Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya

    ૨. સેલસુત્તં

    2. Selasuttaṃ

    ૩૯૬. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા અઙ્ગુત્તરાપેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં અડ્ઢતેળસેહિ ભિક્ખુસતેહિ યેન આપણં નામ અઙ્ગુત્તરાપાનં નિગમો તદવસરિ. અસ્સોસિ ખો કેણિયો જટિલો – ‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો અઙ્ગુત્તરાપેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં અડ્ઢતેળસેહિ ભિક્ખુસતેહિ આપણં અનુપ્પત્તો. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવાતિ. સો ઇમં લોકં સદેવકં સમારકં સબ્રહ્મકં સસ્સમણબ્રાહ્મણિં પજં સદેવમનુસ્સં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેતિ. સો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં, કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. સાધુ ખો પન તથારૂપાનં અરહતં દસ્સનં હોતી’’’તિ.

    396. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi yena āpaṇaṃ nāma aṅguttarāpānaṃ nigamo tadavasari. Assosi kho keṇiyo jaṭilo – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi āpaṇaṃ anuppatto. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti.

    અથ ખો કેણિયો જટિલો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો કેણિયં જટિલં ભગવા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ . અથ ખો કેણિયો જટિલો ભગવતા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતો સમાદપિતો સમુત્તેજિતો સમ્પહંસિતો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અધિવાસેતુ મે ભવં ગોતમો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. એવં વુત્તે, ભગવા કેણિયં જટિલં એતદવોચ – ‘‘મહા ખો, કેણિય, ભિક્ખુસઙ્ઘો અડ્ઢતેળસાનિ ભિક્ખુસતાનિ, ત્વઞ્ચ બ્રાહ્મણેસુ અભિપ્પસન્નો’’તિ. દુતિયમ્પિ ખો કેણિયો જટિલો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કિઞ્ચાપિ ખો, ભો ગોતમ, મહા ભિક્ખુસઙ્ઘો અડ્ઢતેળસાનિ ભિક્ખુસતાનિ, અહઞ્ચ બ્રાહ્મણેસુ અભિપ્પસન્નો; અધિવાસેતુ મે ભવં ગોતમો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. દુતિયમ્પિ ખો ભગવા કેણિયં જટિલં એતદવોચ – ‘‘મહા ખો, કેણિય, ભિક્ખુસઙ્ઘો અડ્ઢતેળસાનિ ભિક્ખુસતાનિ, ત્વઞ્ચ બ્રાહ્મણેસુ અભિપ્પસન્નો’’તિ. તતિયમ્પિ ખો કેણિયો જટિલો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કિઞ્ચાપિ ખો, ભો ગોતમ, મહા ભિક્ખુસઙ્ઘો અડ્ઢતેળસાનિ ભિક્ખુસતાનિ, અહઞ્ચ બ્રાહ્મણેસુ અભિપ્પસન્નો; અધિવાસેતુ મે ભવં ગોતમો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ . અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો કેણિયો જટિલો ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના યેન સકો અસ્સમો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા મિત્તામચ્ચે ઞાતિસાલોહિતે આમન્તેસિ – ‘‘સુણન્તુ મે ભોન્તો, મિત્તામચ્ચા ઞાતિસાલોહિતા; સમણો મે ગોતમો નિમન્તિતો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન. યેન મે કાયવેય્યાવટિકં 1 કરેય્યાથા’’તિ. ‘‘એવં, ભો’’તિ ખો કેણિયસ્સ જટિલસ્સ મિત્તામચ્ચા ઞાતિસાલોહિતા કેણિયસ્સ જટિલસ્સ પટિસ્સુત્વા અપ્પેકચ્ચે ઉદ્ધનાનિ ખણન્તિ, અપ્પેકચ્ચે કટ્ઠાનિ ફાલેન્તિ, અપ્પેકચ્ચે ભાજનાનિ ધોવન્તિ, અપ્પેકચ્ચે ઉદકમણિકં પતિટ્ઠાપેન્તિ, અપ્પેકચ્ચે આસનાનિ પઞ્ઞપેન્તિ. કેણિયો પન જટિલો સામંયેવ મણ્ડલમાલં પટિયાદેતિ.

    Atha kho keṇiyo jaṭilo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho keṇiyaṃ jaṭilaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi . Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Evaṃ vutte, bhagavā keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘mahā kho, keṇiya, bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, tvañca brāhmaṇesu abhippasanno’’ti. Dutiyampi kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiñcāpi kho, bho gotama, mahā bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, ahañca brāhmaṇesu abhippasanno; adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Dutiyampi kho bhagavā keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘mahā kho, keṇiya, bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, tvañca brāhmaṇesu abhippasanno’’ti. Tatiyampi kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiñcāpi kho, bho gotama, mahā bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, ahañca brāhmaṇesu abhippasanno; adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti . Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā yena sako assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mittāmacce ñātisālohite āmantesi – ‘‘suṇantu me bhonto, mittāmaccā ñātisālohitā; samaṇo me gotamo nimantito svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Yena me kāyaveyyāvaṭikaṃ 2 kareyyāthā’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho keṇiyassa jaṭilassa mittāmaccā ñātisālohitā keṇiyassa jaṭilassa paṭissutvā appekacce uddhanāni khaṇanti, appekacce kaṭṭhāni phālenti, appekacce bhājanāni dhovanti, appekacce udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpenti, appekacce āsanāni paññapenti. Keṇiyo pana jaṭilo sāmaṃyeva maṇḍalamālaṃ paṭiyādeti.

    ૩૯૭. તેન ખો પન સમયેન સેલો બ્રાહ્મણો આપણે પટિવસતિ તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં , પદકો, વેય્યાકરણો, લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો, તીણિ ચ માણવકસતાનિ મન્તે વાચેતિ. તેન ખો પન સમયેન કેણિયો જટિલો સેલે બ્રાહ્મણે અભિપ્પસન્નો હોતિ. અથ ખો સેલો બ્રાહ્મણો તીહિ માણવકસતેહિ પરિવુતો જઙ્ઘાવિહારં અનુચઙ્કમમાનો અનુવિચરમાનો યેન કેણિયસ્સ જટિલસ્સ અસ્સમો તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસા ખો સેલો બ્રાહ્મણો કેણિયસ્સ જટિલસ્સ અસ્સમે અપ્પેકચ્ચે ઉદ્ધનાનિ ખણન્તે, અપ્પેકચ્ચે કટ્ઠાનિ ફાલેન્તે, અપ્પેકચ્ચે ભાજનાનિ ધોવન્તે, અપ્પેકચ્ચે ઉદકમણિકં પતિટ્ઠાપેન્તે, અપ્પેકચ્ચે આસનાનિ પઞ્ઞપેન્તે, કેણિયં પન જટિલં સામંયેવ મણ્ડલમાલં પટિયાદેન્તં. દિસ્વાન કેણિયં જટિલં એતદવોચ – ‘‘કિં નુ ભોતો કેણિયસ્સ આવાહો વા ભવિસ્સતિ વિવાહો વા ભવિસ્સતિ મહાયઞ્ઞો વા પચ્ચુપટ્ઠિતો, રાજા વા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો નિમન્તિતો સ્વાતનાય સદ્ધિં બલકાયેના’’તિ? ‘‘ન મે, ભો સેલ, આવાહો ભવિસ્સતિ નપિ વિવાહો ભવિસ્સતિ નપિ રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો નિમન્તિતો સ્વાતનાય સદ્ધિં બલકાયેન; અપિ ચ ખો મે મહાયઞ્ઞો પચ્ચુપટ્ઠિતો. અત્થિ, ભો, સમણો ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો અઙ્ગુત્તરાપેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં અડ્ઢતેળસેહિ ભિક્ખુસતેહિ આપણં અનુપ્પત્તો. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ. સો મે નિમન્તિતો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ.

    397. Tena kho pana samayena selo brāhmaṇo āpaṇe paṭivasati tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ , padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo, tīṇi ca māṇavakasatāni mante vāceti. Tena kho pana samayena keṇiyo jaṭilo sele brāhmaṇe abhippasanno hoti. Atha kho selo brāhmaṇo tīhi māṇavakasatehi parivuto jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena keṇiyassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami. Addasā kho selo brāhmaṇo keṇiyassa jaṭilassa assame appekacce uddhanāni khaṇante, appekacce kaṭṭhāni phālente, appekacce bhājanāni dhovante, appekacce udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpente, appekacce āsanāni paññapente, keṇiyaṃ pana jaṭilaṃ sāmaṃyeva maṇḍalamālaṃ paṭiyādentaṃ. Disvāna keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu bhoto keṇiyassa āvāho vā bhavissati vivāho vā bhavissati mahāyañño vā paccupaṭṭhito, rājā vā māgadho seniyo bimbisāro nimantito svātanāya saddhiṃ balakāyenā’’ti? ‘‘Na me, bho sela, āvāho bhavissati napi vivāho bhavissati napi rājā māgadho seniyo bimbisāro nimantito svātanāya saddhiṃ balakāyena; api ca kho me mahāyañño paccupaṭṭhito. Atthi, bho, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi āpaṇaṃ anuppatto. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. So me nimantito svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.

    ‘‘બુદ્ધોતિ – ભો કેણિય, વદેસિ’’?

    ‘‘Buddhoti – bho keṇiya, vadesi’’?

    ‘‘બુદ્ધોતિ – ભો સેલ, વદામિ’’.

    ‘‘Buddhoti – bho sela, vadāmi’’.

    ‘‘બુદ્ધોતિ – ભો કેણિય, વદેસિ’’?

    ‘‘Buddhoti – bho keṇiya, vadesi’’?

    ‘‘બુદ્ધોતિ – ભો સેલ, વદામી’’તિ.

    ‘‘Buddhoti – bho sela, vadāmī’’ti.

    ૩૯૮. અથ ખો સેલસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ઘોસોપિ ખો એસો દુલ્લભો લોકસ્મિં – યદિદં ‘બુદ્ધો’તિ 3. આગતાનિ ખો પનમ્હાકં મન્તેસુ દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ, યેહિ સમન્નાગતસ્સ મહાપુરિસસ્સ દ્વેયેવ ગતિયો ભવન્તિ અનઞ્ઞા. સચે અગારં અજ્ઝાવસતિ, રાજા હોતિ ચક્કવત્તી ધમ્મિકો ધમ્મરાજા ચાતુરન્તો વિજિતાવી જનપદત્થાવરિયપ્પત્તો સત્તરતનસમન્નાગતો. તસ્સિમાનિ સત્ત રતનાનિ ભવન્તિ, સેય્યથિદં – ચક્કરતનં, હત્થિરતનં, અસ્સરતનં, મણિરતનં, ઇત્થિરતનં, ગહપતિરતનં, પરિણાયકરતનમેવ સત્તમં. પરોસહસ્સં ખો પનસ્સ પુત્તા ભવન્તિ સૂરા વીરઙ્ગરૂપા પરસેનપ્પમદ્દના. સો ઇમં પથવિં સાગરપરિયન્તં અદણ્ડેન અસત્થેન ધમ્મેન અભિવિજિય અજ્ઝાવસતિ. સચે પન અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજતિ, અરહં હોતિ સમ્માસમ્બુદ્ધો લોકે વિવટ્ટચ્છદો’’.

    398. Atha kho selassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘ghosopi kho eso dullabho lokasmiṃ – yadidaṃ ‘buddho’ti 4. Āgatāni kho panamhākaṃ mantesu dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti, seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado’’.

    ‘‘કહં પન, ભો કેણિય, એતરહિ સો ભવં ગોતમો વિહરતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો’’તિ? એવં વુત્તે, કેણિયો જટિલો દક્ખિણં બાહું પગ્ગહેત્વા સેલં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘‘યેનેસા, ભો સેલ, નીલવનરાજી’’તિ. અથ ખો સેલો બ્રાહ્મણો તીહિ માણવકસતેહિ સદ્ધિં યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ. અથ ખો સેલો બ્રાહ્મણો તે માણવકે આમન્તેસિ – ‘‘અપ્પસદ્દા ભોન્તો આગચ્છન્તુ પદે પદં 5 નિક્ખિપન્તા; દુરાસદા 6 હિ તે ભગવન્તો સીહાવ એકચરા. યદા ચાહં, ભો, સમણેન ગોતમેન સદ્ધિં મન્તેય્યં, મા મે ભોન્તો અન્તરન્તરા કથં ઓપાતેથ. કથાપરિયોસાનં મે ભવન્તો આગમેન્તૂ’’તિ. અથ ખો સેલો બ્રાહ્મણો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સેલો બ્રાહ્મણો ભગવતો કાયે દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ સમન્નેસિ.

    ‘‘Kahaṃ pana, bho keṇiya, etarahi so bhavaṃ gotamo viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti? Evaṃ vutte, keṇiyo jaṭilo dakkhiṇaṃ bāhuṃ paggahetvā selaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘yenesā, bho sela, nīlavanarājī’’ti. Atha kho selo brāhmaṇo tīhi māṇavakasatehi saddhiṃ yena bhagavā tenupasaṅkami. Atha kho selo brāhmaṇo te māṇavake āmantesi – ‘‘appasaddā bhonto āgacchantu pade padaṃ 7 nikkhipantā; durāsadā 8 hi te bhagavanto sīhāva ekacarā. Yadā cāhaṃ, bho, samaṇena gotamena saddhiṃ manteyyaṃ, mā me bhonto antarantarā kathaṃ opātetha. Kathāpariyosānaṃ me bhavanto āgamentū’’ti. Atha kho selo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho selo brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi.

    અદ્દસા ખો સેલો બ્રાહ્મણો ભગવતો કાયે દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ, યેભુય્યેન ઠપેત્વા દ્વે. દ્વીસુ મહાપુરિસલક્ખણેસુ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ – કોસોહિતે ચ વત્થગુય્હે, પહૂતજિવ્હતાય ચ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘પસ્સતિ ખો મે અયં સેલો બ્રાહ્મણો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ, યેભુય્યેન ઠપેત્વા દ્વે. દ્વીસુ મહાપુરિસલક્ખણેસુ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ – કોસોહિતે ચ વત્થગુય્હે, પહૂતજિવ્હતાય ચા’’તિ. અથ ખો ભગવા તથારૂપં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં અભિસઙ્ખાસિ, યથા અદ્દસ સેલો બ્રાહ્મણો ભગવતો કોસોહિતં વત્થગુય્હં. અથ ખો ભગવા જિવ્હં નિન્નામેત્વા ઉભોપિ કણ્ણસોતાનિ અનુમસિ પટિમસિ; ઉભોપિ નાસિકસોતાનિ અનુમસિ પટિમસિ; કેવલમ્પિ નલાટમણ્ડલં જિવ્હાય છાદેસિ. અથ ખો સેલસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સમન્નાગતો ખો સમણો ગોતમો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણેહિ પરિપુણ્ણેહિ, નો અપરિપુણ્ણેહિ; નો ચ ખો નં જાનામિ બુદ્ધો વા નો વા. સુતં ખો પન મેતં બ્રાહ્મણાનં વુદ્ધાનં મહલ્લકાનં આચરિયપાચરિયાનં ભાસમાનાનં – ‘યે તે ભવન્તિ અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા તે સકે વણ્ણે ભઞ્ઞમાને અત્તાનં પાતુકરોન્તી’તિ. યંનૂનાહં સમણં ગોતમં સમ્મુખા સારુપ્પાહિ ગાથાહિ અભિત્થવેય્ય’’ન્તિ.

    Addasā kho selo brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya ca. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ selo brāhmaṇo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi, yathā addasa selo brāhmaṇo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ. Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi; ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi; kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi. Atha kho selassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi, no aparipuṇṇehi; no ca kho naṃ jānāmi buddho vā no vā. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī’ti. Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthaveyya’’nti.

    ૩૯૯. અથ ખો સેલો બ્રાહ્મણો ભગવન્તં સમ્મુખા સારુપ્પાહિ ગાથાહિ અભિત્થવિ –

    399. Atha kho selo brāhmaṇo bhagavantaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthavi –

    ‘‘પરિપુણ્ણકાયો સુરુચિ, સુજાતો ચારુદસ્સનો;

    ‘‘Paripuṇṇakāyo suruci, sujāto cārudassano;

    સુવણ્ણવણ્ણોસિ ભગવા, સુસુક્કદાઠોસિ વીરિયવા 9.

    Suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā, susukkadāṭhosi vīriyavā 10.

    ‘‘નરસ્સ હિ સુજાતસ્સ, યે ભવન્તિ વિયઞ્જના;

    ‘‘Narassa hi sujātassa, ye bhavanti viyañjanā;

    સબ્બે તે તવ કાયસ્મિં, મહાપુરિસલક્ખણા.

    Sabbe te tava kāyasmiṃ, mahāpurisalakkhaṇā.

    ‘‘પસન્નનેત્તો સુમુખો, બ્રહા 11 ઉજુ પતાપવા;

    ‘‘Pasannanetto sumukho, brahā 12 uju patāpavā;

    મજ્ઝે સમણસઙ્ઘસ્સ, આદિચ્ચોવ વિરોચસિ.

    Majjhe samaṇasaṅghassa, ādiccova virocasi.

    ‘‘કલ્યાણદસ્સનો ભિક્ખુ, કઞ્ચનસન્નિભત્તચો;

    ‘‘Kalyāṇadassano bhikkhu, kañcanasannibhattaco;

    કિં તે સમણભાવેન, એવં ઉત્તમવણ્ણિનો.

    Kiṃ te samaṇabhāvena, evaṃ uttamavaṇṇino.

    ‘‘રાજા અરહસિ ભવિતું, ચક્કવત્તી રથેસભો;

    ‘‘Rājā arahasi bhavituṃ, cakkavattī rathesabho;

    ચાતુરન્તો વિજિતાવી, જમ્બુસણ્ડસ્સ 13 ઇસ્સરો.

    Cāturanto vijitāvī, jambusaṇḍassa 14 issaro.

    ‘‘ખત્તિયા ભોગિરાજાનો, અનુયન્તા 15 ભવન્તુ તે;

    ‘‘Khattiyā bhogirājāno, anuyantā 16 bhavantu te;

    રાજાભિરાજા મનુજિન્દો, રજ્જં કારેહિ ગોતમ’’.

    Rājābhirājā manujindo, rajjaṃ kārehi gotama’’.

    ‘‘રાજાહમસ્મિ સેલાતિ, ધમ્મરાજા અનુત્તરો;

    ‘‘Rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro;

    ધમ્મેન ચક્કં વત્તેમિ, ચક્કં અપ્પટિવત્તિયં’’.

    Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiyaṃ’’.

    ‘‘સમ્બુદ્ધો પટિજાનાસિ, ધમ્મરાજા અનુત્તરો;

    ‘‘Sambuddho paṭijānāsi, dhammarājā anuttaro;

    ‘ધમ્મેન ચક્કં વત્તેમિ’, ઇતિ ભાસસિ ગોતમ.

    ‘Dhammena cakkaṃ vattemi’, iti bhāsasi gotama.

    ‘‘કો નુ સેનાપતિ ભોતો, સાવકો સત્થુરન્વયો;

    ‘‘Ko nu senāpati bhoto, sāvako satthuranvayo;

    કો તે તમનુવત્તેતિ, ધમ્મચક્કં પવત્તિતં’’.

    Ko te tamanuvatteti, dhammacakkaṃ pavattitaṃ’’.

    ‘‘મયા પવત્તિતં ચક્કં, (સેલાતિ ભગવા ધમ્મચક્કં અનુત્તરં;

    ‘‘Mayā pavattitaṃ cakkaṃ, (selāti bhagavā dhammacakkaṃ anuttaraṃ;

    સારિપુત્તો અનુવત્તેતિ, અનુજાતો તથાગતં.

    Sāriputto anuvatteti, anujāto tathāgataṃ.

    ‘‘અભિઞ્ઞેય્યં અભિઞ્ઞાતં, ભાવેતબ્બઞ્ચ ભાવિતં;

    ‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;

    પહાતબ્બં પહીનં મે, તસ્મા બુદ્ધોસ્મિ બ્રાહ્મણ.

    Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇa.

    ‘‘વિનયસ્સુ મયિ કઙ્ખં, અધિમુચ્ચસ્સુ બ્રાહ્મણ;

    ‘‘Vinayassu mayi kaṅkhaṃ, adhimuccassu brāhmaṇa;

    દુલ્લભં દસ્સનં હોતિ, સમ્બુદ્ધાનં અભિણ્હસો.

    Dullabhaṃ dassanaṃ hoti, sambuddhānaṃ abhiṇhaso.

    ‘‘યેસં વે દુલ્લભો લોકે, પાતુભાવો અભિણ્હસો;

    ‘‘Yesaṃ ve dullabho loke, pātubhāvo abhiṇhaso;

    સોહં બ્રાહ્મણ સમ્બુદ્ધો, સલ્લકત્તો અનુત્તરો.

    Sohaṃ brāhmaṇa sambuddho, sallakatto anuttaro.

    ‘‘બ્રહ્મભૂતો અતિતુલો, મારસેનપ્પમદ્દનો;

    ‘‘Brahmabhūto atitulo, mārasenappamaddano;

    સબ્બામિત્તે વસી કત્વા, મોદામિ અકુતોભયો’’.

    Sabbāmitte vasī katvā, modāmi akutobhayo’’.

    ‘‘ઇમં ભોન્તો નિસામેથ, યથા ભાસતિ ચક્ખુમા;

    ‘‘Imaṃ bhonto nisāmetha, yathā bhāsati cakkhumā;

    સલ્લકત્તો મહાવીરો, સીહોવ નદતી વને.

    Sallakatto mahāvīro, sīhova nadatī vane.

    ‘‘બ્રહ્મભૂતં અતિતુલં, મારસેનપ્પમદ્દનં;

    ‘‘Brahmabhūtaṃ atitulaṃ, mārasenappamaddanaṃ;

    કો દિસ્વા નપ્પસીદેય્ય, અપિ કણ્હાભિજાતિકો.

    Ko disvā nappasīdeyya, api kaṇhābhijātiko.

    ‘‘યો મં ઇચ્છતિ અન્વેતુ, યો વા નિચ્છતિ ગચ્છતુ;

    ‘‘Yo maṃ icchati anvetu, yo vā nicchati gacchatu;

    ઇધાહં પબ્બજિસ્સામિ, વરપઞ્ઞસ્સ સન્તિકે’’.

    Idhāhaṃ pabbajissāmi, varapaññassa santike’’.

    ‘‘એતઞ્ચે 17 રુચ્ચતિ ભોતો, સમ્માસમ્બુદ્ધસાસનં 18;

    ‘‘Etañce 19 ruccati bhoto, sammāsambuddhasāsanaṃ 20;

    મયમ્પિ પબ્બજિસ્સામ, વરપઞ્ઞસ્સ સન્તિકે’’.

    Mayampi pabbajissāma, varapaññassa santike’’.

    ‘‘બ્રાહ્મણા તિસતા ઇમે, યાચન્તિ પઞ્જલીકતા;

    ‘‘Brāhmaṇā tisatā ime, yācanti pañjalīkatā;

    બ્રહ્મચરિયં ચરિસ્સામ, ભગવા તવ સન્તિકે’’.

    Brahmacariyaṃ carissāma, bhagavā tava santike’’.

    ‘‘સ્વાક્ખાતં બ્રહ્મચરિયં, (સેલાતિ ભગવા સન્દિટ્ઠિકમકાલિકં;

    ‘‘Svākkhātaṃ brahmacariyaṃ, (selāti bhagavā sandiṭṭhikamakālikaṃ;

    યત્થ અમોઘા પબ્બજ્જા, અપ્પમત્તસ્સ સિક્ખતો’’તિ.

    Yattha amoghā pabbajjā, appamattassa sikkhato’’ti.

    અલત્થ ખો સેલો બ્રાહ્મણો સપરિસો ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, અલત્થ ઉપસમ્પદં.

    Alattha kho selo brāhmaṇo sapariso bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ.

    ૪૦૦. અથ ખો કેણિયો જટિલો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન સકે અસ્સમે પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા ભગવતો કાલં આરોચાપેસિ – ‘‘કાલો, ભો ગોતમ, નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય યેન કેણિયસ્સ જટિલસ્સ અસ્સમો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન. અથ ખો કેણિયો જટિલો બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં પણીતેન ખાદનીયેન ભોજનીયેન સહત્થા સન્તપ્પેસિ, સમ્પવારેસિ. અથ ખો કેણિયો જટિલો ભગવન્તં ભુત્તાવિં ઓનીતપત્તપાણિં અઞ્ઞતરં નીચં આસનં ગહેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો કેણિયં જટિલં ભગવા ઇમાહિ ગાથાહિ અનુમોદિ –

    400. Atha kho keṇiyo jaṭilo tassā rattiyā accayena sake assame paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena keṇiyassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Atha kho keṇiyo jaṭilo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi, sampavāresi. Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho keṇiyaṃ jaṭilaṃ bhagavā imāhi gāthāhi anumodi –

    ‘‘અગ્ગિહુત્તમુખા યઞ્ઞા, સાવિત્તી છન્દસો મુખં;

    ‘‘Aggihuttamukhā yaññā, sāvittī chandaso mukhaṃ;

    રાજા મુખં મનુસ્સાનં, નદીનં સાગરો મુખં.

    Rājā mukhaṃ manussānaṃ, nadīnaṃ sāgaro mukhaṃ.

    ‘‘નક્ખત્તાનં મુખં ચન્દો, આદિચ્ચો તપતં મુખં;

    ‘‘Nakkhattānaṃ mukhaṃ cando, ādicco tapataṃ mukhaṃ;

    પુઞ્ઞં આકઙ્ખમાનાનં, સઙ્ઘો વે યજતં મુખ’’ન્તિ.

    Puññaṃ ākaṅkhamānānaṃ, saṅgho ve yajataṃ mukha’’nti.

    અથ ખો ભગવા કેણિયં જટિલં ઇમાહિ ગાથાહિ અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ.

    Atha kho bhagavā keṇiyaṃ jaṭilaṃ imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

    અથ ખો આયસ્મા સેલો સપરિસો એકો વૂપકટ્ઠો અપ્પમત્તો આતાપી પહિતત્તો વિહરન્તો નચિરસ્સેવ – યસ્સત્થાય કુલપુત્તા સમ્મદેવ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ તદનુત્તરં – બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિ. ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ અબ્ભઞ્ઞાસિ. અઞ્ઞતરો ખો પનાયસ્મા સેલો સપરિસો અરહતં અહોસિ. અથ ખો આયસ્મા સેલો સપરિસો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ચીવરં કત્વા યેન ભગવા તેનઞ્જલિં પણામેત્વા ભગવન્તં ગાથાહિ અજ્ઝભાસિ –

    Atha kho āyasmā selo sapariso eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsi. Aññataro kho panāyasmā selo sapariso arahataṃ ahosi. Atha kho āyasmā selo sapariso yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –

    ‘‘યં તં સરણમાગમ્મ, ઇતો અટ્ઠમિ ચક્ખુમા;

    ‘‘Yaṃ taṃ saraṇamāgamma, ito aṭṭhami cakkhumā;

    સત્તરત્તેન 21 ભગવા, દન્તમ્હ તવ સાસને.

    Sattarattena 22 bhagavā, dantamha tava sāsane.

    ‘‘તુવં બુદ્ધો તુવં સત્થા, તુવં મારાભિભૂ મુનિ;

    ‘‘Tuvaṃ buddho tuvaṃ satthā, tuvaṃ mārābhibhū muni;

    તુવં અનુસયે છેત્વા, તિણ્ણો તારેસિમં પજં.

    Tuvaṃ anusaye chetvā, tiṇṇo tāresimaṃ pajaṃ.

    ‘‘ઉપધી તે સમતિક્કન્તા, આસવા તે પદાલિતા;

    ‘‘Upadhī te samatikkantā, āsavā te padālitā;

    સીહોવ અનુપાદાનો, પહીનભયભેરવો.

    Sīhova anupādāno, pahīnabhayabheravo.

    ‘‘ભિક્ખવો તિસતા ઇમે, તિટ્ઠન્તિ પઞ્જલીકતા;

    ‘‘Bhikkhavo tisatā ime, tiṭṭhanti pañjalīkatā;

    પાદે વીર પસારેહિ, નાગા વન્દન્તુ સત્થુનો’’તિ.

    Pāde vīra pasārehi, nāgā vandantu satthuno’’ti.

    સેલસુત્તં નિટ્ઠિતં દુતિયં.

    Selasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.







    Footnotes:
    1. કાયવેયાવટ્ટિકં (સી॰ સ્યા॰ કં॰), કાયવેય્યાવતિકં (ક॰)
    2. kāyaveyāvaṭṭikaṃ (sī. syā. kaṃ.), kāyaveyyāvatikaṃ (ka.)
    3. યદિદં બુદ્ધો બુદ્ધોતિ (ક॰)
    4. yadidaṃ buddho buddhoti (ka.)
    5. પાદે પાદં (સી॰)
    6. દૂરસદ્દા (ક॰)
    7. pāde pādaṃ (sī.)
    8. dūrasaddā (ka.)
    9. વિરિયવા (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    10. viriyavā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    11. બ્રહ્મા (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    12. brahmā (syā. kaṃ. ka.)
    13. જમ્બુમણ્ડસ્સ (ક॰)
    14. jambumaṇḍassa (ka.)
    15. અનુયુત્તા (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    16. anuyuttā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    17. એવઞ્ચે (સ્યા॰ કં॰)
    18. સમ્માસમ્બુદ્ધસાસને (કત્થચિ સુત્તનિપાતે)
    19. evañce (syā. kaṃ.)
    20. sammāsambuddhasāsane (katthaci suttanipāte)
    21. અનુત્તરેન (ક॰)
    22. anuttarena (ka.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૨. સેલસુત્તવણ્ણના • 2. Selasuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૨. સેલસુત્તવણ્ણના • 2. Selasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact