင္ဃိကမ္ပိ ပုဂ္ဂလိကမ္ပိ ဂိဟိသန္တကမ္ပိ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ သင္ခောပိ သရာဝကမ္ပိ ထာလကမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ, ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဟတ္ထသ္သ ဧကဒေသော အာမိသမက္ခိတော န ဟောတိ, တေန ပဒေသေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣဓ ‘‘ဓောဝိသ္သာမီတိ ဝာ, ဓောဝာပေသ္သာမီတိ ဝာ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတီ’’တိ (ပာစိ. ၆၃၁) ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။
Ekūnatiṃsatime na sāmisenāti etaṃ paṭikūlavasena paṭikkhittaṃ, tasmā saṅghikampi puggalikampi gihisantakampi attano santakampi saṅkhopi sarāvakampi thālakampi na gahetabbameva, gaṇhantassa dukkaṭaṃ. Sace pana hatthassa ekadeso āmisamakkhito na hoti, tena padesena gahetuṃ vaṭṭati, idha ‘‘dhovissāmīti vā, dhovāpessāmīti vā paṭiggaṇhātī’’ti (pāci. 631) idaṃ anāpattiyaṃ adhikaṃ.
၅၆. သသိတ္ထကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
56. Sasitthakasikkhāpadavaṇṇanā
တိံသတိမေ ‘‘ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ဝာ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဝာ ပဋိဂ္ဂဟေ ဝာ နီဟရိတ္ဝာ ဝာ ဆဍ္ဍေတီ’’တိ ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။ တတ္ထ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ဝာတိ သိတ္ထာနိ ဥဒကတော ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ, ဧကသ္မိံ ဌာနေ ရာသိံ ကတ္ဝာ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတိ။ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဝာတိ သိတ္ထာနိ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဥဒကဂတိကာနိ ကတ္ဝာ ဆဍ္ဍေတိ။ ပဋိဂ္ဂဟေ ဝာတိ ပဋိဂ္ဂဟေန ပဋိစ္ဆန္တာနံ ပဋိဂ္ဂဟေ ဆဍ္ဍေတိ။ နီဟရိတ္ဝာတိ ဗဟိ နီဟရိတ္ဝာ ဆဍ္ဍေတိ, ဧဝံ ဆဍ္ဍေန္တသ္သ အနာပတ္တိ။
Tiṃsatime ‘‘uddharitvā vā bhinditvā vā paṭiggahe vā nīharitvā vā chaḍḍetī’’ti idaṃ anāpattiyaṃ adhikaṃ. Tattha uddharitvā vāti sitthāni udakato uddharitvā, ekasmiṃ ṭhāne rāsiṃ katvā udakaṃ chaḍḍeti. Bhinditvā vāti sitthāni bhinditvā udakagatikāni katvā chaḍḍeti. Paṭiggahe vāti paṭiggahena paṭicchantānaṃ paṭiggahe chaḍḍeti. Nīharitvāti bahi nīharitvā chaḍḍeti, evaṃ chaḍḍentassa anāpatti.
တိံသဘောဇနပ္ပဋိသံယုတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Tiṃsabhojanappaṭisaṃyuttasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၅၇. ဆတ္တပာဏိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
57. Chattapāṇisikkhāpadavaṇṇanā
ဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တေသု ပဌမေ ယံကိဉ္စိ ဆတ္တံ ပာဏိမ္ဟိ အသ္သာတိ ဆတ္တပာဏိ။ သော တံ ဆတ္တံ ယတ္ထကတ္ထစိ သရီရာဝယဝေ ဌပေတ္ဝာပိ ယာဝ ဟတ္ထေန န မုဉ္စတိ, တာဝသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနသ္သ အညော ဆတ္တံ ဓာရေတိ, ပသ္သေ ဝာ ဌိတံ ဟောတိ, ဟတ္ထတော အပဂတမတ္တေ ဆတ္တပာဏိ နာမ န ဟောတိ, တသ္သ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဓမ္မပရိစ္ဆေဒော စေတ္ထ ပဒသောဓမ္မေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Dhammadesanāpaṭisaṃyuttesu paṭhame yaṃkiñci chattaṃ pāṇimhi assāti chattapāṇi. So taṃ chattaṃ yatthakatthaci sarīrāvayave ṭhapetvāpi yāva hatthena na muñcati, tāvassa dhammaṃ desetuṃ na vaṭṭati. Sace panassa añño chattaṃ dhāreti, passe vā ṭhitaṃ hoti, hatthato apagatamatte chattapāṇi nāma na hoti, tassa desetuṃ vaṭṭati. Dhammaparicchedo cettha padasodhamme vuttanayeneva veditabbo.
၅၈-၅၉. ဒဏ္ဍပာဏိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
58-59. Daṇḍapāṇisikkhāpadavaṇṇanā
ဒုတိယေ ဒဏ္ဍော နာမ မဇ္ဈိမသ္သ ပုရိသသ္သ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏော, ဒဏ္ဍပာဏိဘာဝော ပနသ္သ ဆတ္တပာဏိမ္ဟိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတိယေပိ ဧသေဝ နယော။ အသိံ သန္နဟိတ္ဝာ ဌိတောပိ ဟိ သတ္ထပာဏိသင္ခ္ယံ န ဂစ္ဆတိ။
Dutiye daṇḍo nāma majjhimassa purisassa catuhatthappamāṇo, daṇḍapāṇibhāvo panassa chattapāṇimhi vuttanayeneva veditabbo. Tatiyepi eseva nayo. Asiṃ sannahitvā ṭhitopi hi satthapāṇisaṅkhyaṃ na gacchati.
၆၀. အာဝုဓပာဏိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
60. Āvudhapāṇisikkhāpadavaṇṇanā
စတုတ္ထေ သဗ္ဗာပိ ဓနုဝိကတိ သဒ္ဓိံ သရဝိကတိယာ အာဝုဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တသ္မာ သဒ္ဓိံ ဝာ သရေန ဓနုံ ဂဟေတ္ဝာ, သုဒ္ဓဓနုံ ဝာ သုဒ္ဓသရံ ဝာ သဇိယဓနုံ ဝာ နိဇ္ဇိယဓနုံ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ဌိတသ္သ ဝာ နိသိန္နသ္သ ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနသ္သ ဓနု ခန္ဓေပိ ပဋိမုက္ကံ ဟောတိ, ယာဝ န ဂဏ္ဟာတိ, တာဝ ဝဋ္ဋတိ။
Catutthe sabbāpi dhanuvikati saddhiṃ saravikatiyā āvudhanti veditabbā, tasmā saddhiṃ vā sarena dhanuṃ gahetvā, suddhadhanuṃ vā suddhasaraṃ vā sajiyadhanuṃ vā nijjiyadhanuṃ vā gahetvā ṭhitassa vā nisinnassa vā dhammaṃ desetuṃ na vaṭṭati. Sace panassa dhanu khandhepi paṭimukkaṃ hoti, yāva na gaṇhāti, tāva vaṭṭati.
၆၁-၆၂. ပာဒုကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
61-62. Pādukasikkhāpadavaṇṇanā
ပဉ္စမေ ပာဒုကာရုဠ္ဟသ္သာတိ ဆတ္တဒဏ္ဍကေ အင္ဂုလန္တရိကံ အပ္ပဝေသေတ္ဝာ ကေဝလံ အက္ကန္တသ္သ ဝာ, ပဝေသေတ္ဝာ ဌာနဝသေန ပဋိမုက္ကသ္သ ဝာ။ ဆဋ္ဌေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ပန ယ္ဝာယံ ပဏ္ဟိကဗန္ဓံ ဩမုဉ္စိတ္ဝာ ဌာနဝသေန ‘‘ဩမုက္ကော’’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္သာပိ န ဝဋ္ဋတိ။
Pañcame pādukāruḷhassāti chattadaṇḍake aṅgulantarikaṃ appavesetvā kevalaṃ akkantassa vā, pavesetvā ṭhānavasena paṭimukkassa vā. Chaṭṭhepi eseva nayo. Idha pana yvāyaṃ paṇhikabandhaṃ omuñcitvā ṭhānavasena ‘‘omukko’’ti vuccati, tassāpi na vaṭṭati.
၆၃. ယာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
63. Yānasikkhāpadavaṇṇanā
သတ္တမေ သစေပိ ဒ္ဝီဟိ ဇနေဟိ ဟတ္ထသင္ဃာဋေန ဂဟိတော, သာဋကေ ဝာ ဌပေတ္ဝာ ဝံသေန ဝယ္ဟတိ, အယုတ္တေ ဝာ ဝယ္ဟာဒိကေ ယာနေ ဝိသင္ခရိတ္ဝာ ဝာ ဌပိတေ စက္ကမတ္တေပိ နိသိန္နော ဟောတိ, ယာနဂတောတ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန ဒ္ဝေပိ ဧကယာနေ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသုံ နိသိန္နေသုပိ ဥစ္စေ ယာနေ နိသိန္နေန နီစေ နိသိန္နသ္သ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ, သမပ္ပမာဏေပိ ဝဋ္ဋတိ, တထာ ပုရိမေ နိသိန္နေန ပစ္ဆိမေ နိသိန္နသ္သ။ ပစ္ဆိမေ ပန ဥစ္စတရေပိ နိသိန္နေန ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
Sattame sacepi dvīhi janehi hatthasaṅghāṭena gahito, sāṭake vā ṭhapetvā vaṃsena vayhati, ayutte vā vayhādike yāne visaṅkharitvā vā ṭhapite cakkamattepi nisinno hoti, yānagatotveva saṅkhaṃ gacchati. Sace pana dvepi ekayāne nisinnā honti, vaṭṭati. Visuṃ nisinnesupi ucce yāne nisinnena nīce nisinnassa desetuṃ vaṭṭati, samappamāṇepi vaṭṭati, tathā purime nisinnena pacchime nisinnassa. Pacchime pana uccatarepi nisinnena desetuṃ na vaṭṭati.
၆၄. သယနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
64. Sayanasikkhāpadavaṇṇanā
အဋ္ဌမေ သယနဂတသ္သာတိ အန္တမသော ကဋသာရကေပိ ပကတိဘူမိယမ္ပိ နိပန္နသ္သ ဥစ္စေပိ မဉ္စေ ဝာ ပီဌေ ဝာ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဝာ ဌိတေန နိသိန္နေန ဝာ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သယနဂတေန ပန သယနဂတသ္သ ဥစ္စတရေ ဝာ သမပ္ပမာဏေ ဝာ နိပန္နေန ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိပန္နေန ပန ဌိတသ္သ ဝာ နိသိန္နသ္သ ဝာ နိပန္နသ္သ ဝာ, နိသိန္နေန စ ဌိတသ္သ ဝာ နိသိန္နသ္သ ဝာ, ဌိတေန ဌိတသ္သေဝ ဝဋ္ဋတိ။
Aṭṭhame sayanagatassāti antamaso kaṭasārakepi pakatibhūmiyampi nipannassa uccepi mañce vā pīṭhe vā bhūmippadese vā ṭhitena nisinnena vā desetuṃ na vaṭṭati. Sayanagatena pana sayanagatassa uccatare vā samappamāṇe vā nipannena desetuṃ vaṭṭati. Nipannena pana ṭhitassa vā nisinnassa vā nipannassa vā, nisinnena ca ṭhitassa vā nisinnassa vā, ṭhitena ṭhitasseva vaṭṭati.
၆၅. ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
65. Pallatthikasikkhāpadavaṇṇanā
နဝမေ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကာဒီသု ယာယ ကာယစိ နိသိန္နသ္သ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
Navame hatthapallatthikādīsu yāya kāyaci nisinnassa desetuṃ na vaṭṭati.
၆၆. ဝေဌိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
66. Veṭhitasikkhāpadavaṇṇanā
ဒသမေ ဝေဌိတသီသသ္သာတိ ဒုသ္သဝေဌေန ဝာ မောဠိအာဒီဟိ ဝာ ယထာ ကေသန္တော န ဒိသ္သတိ, ဧဝံ ဝေဌိတသီသသ္သ, တေနေဝသ္သ အနာပတ္တိယံ ‘‘ကေသန္တံ ဝိဝရာပေတ္ဝာ ဒေသေတီ’’တိ (ပာစိ. ၆၄၃) ဝုတ္တံ။
Dasame veṭhitasīsassāti dussaveṭhena vā moḷiādīhi vā yathā kesanto na dissati, evaṃ veṭhitasīsassa, tenevassa anāpattiyaṃ ‘‘kesantaṃ vivarāpetvā desetī’’ti (pāci. 643) vuttaṃ.
၆၇. ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
67. Oguṇṭhitasikkhāpadavaṇṇanā
ဧကာဒသမေ ဩဂုဏ္ဌိတသီသသ္သာတိ သသီသံ ပာရုတသ္သ, အနာပတ္တိယံ ပနေတ္ထ ‘‘သီသံ ဝိဝရာပေတ္ဝာ ဒေသေတီ’’တိ (ပာစိ. ၆၄၄) အဓိကံ။
Ekādasame oguṇṭhitasīsassāti sasīsaṃ pārutassa, anāpattiyaṃ panettha ‘‘sīsaṃ vivarāpetvā desetī’’ti (pāci. 644) adhikaṃ.
၆၈. ဆမာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
68. Chamāsikkhāpadavaṇṇanā
ဒ္ဝာဒသမေ ဆမာယံ နိသီဒိတ္ဝာတိ ဘူမိယံ နိသီဒိတ္ဝာ။ အာသနေတိ အန္တမသော ဝတ္ထမ္ပိ တိဏာနိပိ သန္ထရိတ္ဝာ နိသိန္နသ္သ။
Dvādasame chamāyaṃ nisīditvāti bhūmiyaṃ nisīditvā. Āsaneti antamaso vatthampi tiṇānipi santharitvā nisinnassa.
၆၉. နီစာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
69. Nīcāsanasikkhāpadavaṇṇanā
တေရသမေ ဥစ္စေ အာသနေတိ အန္တမသော ဘူမိပ္ပဒေသေပိ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နသ္သ။
Terasame ucce āsaneti antamaso bhūmippadesepi unnatappadese nisinnassa.
၇၀. ဌိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
70. Ṭhitasikkhāpadavaṇṇanā
စုဒ္ဒသမေ န ဌိတော နိသိန္နသ္သာတိ သစေ ထေရသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ဌိတံ ဒဟရံ အာသနေ နိသိန္နော မဟာထေရော ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆတိ, န ကထေတဗ္ဗံ။ ဂာရဝေန ပန ထေရံ ‘‘ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ပုစ္ဆာ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ, တသ္မာ ‘‘ပသ္သေ ဌိတသ္သ ဘိက္ခုနော ကထေသ္သာမီ’’တိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
Cuddasame na ṭhito nisinnassāti sace therassa upaṭṭhānaṃ gantvā ṭhitaṃ daharaṃ āsane nisinno mahāthero pañhaṃ pucchati, na kathetabbaṃ. Gāravena pana theraṃ ‘‘uṭṭhahitvā pucchā’’ti vattuṃ na sakkā, tasmā ‘‘passe ṭhitassa bhikkhuno kathessāmī’’ti kathetuṃ vaṭṭati.
၇၁. ပစ္ဆတောဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
71. Pacchatogamanasikkhāpadavaṇṇanā
ပန္နရသမေ သစေ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆတိ, တသ္သ တံ အကထေတ္ဝာ ‘‘ပစ္ဆိမသ္သ ဘိက္ခုနော ကထေသ္သာမီ’’တိ ကထေတဗ္ဗံ။ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတဓမ္မံ ပန သဇ္ဈာယိတုံ, သမဓုရေန ဝာ ဂစ္ဆန္တသ္သ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
Pannarasame sace purato gacchanto pañhaṃ pucchati, tassa taṃ akathetvā ‘‘pacchimassa bhikkhuno kathessāmī’’ti kathetabbaṃ. Saddhiṃ uggahitadhammaṃ pana sajjhāyituṃ, samadhurena vā gacchantassa kathetuṃ vaṭṭati.
၇၂. ဥပ္ပထေနဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
72. Uppathenagamanasikkhāpadavaṇṇanā
သောဠသမေ န ဥပ္ပထေနာတိ ဧတ္ထ သစေ ဒ္ဝေပိ သကဋမဂ္ဂသ္မိံ ဧကေကစက္ကပထေန ဝာ ဥပ္ပထေန ဝာ သမဓုရံ ဂစ္ဆန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။
Soḷasame na uppathenāti ettha sace dvepi sakaṭamaggasmiṃ ekekacakkapathena vā uppathena vā samadhuraṃ gacchanti, vaṭṭati.
၇၃. ဌိတောဥစ္စာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
73. Ṭhitouccārasikkhāpadavaṇṇanā
သတ္တရသမေ ‘‘အသဉ္စိစ္စာ’’တိ အနာပတ္တိယံ သစေ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တသ္သ သဟသာ ဥစ္စာရော ဝာ ပသ္သာဝော ဝာ နိက္ခမတိ, အသဉ္စိစ္စ ကတော နာမ ဟောတိ။
Sattarasame ‘‘asañciccā’’ti anāpattiyaṃ sace paṭicchannaṭṭhānaṃ gacchantassa sahasā uccāro vā passāvo vā nikkhamati, asañcicca kato nāma hoti.
၇၄. ဟရိတေဥစ္စာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
74. Hariteuccārasikkhāpadavaṇṇanā
အဋ္ဌာရသမေ ယမ္ပိ ဇီဝမာနရုက္ခသ္သ မူလံ ပထဝိယံ ဒိသ္သမာနံ ဂစ္ဆတိ, သာခာ ဝာ ဘူမိလဂ္ဂာ ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗံ ဟရိတသင္ခာတမေဝ။ ခန္ဓေ နိသီဒိတ္ဝာ ပန အပ္ပဟရိတဋ္ဌာနေ ပာတေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အပ္ပဟရိတဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တသ္သေဝ သဟသာ နိက္ခမတိ, ဂိလာနဋ္ဌာနေ ဌိတော ဟောတိ, ‘‘အပ္ပဟရိတေ ကတော ဟရိတံ ဩတ္ထရတီ’’တိ (ပာစိ. ၆၅၂) ဣဒမေတ္ထ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။ တတ္ထ သစေပိ အပ္ပဟရိတံ အလဘန္တေန တိဏဏ္ဍုပကံ ဝာ ပလလဏ္ဍုပကံ ဝာ ဌပေတ္ဝာ ကတော ပစ္ဆာ ဟရိတံ ဩတ္ထရတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ခေဠေန စေတ္ထ သိင္ဃာဏိကာပိ သင္ဂဟိတာ။
Aṭṭhārasame yampi jīvamānarukkhassa mūlaṃ pathaviyaṃ dissamānaṃ gacchati, sākhā vā bhūmilaggā gacchati, sabbaṃ haritasaṅkhātameva. Khandhe nisīditvā pana appaharitaṭṭhāne pātetuṃ vaṭṭati. Sace appaharitaṭṭhānaṃ olokentasseva sahasā nikkhamati, gilānaṭṭhāne ṭhito hoti, ‘‘appaharite kato haritaṃ ottharatī’’ti (pāci. 652) idamettha anāpattiyaṃ adhikaṃ. Tattha sacepi appaharitaṃ alabhantena tiṇaṇḍupakaṃ vā palalaṇḍupakaṃ vā ṭhapetvā kato pacchā haritaṃ ottharati, vaṭṭatiyeva. Kheḷena cettha siṅghāṇikāpi saṅgahitā.
၇၅. ဥဒကေဥစ္စာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
75. Udakeuccārasikkhāpadavaṇṇanā
ဧကူနဝီသတိမေ န ဥဒကေတိ ဧတံ ပရိဘောဂဥဒကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဝစ္စကုဋိသမုဒ္ဒာဒိဥဒကေသု ပန အပရိဘောဂေသု အနာပတ္တိ။ ဒေဝေ ဝသ္သန္တေ သမန္တတော ဥဒကောဃေ ဇာတေ အနုဒကဋ္ဌာနံ အလဘန္တေန ဥဒကေ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣဓာပိ ‘‘ထလေ ကတော ဥဒကံ ဩတ္ထရတီ’’တိ (ပာစိ. ၆၅၄) ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ, သေသံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ဥတ္တာနမေဝ။
Ekūnavīsatime na udaketi etaṃ paribhogaudakameva sandhāya vuttaṃ, vaccakuṭisamuddādiudakesu pana aparibhogesu anāpatti. Deve vassante samantato udakoghe jāte anudakaṭṭhānaṃ alabhantena udake kātuṃ vaṭṭati, idhāpi ‘‘thale kato udakaṃ ottharatī’’ti (pāci. 654) idaṃ anāpattiyaṃ adhikaṃ, sesaṃ sabbasikkhāpadesu uttānameva.
သမုဋ္ဌာနာဒိဒီပနတ္ထာယ ပနေတ္ထ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ – ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဥစ္စာသဒ္ဒပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ စတ္တာရိ, သကဗဠေန မုခေန ဗ္ယာဟရဏံ ဧကံ, ဆမာနီစာသနနိသိန္နဌိတပစ္ဆတောဂမနဥပ္ပထဂမနပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ပဉ္စာတိ ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒာနိ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနာနိ, ဧကေကမေတ္ထ ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒုက္ခဝေဒနံ။ သူပောဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ ထေယ္ယသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒုက္ခဝေဒနံ။ ဆတ္တပာဏိဒဏ္ဍပာဏိသတ္ထပာဏိအာဝုဓပာဏိပာဒုကာဥပာဟနယာနသယနပလ္လတ္ထိကဝေဌိတဩဂုဏ္ဌိတနာမကာနိ ဧကာဒသ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနာနိ, ကိရိယာကိရိယာနိ, သညာဝိမောက္ခာနိ, သစိတ္တကာနိ, လောကဝဇ္ဇာနိ, ဝစီကမ္မာနိ, အကုသလစိတ္တာနိ, ဒုက္ခဝေဒနာနိ။ သေသာနိ တေပဏ္ဏာသ ပဌမပာရာဇိကသမဥဋ္ဌာနာဒိဘေဒာနီတိ။
Samuṭṭhānādidīpanatthāya panettha idaṃ pakiṇṇakaṃ – ujjagghikauccāsaddappaṭisaṃyuttāni cattāri, sakabaḷena mukhena byāharaṇaṃ ekaṃ, chamānīcāsananisinnaṭhitapacchatogamanauppathagamanappaṭisaṃyuttāni pañcāti imāni dasa sikkhāpadāni samanubhāsanasamuṭṭhānāni, ekekamettha kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedanaṃ. Sūpodanaviññattisikkhāpadaṃ theyyasatthasamuṭṭhānaṃ, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedanaṃ. Chattapāṇidaṇḍapāṇisatthapāṇiāvudhapāṇipādukāupāhanayānasayanapallatthikaveṭhitaoguṇṭhitanāmakāni ekādasa dhammadesanāsamuṭṭhānāni, kiriyākiriyāni, saññāvimokkhāni, sacittakāni, lokavajjāni, vacīkammāni, akusalacittāni, dukkhavedanāni. Sesāni tepaṇṇāsa paṭhamapārājikasamauṭṭhānādibhedānīti.
ဧကူနဝီသတိဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ekūnavīsatidhammadesanāpaṭisaṃyuttasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ကင္ခာဝိတရဏိယာ ပာတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
Kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
သေခိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sekhiyavaṇṇanā niṭṭhitā.
အဓိကရဏသမထဝဏ္ဏနာ
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā
အဓိကရဏသမထေသု သတ္တာတိ တေသံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒော။ အဓိကရဏာနိ သမေန္တိ ဝူပသမေန္တီတိ အဓိကရဏသမထာ။ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တီတိ အာပတ္တာဓိကရဏသင္ခာတာသု စ အဝသေသာဓိကရဏတ္တယပစ္စယာသု စ အာပတ္တီသု ပရိသုဒ္ဓဘာဝံ ပုစ္ဆနတ္ထံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနန္တိ ဥပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပန္နာနံ။ အဓိကရဏာနန္တိ ဝိဝာဒာဓိကရဏံ အနုဝာဒာဓိကရဏံ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကိစ္စာဓိကရဏန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ။ သမထာယ ဝူပသမာယာတိ သမနတ္ထဉ္စေဝ ဝူပသမနတ္ထဉ္စ သမ္မုခာဝိနယော ဒာတဗ္ဗော။ပေ.။ တိဏဝတ္ထာရကောတိ ဣမေ သတ္တ သမထာ ဒာတဗ္ဗာ။ တတ္ရာယံ ဝိနိစ္ဆယော – အဓိကရဏေသု တာဝ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဝာ, ‘‘အဓမ္မော’’တိ ဝာ အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟိ ဝိဝဒန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ယော ဝိဝာဒော, ဣဒံ ဝိဝာဒာဓိကရဏံ နာမ။ သီလဝိပတ္တိယာ ဝာ အာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တိယာ ဝာ အနုဝဒန္တာနံ ယော အနုဝာဒော ဥပဝဒနာ စေဝ စောဒနာ စ, ဣဒံ အနုဝာဒာဓိကရဏံ နာမ။ မာတိကာယ အာဂတာ ပဉ္စ, ဝိဘင္ဂေ ဒ္ဝေတိ သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တာဓိကရဏံ , နာမ။ ယံ သင္ဃသ္သ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ ကရဏံ, ဣဒံ ကိစ္စာဓိကရဏံ နာမ။
Adhikaraṇasamathesu sattāti tesaṃ gaṇanaparicchedo. Adhikaraṇāni samenti vūpasamentīti adhikaraṇasamathā. Uddesaṃ āgacchantīti āpattādhikaraṇasaṅkhātāsu ca avasesādhikaraṇattayapaccayāsu ca āpattīsu parisuddhabhāvaṃ pucchanatthaṃ uddisitabbataṃ āgacchanti. Uppannuppannānanti uppannānaṃ uppannānaṃ. Adhikaraṇānanti vivādādhikaraṇaṃ anuvādādhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇaṃ kiccādhikaraṇanti imesaṃ catunnaṃ. Samathāya vūpasamāyāti samanatthañceva vūpasamanatthañca sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārakoti ime satta samathā dātabbā. Tatrāyaṃ vinicchayo – adhikaraṇesu tāva ‘‘dhammo’’ti vā, ‘‘adhammo’’ti vā aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantānaṃ bhikkhūnaṃ yo vivādo, idaṃ vivādādhikaraṇaṃ nāma. Sīlavipattiyā vā ācāradiṭṭhiājīvavipattiyā vā anuvadantānaṃ yo anuvādo upavadanā ceva codanā ca, idaṃ anuvādādhikaraṇaṃ nāma. Mātikāya āgatā pañca, vibhaṅge dveti sattapi āpattikkhandhā āpattādhikaraṇaṃ, nāma. Yaṃ saṅghassa apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ karaṇaṃ, idaṃ kiccādhikaraṇaṃ nāma.
တတ္ထ ဝိဝာဒာဓိကရဏံ (စူဠဝ. ၂၂၈) ဒ္ဝီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခာဝိနယေန စ ယေဘုယ္ယသိကာယ စ, သမ္မုခာဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပန္နံ, တသ္မိံယေဝ ဝာ, အညတ္ထ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝာ, ယတ္ထ ဂန္တ္ဝာ သင္ဃသ္သ နိယ္ယာတိတံ, တတ္ထ သင္ဃေန ဝာ ဝူပသမေတုံ အသက္ကောန္တေ တတ္ထေဝ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတပုဂ္ဂလေဟိ ဝာ ဝိနိစ္ဆိတံ သမ္မတိ, ဧဝံ သမ္မမာနေ စ ပန တသ္မိံ ယာ သင္ဃသမ္မုခတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ ဝိနယသမ္မုခတာ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ အယံ သမ္မုခာဝိနယော နာမ။ တတ္ထ စ ကာရကသင္ဃသ္သ သင္ဃသာမဂ္ဂိဝသေန သမ္မုခီဘာဝော သင္ဃသမ္မုခတာ, သမေတဗ္ဗသ္သ ဝတ္ထုနော ဘူတတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ, ယထာ တံ သမေတဗ္ဗံ, တထေဝသ္သ သမနံ ဝိနယသမ္မုခတာ, ယော စ ဝိဝဒတိ, ယေန စ ဝိဝဒတိ, တေသံ ဥဘိန္နံ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ သမ္မုခီဘာဝော ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဝူပသမနေ ပနေတ္ထ သင္ဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ, ဧဝံ တာဝ သမ္မုခာဝိနယေနေဝ သမ္မတိ။
Tattha vivādādhikaraṇaṃ (cūḷava. 228) dvīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca, sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yasmiṃ vihāre uppannaṃ, tasmiṃyeva vā, aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā, yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ, tattha saṅghena vā vūpasametuṃ asakkonte tattheva ubbāhikāya sammatapuggalehi vā vinicchitaṃ sammati, evaṃ sammamāne ca pana tasmiṃ yā saṅghasammukhatā dhammasammukhatā vinayasammukhatā puggalasammukhatā ayaṃ sammukhāvinayo nāma. Tattha ca kārakasaṅghassa saṅghasāmaggivasena sammukhībhāvo saṅghasammukhatā, sametabbassa vatthuno bhūtatā dhammasammukhatā, yathā taṃ sametabbaṃ, tathevassa samanaṃ vinayasammukhatā, yo ca vivadati, yena ca vivadati, tesaṃ ubhinnaṃ atthapaccatthikānaṃ sammukhībhāvo puggalasammukhatā. Ubbāhikāya vūpasamane panettha saṅghasammukhatā parihāyati, evaṃ tāva sammukhāvinayeneva sammati.
သစေ ပနေဝမ္ပိ န သမ္မတိ, အထ နံ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတာ ဘိက္ခူ ‘‘န မယံ သက္ကောမ ဝူပသမေတု’’န္တိ သင္ဃသ္သေဝ နိယ္ယာတေန္တိ, တတော သင္ဃော ပဉ္စင္ဂသမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သလာကဂ္ဂာဟာပကံ သမ္မန္နိတ္ဝာ တေန ဂုဠ္ဟကဝိဝဋ္ဋကသကဏ္ဏဇပ္ပကေသု တီသု သလာကဂ္ဂာဟေသု အညတရဝသေန သလာကံ ဂာဟေတ္ဝာ သန္နိပတိတပရိသာယ ဓမ္မဝာဒီနံ ယေဘုယ္ယတာယ ယထာ တေ ဓမ္မဝာဒိနော ဝဒန္တိ, ဧဝံ ဝူပသန္တံ အဓိကရဏံ သမ္မုခာဝိနယေန စ ယေဘုယ္ယသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ သမ္မုခာဝိနယော ဝုတ္တနယော ဧဝ, ယံ ပန ယေဘုယ္ယသိကကမ္မသ္သ ကရဏံ။ အယံ ယေဘုယ္ယသိကာ နာမ, ဧဝံ ဝိဝာဒာဓိကရဏံ ဒ္ဝီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။
Sace panevampi na sammati, atha naṃ ubbāhikāya sammatā bhikkhū ‘‘na mayaṃ sakkoma vūpasametu’’nti saṅghasseva niyyātenti, tato saṅgho pañcaṅgasamannāgataṃ bhikkhuṃ salākaggāhāpakaṃ sammannitvā tena guḷhakavivaṭṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesu aññataravasena salākaṃ gāhetvā sannipatitaparisāya dhammavādīnaṃ yebhuyyatāya yathā te dhammavādino vadanti, evaṃ vūpasantaṃ adhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca vūpasantaṃ hoti. Tattha sammukhāvinayo vuttanayo eva, yaṃ pana yebhuyyasikakammassa karaṇaṃ. Ayaṃ yebhuyyasikā nāma, evaṃ vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati.
အနုဝာဒာဓိကရဏံ (စူဠဝ. ၂၃၆) စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခာဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ အမူဠ္ဟဝိနယေန စ တသ္သပာပိယသိကာယ စ။ သမ္မုခာဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယော စ အနုဝဒတိ, ယဉ္စ အနုဝဒတိ, တေသံ ဝစနံ သုတ္ဝာ သစေ ကာစိ အာပတ္တိ နတ္ထိ, ဥဘော ခမာပေတ္ဝာ, သစေ အတ္ထိ, ‘‘အယံ နာမေတ္ထ အာပတ္တီ’’တိ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိတံ ဝူပသမ္မတိ, တတ္ထ သမ္မုခာဝိနယလက္ခဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယဒာ ပန ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အမူလိကာယ သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသိတသ္သ သတိဝိနယံ ယာစမာနသ္သ သင္ဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန သတိဝိနယံ ဒေတိ, တဒာ သမ္မုခာဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ, ဒိန္နေ ပန သတိဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကသ္သစိ အနုဝာဒော န ရုဟတိ။ ယဒာ ဥမ္မတ္တကော ဘိက္ခု ဥမ္မာဒဝသေန ဂတေ အသ္သာမဏကေ အဇ္ဈာစာရေ ‘‘သရတာယသ္မာ ဧဝရူပိံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနော ‘‘ဥမ္မတ္တကေန မေ, အာဝုသော, ဧတံ ကတံ, နာဟံ တံ သရာမီ’’တိ ဘဏန္တောပိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနောဝ ပုန အစောဒနတ္ထာယ အမူဠ္ဟဝိနယံ ယာစတိ, သင္ဃော စသ္သ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန အမူဠ္ဟဝိနယံ ဒေတိ။ တဒာ သမ္မုခာဝိနယေန စ အမူဠ္ဟဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ, ဒိန္နေ ပန အမူဠ္ဟဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကသ္သစိ တပ္ပစ္စယာ အနုဝာဒော န ရုဟတိ။
Anuvādādhikaraṇaṃ (cūḷava. 236) catūhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca sativinayena ca amūḷhavinayena ca tassapāpiyasikāya ca. Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yo ca anuvadati, yañca anuvadati, tesaṃ vacanaṃ sutvā sace kāci āpatti natthi, ubho khamāpetvā, sace atthi, ‘‘ayaṃ nāmettha āpattī’’ti evaṃ vinicchitaṃ vūpasammati, tattha sammukhāvinayalakkhaṇaṃ vuttanayameva. Yadā pana khīṇāsavassa bhikkhuno amūlikāya sīlavipattiyā anuddhaṃsitassa sativinayaṃ yācamānassa saṅgho ñatticatutthena kammena sativinayaṃ deti, tadā sammukhāvinayena ca sativinayena ca vūpasantaṃ hoti, dinne pana sativinaye puna tasmiṃ puggale kassaci anuvādo na ruhati. Yadā ummattako bhikkhu ummādavasena gate assāmaṇake ajjhācāre ‘‘saratāyasmā evarūpiṃ āpatti’’nti bhikkhūhi codiyamāno ‘‘ummattakena me, āvuso, etaṃ kataṃ, nāhaṃ taṃ sarāmī’’ti bhaṇantopi bhikkhūhi codiyamānova puna acodanatthāya amūḷhavinayaṃ yācati, saṅgho cassa ñatticatutthena kammena amūḷhavinayaṃ deti. Tadā sammukhāvinayena ca amūḷhavinayena ca vūpasantaṃ hoti, dinne pana amūḷhavinaye puna tasmiṃ puggale kassaci tappaccayā anuvādo na ruhati.
ယဒာ ပန ပာရာဇိကေန ဝာ ပာရာဇိကသာမန္တေန ဝာ စောဒိယမာနသ္သ အညေနညံ ပဋိစရတော ပာပုသ္သန္နတာယ ပာပိယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ‘‘သစာယံ အစ္ဆိန္နမူလော ဘဝိသ္သတိ, သမ္မာ ဝတ္တိတ္ဝာ ဩသာရဏံ လဘိသ္သတိ, သစေ ဆိန္နမူလော, သယမေဝသ္သ နာသနာ ဘဝိသ္သတီ’’တိ မညမာနော သင္ဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန တသ္သပာပိယသိကံ ကမ္မံ ကရောတိ, တဒာ သမ္မုခာဝိနယေန စ တသ္သပာပိယသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ, ဧဝံ အနုဝာဒာဓိကရဏံ စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။
Yadā pana pārājikena vā pārājikasāmantena vā codiyamānassa aññenaññaṃ paṭicarato pāpussannatāya pāpiyassa puggalassa ‘‘sacāyaṃ acchinnamūlo bhavissati, sammā vattitvā osāraṇaṃ labhissati, sace chinnamūlo, sayamevassa nāsanā bhavissatī’’ti maññamāno saṅgho ñatticatutthena kammena tassapāpiyasikaṃ kammaṃ karoti, tadā sammukhāvinayena ca tassapāpiyasikāya ca vūpasantaṃ hoti, evaṃ anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati.
အာပတ္တာဓိကရဏံ (စူဠဝ. ၂၃၉) တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခာဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ။ တသ္သ သမ္မုခာဝိနယေနေဝ ဝူပသမော နတ္ထိ, ယဒာ ပန ဧကသ္သ ဝာ ဘိက္ခုနော, နိသ္သဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန သင္ဃဂဏမဇ္ဈေသု ဝာ ဘိက္ခု လဟုကံ အာပတ္တိံ ဒေသေတိ, တဒာ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခာဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ ဝူပသမ္မတိ။ တတ္ထ သမ္မုခာဝိနယေ တာဝ ယော စ ဒေသေတိ, ယသ္သ စ ဒေသေတိ, တေသံ သမ္မုခီဘာဝော ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ, သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ပုဂ္ဂလသ္သ စ ဂဏသ္သ စ ဒေသနာကာလေ သင္ဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ။
Āpattādhikaraṇaṃ (cūḷava. 239) tīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca tiṇavatthārakena ca. Tassa sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi, yadā pana ekassa vā bhikkhuno, nissaggiyavaṇṇanāyaṃ vuttanayena saṅghagaṇamajjhesu vā bhikkhu lahukaṃ āpattiṃ deseti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca vūpasammati. Tattha sammukhāvinaye tāva yo ca deseti, yassa ca deseti, tesaṃ sammukhībhāvo puggalasammukhatā, sesaṃ vuttanayameva. Puggalassa ca gaṇassa ca desanākāle saṅghasammukhatā parihāyati.
ယာ ပနေတ္ထ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ စ, ‘‘ပသ္သသီ’’တိ, ‘‘အာမ ပသ္သာမီ’’တိ စ ပဋိညာ, တာယ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယ္ယာသီ’’တိ ကရဏံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။ သင္ဃာဒိသေသေ ပရိဝာသာဒိယာစနာ ပဋိညာ, ပရိဝာသာဒီနံ ဒာနံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။ ဒ္ဝေပက္ခဇာတာ ပန ဘဏ္ဍနကာရကာ ဘိက္ခူ ဗဟုံ အသ္သာမဏကံ အဇ္ဈာစာရံ စရိတ္ဝာ ပုန လဇ္ဇိဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘သစေ မယံ ဣမာဟိ အာပတ္တီဟိ အညမညံ ကရိသ္သာမ, သိယာပိ တံ အဓိကရဏံ ကက္ခဠတ္ထာယ ဝာဠတ္ထာယ သံဝတ္တေယ္ယာ’’တိ အညမညံ အာပတ္တိယာ ကာရာပနေ ဒောသံ ဒိသ္ဝာ ယဒာ တိဏဝတ္ထာရကကမ္မံ ကရောန္တိ, တဒာ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခာဝိနယေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ သမ္မတိ။ တတ္ရ ဟိ ယတ္တကာ ဟတ္ထပာသူပဂတာ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ အကတ္ဝာ နိဒ္ဒမ္ပိ ဩက္ကမန္တာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေသံ ဌပေတ္ဝာ ထုလ္လဝဇ္ဇဉ္စ ဂိဟိပ္ပဋိသံယုတ္တဉ္စ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဝုဋ္ဌဟန္တိ, ဧဝံ အာပတ္တာဓိကရဏံ တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။
Yā panettha ‘‘ahaṃ, bhante, itthannāmaṃ āpattiṃ āpanno’’ti ca, ‘‘passasī’’ti, ‘‘āma passāmī’’ti ca paṭiññā, tāya ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti karaṇaṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma. Saṅghādisese parivāsādiyācanā paṭiññā, parivāsādīnaṃ dānaṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma. Dvepakkhajātā pana bhaṇḍanakārakā bhikkhū bahuṃ assāmaṇakaṃ ajjhācāraṃ caritvā puna lajjidhamme uppanne ‘‘sace mayaṃ imāhi āpattīhi aññamaññaṃ karissāma, siyāpi taṃ adhikaraṇaṃ kakkhaḷatthāya vāḷatthāya saṃvatteyyā’’ti aññamaññaṃ āpattiyā kārāpane dosaṃ disvā yadā tiṇavatthārakakammaṃ karonti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca tiṇavatthārakena ca sammati. Tatra hi yattakā hatthapāsūpagatā ‘‘na metaṃ khamatī’’ti evaṃ diṭṭhāvikammaṃ akatvā niddampi okkamantā honti, sabbesaṃ ṭhapetvā thullavajjañca gihippaṭisaṃyuttañca sabbāpattiyo vuṭṭhahanti, evaṃ āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati.
ကိစ္စာဓိကရဏံ (စူဠဝ. ၂၄၂) ဧကေန သမထေန သမ္မတိ သမ္မုခာဝိနယေနေဝ။ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ ယထာနုရူပံ ဣမေဟိ သတ္တဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အဓိကရဏာနံ သမထာယ ဝူပသမာယ သမ္မုခာဝိနယော ဒာတဗ္ဗော။ပေ.။ တိဏဝတ္ထာရကော’’တိ။ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယနယော, ဝိတ္ထာရော ပန သမထက္ခန္ဓကေ အာဂတောယေဝ, ဝိနိစ္ဆယောပိသ္သ သမန္တပာသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။
Kiccādhikaraṇaṃ (cūḷava. 242) ekena samathena sammati sammukhāvinayeneva. Iti imāni cattāri adhikaraṇāni yathānurūpaṃ imehi sattahi samathehi sammanti, tena vuttaṃ ‘‘uppannuppannānaṃ adhikaraṇānaṃ samathāya vūpasamāya sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārako’’ti. Ayamettha vinicchayanayo, vitthāro pana samathakkhandhake āgatoyeva, vinicchayopissa samantapāsādikāyaṃ vutto.
တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓာတိ တေသု သတ္တသု အဓိကရဏသမထေသု ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓာ, နတ္ထိ ဝော ကိဉ္စိ သမထေဟိ ဝူပသမေတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာမိ, ဧတေန သဗ္ဗာပတ္တီဟိ ပရိသုဒ္ဓဘာဝော ပုစ္ဆိတော ဟောတိ။
Tatthāyasmante pucchāmi, kaccittha parisuddhāti tesu sattasu adhikaraṇasamathesu kaccittha parisuddhā, natthi vo kiñci samathehi vūpasametabbanti pucchāmi, etena sabbāpattīhi parisuddhabhāvo pucchito hoti.
ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခော အာယသ္မန္တော နိဒာနန္တိအာဒိ နိဂမနဝစနံ။ တတ္ထ ဧတ္တကန္တိ ဧတ္တကံ သိက္ခာပဒံ။ သုတ္တာဂတန္တိ သုတ္တေ ပာတိမောက္ခေ အာဂတံ။ သုတ္တပရိယာပန္နန္တိ တတ္ထေဝ အန္တောဂဓံ။ အန္ဝဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတီတိ အဒ္ဓမာသေ အဒ္ဓမာသေ ဥပောသထဝသေန ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတံ အာဂစ္ဆတိ။ သမဂ္ဂေဟီတိ ကာယသာမဂ္ဂိဝသေန သမဂ္ဂေဟိ။ သမ္မောဒမာနေဟီတိ စိတ္တသာမဂ္ဂိဝသေန ဧကဇ္ဈာသယတာယ သုဋ္ဌု မောဒမာနေဟိ။ အဝိဝဒမာနေဟီတိ အဋ္ဌာရသသု ဝိဝာဒဝတ္ထူသု အညတရဝသေနာပိ အဝိဝဒမာနေဟိ။ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ တံ တံ သိက္ခာပဒံ အဝီတိက္ကမန္တေဟိ အဓိသီလသိက္ခာ သမ္ပာဒေတဗ္ဗာ။ အန္တရန္တရာ ပန ယံ န ဝုတ္တံ, တံ သဗ္ဗံ ပုရိမေ ပုရိမေ သိက္ခာပဒေ ဝုတ္တတ္တာ စေဝ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စာတိ။
Uddiṭṭhaṃ kho āyasmanto nidānantiādi nigamanavacanaṃ. Tattha ettakanti ettakaṃ sikkhāpadaṃ. Suttāgatanti sutte pātimokkhe āgataṃ. Suttapariyāpannanti tattheva antogadhaṃ. Anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchatīti addhamāse addhamāse uposathavasena uddisitabbataṃ āgacchati. Samaggehīti kāyasāmaggivasena samaggehi. Sammodamānehīti cittasāmaggivasena ekajjhāsayatāya suṭṭhu modamānehi. Avivadamānehīti aṭṭhārasasu vivādavatthūsu aññataravasenāpi avivadamānehi. Sikkhitabbanti taṃ taṃ sikkhāpadaṃ avītikkamantehi adhisīlasikkhā sampādetabbā. Antarantarā pana yaṃ na vuttaṃ, taṃ sabbaṃ purime purime sikkhāpade vuttattā ceva uttānatthattā cāti.
အဓိကရဏသမထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Adhikaraṇasamathavaṇṇanā niṭṭhitā.
ကင္ခာဝိတရဏိယာ ပာတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
Kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
ဘိက္ခုပာတိမောက္ခဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Bhikkhupātimokkhavaṇṇanā niṭṭhitā.