Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
၂. သီလမယဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
2. Sīlamayañāṇaniddesavaṇṇanā
၃၇. သီလမယဉာဏနိဒ္ဒေသေ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒော။ သီလာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒသ္သနံ။ ပရိယန္တပာရိသုဒ္ဓိသီလန္တိအာဒိ ပဉ္စန္နံ သရူပတော ဒသ္သနံ။ ပရိယန္တပာရိသုဒ္ဓီတိအာဒီသု ယထာ နီလဝဏ္ဏယောဂတော ဝတ္ထမ္ပိ နီလမသ္သ အတ္ထီတိ နီလန္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ဂဏနဝသေန ပရိယန္တော ပရိစ္ဆေဒော အသ္သာ အတ္ထီတိ ပရိယန္တာ, ဥပသမ္ပန္နသီလေ ပတ္တော အနုပသမ္ပန္နသီလသ္သ အဝသာနသဗ္ဘာဝတော ဝာ ပရိယန္တော အဝသာနံ အသ္သာ အတ္ထီတိ ပရိယန္တာ။ သပရိယန္တာတိ ဝာ ဝတ္တဗ္ဗေ သကာရလောပော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘ဒကံ ဒကာသယာ ပဝိသန္တီ’’တိ (သံ. နိ. ၃.၇၈; အ. နိ. ၄.၃၃) ဧတ္ထ ဥကာရလောပော ဝိယ။ ပရိသုဒ္ဓဘာဝော ပာရိသုဒ္ဓိ, ပရိယန္တာ စ သာ ပာရိသုဒ္ဓိ စာတိ ပရိယန္တပာရိသုဒ္ဓိ, ပရိယန္တပာရိသုဒ္ဓိသင္ခာတံ သီလံ ပရိယန္တပာရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ဝုတ္တပဋိပက္ခေန န ပရိယန္တာတိ အပရိယန္တာ, နတ္ထိ ဧတိသ္သာ ပရိယန္တောတိပိ အပရိယန္တာ, ဝုဒ္ဓော ဧတိသ္သာ ပရိယန္တောတိပိ အပရိယန္တာ။ သမာဒာနတော ပဘုတိ အခဏ္ဍိတတ္တာ ခဏ္ဍိတာပိ ကတပဋိကမ္မတ္တာ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တကေနာပိ မလေန ဝိရဟိတတ္တာ စ ပရိသုဒ္ဓဇာတိမဏိ ဝိယ သုဓန္တသုပရိကမ္မကတသုဝဏ္ဏံ ဝိယ စ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ အရိယမဂ္ဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနဘူတာ အနူနဋ္ဌေန ပရိပူဏ္ဏာ။ ဒိဋ္ဌိယာ ပဟီနတ္တာ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန အဂ္ဂဟိတတ္တာ အပရာမဋ္ဌာ။အယံ တေ သီလေ ဒောသောတိ ကေနစိ စောဒကေန ပရာမသိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ ဝာ အပရာမဋ္ဌာ။ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ သဗ္ဗဒရထပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိယာ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိ။ အနုပသမ္ပန္နာနန္တိ အနဝသေသသမာဒာနဝသေန သီလသမ္ပဒာယ ဘုသံ သမ္ပန္နာတိ ဥပသမ္ပန္နာ, န ဥပသမ္ပန္နာ အနုပသမ္ပန္နာ။ တေသံ အနုပသမ္ပန္နာနံ။
37. Sīlamayañāṇaniddese pañcāti gaṇanaparicchedo. Sīlānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Pariyantapārisuddhisīlantiādi pañcannaṃ sarūpato dassanaṃ. Pariyantapārisuddhītiādīsu yathā nīlavaṇṇayogato vatthampi nīlamassa atthīti nīlanti vuccati, evaṃ gaṇanavasena pariyanto paricchedo assā atthīti pariyantā, upasampannasīle patto anupasampannasīlassa avasānasabbhāvato vā pariyanto avasānaṃ assā atthīti pariyantā. Sapariyantāti vā vattabbe sakāralopo katoti veditabbo ‘‘dakaṃ dakāsayā pavisantī’’ti (saṃ. ni. 3.78; a. ni. 4.33) ettha ukāralopo viya. Parisuddhabhāvo pārisuddhi, pariyantā ca sā pārisuddhi cāti pariyantapārisuddhi, pariyantapārisuddhisaṅkhātaṃ sīlaṃ pariyantapārisuddhisīlaṃ. Vuttapaṭipakkhena na pariyantāti apariyantā, natthi etissā pariyantotipi apariyantā, vuddho etissā pariyantotipi apariyantā. Samādānato pabhuti akhaṇḍitattā khaṇḍitāpi katapaṭikammattā cittuppādamattakenāpi malena virahitattā ca parisuddhajātimaṇi viya sudhantasuparikammakatasuvaṇṇaṃ viya ca parisuddhattā ariyamaggassa padaṭṭhānabhūtā anūnaṭṭhena paripūṇṇā. Diṭṭhiyā pahīnattā diṭṭhiparāmāsena aggahitattā aparāmaṭṭhā.Ayaṃ te sīle dosoti kenaci codakena parāmasituṃ asakkuṇeyyattā vā aparāmaṭṭhā. Arahattaphalakkhaṇe sabbadarathapaṭippassaddhiyā paṭippassaddhi. Anupasampannānanti anavasesasamādānavasena sīlasampadāya bhusaṃ sampannāti upasampannā, na upasampannā anupasampannā. Tesaṃ anupasampannānaṃ.
ပရိယန္တသိက္ခာပဒာနန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန သိက္ခာ, ကောဋ္ဌာသဋ္ဌေန ပဒာနိ, သိက္ခိတဗ္ဗကောဋ္ဌာသာနီတိ အတ္ထော။ အပိစ သီလေ ပတိဋ္ဌိတေန ဥပရိပတ္တဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ သိက္ခာ, သီလာနိ တာသံ သိက္ခာနံ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ပဒာနီတိ သိက္ခာနံ ပဒတ္တာ သိက္ခာပဒာနိ , ပရိယန္တာနိ သိက္ခာပဒာနိ ဧတေသန္တိ ပရိယန္တသိက္ခာပဒာ။ တေသံ ပရိယန္တသိက္ခာပဒာနံ။ ဧတ္ထ စ ဒ္ဝေ ပရိယန္တာ သိက္ခာပဒပရိယန္တော စ ကာလပရိယန္တော စ။ ကတမော သိက္ခာပဒပရိယန္တော? ဥပာသကောပာသိကာနံ ယထာသမာဒာနဝသေန ဧကံ ဝာ ဒ္ဝေ ဝာ တီဏိ ဝာ စတ္တာရိ ဝာ ပဉ္စ ဝာ အဋ္ဌ ဝာ ဒသ ဝာ သိက္ခာပဒာနိ ဟောန္တိ, သိက္ခမာနသာမဏေရသာမဏေရီနံ ဒသ သိက္ခာပဒာနိ။ အယံ သိက္ခာပဒပရိယန္တော။ ကတမော ကာလပရိယန္တော? ဥပာသကောပာသိကာ ဒာနံ ဒဒမာနာ ပရိဝေသနပရိယန္တံ သီလံ သမာဒိယန္တိ, ဝိဟာရဂတာ ဝိဟာရပရိယန္တံ သီလံ သမာဒိယန္တိ, ဧကံ ဝာ ဒ္ဝေ ဝာ တယော ဝာ ဘိယ္ယော ဝာ ရတ္တိန္ဒိဝာနိ ပရိစ္ဆေဒံ ကတ္ဝာ သီလံ သမာဒိယန္တိ။ အယံ ကာလပရိယန္တော။ ဣမေသု ဒ္ဝီသု ပရိယန္တေသု သိက္ခာပဒံ ပရိယန္တံ ကတ္ဝာ သမာဒိန္နံ သီလံ ဝီတိက္ကမနေန ဝာ မရဏေန ဝာ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတိ, ကာလံ ပရိယန္တံ ကတ္ဝာ သမာဒိန္နံ တံတံကာလာတိက္ကမေန ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတိ။
Pariyantasikkhāpadānanti ettha sikkhitabbaṭṭhena sikkhā, koṭṭhāsaṭṭhena padāni, sikkhitabbakoṭṭhāsānīti attho. Apica sīle patiṭṭhitena uparipattabbattā sabbe kusalā dhammā sikkhā, sīlāni tāsaṃ sikkhānaṃ patiṭṭhaṭṭhena padānīti sikkhānaṃ padattā sikkhāpadāni , pariyantāni sikkhāpadāni etesanti pariyantasikkhāpadā. Tesaṃ pariyantasikkhāpadānaṃ. Ettha ca dve pariyantā sikkhāpadapariyanto ca kālapariyanto ca. Katamo sikkhāpadapariyanto? Upāsakopāsikānaṃ yathāsamādānavasena ekaṃ vā dve vā tīṇi vā cattāri vā pañca vā aṭṭha vā dasa vā sikkhāpadāni honti, sikkhamānasāmaṇerasāmaṇerīnaṃ dasa sikkhāpadāni. Ayaṃ sikkhāpadapariyanto. Katamo kālapariyanto? Upāsakopāsikā dānaṃ dadamānā parivesanapariyantaṃ sīlaṃ samādiyanti, vihāragatā vihārapariyantaṃ sīlaṃ samādiyanti, ekaṃ vā dve vā tayo vā bhiyyo vā rattindivāni paricchedaṃ katvā sīlaṃ samādiyanti. Ayaṃ kālapariyanto. Imesu dvīsu pariyantesu sikkhāpadaṃ pariyantaṃ katvā samādinnaṃ sīlaṃ vītikkamanena vā maraṇena vā paṭippassambhati, kālaṃ pariyantaṃ katvā samādinnaṃ taṃtaṃkālātikkamena paṭippassambhati.
အပရိယန္တသိက္ခာပဒာနန္တိ –
Apariyantasikkhāpadānanti –
‘‘နဝ ကောဋိသဟသ္သာနိ၊ အသီတိ သတကောဋိယော။
‘‘Nava koṭisahassāni, asīti satakoṭiyo;
ပညာသ သတသဟသ္သာနိ၊ ဆတ္တိံသ စ ပုနာပရေ။
Paññāsa satasahassāni, chattiṃsa ca punāpare.
‘‘ဧတေ သံဝရဝိနယာ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေန ပကာသိတာ။
‘‘Ete saṃvaravinayā, sambuddhena pakāsitā;
ပေယ္ယာလမုခေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ သိက္ခာ ဝိနယသံဝရေ’’တိ။ –
Peyyālamukhena niddiṭṭhā, sikkhā vinayasaṃvare’’ti. –
ဧဝံ ဂဏနဝသေန ပရိယန္တာနမ္ပိ သိက္ခာပဒာနံ အနဝသေသသမာဒာနဘာဝဝသေန လာဘယသဉာတိအင္ဂဇီဝိတဟေတု အဒိဋ္ဌပရိယန္တဘာဝဝသေန ဥပရိ ရက္ခိတဗ္ဗသီလပရိစ္ဆေဒာဘာဝဝသေန စ နတ္ထိ ဧတေသံ ပရိယန္တောတိ အပရိယန္တာနိ။ အပရိယန္တာနိ သိက္ခာပဒာနိ ဧတေသန္တိ အပရိယန္တသိက္ခာပဒာ။ တေသံ အပရိယန္တသိက္ခာပဒာနံ, ဝုဒ္ဓပရိယန္တသိက္ခာပဒာနန္တိ ဝာ အတ္ထော။
Evaṃ gaṇanavasena pariyantānampi sikkhāpadānaṃ anavasesasamādānabhāvavasena lābhayasañātiaṅgajīvitahetu adiṭṭhapariyantabhāvavasena upari rakkhitabbasīlaparicchedābhāvavasena ca natthi etesaṃ pariyantoti apariyantāni. Apariyantāni sikkhāpadāni etesanti apariyantasikkhāpadā. Tesaṃ apariyantasikkhāpadānaṃ, vuddhapariyantasikkhāpadānanti vā attho.
ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကာနန္တိအာဒီသု –
Puthujjanakalyāṇakānantiādīsu –
‘‘ပုထူနံ ဇနနာဒီဟိ၊ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော။
‘‘Puthūnaṃ jananādīhi, kāraṇehi puthujjano;
ပုထုဇ္ဇနန္တောဂဓတ္တာ၊ ပုထုဝာယံ ဇနော ဣတိ’’။ –
Puthujjanantogadhattā, puthuvāyaṃ jano iti’’. –
ဝုတ္တပုထုဇ္ဇနလက္ခဏာနတိက္ကမေပိ –
Vuttaputhujjanalakkhaṇānatikkamepi –
‘‘ဒုဝေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ။
‘‘Duve puthujjanā vuttā, buddhenādiccabandhunā;
အန္ဓော ပုထုဇ္ဇနော ဧကော၊ ကလ္ယာဏေကော ပုထုဇ္ဇနော’’တိ။ –
Andho puthujjano eko, kalyāṇeko puthujjano’’ti. –
ဝုတ္တပုထုဇ္ဇနဒ္ဝယေ ကလ္ယာဏဓမ္မသမာဂမေန အန္ဓပုထုဇ္ဇနဘာဝံ အတိက္ကမ္မ ကလ္ယာဏပုထုဇ္ဇနဘာဝေ ဌိတာနံ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကာနံ ကလ္ယာဏပုထုဇ္ဇနာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပုထုဇ္ဇနေသု ဝာ ကလ္ယာဏကာနံ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကာနံ။
Vuttaputhujjanadvaye kalyāṇadhammasamāgamena andhaputhujjanabhāvaṃ atikkamma kalyāṇaputhujjanabhāve ṭhitānaṃ puthujjanakalyāṇakānaṃ kalyāṇaputhujjanānanti vuttaṃ hoti. Puthujjanesu vā kalyāṇakānaṃ puthujjanakalyāṇakānaṃ.
ကုသလဓမ္မေ ယုတ္တာနန္တိ ဧတ္ထ ကုသလသဒ္ဒော တာဝ အာရောဂ္ယာနဝဇ္ဇဆေကသုခဝိပာကေသု ဒိသ္သတိ။ အယဉ္ဟိ ‘‘ကစ္စိ နု ဘောတော ကုသလံ, ကစ္စိ ဘောတော အနာမယ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ. ၁.၁၅.၁၄၆; ၂.၂၀.၁၂၉) အာရောဂ္ယေ ဒိသ္သတိ။ ‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော ကုသလော? ယော ခော, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’တိ (မ. နိ. ၂.၃၆၁) စ ‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ဧတဒာနုတ္တရိယံ ယထာ ဘဂဝာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ စ (ဒီ. နိ. ၃.၁၄၅) ဧဝမာဒီသု အနဝဇ္ဇေ။ ‘‘ကုသလော တ္ဝံ ရထသ္သ အင္ဂပစ္စင္ဂာနံ (မ. နိ. ၂.၈၇), ကုသလာ နစ္စဂီတသ္သ သိက္ခိတာ စာတုရိတ္ထိယော’’တိအာဒီသု (ဇာ. ၂.၂၂.၉၄) ဆေကေ။ ‘‘ကုသလာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာနံ သမာဒာနဟေတု (ဒီ. နိ. ၃.၈၀)။ ကုသလသ္သ ကမ္မသ္သ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိအာဒီသု (ဓ. သ. ၄၃၁) သုခဝိပာကေ။ သ္ဝာယမိဓ အာရောဂ္ယေပိ အနဝဇ္ဇေပိ သုခဝိပာကေပိ ဝဋ္ဋတိ။
Kusaladhamme yuttānanti ettha kusalasaddo tāva ārogyānavajjachekasukhavipākesu dissati. Ayañhi ‘‘kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmaya’’ntiādīsu (jā. 1.15.146; 2.20.129) ārogye dissati. ‘‘Katamo pana, bhante, kāyasamācāro kusalo? Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro anavajjo’’ti (ma. ni. 2.361) ca ‘‘puna caparaṃ, bhante, etadānuttariyaṃ yathā bhagavā dhammaṃ deseti kusalesu dhammesū’’ti ca (dī. ni. 3.145) evamādīsu anavajje. ‘‘Kusalo tvaṃ rathassa aṅgapaccaṅgānaṃ (ma. ni. 2.87), kusalā naccagītassa sikkhitā cāturitthiyo’’tiādīsu (jā. 2.22.94) cheke. ‘‘Kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu (dī. ni. 3.80). Kusalassa kammassa katattā upacitattā’’tiādīsu (dha. sa. 431) sukhavipāke. Svāyamidha ārogyepi anavajjepi sukhavipākepi vaṭṭati.
ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ ကုစ္ဆိတေ ပာပကေ ဓမ္မေ သလယန္တိ စလယန္တိ ကမ္ပေန္တိ ဝိဒ္ဓံသေန္တီတိ ကုသလာ။ ကုစ္ဆိတေန ဝာ အာကာရေန သယန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ကုသာ, တေ ကုသေ လုနန္တိ ဆိန္ဒန္တီတိ ကုသလာ။ ကုစ္ဆိတာနံ ဝာ သာနတော တနုကရဏတော ကုသံ ဉာဏံ။ တေန ကုသေန လာတဗ္ဗာ ဂဟေတဗ္ဗာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ကုသလာ, ယထာ ဝာ ကုသာ ဥဘယဘာဂဂတံ ဟတ္ထပ္ပဒေသံ လုနန္တိ, ဧဝမိမေပိ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဘာဝေန ဥဘယဘာဂဂတံ သံကိလေသပက္ခံ လုနန္တိ, တသ္မာ ကုသာ ဝိယ လုနန္တီတိ ကုသလာ။ အပိစ အာရောဂ္ယဋ္ဌေန အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန ဝာ ကုသလာ။ ဣဓ ပန ယသ္မာ ဝိပသ္သနာကုသလမေဝ အဓိပ္ပေတံ, တသ္မာ သေသေ ဝိဟာယ တသ္သေဝ ဒသ္သနတ္ထံ ‘‘ကုသလဓမ္မေ’’တိ ဧကဝစနံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိပသ္သနာကုသလဓမ္မေ သာတစ္စကိရိယတာယ သက္ကစ္စကာရိတာယ စ ယုတ္တာနန္တိ အတ္ထော။
Vacanattho panettha kucchite pāpake dhamme salayanti calayanti kampenti viddhaṃsentīti kusalā. Kucchitena vā ākārena sayanti pavattantīti kusā, te kuse lunanti chindantīti kusalā. Kucchitānaṃ vā sānato tanukaraṇato kusaṃ ñāṇaṃ. Tena kusena lātabbā gahetabbā pavattetabbāti kusalā, yathā vā kusā ubhayabhāgagataṃ hatthappadesaṃ lunanti, evamimepi uppannānuppannabhāvena ubhayabhāgagataṃ saṃkilesapakkhaṃ lunanti, tasmā kusā viya lunantīti kusalā. Apica ārogyaṭṭhena anavajjaṭṭhena kosallasambhūtaṭṭhena vā kusalā. Idha pana yasmā vipassanākusalameva adhippetaṃ, tasmā sese vihāya tasseva dassanatthaṃ ‘‘kusaladhamme’’ti ekavacanaṃ katanti veditabbaṃ. Vipassanākusaladhamme sātaccakiriyatāya sakkaccakāritāya ca yuttānanti attho.
သေက္ခပရိယန္တေ ပရိပူရကာရီနန္တိ ဧတ္ထ တီသု သိက္ခာသု ဇာတာတိပိ သေက္ခာ, သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ဧတေတိပိ သေက္ခာ, သယမေဝ သိက္ခန္တီတိပိ သေက္ခာ ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဖလသကဒာဂာမိမဂ္ဂဖလအနာဂာမိမဂ္ဂဖလအရဟတ္တမဂ္ဂဓမ္မာ ။ တေ သေက္ခာ ဓမ္မာ ပရိယန္တေ အဝသာနေ ဧတသ္သ, တေ ဝာ သေက္ခာ ဓမ္မာ ပရိယန္တော ပရိစ္ဆေဒော ဧတသ္သာတိ သေက္ခပရိယန္တော။ တသ္မိံ သေက္ခပရိယန္တေ ဓမ္မေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိပူရံ ပရိပုဏ္ဏတံ ကရောန္တီတိ ပရိပူရကာရိနော, ပရိပူရကာရော ပရိပူရကိရိယာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဝာ ပရိပူရကာရိနော။ တေသံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂဘူတေ သေက္ခပရိယန္တေ ပဋိပဒာဓမ္မေ ဝိပသ္သနာပာရိပူရိယာ ပရိပူရကာရီနံ။ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခာနန္တိ ဧတ္ထ ကာယေတိ သရီရေ။ သရီရဉ္ဟိ အသုစိသဉ္စယတော ကုစ္ဆိတာနဉ္စ ကေသာဒီနံ စက္ခုရောဂာဒီနဉ္စ ရောဂသတာနံ အာယဘူတတ္တာ ကာယောတိ ဝုစ္စတိ။ ဇီဝိတေတိ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယေ။ တဉ္ဟိ ဇီဝန္တိ တေနာတိ ဇီဝိတန္တိ ဝုစ္စတိ။ နတ္ထိ ဧတေသံ အပေက္ခာတိ အနပေက္ခာ, နိသ္သိနေဟာတိ အတ္ထော။ တေသံ တသ္မိံ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခာနံ။
Sekkhapariyante paripūrakārīnanti ettha tīsu sikkhāsu jātātipi sekkhā, sattannaṃ sekkhānaṃ etetipi sekkhā, sayameva sikkhantītipi sekkhā . Sotāpattimaggaphalasakadāgāmimaggaphalaanāgāmimaggaphalaarahattamaggadhammā . Te sekkhā dhammā pariyante avasāne etassa, te vā sekkhā dhammā pariyanto paricchedo etassāti sekkhapariyanto. Tasmiṃ sekkhapariyante dhammeti sambandho. Paripūraṃ paripuṇṇataṃ karontīti paripūrakārino, paripūrakāro paripūrakiriyā etesaṃ atthīti vā paripūrakārino. Tesaṃ sotāpattimaggassa pubbabhāgabhūte sekkhapariyante paṭipadādhamme vipassanāpāripūriyā paripūrakārīnaṃ. Kāye ca jīvite ca anapekkhānanti ettha kāyeti sarīre. Sarīrañhi asucisañcayato kucchitānañca kesādīnaṃ cakkhurogādīnañca rogasatānaṃ āyabhūtattā kāyoti vuccati. Jīviteti jīvitindriye. Tañhi jīvanti tenāti jīvitanti vuccati. Natthi etesaṃ apekkhāti anapekkhā, nissinehāti attho. Tesaṃ tasmiṃ kāye ca jīvite ca anapekkhānaṃ.
ဣဒာနိ တေသံ တေသု အနပေက္ခတ္တသ္သ ကာရဏံ ဒသ္သေန္တော ပရိစ္စတ္တဇီဝိတာနန္တိ အာဟ။ ဘဂဝတော အာစရိယသ္သ ဝာ သကဇီဝိတပရိစ္စာဂေနေဝ ဟိ တေ ကိလမမာနေပိ ကာယေ ဝိနသ္သမာနေပိ ဇီဝိတေ အနပေက္ခာ ဟောန္တီတိ။ သတ္တန္နံ သေက္ခာနန္တိ သိက္ခန္တီတိ သေက္ခာတိ လဒ္ဓနာမာနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာဒီနံ သတ္တန္နံ အရိယပုဂ္ဂလာနံ။ တထာဂတသာဝကာနန္တိ တထာဂတသ္သ သာဝကာနံ။ အဋ္ဌပိ ဟိ အရိယပုဂ္ဂလာ သဝနန္တေ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတတ္တာ ဘဂဝတော ဒေသနံ အနုသိဋ္ဌိံ အဝေစ္စပ္ပသာဒယောဂေန သက္ကစ္စံ သုဏန္တီတိ သာဝကာ။ တေသုပိ အရဟတ္တဖလဋ္ဌေယေဝ ဝိသေသေတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ခီဏာသဝာနန္တိ အာဟ, အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန ပရိက္ခီဏသဗ္ဗာသဝာနန္တိ အတ္ထော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနန္တိ တံ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဧကောဝ အနာစရိယကော စတုသစ္စံ ဗုဇ္ဈိတဝာတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓော။ တာဒိသာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနံ။
Idāni tesaṃ tesu anapekkhattassa kāraṇaṃ dassento pariccattajīvitānanti āha. Bhagavato ācariyassa vā sakajīvitapariccāgeneva hi te kilamamānepi kāye vinassamānepi jīvite anapekkhā hontīti. Sattannaṃ sekkhānanti sikkhantīti sekkhāti laddhanāmānaṃ sotāpattimaggaṭṭhādīnaṃ sattannaṃ ariyapuggalānaṃ. Tathāgatasāvakānanti tathāgatassa sāvakānaṃ. Aṭṭhapi hi ariyapuggalā savanante ariyāya jātiyā jātattā bhagavato desanaṃ anusiṭṭhiṃ aveccappasādayogena sakkaccaṃ suṇantīti sāvakā. Tesupi arahattaphalaṭṭheyeva visesetvā dassento khīṇāsavānanti āha, arahattamaggañāṇena parikkhīṇasabbāsavānanti attho. Paccekabuddhānanti taṃ taṃ kāraṇaṃ paṭicca ekova anācariyako catusaccaṃ bujjhitavāti paccekabuddho. Tādisānaṃ paccekabuddhānaṃ.
တထာဂတာနန္တိ ဧတ္ထ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝာ တထာဂတော – တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော, တထာ ဂတောတိ တထာဂတော, တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော, တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓောတိ တထာဂတော, တထဒသ္သိတာယ တထာဂတော, တထဝာဒိတာယ တထာဂတော, တထာ ကာရိတာယ တထာဂတော, အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။
Tathāgatānanti ettha aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato – tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathavāditāya tathāgato, tathā kāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgato.
ကထံ ဘဂဝာ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥသ္သုက္ကမာပန္နာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ အာဂတာ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေနာဘိနီဟာရေန ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော အာဂတာ, တေနေဝ အမ္ဟာကမ္ပိ ဘဂဝာ အာဂတော။ အထ ဝာ ယထာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော ဒာနသီလနေက္ခမ္မပညာဝီရိယခန္တိသစ္စာဓိဋ္ဌာနမေတ္တုပေက္ခာသင္ခာတာ ဒသ ပာရမိယော, ဒသ ဥပပာရမိယော, ဒသ ပရမတ္ထပာရမိယောတိ သမတိံသ ပာရမိယော ပူရေတ္ဝာ အင္ဂပရိစ္စာဂံ နယနဓနရဇ္ဇပုတ္တဒာရပရိစ္စာဂန္တိ ဣမေ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ, ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယဓမ္မက္ခာနဉာတတ္ထစရိယာဒယော ပူရေတ္ဝာ ဗုဒ္ဓိစရိယာယ ကောဋိံ ပတ္ဝာ အာဂတာ, တထာ အမ္ဟာကမ္ပိ ဘဂဝာ အာဂတော။ ယထာ စ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒေ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ အရိယံ အဋ္ဌင္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတ္ဝာ ဗ္ရူဟေတ္ဝာ အာဂတာ, တထာ အမ္ဟာကမ္ပိ ဘဂဝာ အာဂတောတိ တထာဂတော။
Kathaṃ bhagavā tathā āgatoti tathāgato? Yathā sabbalokahitāya ussukkamāpannā purimakā sammāsambuddhā āgatā. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yenābhinīhārena purimakā bhagavanto āgatā, teneva amhākampi bhagavā āgato. Atha vā yathā purimakā bhagavanto dānasīlanekkhammapaññāvīriyakhantisaccādhiṭṭhānamettupekkhāsaṅkhātā dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo pūretvā aṅgapariccāgaṃ nayanadhanarajjaputtadārapariccāganti ime pañca mahāpariccāge pariccajitvā, pubbayogapubbacariyadhammakkhānañātatthacariyādayo pūretvā buddhicariyāya koṭiṃ patvā āgatā, tathā amhākampi bhagavā āgato. Yathā ca purimakā bhagavanto cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvetvā brūhetvā āgatā, tathā amhākampi bhagavā āgatoti tathāgato.
‘‘ယထေဝ ဒီပင္ကရဗုဒ္ဓအာဒယော၊ သဗ္ဗညုဘာဝံ မုနယော ဣဓာဂတာ။
‘‘Yatheva dīpaṅkarabuddhaādayo, sabbaññubhāvaṃ munayo idhāgatā;
တထာ အယံ သက္ယမုနီပိ အာဂတော၊ တထာဂတော ဝုစ္စတိ တေန စက္ခုမာ’’တိ။
Tathā ayaṃ sakyamunīpi āgato, tathāgato vuccati tena cakkhumā’’ti.
ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သမ္ပတိဇာတာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော ဂတာ။ ကထဉ္စ တေ ဂတာ? တေ ဟိ သမ္ပတိဇာတာ သမေဟိ ပာဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရေနမုခာ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတာ။ ယထာဟ ‘‘သမ္ပတိဇာတော, အာနန္ဒ, ဗောဓိသတ္တော သမေဟိ ပာဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဥတ္တရာဘိမုခော သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂစ္ဆတိ သေတမ္ဟိ ဆတ္တေ အနုဓာရယမာနေ, သဗ္ဗာ စ ဒိသာ အနုဝိလောကေတိ, အာသဘိဉ္စ ဝာစံ ဘာသတိ ‘အဂ္ဂောဟမသ္မိ လောကသ္သ, ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကသ္သ, သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကသ္သ, အယမန္တိမာ ဇာတိ, နတ္ထိ ဒာနိ ပုနဗ္ဘဝော’’’တိ (မ. နိ. ၃.၂၀၇; ဒီ. နိ. ၂.၃၁)။ တဉ္စသ္သ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ အနေကေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ ယဉ္ဟိ သော သမ္ပတိဇာတော သမေဟိ ပာဒေဟိ ပတိဋ္ဌဟိ, ဣဒမသ္သ စတုရိဒ္ဓိပာဒပဋိလာဘသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, ဥတ္တရမုခဘာဝော ပနသ္သ သဗ္ဗလောကုတ္တရဘာဝသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, သတ္တပဒဝီတိဟာရော သတ္တဗောဇ္ဈင္ဂရတနပဋိလာဘသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, ‘‘သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍာ ဝီတိပတန္တိ စာမရာ’’တိ (သု. နိ. ၆၉၃) ဧတ္ထ ဝုတ္တစာမရုက္ခေပော ပန သဗ္ဗတိတ္ထိယနိမ္မထနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, သေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိဝရဝိမလသေတစ္ဆတ္တပဋိလာဘသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, သဗ္ဗာဒိသာနုဝိလောကနံ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏပဋိလာဘသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, အာသဘိဝာစာဘာသနံ ပန အပ္ပဋိဝတ္တိယဝရဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ တထာယံ ဘဂဝာပိ ဂတော။ တဉ္စသ္သ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ တေသံယေဝ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ တေနာဟု ပောရာဏာ –
Kathaṃ tathā gatoti tathāgato? Yathā sampatijātā purimakā bhagavanto gatā. Kathañca te gatā? Te hi sampatijātā samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya uttarenamukhā sattapadavītihārena gatā. Yathāha ‘‘sampatijāto, ānanda, bodhisatto samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhahitvā uttarābhimukho sattapadavītihārena gacchati setamhi chatte anudhārayamāne, sabbā ca disā anuviloketi, āsabhiñca vācaṃ bhāsati ‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa, seṭṭhohamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo’’’ti (ma. ni. 3.207; dī. ni. 2.31). Tañcassa gamanaṃ tathaṃ ahosi avitathaṃ anekesaṃ visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvena. Yañhi so sampatijāto samehi pādehi patiṭṭhahi, idamassa caturiddhipādapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, uttaramukhabhāvo panassa sabbalokuttarabhāvassa pubbanimittaṃ, sattapadavītihāro sattabojjhaṅgaratanapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, ‘‘suvaṇṇadaṇḍā vītipatanti cāmarā’’ti (su. ni. 693) ettha vuttacāmarukkhepo pana sabbatitthiyanimmathanassa pubbanimittaṃ, setacchattadhāraṇaṃ arahattaphalavimuttivaravimalasetacchattapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, sabbādisānuvilokanaṃ sabbaññutānāvaraṇañāṇapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, āsabhivācābhāsanaṃ pana appaṭivattiyavaradhammacakkappavattanassa pubbanimittaṃ. Tathāyaṃ bhagavāpi gato. Tañcassa gamanaṃ tathaṃ ahosi avitathaṃ tesaṃyeva visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvena. Tenāhu porāṇā –
‘‘မုဟုတ္တဇာတောဝ ဂဝံပတီ ယထာ၊ သမေဟိ ပာဒေဟိ ဖုသီ ဝသုန္ဓရံ။
‘‘Muhuttajātova gavaṃpatī yathā, samehi pādehi phusī vasundharaṃ;
သော ဝိက္ကမီ သတ္တ ပဒာနိ ဂောတမော၊ သေတဉ္စ ဆတ္တံ အနုဓာရယုံ မရူ။
So vikkamī satta padāni gotamo, setañca chattaṃ anudhārayuṃ marū.
‘‘ဂန္တ္ဝာန သော သတ္တ ပဒာနိ ဂောတမော၊ ဒိသာ ဝိလောကေသိ သမာ သမန္တတော။
‘‘Gantvāna so satta padāni gotamo, disā vilokesi samā samantato;
အဋ္ဌင္ဂုပေတံ ဂိရမဗ္ဘုဒီရယိ၊ သီဟော ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော’’တိ။
Aṭṭhaṅgupetaṃ giramabbhudīrayi, sīho yathā pabbatamuddhaniṭṭhito’’ti.
ဧဝံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။
Evaṃ tathā gatoti tathāgato.
အထ ဝာ ယထာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော, အယမ္ပိ ဘဂဝာ တထေဝ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ။ပေ.။ ပဌမဇ္ဈာနေန နီဝရဏေ။ပေ.။ အနိစ္စာနုပသ္သနာယ နိစ္စသညံ။ပေ.။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ ပဟာယ ဂတော။ ဧဝမ္ပိ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။
Atha vā yathā purimakā bhagavanto, ayampi bhagavā tatheva nekkhammena kāmacchandaṃ…pe… paṭhamajjhānena nīvaraṇe…pe… aniccānupassanāya niccasaññaṃ…pe… arahattamaggena sabbakilese pahāya gato. Evampi tathā gatoti tathāgato.
ကထံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော? ပထဝီဓာတုယာ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ, အာပောဓာတုယာ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏံ, တေဇောဓာတုယာ ဥဏ္ဟတ္တလက္ခဏံ, ဝာယောဓာတုယာ ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ, အာကာသဓာတုယာ အသမ္ဖုဋ္ဌလက္ခဏံ, ဝိညာဏဓာတုယာ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။
Kathaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato? Pathavīdhātuyā kakkhaḷattalakkhaṇaṃ tathaṃ avitathaṃ, āpodhātuyā paggharaṇalakkhaṇaṃ, tejodhātuyā uṇhattalakkhaṇaṃ, vāyodhātuyā vitthambhanalakkhaṇaṃ, ākāsadhātuyā asamphuṭṭhalakkhaṇaṃ, viññāṇadhātuyā vijānanalakkhaṇaṃ.
ရူပသ္သ ရုပ္ပနလက္ခဏံ, ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ, သညာယ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ, သင္ခာရာနံ အဘိသင္ခရဏလက္ခဏံ, ဝိညာဏသ္သ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။
Rūpassa ruppanalakkhaṇaṃ, vedanāya vedayitalakkhaṇaṃ, saññāya sañjānanalakkhaṇaṃ, saṅkhārānaṃ abhisaṅkharaṇalakkhaṇaṃ, viññāṇassa vijānanalakkhaṇaṃ.
ဝိတက္ကသ္သ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ, ဝိစာရသ္သ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏံ, ပီတိယာ ဖရဏလက္ခဏံ, သုခသ္သ သာတလက္ခဏံ, စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ, ဖသ္သသ္သ ဖုသနလက္ခဏံ။
Vitakkassa abhiniropanalakkhaṇaṃ, vicārassa anumajjanalakkhaṇaṃ, pītiyā pharaṇalakkhaṇaṃ, sukhassa sātalakkhaṇaṃ, cittekaggatāya avikkhepalakkhaṇaṃ, phassassa phusanalakkhaṇaṃ.
သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယသ္သ အဓိမောက္ခလက္ခဏံ, ဝီရိယိန္ဒ္ရိယသ္သ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ, သတိန္ဒ္ရိယသ္သ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ, သမာဓိန္ဒ္ရိယသ္သ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ, ပညိန္ဒ္ရိယသ္သ ပဇာနနလက္ခဏံ။
Saddhindriyassa adhimokkhalakkhaṇaṃ, vīriyindriyassa paggahalakkhaṇaṃ, satindriyassa upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, samādhindriyassa avikkhepalakkhaṇaṃ, paññindriyassa pajānanalakkhaṇaṃ.
သဒ္ဓာဗလသ္သ အသ္သဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယလက္ခဏံ, ဝီရိယဗလသ္သ ကောသဇ္ဇေ, သတိဗလသ္သ မုဋ္ဌသ္သစ္စေ, သမာဓိဗလသ္သ ဥဒ္ဓစ္စေ, ပညာဗလသ္သ အဝိဇ္ဇာယ အကမ္ပိယလက္ခဏံ။
Saddhābalassa assaddhiye akampiyalakkhaṇaṃ, vīriyabalassa kosajje, satibalassa muṭṭhassacce, samādhibalassa uddhacce, paññābalassa avijjāya akampiyalakkhaṇaṃ.
သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ, ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ပဝိစယလက္ခဏံ, ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဖရဏလက္ခဏံ, ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဥပသမလက္ခဏံ, သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ပဋိသင္ခာနလက္ခဏံ။
Satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, dhammavicayasambojjhaṅgassa pavicayalakkhaṇaṃ, vīriyasambojjhaṅgassa paggahalakkhaṇaṃ, pītisambojjhaṅgassa pharaṇalakkhaṇaṃ, passaddhisambojjhaṅgassa upasamalakkhaṇaṃ, samādhisambojjhaṅgassa avikkhepalakkhaṇaṃ, upekkhāsambojjhaṅgassa paṭisaṅkhānalakkhaṇaṃ.
သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒသ္သနလက္ခဏံ, သမ္မာသင္ကပ္ပသ္သ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ, သမ္မာဝာစာယ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏံ, သမ္မာကမ္မန္တသ္သ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ, သမ္မာအာဇီဝသ္သ ဝောဒာနလက္ခဏံ, သမ္မာဝာယာမသ္သ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ, သမ္မာသတိယာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ, သမ္မာသမာဓိသ္သ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။
Sammādiṭṭhiyā dassanalakkhaṇaṃ, sammāsaṅkappassa abhiniropanalakkhaṇaṃ, sammāvācāya pariggahalakkhaṇaṃ, sammākammantassa samuṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammāājīvassa vodānalakkhaṇaṃ, sammāvāyāmassa paggahalakkhaṇaṃ, sammāsatiyā upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammāsamādhissa avikkhepalakkhaṇaṃ.
အဝိဇ္ဇာယ အညာဏလက္ခဏံ, သင္ခာရာနံ စေတနာလက္ခဏံ, ဝိညာဏသ္သ ဝိဇာနနလက္ခဏံ, နာမသ္သ နမနလက္ခဏံ, ရူပသ္သ ရုပ္ပနလက္ခဏံ, သဠာယတနသ္သ အာယတနလက္ခဏံ, ဖသ္သသ္သ ဖုသနလက္ခဏံ, ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ, တဏ္ဟာယ ဟေတုလက္ခဏံ, ဥပာဒာနသ္သ ဂဟဏလက္ခဏံ, ဘဝသ္သ အာယူဟနလက္ခဏံ, ဇာတိယာ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ, ဇရာယ ဇီရဏလက္ခဏံ, မရဏသ္သ စုတိလက္ခဏံ။
Avijjāya aññāṇalakkhaṇaṃ, saṅkhārānaṃ cetanālakkhaṇaṃ, viññāṇassa vijānanalakkhaṇaṃ, nāmassa namanalakkhaṇaṃ, rūpassa ruppanalakkhaṇaṃ, saḷāyatanassa āyatanalakkhaṇaṃ, phassassa phusanalakkhaṇaṃ, vedanāya vedayitalakkhaṇaṃ, taṇhāya hetulakkhaṇaṃ, upādānassa gahaṇalakkhaṇaṃ, bhavassa āyūhanalakkhaṇaṃ, jātiyā nibbattilakkhaṇaṃ, jarāya jīraṇalakkhaṇaṃ, maraṇassa cutilakkhaṇaṃ.
ဓာတူနံ သုညတာလက္ခဏံ, အာယတနာနံ အာယတနလက္ခဏံ, သတိပဋ္ဌာနာနံ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ, သမ္မပ္ပဓာနာနံ ပဒဟနလက္ခဏံ, ဣဒ္ဓိပာဒာနံ ဣဇ္ဈနလက္ခဏံ, ဣန္ဒ္ရိယာနံ အဓိပတိလက္ခဏံ, ဗလာနံ အကမ္ပိယလက္ခဏံ, ဗောဇ္ဈင္ဂာနံ နိယ္ယာနလက္ခဏံ, မဂ္ဂသ္သ ဟေတုလက္ခဏံ။
Dhātūnaṃ suññatālakkhaṇaṃ, āyatanānaṃ āyatanalakkhaṇaṃ, satipaṭṭhānānaṃ upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammappadhānānaṃ padahanalakkhaṇaṃ, iddhipādānaṃ ijjhanalakkhaṇaṃ, indriyānaṃ adhipatilakkhaṇaṃ, balānaṃ akampiyalakkhaṇaṃ, bojjhaṅgānaṃ niyyānalakkhaṇaṃ, maggassa hetulakkhaṇaṃ.
သစ္စာနံ တထလက္ခဏံ, သမထသ္သ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ, ဝိပသ္သနာယ အနုပသ္သနာလက္ခဏံ, သမထဝိပသ္သနာနံ ဧကရသလက္ခဏံ, ယုဂနဒ္ဓာနံ အနတိဝတ္တနလက္ခဏံ။
Saccānaṃ tathalakkhaṇaṃ, samathassa avikkhepalakkhaṇaṃ, vipassanāya anupassanālakkhaṇaṃ, samathavipassanānaṃ ekarasalakkhaṇaṃ, yuganaddhānaṃ anativattanalakkhaṇaṃ.
သီလဝိသုဒ္ဓိယာ သံဝရလက္ခဏံ, စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ, ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ ဒသ္သနလက္ခဏံ။
Sīlavisuddhiyā saṃvaralakkhaṇaṃ, cittavisuddhiyā avikkhepalakkhaṇaṃ, diṭṭhivisuddhiyā dassanalakkhaṇaṃ.
ခယေ ဉာဏသ္သ သမုစ္ဆေဒလက္ခဏံ, အနုပ္ပာဒေ ဉာဏသ္သ ပသ္သဒ္ဓိလက္ခဏံ။
Khaye ñāṇassa samucchedalakkhaṇaṃ, anuppāde ñāṇassa passaddhilakkhaṇaṃ.
ဆန္ဒသ္သ မူလလက္ခဏံ, မနသိကာရသ္သ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ, ဖသ္သသ္သ သမောဓာနလက္ခဏံ, ဝေဒနာယ သမောသရဏလက္ခဏံ, သမာဓိသ္သ ပမုခလက္ခဏံ, သတိယာ အာဓိပတေယ္ယလက္ခဏံ, ပညာယ တတုတ္တရိလက္ခဏံ, ဝိမုတ္တိယာ သာရလက္ခဏံ, အမတောဂဓသ္သ နိဗ္ဗာနသ္သ ပရိယောသာနလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ။ ဧတံ တထလက္ခဏံ ဉာဏဂတိယာ အာဂတော အဝိရဇ္ဈိတ္ဝာ ပတ္တော အနုပ္ပတ္တောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော။
Chandassa mūlalakkhaṇaṃ, manasikārassa samuṭṭhānalakkhaṇaṃ, phassassa samodhānalakkhaṇaṃ, vedanāya samosaraṇalakkhaṇaṃ, samādhissa pamukhalakkhaṇaṃ, satiyā ādhipateyyalakkhaṇaṃ, paññāya tatuttarilakkhaṇaṃ, vimuttiyā sāralakkhaṇaṃ, amatogadhassa nibbānassa pariyosānalakkhaṇaṃ tathaṃ avitathaṃ. Etaṃ tathalakkhaṇaṃ ñāṇagatiyā āgato avirajjhitvā patto anuppattoti tathāgato. Evaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato.
ကထံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓောတိ တထာဂတော? တထဓမ္မာ နာမ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ, ဘိက္ခဝေ, တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ. နိ. ၅.၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ တာနိ စ ဘဂဝာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓောတိ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ အဘိသမ္ဗောဓတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒော။
Kathaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato? Tathadhammā nāma cattāri ariyasaccāni. Yathāha – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? ‘Idaṃ dukkha’nti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro. Tāni ca bhagavā abhisambuddhoti tathānaṃ abhisambuddhattā tathāgatoti vuccati. Abhisambodhattho hi ettha gatasaddo.
အပိစ ဇရာမရဏသ္သ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒာဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ပေ.။ သင္ခာရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒာဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တထာ အဝိဇ္ဇာယ သင္ခာရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ပေ.။ ဇာတိယာ ဇရာမရဏသ္သ ပစ္စယဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော။ တသ္မာပိ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတော။ ဧဝံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓောတိ တထာဂတော။
Apica jarāmaraṇassa jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho tatho avitatho anaññatho…pe… saṅkhārānaṃ avijjāpaccayasambhūtasamudāgataṭṭho tatho avitatho anaññatho. Tathā avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭho tatho avitatho anaññatho…pe… jātiyā jarāmaraṇassa paccayaṭṭho tatho avitatho anaññatho. Taṃ sabbaṃ bhagavā abhisambuddho. Tasmāpi tathānaṃ abhisambuddhattā tathāgato. Evaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato.
ကထံ တထဒသ္သိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝာ ယံ သဒေဝကေ လောကေ။ပေ.။ သဒေဝမနုသ္သာယ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ စက္ခုဒ္ဝာရေ အာပာထံ အာဂစ္ဆန္တံ ရူပာရမ္မဏံ နာမ အတ္ထိ, တံ သဗ္ဗာကာရေန ဇာနာတိ ပသ္သတိ။ ဧဝံ ဇာနတာ ပသ္သတာ စ တေန တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိဝသေန ဝာ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု လဗ္ဘမာနကပဒဝသေန ဝာ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ရူပာယတနံ? ယံ ရူပံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပာဒာယ ဝဏ္ဏနိဘာ သနိဒသ္သနံ သပ္ပဋိဃံ နီလံ ပီတက’’န္တိအာဒိနာ (ဓ. သ. ၆၁၆) နယေန အနေကေဟိ နာမေဟိ တေရသဟိ ဝာရေဟိ ဒ္ဝိပညာသာယ နယေဟိ ဝိဘဇ္ဇမာနံ တထမေဝ ဟောတိ, ဝိတထံ နတ္ထိ ။ ဧသ နယော သောတဒ္ဝာရာဒီသုပိ အာပာထမာဂစ္ဆန္တေသု သဒ္ဒာဒီသု။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ။ပေ.။ သဒေဝမနုသ္သာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ, တမဟံ ဇာနာမိ, တမဟံ အဗ္ဘညာသိံ, တံ တထာဂတသ္သ ဝိဒိတံ, တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ (အ. နိ. ၄.၂၄)။ ဧဝံ တထဒသ္သိတာယ တထာဂတော။ တတ္ထ တထဒသ္သီအတ္ထေ တထာဂတောတိ ပဒသမ္ဘဝော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Kathaṃ tathadassitāya tathāgato? Bhagavā yaṃ sadevake loke…pe… sadevamanussāya aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchantaṃ rūpārammaṇaṃ nāma atthi, taṃ sabbākārena jānāti passati. Evaṃ jānatā passatā ca tena taṃ iṭṭhāniṭṭhādivasena vā diṭṭhasutamutaviññātesu labbhamānakapadavasena vā ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ? Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’ntiādinā (dha. sa. 616) nayena anekehi nāmehi terasahi vārehi dvipaññāsāya nayehi vibhajjamānaṃ tathameva hoti, vitathaṃ natthi . Esa nayo sotadvārādīsupi āpāthamāgacchantesu saddādīsu. Vuttampi cetaṃ bhagavatā ‘‘yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi, tamahaṃ abbhaññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti (a. ni. 4.24). Evaṃ tathadassitāya tathāgato. Tattha tathadassīatthe tathāgatoti padasambhavo veditabbo.
ကထံ တထဝာဒိတာယ တထာဂတော? ယံ ရတ္တိံ ဘဂဝာ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင္ကေ နိသိန္နော စတုန္နံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတ္ဝာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော, ယဉ္စ ရတ္တိံ ယမကသာလာနမန္တရေ အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ, ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝသ္သပရိမာဏေ ကာလေ ပဌမဗောဓိယာပိ မဇ္ဈိမဗောဓိယာပိ ပစ္ဆိမဗောဓိယာပိ ယံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ သုတ္တံ ဂေယ္ယံ။ပေ.။ ဝေဒလ္လံ, တံ သဗ္ဗံ အတ္ထတော စ ဗ္ယဉ္ဇနတော စ အနဝဇ္ဇံ အနုပဝဇ္ဇံ အနူနမနဓိကံ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏံ ရာဂမဒနိမ္မဒနံ ဒောသမောဟမဒနိမ္မဒနံ, နတ္ထိ တတ္ထ ဝာလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပက္ခလိတံ, သဗ္ဗံ တံ ဧကမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတံ ဝိယ, ဧကနာဠိကာယ မိတံ ဝိယ, ဧကတုလာယ တုလိတံ ဝိယ, စ တထမေဝ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘ယဉ္စ, စုန္ဒ, ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ, ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ, သဗ္ဗံ တံ တထမေဝ ဟောတိ, နော အညထာ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၁၈၈)။ ဂဒအတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒော။ ဧဝံ တထဝာဒိတာယ တထာဂတော။
Kathaṃ tathavāditāya tathāgato? Yaṃ rattiṃ bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno catunnaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, yañca rattiṃ yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi, etthantare pañcacattālīsavassaparimāṇe kāle paṭhamabodhiyāpi majjhimabodhiyāpi pacchimabodhiyāpi yaṃ bhagavatā bhāsitaṃ suttaṃ geyyaṃ…pe… vedallaṃ, taṃ sabbaṃ atthato ca byañjanato ca anavajjaṃ anupavajjaṃ anūnamanadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ dosamohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi pakkhalitaṃ, sabbaṃ taṃ ekamuddikāya lañchitaṃ viya, ekanāḷikāya mitaṃ viya, ekatulāya tulitaṃ viya, ca tathameva hoti. Yathāha ‘‘yañca, cunda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, yaṃ etasmiṃ antare bhāsati lapati niddisati, sabbaṃ taṃ tathameva hoti, no aññathā. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (dī. ni. 3.188). Gadaattho hi ettha gatasaddo. Evaṃ tathavāditāya tathāgato.
အပိစ အာဂဒနံ အာဂဒော, ဝစနန္တိ အတ္ထော။ တထော အဝိပရီတော အာဂဒော အသ္သာတိ ဒကာရသ္သ တကာရံ ကတ္ဝာ တထာဂတောတိ ဧဝမေတသ္မိံ အတ္ထေ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Apica āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tatho aviparīto āgado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti evametasmiṃ atthe padasiddhi veditabbā.
ကထံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝတော ဟိ ဝာစာယ ကာယော အနုလောမေတိ, ကာယသ္သာပိ ဝာစာ, တသ္မာ ယထာဝာဒီ တထာကာရီ ယထာကာရီ တထာဝာဒီ စ ဟောတိ။ ဧဝံဘူတသ္သ စသ္သ ယထာ ဝာစာ, ကာယောပိ တထာ ဂတော ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ကာယော, ဝာစာပိ တထာ ဂတာ ပဝတ္တာတိ တထာဂတော။ တေနေဝာဟ – ‘‘ယထာဝာဒီ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော တထာကာရီ, ယထာကာရီ တထာဝာဒီ။ ဣတိ ယထာဝာဒီ တထာကာရီ, ယထာကာရီ တထာဝာဒီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဧဝံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။
Kathaṃ tathākāritāya tathāgato? Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassāpi vācā, tasmā yathāvādī tathākārī yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa cassa yathā vācā, kāyopi tathā gato pavattoti attho. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti tathāgato. Tenevāha – ‘‘yathāvādī, bhikkhave, tathāgato tathākārī, yathākārī tathāvādī. Iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti. Evaṃ tathākāritāya tathāgato.
ကထံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော? ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပရိယန္တံ ကတ္ဝာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနေန, န တသ္သ တုလာ ဝာ ပမာဏံ ဝာ အတ္ထိ, အတုလော အပ္ပမေယ္ယော အနုတ္တရော ရာဇာဓိရာဇာ ဒေဝာနံ အတိဒေဝော သက္ကာနံ အတိသက္ကော ဗ္ရဟ္မာနံ အတိဗ္ရဟ္မာ။ တေနာဟ – ‘‘သဒေဝကေ, ဘိက္ခဝေ, လောကေ။ပေ.။ သဒေဝမနုသ္သာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထု ဒသော ဝသဝတ္တီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ. နိ. ၄.၂၃)။
Kathaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato? Upari bhavaggaṃ heṭṭhā avīciṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu sabbasatte abhibhavati sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi, atulo appameyyo anuttaro rājādhirājā devānaṃ atidevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā. Tenāha – ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… sadevamanussāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthu daso vasavattī. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23).
တတ္ထေဝံ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – အဂဒော ဝိယ အဂဒော။ ကော ပနေသ? ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုသ္သယော စ။ တေန ဟေသ မဟာနုဘာဝော ဘိသက္ကော ဒိဗ္ဗာဂဒေန သပ္ပေ ဝိယ သဗ္ဗပရပ္ပဝာဒိနော သဒေဝကဉ္စ လောကံ အဘိဘဝတိ။ ဣတိ သဗ္ဗလောကာဘိဘဝနေ တထော အဝိပရီတော ဒေသနာဝိလာသမယော စေဝ ပုညမယော စ အဂဒော အသ္သာတိ ဒကာရသ္သ တကာရံ ကတ္ဝာ တထာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။
Tatthevaṃ padasiddhi veditabbā – agado viya agado. Ko panesa? Desanāvilāso ceva puññussayo ca. Tena hesa mahānubhāvo bhisakko dibbāgadena sappe viya sabbaparappavādino sadevakañca lokaṃ abhibhavati. Iti sabbalokābhibhavane tatho aviparīto desanāvilāsamayo ceva puññamayo ca agado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti veditabbo. Evaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato.
အပိစ တထာယ ဂတောတိပိ တထာဂတော, တထံ ဂတောတိပိ တထာဂတောတိ။ ဂတောတိ အဝဂတော အတီတော ပတ္တော ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော ။ တတ္ထ သကလံ လောကံ တီရဏပရိညာယ တထာယ ဂတော အဝဂတောတိ တထာဂတော, လောကသမုဒယံ ပဟာနပရိညာယ တထာယ ဂတော အတီတောတိ တထာဂတော, လောကနိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာယ တထာယ ဂတော ပတ္တောတိ တထာဂတော, လောကနိရောဓဂာမိနိပဋိပဒံ တထံ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတော။ တေန ယံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ – ‘‘လောကော, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော, လောကသ္မာ တထာဂတော ဝိသံယုတ္တော။ လောကသမုဒယော, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော, လောကသမုဒယော တထာဂတသ္သ ပဟီနော။ လောကနိရောဓော, ဘိက္ခဝေ , တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော လောကနိရောဓော တထာဂတသ္သ သစ္ဆိကတော။ လောကနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ, လောကနိရောဓဂာမိနီပဋိပဒာ တထာဂတသ္သ ဘာဝိတာ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ။ပေ.။ အနုဝိစရိတံ မနသာ, သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ. နိ. ၄.၂၃)။ တသ္သ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စ တထာဂတသ္သ တထာဂတဘာဝဒီပနေ မုခမတ္တမေဝ။ သဗ္ဗာကာရေန ပန တထာဂတောဝ တထာဂတသ္သ တထာဂတဘာဝံ ဝဏ္ဏေယ္ယ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓာ တထာဂတဂုဏေနာပိ သမသမာ, တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဝသေန တထာဂတာနန္တိ အာဟ။
Apica tathāya gatotipi tathāgato, tathaṃ gatotipi tathāgatoti. Gatoti avagato atīto patto paṭipannoti attho . Tattha sakalaṃ lokaṃ tīraṇapariññāya tathāya gato avagatoti tathāgato, lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato, lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato, lokanirodhagāminipaṭipadaṃ tathaṃ gato paṭipannoti tathāgato. Tena yaṃ vuttaṃ bhagavatā – ‘‘loko, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasmā tathāgato visaṃyutto. Lokasamudayo, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasamudayo tathāgatassa pahīno. Lokanirodho, bhikkhave , tathāgatena abhisambuddho lokanirodho tathāgatassa sacchikato. Lokanirodhagāminī paṭipadā, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddhā, lokanirodhagāminīpaṭipadā tathāgatassa bhāvitā. Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… anuvicaritaṃ manasā, sabbaṃ taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23). Tassa evampi attho veditabbo. Idampi ca tathāgatassa tathāgatabhāvadīpane mukhamattameva. Sabbākārena pana tathāgatova tathāgatassa tathāgatabhāvaṃ vaṇṇeyya. Yasmā pana sabbabuddhā tathāgataguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena tathāgatānanti āha.
အရဟန္တာနန္တိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ, အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ, ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ, ပာပကရဏေ ရဟာဘာဝာ တထာဂတော အရဟံ။ အာရကာ ဟိ သော သဗ္ဗကိလေသေဟိ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတော မဂ္ဂေန သဝာသနာနံ ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာတိ အရဟံ။
Arahantānanti kilesehi ārakattā, arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvā tathāgato arahaṃ. Ārakā hi so sabbakilesehi suvidūravidūre ṭhito maggena savāsanānaṃ kilesānaṃ pahīnattāti arahaṃ.
သော တတော အာရကာ နာမ၊ ယသ္သ ယေနာသမင္ဂိတာ။
So tato ārakā nāma, yassa yenāsamaṅgitā;
အသမင္ဂီ စ ဒောသေဟိ၊ နာထော တေနာရဟံ မတော။
Asamaṅgī ca dosehi, nātho tenārahaṃ mato.
တေ စာနေန ကိလေသာရယော မဂ္ဂေန ဟတာတိ အရီနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။
Te cānena kilesārayo maggena hatāti arīnaṃ hatattāpi arahaṃ.
ယသ္မာ ရာဂာဒိသင္ခာတာ၊ သဗ္ဗေပိ အရယော ဟတာ။
Yasmā rāgādisaṅkhātā, sabbepi arayo hatā;
ပညာသတ္ထေန နာထေန၊ တသ္မာပိ အရဟံ မတော။
Paññāsatthena nāthena, tasmāpi arahaṃ mato.
ယဉ္စေတံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏ္ဟာမယနာဘိပုညာဒိအဘိသင္ခာရာနံ ဇရာမရဏနေမိ အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ တိဘဝရထေ သမာယောဇိတံ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ သံသာရစက္ကံ, တသ္သာနေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီရိယပာဒေဟိ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သဒ္ဓာဟတ္ထေန ကမ္မက္ခယကရံ ဉာဏဖရသုံ ဂဟေတ္ဝာ သဗ္ဗေ အရာ ဟတာတိ အရာနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။
Yañcetaṃ avijjābhavataṇhāmayanābhipuññādiabhisaṅkhārānaṃ jarāmaraṇanemi āsavasamudayamayena akkhena vijjhitvā tibhavarathe samāyojitaṃ anādikālappavattaṃ saṃsāracakkaṃ, tassānena bodhimaṇḍe vīriyapādehi sīlapathaviyaṃ patiṭṭhāya saddhāhatthena kammakkhayakaraṃ ñāṇapharasuṃ gahetvā sabbe arā hatāti arānaṃ hatattāpi arahaṃ.
အရာ သံသာရစက္ကသ္သ၊ ဟတာ ဉာဏာသိနာ ယတော။
Arā saṃsāracakkassa, hatā ñāṇāsinā yato;
လောကနာထေန တေနေသ၊ အရဟန္တိ ပဝုစ္စတိ။
Lokanāthena tenesa, arahanti pavuccati.
အဂ္ဂဒက္ခိဏေယ္ယတ္တာ စ စီဝရာဒိပစ္စယေ အရဟတိ ပူဇာဝိသေသဉ္စ။ တေနေဝ စ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ ယေ ကေစိ မဟေသက္ခာ ဒေဝမနုသ္သာ, န တေ အညတ္ထ ပူဇံ ကရောန္တိ။ တထာ ဟိ ဗ္ရဟ္မာ သဟမ္ပတိ သိနေရုမတ္တေန ရတနဒာမေန တထာဂတံ ပူဇေသိ, ယထာဗလဉ္စ အညေ ဒေဝာ မနုသ္သာ စ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇာဒယော။ ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ စ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ အသောကမဟာရာဇာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိ ဝိဟာရသဟသ္သာနိ ပတိဋ္ဌာပေသိ, ကော ပန ဝာဒော အညေသံ ပူဇာဝိသေသာနန္တိ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာပိ အရဟံ။
Aggadakkhiṇeyyattā ca cīvarādipaccaye arahati pūjāvisesañca. Teneva ca uppanne tathāgate ye keci mahesakkhā devamanussā, na te aññattha pūjaṃ karonti. Tathā hi brahmā sahampati sinerumattena ratanadāmena tathāgataṃ pūjesi, yathābalañca aññe devā manussā ca bimbisārakosalarājādayo. Parinibbutampi ca bhagavantaṃ uddissa channavutikoṭidhanaṃ vissajjetvā asokamahārājā sakalajambudīpe caturāsīti vihārasahassāni patiṭṭhāpesi, ko pana vādo aññesaṃ pūjāvisesānanti paccayādīnaṃ arahattāpi arahaṃ.
ပူဇာဝိသေသံ သဟ ပစ္စယေဟိ၊ ယသ္မာ အယံ အရဟတိ လောကနာထော။
Pūjāvisesaṃ saha paccayehi, yasmā ayaṃ arahati lokanātho;
အတ္ထာနုရူပံ အရဟန္တိ လောကေ၊ တသ္မာ ဇိနော အရဟတိ နာမမေတံ။
Atthānurūpaṃ arahanti loke, tasmā jino arahati nāmametaṃ.
ယထာ စ လောကေ ယေ ကေစိ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဗာလာ အသိလောကဘယေန ရဟော ပာပံ ကရောန္တိ, ဧဝမေသ န ကဒာစိ ကရောတီတိ ပာပကရဏေ ရဟာဘာဝတောပိ အရဟံ။
Yathā ca loke ye keci paṇḍitamānino bālā asilokabhayena raho pāpaṃ karonti, evamesa na kadāci karotīti pāpakaraṇe rahābhāvatopi arahaṃ.
ယသ္မာ နတ္ထိ ရဟော နာမ၊ ပာပကမ္မေသု တာဒိနော။
Yasmā natthi raho nāma, pāpakammesu tādino;
ရဟာဘာဝေန တေနေသ၊ အရဟံ ဣတိ ဝိသ္သုတော။
Rahābhāvena tenesa, arahaṃ iti vissuto.
ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ –
Evaṃ sabbathāpi –
အာရကတ္တာ ဟတတ္တာ စ၊ ကိလေသာရီန သော မုနိ။
Ārakattā hatattā ca, kilesārīna so muni;
ဟတသံသာရစက္ကာရော၊ ပစ္စယာဒီန စာရဟော။
Hatasaṃsāracakkāro, paccayādīna cāraho;
န ရဟော ကရောတိ ပာပာနိ၊ အရဟံ တေန ဝုစ္စတီတိ။
Na raho karoti pāpāni, arahaṃ tena vuccatīti.
ယသ္မာ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓာ အရဟတ္တဂုဏေနာပိ သမသမာ, တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဝသေန ‘‘အရဟန္တာန’’န္တိ အာဟ။
Yasmā pana sabbabuddhā arahattaguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena ‘‘arahantāna’’nti āha.
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာနန္တိ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သမ္ဗုဒ္ဓော, အဘိညေယ္ယေ ဓမ္မေ အဘိညေယ္ယတော ဗုဒ္ဓော, ပရိညေယ္ယေ ဓမ္မေ ပရိညေယ္ယတော, ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗတော, သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတော, ဘာဝေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘာဝေတဗ္ဗတော။ တေနေဝာဟ –
Sammāsambuddhānanti sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddho. Tathā hesa sabbadhamme sammā sambuddho, abhiññeyye dhamme abhiññeyyato buddho, pariññeyye dhamme pariññeyyato, pahātabbe dhamme pahātabbato, sacchikātabbe dhamme sacchikātabbato, bhāvetabbe dhamme bhāvetabbato. Tenevāha –
‘‘အဘိညေယ္ယံ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ။
‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;
ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓောသ္မိ ဗ္ရာဟ္မဏာ’’တိ။ (မ. နိ. ၂.၃၉၉; သု. နိ. ၅၆၃)။
Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇā’’ti. (ma. ni. 2.399; su. ni. 563);
အထ ဝာ စက္ခု ဒုက္ခသစ္စံ, တသ္သ မူလကာရဏဘာဝေန သမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏ္ဟာ သမုဒယသစ္စံ, ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ, နိရောဓပ္ပဇာနနာ ပဋိပဒာ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓာရေနာပိ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓော။ ဧသ နယော သောတဃာနဇိဝ္ဟာကာယမနေသု။ ဧတေနေဝ နယေန ရူပာဒီနိ ဆ အာယတနာနိ, စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဆ ဝိညာဏကာယာ, စက္ခုသမ္ဖသ္သာဒယော ဆ ဖသ္သာ, စက္ခုသမ္ဖသ္သဇာဒယော ဆ ဝေဒနာ, ရူပသညာဒယော ဆ သညာ, ရူပသဉ္စေတနာဒယော ဆ စေတနာ, ရူပတဏ္ဟာဒယော ဆ တဏ္ဟာကာယာ, ရူပဝိတက္ကာဒယော ဆ ဝိတက္ကာ, ရူပဝိစာရာဒယော ဆ ဝိစာရာ, ရူပက္ခန္ဓာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ, ဒသ ကသိဏာနိ, ဒသ အနုသ္သတိယော, ဥဒ္ဓုမာတကသညာဒိဝသေန ဒသ သညာ, ကေသာဒယော ဒ္ဝတ္တိံသာကာရာ, ဒ္ဝာဒသာယတနာနိ, အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော, ကာမဘဝာဒယော နဝ ဘဝာ, ပဌမာဒီနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ, မေတ္တာဘာဝနာဒယော စတသ္သော အပ္ပမညာ, စတသ္သော အရူပသမာပတ္တိယော, ပဋိလောမတော ဇရာမရဏာဒီနိ, အနုလောမတော အဝိဇ္ဇာဒီနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင္ဂာနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ရာယံ ဧကပဒယောဇနာ – ဇရာမရဏံ ဒုက္ခသစ္စံ, ဇာတိ သမုဒယသစ္စံ, ဥဘိန္နံ နိသ္သရဏံ နိရောဓသစ္စံ, နိရောဓပ္ပဇာနနာ ပဋိပဒာ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓာရေန သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓော အနုဗုဒ္ဓော ပဋိဝိဒ္ဓော။ ယံ ဝာ ပန ကိဉ္စိ အတ္ထိ နေယ္ယံ နာမ, သဗ္ဗသ္သ သမ္မာ သမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ ဝိမောက္ခန္တိကဉာဏဝသေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ တသ္သ ပန ဝိဘာဂော ဥပရိ အာဝိ ဘဝိသ္သတီတိ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏေနာပိ သမသမာ, တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဝသေန ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာန’’န္တိ အာဟ။
Atha vā cakkhu dukkhasaccaṃ, tassa mūlakāraṇabhāvena samuṭṭhāpikā purimataṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhappajānanā paṭipadā maggasaccanti evaṃ ekekapaduddhārenāpi sabbadhamme sammā sāmañca buddho. Esa nayo sotaghānajivhākāyamanesu. Eteneva nayena rūpādīni cha āyatanāni, cakkhuviññāṇādayo cha viññāṇakāyā, cakkhusamphassādayo cha phassā, cakkhusamphassajādayo cha vedanā, rūpasaññādayo cha saññā, rūpasañcetanādayo cha cetanā, rūpataṇhādayo cha taṇhākāyā, rūpavitakkādayo cha vitakkā, rūpavicārādayo cha vicārā, rūpakkhandhādayo pañcakkhandhā, dasa kasiṇāni, dasa anussatiyo, uddhumātakasaññādivasena dasa saññā, kesādayo dvattiṃsākārā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, kāmabhavādayo nava bhavā, paṭhamādīni cattāri jhānāni, mettābhāvanādayo catasso appamaññā, catasso arūpasamāpattiyo, paṭilomato jarāmaraṇādīni, anulomato avijjādīni paṭiccasamuppādaṅgāni ca yojetabbāni. Tatrāyaṃ ekapadayojanā – jarāmaraṇaṃ dukkhasaccaṃ, jāti samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhappajānanā paṭipadā maggasaccanti evaṃ ekekapaduddhārena sabbadhamme sammā sāmañca buddho anubuddho paṭividdho. Yaṃ vā pana kiñci atthi neyyaṃ nāma, sabbassa sammā sambuddhattā vimokkhantikañāṇavasena sammāsambuddho. Tassa pana vibhāgo upari āvi bhavissatīti. Yasmā pana sabbabuddhā sammāsambuddhaguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena ‘‘sammāsambuddhāna’’nti āha.
၃၈. ဣဒာနိ ပရိယန္တပာရိသုဒ္ဓိအပရိယန္တပာရိသုဒ္ဓိသီလဒ္ဝယေ ဧကေကမေဝ သီလံ ပဉ္စဓာ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ အတ္ထိ သီလံ ပရိယန္တံ, အတ္ထိ သီလံ အပရိယန္တန္တိအာဒိမာဟ။ ဣတရေသု ပန တီသု သီလေသု တထာဝိဓော ဘေဒော နတ္ထီတိ။ တတ္ထ လာဘပရိယန္တန္တိ လာဘေန ပရိယန္တော ဘေဒော ဧတသ္သာတိ လာဘပရိယန္တံ။ ဧဝံ သေသာနိပိ။ ယသောတိ ပနေတ္ထ ပရိဝာရော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ ဧကစ္စောတိ ဧကော။ လာဘဟေတူတိ လာဘောယေဝ ဟေတု လာဘဟေတု, တသ္မာ လာဘဟေတုတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟေတ္ဝတ္ထေ နိသ္သက္ကဝစနံ။ ‘‘လာဘပစ္စယာ လာဘကာရဏာ’’တိ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ။ ဟေတုမေဝ ဟိ ပဋိစ္စ ဧတံ ဖလမေတီတိ ပစ္စယောတိ စ, ဖလုပ္ပတ္တိံ ကာရယတီတိ ကာရဏန္တိ စ ဝုစ္စတိ။
38. Idāni pariyantapārisuddhiapariyantapārisuddhisīladvaye ekekameva sīlaṃ pañcadhā bhinditvā dassetuṃ atthi sīlaṃ pariyantaṃ, atthi sīlaṃ apariyantantiādimāha. Itaresu pana tīsu sīlesu tathāvidho bhedo natthīti. Tattha lābhapariyantanti lābhena pariyanto bhedo etassāti lābhapariyantaṃ. Evaṃ sesānipi. Yasoti panettha parivāro. Idhāti imasmiṃ loke. Ekaccoti eko. Lābhahetūti lābhoyeva hetu lābhahetu, tasmā lābhahetutoti vuttaṃ hoti. Hetvatthe nissakkavacanaṃ. ‘‘Lābhapaccayā lābhakāraṇā’’ti tasseva vevacanaṃ. Hetumeva hi paṭicca etaṃ phalametīti paccayoti ca, phaluppattiṃ kārayatīti kāraṇanti ca vuccati.
ယထာသမာဒိန္နန္တိ ယံ ယံ သမာဒိန္နံ ဂဟိတံ။ ဝီတိက္ကမတီတိ အဇ္ဈာစရတိ။ ဧဝရူပာနီတိ ဧဝံသဘာဝာနိ, ဝုတ္တပ္ပကာရာနီတိ အဓိပ္ပာယော။ သီလာနီတိ ဂဟဋ္ဌသီလာနိ ဝာ ဟောန္တု ပဗ္ဗဇိတသီလာနိ ဝာ, ယေသံ အာဒိမ္ဟိ ဝာ အန္တေ ဝာ ဧကံ ဘိန္နံ, တာနိ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယ ခဏ္ဍာနိ။ ယေသံ ဝေမဇ္ဈေ ဧကံ ဘိန္နံ, တာနိ မဇ္ဈေ ဝိနိဝိဒ္ဓသာဋကော ဝိယ ဆိဒ္ဒာနိ။ ယေသံ ပဋိပာဋိယာ ဒ္ဝေ ဝာ တီဏိ ဝာ ဘိန္နာနိ, တာနိ ပိဋ္ဌိယာ ဝာ ကုစ္ဆိယာ ဝာ ဥဋ္ဌိတေန ဒီဃဝဋ္ဋာဒိသဏ္ဌာနေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ကာဠရတ္တာဒီနံ အညတရသရီရဝဏ္ဏာ ဂာဝီ ဝိယ သဗလာနိ။ ယေသံ အန္တရန္တရာ ဧကေကာနိ ဘိန္နာနိ, တာနိ အန္တရန္တရာ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏဗိန္ဒုဝိစိတ္ရာ ဂာဝီ ဝိယ ကမ္မာသာနိ။ အဝိသေသေန ဝာ သဗ္ဗာနိပိ သတ္တဝိဓေန မေထုနသံယောဂေန ကောဓူပနာဟာဒီဟိ စ ပာပဓမ္မေဟိ ဥပဟတတ္တာ ခဏ္ဍာနိ ဆိဒ္ဒာနိ သဗလာနိ ကမ္မာသာနီတိ။ တာနိယေဝ တဏ္ဟာဒာသဗ္ယတော မောစေတ္ဝာ ဘုဇိသ္သဘာဝာကရဏေန န ဘုဇိသ္သာနိ။ ဗုဒ္ဓာဒီဟိ ဝိညူဟိ န ပသတ္ထတ္တာ န ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ။ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌီဟိ ပရာမဋ္ဌတ္တာ, ကေနစိ ဝာ ‘‘အယံ တေ သီလေသု ဒောသော’’တိ ပရာမဋ္ဌုံ သက္ကုဏေယ္ယတာယ ပရာမဋ္ဌာနိ။ ဥပစာရသမာဓိံ အပ္ပနာသမာဓိံ ဝာ, အထ ဝာ မဂ္ဂသမာဓိံ ဖလသမာဓိံ ဝာ န သံဝတ္တယန္တီတိ အသမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။ န သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီတိပိ ပာဌော။
Yathāsamādinnanti yaṃ yaṃ samādinnaṃ gahitaṃ. Vītikkamatīti ajjhācarati. Evarūpānīti evaṃsabhāvāni, vuttappakārānīti adhippāyo. Sīlānīti gahaṭṭhasīlāni vā hontu pabbajitasīlāni vā, yesaṃ ādimhi vā ante vā ekaṃ bhinnaṃ, tāni pariyante chinnasāṭako viya khaṇḍāni. Yesaṃ vemajjhe ekaṃ bhinnaṃ, tāni majjhe vinividdhasāṭako viya chiddāni. Yesaṃ paṭipāṭiyā dve vā tīṇi vā bhinnāni, tāni piṭṭhiyā vā kucchiyā vā uṭṭhitena dīghavaṭṭādisaṇṭhānena visabhāgavaṇṇena kāḷarattādīnaṃ aññatarasarīravaṇṇā gāvī viya sabalāni. Yesaṃ antarantarā ekekāni bhinnāni, tāni antarantarā visabhāgavaṇṇabinduvicitrā gāvī viya kammāsāni. Avisesena vā sabbānipi sattavidhena methunasaṃyogena kodhūpanāhādīhi ca pāpadhammehi upahatattā khaṇḍāni chiddāni sabalāni kammāsānīti. Tāniyeva taṇhādāsabyato mocetvā bhujissabhāvākaraṇena na bhujissāni. Buddhādīhi viññūhi na pasatthattā na viññuppasatthāni. Taṇhādiṭṭhīhi parāmaṭṭhattā, kenaci vā ‘‘ayaṃ te sīlesu doso’’ti parāmaṭṭhuṃ sakkuṇeyyatāya parāmaṭṭhāni. Upacārasamādhiṃ appanāsamādhiṃ vā, atha vā maggasamādhiṃ phalasamādhiṃ vā na saṃvattayantīti asamādhisaṃvattanikāni. Na samādhisaṃvattanikānītipi pāṭho.
ကေစိ ပန ‘‘ခဏ္ဍာနီတိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အပ္ပတိဋ္ဌာဘူတတ္တာ, ဆိဒ္ဒာနီတိပိ ဧဝံ။ သဗလာနီတိ ဝိဝဏ္ဏကရဏတ္တာ, ကမ္မာသာနီတိပိ ဧဝံ။ န ဘုဇိသ္သာနီတိ တဏ္ဟာဒာသဗ္ယံ ဂတတ္တာ။ န ဝိညုပ္ပသတ္ထာနီတိ ကုသလေဟိ ဂရဟိတတ္တာ။ ပရာမဋ္ဌာနီတိ တဏ္ဟာယ ဂဟိတတ္တာ။ အသမာဓိသံဝတ္တနိကာနီတိ ဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုဘူတတ္တာ’’တိ ဧဝမတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ။
Keci pana ‘‘khaṇḍānīti kusalānaṃ dhammānaṃ appatiṭṭhābhūtattā, chiddānītipi evaṃ. Sabalānīti vivaṇṇakaraṇattā, kammāsānītipi evaṃ. Na bhujissānīti taṇhādāsabyaṃ gatattā. Na viññuppasatthānīti kusalehi garahitattā. Parāmaṭṭhānīti taṇhāya gahitattā. Asamādhisaṃvattanikānīti vippaṭisāravatthubhūtattā’’ti evamatthaṃ vaṇṇayanti.
န အဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုကာနီတိ ဝိပ္ပဋိသာရာဝဟတ္တာ အဝိပ္ပဋိသာရသ္သ ပတိဋ္ဌာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ န ပာမောဇ္ဇဝတ္ထုကာနီတိ အဝိပ္ပဋိသာရဇာယ ဒုဗ္ဗလပီတိယာ န ဝတ္ထုဘူတာနိ တသ္သာ အနာဝဟတ္တာ ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ န ပီတိဝတ္ထုကာနီတိ ဒုဗ္ဗလပီတိဇာယ ဗလဝပီတိယာ န ဝတ္ထုဘူတာနိ။ န ပသ္သဒ္ဓိဝတ္ထုကာနီတိ ဗလဝပီတိဇာယ ကာယစိတ္တပသ္သဒ္ဓိယာ န ဝတ္ထုဘူတာနိ။ န သုခဝတ္ထုကာနီတိ ပသ္သဒ္ဓိဇသ္သ ကာယိကစေတသိကသုခသ္သ န ဝတ္ထုဘူတာနိ။ န သမာဓိဝတ္ထုကာနီတိ သုခဇသ္သ သမာဓိသ္သ န ဝတ္ထုဘူတာနိ။ န ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနဝတ္ထုကာနီတိ သမာဓိပဒဋ္ဌာနသ္သ ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနသ္သ န ဝတ္ထုဘူတာနိ။
Na avippaṭisāravatthukānīti vippaṭisārāvahattā avippaṭisārassa patiṭṭhā na hontīti attho. Na pāmojjavatthukānīti avippaṭisārajāya dubbalapītiyā na vatthubhūtāni tassā anāvahattā . Evaṃ sesesupi yojanā kātabbā. Na pītivatthukānīti dubbalapītijāya balavapītiyā na vatthubhūtāni. Na passaddhivatthukānīti balavapītijāya kāyacittapassaddhiyā na vatthubhūtāni. Na sukhavatthukānīti passaddhijassa kāyikacetasikasukhassa na vatthubhūtāni. Na samādhivatthukānīti sukhajassa samādhissa na vatthubhūtāni. Na yathābhūtañāṇadassanavatthukānīti samādhipadaṭṭhānassa yathābhūtañāṇadassanassa na vatthubhūtāni.
န ဧကန္တနိဗ္ဗိဒာယာတိအာဒီသု န-ကာရမေဝ အာဟရိတ္ဝာ ‘‘န ဝိရာဂာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သေသပဒေဟိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ န ဝိရာဂာယာတိအာဒီသု သနကာရော ဝာ ပာဌော။ တတ္ထ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒာယာတိ ဧကန္တေန ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ န သံဝတ္တန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိရာဂာယာတိ ဝဋ္ဋေ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ နိရောဓာယာတိ ဝဋ္ဋသ္သ နိရောဓနတ္ထာယ။ ဥပသမာယာတိ နိရောဓိတသ္သ ပုန အနုပ္ပတ္တိဝသေန ဝဋ္ဋသ္သ ဥပသမနတ္ထာယ။ အဘိညာယာတိ ဝဋ္ဋသ္သ အဘိဇာနနတ္ထာယ။ သမ္ဗောဓာယာတိ ကိလေသနိဒ္ဒာဝိဂမေန ဝဋ္ဋတော ပဗုဇ္ဈနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ အမတနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။
Na ekantanibbidāyātiādīsu na-kārameva āharitvā ‘‘na virāgāyā’’tiādinā nayena sesapadehipi yojetabbaṃ. Na virāgāyātiādīsu sanakāro vā pāṭho. Tattha ekantanibbidāyāti ekantena vaṭṭe nibbindanatthāya na saṃvattantīti sambandho. Evaṃ sesesupi yojetabbaṃ. Virāgāyāti vaṭṭe virajjanatthāya. Nirodhāyāti vaṭṭassa nirodhanatthāya. Upasamāyāti nirodhitassa puna anuppattivasena vaṭṭassa upasamanatthāya. Abhiññāyāti vaṭṭassa abhijānanatthāya. Sambodhāyāti kilesaniddāvigamena vaṭṭato pabujjhanatthāya. Nibbānāyāti amatanibbānatthāya.
ယထာသမာဒိန္နံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမာယာတိ ယထာသမာဒိန္နသ္သ သိက္ခာပဒသ္သ ဝီတိက္ကမနတ္ထာယ။ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသဝသေန ပနေတ္ထ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေတီတိ စိတ္တုပ္ပာဒသုဒ္ဓိယာ သီလသ္သ အတိဝိသုဒ္ဓဘာဝဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ, န ပန စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန သီလံ ဘိဇ္ဇတိ။ ကိံ သော ဝီတိက္ကမိသ္သတီတိ ကိမတ္ထံ ဝီတိက္ကမံ ကရိသ္သတိ, နေဝ ဝီတိက္ကမံ ကရိသ္သတီတိ အတ္ထော။ အခဏ္ဍာနီတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ န ခဏ္ဍာနီတိပိ ပာဌော။ ‘‘ဧကန္တနိဗ္ဗိဒာယာ’’တိအာဒီသု ဧကန္တေန ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယာတိအာဒိနာ နယေန ယောဇေတဗ္ဗံ ။ ဧတ္ထ ပန နိဗ္ဗိဒာယာတိ ဝိပသ္သနာ။ ဝိရာဂာယာတိ မဂ္ဂော။ နိရောဓာယ ဥပသမာယာတိ နိဗ္ဗာနံ။ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယာတိ မဂ္ဂော။ နိဗ္ဗာနာယာတိ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝိပသ္သနာ, ဒ္ဝီသု မဂ္ဂော, တီသု နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ အဝတ္ထာနကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိယာယေန ပန သဗ္ဗာနိပေတာနိ မဂ္ဂဝေဝစနာနိပိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနိပိ ဟောန္တိယေဝ။
Yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamāyāti yathāsamādinnassa sikkhāpadassa vītikkamanatthāya. Vibhattivipallāsavasena panettha upayogavacanaṃ kataṃ. Cittampi na uppādetīti cittuppādasuddhiyā sīlassa ativisuddhabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ, na pana cittuppādamattena sīlaṃ bhijjati. Kiṃ so vītikkamissatīti kimatthaṃ vītikkamaṃ karissati, neva vītikkamaṃ karissatīti attho. Akhaṇḍānītiādīni heṭṭhā vuttapaṭipakkhanayena veditabbāni. Na khaṇḍānītipi pāṭho. ‘‘Ekantanibbidāyā’’tiādīsu ekantena vaṭṭe nibbindanatthāyātiādinā nayena yojetabbaṃ . Ettha pana nibbidāyāti vipassanā. Virāgāyāti maggo. Nirodhāya upasamāyāti nibbānaṃ. Abhiññāya sambodhāyāti maggo. Nibbānāyāti nibbānameva. Ekasmiṃ ṭhāne vipassanā, dvīsu maggo, tīsu nibbānaṃ vuttanti evaṃ avatthānakathā veditabbā. Pariyāyena pana sabbānipetāni maggavevacanānipi nibbānavevacanānipi hontiyeva.
၃၉. ဣဒာနိ ပရိယန္တာပရိယန္တဝသေန ဝိဇ္ဇမာနပဘေဒံ ဒသ္သေတ္ဝာ ပုန ဓမ္မဝသေန ဇာတိဝသေန ပစ္စယဝသေန သမ္ပယုတ္တဝသေန သီလသ္သ ပဘေဒံ ဒသ္သေတုံ ကိံ သီလန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမုဋ္ဌာတိ ဧတေနာတိ သမုဋ္ဌာနံ။ ပစ္စယသ္သေတံ နာမံ။ ကိံ သမုဋ္ဌာနမသ္သာတိ ကိံသမုဋ္ဌာနံ။ ကတိနံ ဓမ္မာနံ သမောဓာနံ သမဝာယော အသ္သာတိ ကတိဓမ္မသမောဓာနံ။
39. Idāni pariyantāpariyantavasena vijjamānapabhedaṃ dassetvā puna dhammavasena jātivasena paccayavasena sampayuttavasena sīlassa pabhedaṃ dassetuṃ kiṃ sīlantiādimāha. Tattha samuṭṭhāti etenāti samuṭṭhānaṃ. Paccayassetaṃ nāmaṃ. Kiṃ samuṭṭhānamassāti kiṃsamuṭṭhānaṃ. Katinaṃ dhammānaṃ samodhānaṃ samavāyo assāti katidhammasamodhānaṃ.
စေတနာ သီလန္တိ ပာဏာတိပာတာဒီဟိ ဝိရမန္တသ္သ, ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝာ ပူရေန္တသ္သ စေတနာ။ စေတသိကံ သီလန္တိ ပာဏာတိပာတာဒီဟိ ဝိရမန္တသ္သ ဝိရတိ။ အပိစ စေတနာ သီလံ နာမ ပာဏာတိပာတာဒီနိ ပဇဟန္တသ္သ သတ္တကမ္မပထစေတနာ ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ‘‘အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ. နိ. ၁.၂၁၇) နယေန ဝုတ္တာ အနဘိဇ္ဈာအဗ္ယာပာဒသမ္မာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ သံဝရော သီလန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓော သံဝရော ဝေဒိတဗ္ဗော – ပာတိမောက္ခသံဝရော, သတိသံဝရော, ဉာဏသံဝရော, ခန္တိသံဝရော, ဝီရိယသံဝရောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဣမိနာ ပာတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော’’တိ (ဝိဘ. ၅၁၁) အယံ ပာတိမောက္ခသံဝရော။ ‘‘ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၁.၂၁၃; မ. နိ. ၁.၂၉၅; သံ. နိ. ၄.၂၃၉; အ. နိ. ၃.၁၆) အယံ သတိသံဝရော။
Cetanāsīlanti pāṇātipātādīhi viramantassa, vattapaṭipattiṃ vā pūrentassa cetanā. Cetasikaṃ sīlanti pāṇātipātādīhi viramantassa virati. Apica cetanā sīlaṃ nāma pāṇātipātādīni pajahantassa sattakammapathacetanā . Cetasikaṃ sīlaṃ nāma ‘‘abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharatī’’tiādinā (dī. ni. 1.217) nayena vuttā anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhidhammā. Saṃvaro sīlanti ettha pañcavidho saṃvaro veditabbo – pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti. Tattha ‘‘iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto’’ti (vibha. 511) ayaṃ pātimokkhasaṃvaro. ‘‘Rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (dī. ni. 1.213; ma. ni. 1.295; saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16) ayaṃ satisaṃvaro.
‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝာ။)
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, (ajitāti bhagavā;)
သတိ တေသံ နိဝာရဏံ။
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
သောတာနံ သံဝရံ ဗ္ရူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။ (သု. နိ. ၁၀၄၁) –
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti. (su. ni. 1041) –
အယံ ဉာဏသံဝရော။ ပစ္စယပဋိသေဝနမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ။ ယော ပနာယံ ‘‘ခမော ဟောတိ သီတသ္သ ဥဏ္ဟသ္သာ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၂၄; အ. နိ. ၄.၁၁၄; ၆.၅၈) နယေန အာဂတော, အယံ ခန္တိသံဝရော နာမ။ ယော စာယံ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝာသေတီ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၂၆; အ. နိ. ၄.၁၁၄; ၆.၅၈) နယေန အာဂတော, အယံ ဝီရိယသံဝရော နာမ။ အာဇီဝပာရိသုဒ္ဓိပိ ဧတ္ထေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ။ ဣတိ အယံ ပဉ္စဝိဓောပိ သံဝရော, ယာ စ ပာပဘီရုကာနံ ကုလပုတ္တာနံ သမ္ပတ္တဝတ္ထုတော ဝိရတိ, သဗ္ဗမေတံ သံဝရသီလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝီတိက္ကမော သီလန္တိ သမာဒိန္နသီလသ္သ ကာယိကဝာစသိကော အဝီတိက္ကမော။ ဣဒံ တာဝ ကိံ သီလန္တိ ပဉ္ဟသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနံ။
Ayaṃ ñāṇasaṃvaro. Paccayapaṭisevanampi ettheva samodhānaṃ gacchati. Yo panāyaṃ ‘‘khamo hoti sītassa uṇhassā’’tiādinā (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato, ayaṃ khantisaṃvaro nāma. Yo cāyaṃ ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato, ayaṃ vīriyasaṃvaro nāma. Ājīvapārisuddhipi ettheva samodhānaṃ gacchati. Iti ayaṃ pañcavidhopi saṃvaro, yā ca pāpabhīrukānaṃ kulaputtānaṃ sampattavatthuto virati, sabbametaṃ saṃvarasīlanti veditabbaṃ. Avītikkamo sīlanti samādinnasīlassa kāyikavācasiko avītikkamo. Idaṃ tāva kiṃ sīlanti pañhassa vissajjanaṃ.
ကတိ သီလာနီတိ ပဉ္ဟသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ ကုသလသီလံ အကုသလသီလံ အဗ္ယာကတသီလန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ လောကေ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ပကတိ သီလန္တိ ဝုစ္စတိ, ယံ သန္ဓာယ ‘‘အယံ သုခသီလော, အယံ ဒုက္ခသီလော, အယံ ကလဟသီလော, အယံ မဏ္ဍနသီလော’’တိ ဘဏန္တိ။ တသ္မာ တေန ပရိယာယေန အတ္ထုဒ္ဓာရဝသေန အကုသလသီလမပိ သီလန္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန ‘‘သုတ္ဝာန သံဝရေ ပညာ’’တိ (ပဋိ. မ. ၁.၃၇) ဝစနတော ဣဓာဓိပ္ပေတသီလံ န ဟောတီတိ။
Kati sīlānīti pañhassa vissajjane kusalasīlaṃ akusalasīlaṃ abyākatasīlanti ettha yasmā loke tesaṃ tesaṃ sattānaṃ pakati sīlanti vuccati, yaṃ sandhāya ‘‘ayaṃ sukhasīlo, ayaṃ dukkhasīlo, ayaṃ kalahasīlo, ayaṃ maṇḍanasīlo’’ti bhaṇanti. Tasmā tena pariyāyena atthuddhāravasena akusalasīlamapi sīlanti vuttaṃ. Taṃ pana ‘‘sutvāna saṃvare paññā’’ti (paṭi. ma. 1.37) vacanato idhādhippetasīlaṃ na hotīti.
ယသ္မာ ပန စေတနာဒိဘေဒသ္သ သီလသ္သ သမ္ပယုတ္တစိတ္တံ သမုဋ္ဌာနံ, တသ္မာ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ကုသလသီလန္တိအာဒိမာဟ။
Yasmā pana cetanādibhedassa sīlassa sampayuttacittaṃ samuṭṭhānaṃ, tasmā kusalacittasamuṭṭhānaṃ kusalasīlantiādimāha.
သံဝရသမောဓာနံ သီလန္တိ သံဝရသမ္ပယုတ္တခန္ဓာ။ တေ ဟိ သံဝရေန သမာဂတာ မိသ္သီဘူတာတိ သံဝရသမောဓာနန္တိ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ အဝီတိက္ကမသမောဓာနံ သီလမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာဘာဝေ ဇာတစေတနာ သမောဓာနံ သီလန္တိ သံဝရဘာဝေ အဝီတိက္ကမဘာဝေ ဇာတစေတနာသမ္ပယုတ္တာ ခန္ဓာ။ ယသ္မာ စ တီသုပိ စေတေသု တံသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ, တသ္မာ စေတနာသမောဓာနေန စေတသိကာနမ္ပိ သင္ဂဟိတတ္တာ စေတသိကသမောဓာနသီလံ ဝိသုံ န နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌာ စေတနာဒယော ဓမ္မာ ‘‘သီလ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ န ကေဝလံ တေ ဧဝ သီလံ, တံသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာပိ သီလမေဝာတိ ဒသ္သနတ္ထံ အယံ တိကော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Saṃvarasamodhānaṃ sīlanti saṃvarasampayuttakhandhā. Te hi saṃvarena samāgatā missībhūtāti saṃvarasamodhānanti vuttā. Evaṃ avītikkamasamodhānaṃ sīlampi veditabbaṃ. Tathābhāve jātacetanā samodhānaṃ sīlanti saṃvarabhāve avītikkamabhāve jātacetanāsampayuttā khandhā. Yasmā ca tīsupi cetesu taṃsampayuttā dhammā adhippetā, tasmā cetanāsamodhānena cetasikānampi saṅgahitattā cetasikasamodhānasīlaṃ visuṃ na niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Heṭṭhā cetanādayo dhammā ‘‘sīla’’nti vuttā. Na kevalaṃ te eva sīlaṃ, taṃsampayuttā dhammāpi sīlamevāti dassanatthaṃ ayaṃ tiko vuttoti veditabbo.
၄၀. ဣဒာနိ ယသ္မာ စေတနာစေတသိကာ သံဝရာဝီတိက္ကမာယေဝ ဟောန္တိ န ဝိသုံ, တသ္မာ သံဝရာဝီတိက္ကမေယေဝ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂာ သာဓာရဏက္ကမေန ယောဇေန္တော ပာဏာတိပာတံ သံဝရဋ္ဌေန သီလံ, အဝီတိက္ကမဋ္ဌေန သီလန္တိအာဒိမာဟ။ ပာဏာတိပာတာ ဝေရမဏိအာဒယော ဟိ ယသ္မာ အတ္တနော အတ္တနော ပစ္စနီကံ သံဝရန္တိ, တံ န ဝီတိက္ကမန္တိ စ, တသ္မာ သံဝရဏတော အဝီတိက္ကမနတော စ သံဝရဋ္ဌေန သီလံ အဝီတိက္ကမဋ္ဌေန သီလံ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ ပာဏာတိပာတံ သံဝရဋ္ဌေနာတိ ပာဏာတိပာတသ္သ ပိဒဟနဋ္ဌေန သီလံ။ ကိံ တံ? ပာဏာတိပာတာ ဝေရမဏီ။ သာ စ တံ သံဝရန္တီယေဝ တံ န ဝီတိက္ကမတီတိ အဝီတိက္ကမဋ္ဌေန သီလံ။ ဧဝမေဝ အဒိန္နာဒာနာ ဝေရမဏိအာဒယော အနဘိဇ္ဈာအဗ္ယာပာဒသမ္မာဒိဋ္ဌိယော ယောဇေတဗ္ဗာ။
40. Idāni yasmā cetanācetasikā saṃvarāvītikkamāyeva honti na visuṃ, tasmā saṃvarāvītikkameyeva yāva arahattamaggā sādhāraṇakkamena yojento pāṇātipātaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlantiādimāha. Pāṇātipātā veramaṇiādayo hi yasmā attano attano paccanīkaṃ saṃvaranti, taṃ na vītikkamanti ca, tasmā saṃvaraṇato avītikkamanato ca saṃvaraṭṭhena sīlaṃ avītikkamaṭṭhena sīlaṃ nāma hoti. Tattha pāṇātipātaṃ saṃvaraṭṭhenāti pāṇātipātassa pidahanaṭṭhena sīlaṃ. Kiṃ taṃ? Pāṇātipātā veramaṇī. Sā ca taṃ saṃvarantīyeva taṃ na vītikkamatīti avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Evameva adinnādānā veramaṇiādayo anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhiyo yojetabbā.
ပာဏာတိပာတန္တိအာဒီသု ပန ဒသသု အကုသလကမ္မပထေသု ပာဏသ္သ အတိပာတော ပာဏာတိပာတော။ ပာဏဝဓော ပာဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပာဏောတိ စေတ္ထ ဝောဟာရတော သတ္တော, ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယံ။ တသ္မိံ ပန ပာဏေ ပာဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒ္ဝာရာနံ အညတရဒ္ဝာရပ္ပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပာဏာတိပာတော။ သော ဂုဏဝိရဟိတေသု တိရစ္ဆာနဂတာဒီသု ပာဏေသု ခုဒ္ဒကေ ပာဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, မဟာသရီရေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ကသ္မာ? ပယောဂမဟန္တတာယ။ ပယောဂသမတ္တေပိ ဝတ္ထုမဟန္တတာယ။ ဂုဏဝန္တေသု မနုသ္သာဒီသု အပ္ပဂုဏေ ပာဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, မဟာဂုဏေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ သရီရဂုဏာနံ ပန သမဘာဝေ သတိ ကိလေသာနံ ဥပက္ကမာနဉ္စ မုဒုတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, တိဗ္ဗတာယ မဟာသာဝဇ္ဇောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္သ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ – ပာဏော, ပာဏသညိတာ, ဝဓကစိတ္တံ, ဥပက္ကမော, တေန မရဏန္တိ။
Pāṇātipātantiādīsu pana dasasu akusalakammapathesu pāṇassa atipāto pāṇātipāto. Pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti. Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ. Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto. So guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo. Kasmā? Payogamahantatāya. Payogasamattepi vatthumahantatāya. Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe pāṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo. Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo. Tassa pañca sambhārā – pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti.
အဒိန္နသ္သ အာဒာနံ အဒိန္နာဒာနံ, ပရသံဟရဏံ, ထေယ္ယံ, စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ, ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော စ ဟောတိ, တသ္မိံ ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိနော တဒာဒာယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒ္ဝာရာနံ အညတရဒ္ဝာရပ္ပဝတ္တာ ထေယ္ယစေတနာ အဒိန္နာဒာနံ။ တံ ဟီနေ ပရသန္တကေ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ, ပဏီတေ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ ကသ္မာ? ဝတ္ထုပဏီတတာယ။ ဝတ္ထုသမတ္တေ သတိ ဂုဏာဓိကာနံ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ မဟာသာဝဇ္ဇံ, တံ တံ ဂုဏာဓိကံ ဥပာဒာယ တတော တတော ဟီနဂုဏသ္သ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ။ တသ္သ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ – ပရပရိဂ္ဂဟိတံ, ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ ထေယ္ယစိတ္တံ, ဥပက္ကမော, တေန ဟရဏန္တိ။
Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parasaṃharaṇaṃ, theyyaṃ, corikāti vuttaṃ hoti. Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti, tasmiṃ parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā theyyacetanā adinnādānaṃ. Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ. Kasmā? Vatthupaṇītatāya. Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ, taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ. Tassa pañca sambhārā – parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti.
ကာမေသူတိ မေထုနသမာစာရေသု။ မိစ္ဆာစာရောတိ ဧကန္တနိန္ဒိတော လာမကာစာရော။ လက္ခဏတော ပန အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပာယေန ကာယဒ္ဝာရပ္ပဝတ္တာ အဂမနီယဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ ကာမေသု မိစ္ဆာစာရော။
Kāmesūti methunasamācāresu. Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro. Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesu micchācāro.
တတ္ထ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ ပုရိသာနံ တာဝ မာတုရက္ခိတာ, ပိတုရက္ခိတာ, မာတာပိတုရက္ခိတာ, ဘာတုရက္ခိတာ, ဘဂိနိရက္ခိတာ, ဉာတိရက္ခိတာ, ဂောတ္တရက္ခိတာ, ဓမ္မရက္ခိတာ, သာရက္ခာ, သပရိဒဏ္ဍာတိ မာတုရက္ခိတာဒယော ဒသ, ဓနက္ကီတာ, ဆန္ဒဝာသိနီ, ဘောဂဝာသိနီ, ပဋဝာသိနီ, ဩဒပတ္တကိနီ, ဩဘတစုမ္ဗဋာ, ဒာသီ စ, ဘရိယာ စ, ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ စ, ဓဇာဟဋာ မုဟုတ္တိကာတိ ဓနက္ကီတာဒယော ဒသာတိ ဝီသတိ ဣတ္ထိယော။ ဣတ္ထီသု ပန ဒ္ဝိန္နံ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ ဒသန္နဉ္စ ဓနက္ကီတာဒီနန္တိ ဒ္ဝာဒသန္နံ ဣတ္ထီနံ အညေ ပုရိသာ, ဣဒံ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ။
Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā, piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa, dhanakkītā, chandavāsinī, bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhatacumbaṭā, dāsī ca, bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhaṭā muhuttikāti dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo. Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā, idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma.
သော ပနေသ မိစ္ဆာစာရော သီလာဒိဂုဏရဟိတေ အဂမနီယဋ္ဌာနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တသ္သ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – အဂမနီယဝတ္ထု, တသ္မိံ သေဝနစိတ္တံ, သေဝနပယောဂော, မဂ္ဂေနမဂ္ဂပဋိပတ္တိအဓိဝာသနန္တိ။
So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā – agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanapayogo, maggenamaggapaṭipattiadhivāsananti.
မုသာတိ ဝိသံဝာဒနပုရေက္ခာရသ္သ အတ္ထဘဉ္ဇကော ဝစီပယောဂော, ကာယပယောဂော ဝာ။ ဝိသံဝာဒနာဓိပ္ပာယေန ပနသ္သ ပရဝိသံဝာဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝာဒော။ အပရော နယော – မုသာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု။ ဝာဒောတိ တသ္သ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမသ္သ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝာဒော။ သော ယမတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ, တသ္သ အပ္ပတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, မဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ အပိစ ဂဟဋ္ဌာနံ အတ္တနော သန္တကံ အဒာတုကာမတာယ နတ္ထီတိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော, သက္ခိနာ ဟုတ္ဝာ အတ္ထဘဉ္ဇနတ္ထံ ဝုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇော။ ပဗ္ဗဇိတာနံ အပ္ပကမ္ပိ တေလံ ဝာ သပ္ပိံ ဝာ လဘိတ္ဝာ ဟသာဓိပ္ပာယေန ‘‘အဇ္ဇ ဂာမေ တေလံ နဒီ မညေ သန္ဒတီ’’တိ ပူရဏကထာနယေန ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော, အဒိဋ္ဌံယေဝ ပန ဒိဋ္ဌန္တိအာဒိနာ နယေန ဝဒန္တာနံ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တသ္သ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – အတထံ ဝတ္ထု, ဝိသံဝာဒနစိတ္တံ, တဇ္ဇော ဝာယာမော, ပရသ္သ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။
Musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjako vacīpayogo, kāyapayogo vā. Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo. Apica gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthītiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo. Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana diṭṭhantiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā – atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti.
ယာယ ဝာစာယ ယသ္သ တံ ဝာစံ ဘာသတိ, တသ္သ ဟဒယေ အတ္တနော ပိယဘာဝံ, ပရသ္သ စ သုညဘာဝံ ကရောတိ, သာ ပိသုဏာ ဝာစာ။ ယာယ ပန အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ကရောတိ, ယာ ဝာစာ သယမ္ပိ ဖရုသာ နေဝ ကဏ္ဏသုခာ န ဟဒယသုခာ ဝာ, အယံ ဖရုသာ ဝာစာ။ ယေန သမ္ဖံ ပလပတိ နိရတ္ထကံ, သော သမ္ဖပ္ပလာပော။ တေသံ မူလဘူတာ စေတနာပိ ပိသုဏာဝာစာဒိနာမမေဝ လဘတိ။ သာ ဧဝ စ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ။
Yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ, parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā. Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā neva kaṇṇasukhā na hadayasukhā vā, ayaṃ pharusā vācā. Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo. Tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇāvācādināmameva labhati. Sā eva ca idha adhippetāti.
တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တသ္သ ပရေသံ ဝာ ဘေဒာယ အတ္တနော ပိယကမ္ယတာယ ဝာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ပိသုဏာ ဝာစာ။ သာ ယသ္သ ဘေဒံ ကရောတိ, တသ္သ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ, မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တသ္သာ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – ဘိန္ဒိတဗ္ဗော ပရော, ‘‘ဣတိ ဣမေ နာနာ ဘဝိသ္သန္တီ’’တိ ဘေဒပုရေက္ခာရတာ ဝာ ‘‘ဣတိ အဟံ ပိယော ဘဝိသ္သာမိ ဝိသ္သာသိကော’’တိ ပိယကမ္ယတာ ဝာ, တဇ္ဇော ဝာယာမော, တသ္သ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။ ပရေ ပန အဘိန္နေ ကမ္မပထဘေဒော နတ္ထိ, ဘိန္နေယေဝ ဟောတိ။
Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇā vācā. Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā cattāro sambhārā – bhinditabbo paro, ‘‘iti ime nānā bhavissantī’’ti bhedapurekkhāratā vā ‘‘iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsiko’’ti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti. Pare pana abhinne kammapathabhedo natthi, bhinneyeva hoti.
ပရသ္သ မမ္မစ္ဆေဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ဖရုသာ ဝာစာ။ မမ္မစ္ဆေဒကောပိ ပန ပယောဂော စိတ္တသဏ္ဟတာယ ဖရုသာ ဝာစာ န ဟောတိ။ မာတာပိတရော ဟိ ကဒာစိ ပုတ္တကေ ဧဝမ္ပိ ဝဒန္တိ ‘‘စောရာ ဝော ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ကရောန္တူ’’တိ။ ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ စ နေသံ ဥပရိ ပတန္တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ ကဒာစိ နိသ္သိတကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ကိံ ဣမေ အဟိရိကာ အနောတ္တပ္ပိနော, နိဒ္ဓမထ နေ’’တိ။ အထ စ နေသံ အာဂမာဓိဂမသမ္ပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တိ။ ယထာ စ စိတ္တသဏ္ဟတာယ ဖရုသာ ဝာစာ န ဟောတိ, ဧဝံ ဝစနသဏ္ဟတာယ အဖရုသာ ဝာစာပိ န ဟောတိ။ န ဟိ မာရာပေတုကာမသ္သ ‘‘ဣမံ သုခံ သယာပေထာ’’တိ ဝစနံ အဖရုသာ ဝာစာ ဟောတိ, စိတ္တဖရုသတာယ ပနေသာ ဖရုသာ ဝာစာဝ။ သာ ယံ သန္ဓာယ ပဝတ္တိတာ, တသ္သ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ, မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တသ္သာ တယော သမ္ဘာရာ – အက္ကောသိတဗ္ဗော ပရော, ကုပိတစိတ္တံ, အက္ကောသနာတိ။
Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusā vācā. Mammacchedakopi pana payogo cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti. Mātāpitaro hi kadāci puttake evampi vadanti ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti. Uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti. Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino, niddhamatha ne’’ti. Atha ca nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti. Yathā ca cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusā vācāpi na hoti. Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusā vācā hoti, cittapharusatāya panesā pharusā vācāva. Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā tayo sambhārā – akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.
အနတ္ထဝိညာပိကာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အကုသလစေတနာ သမ္ဖပ္ပလာပော။ သော အာသေဝနမန္ဒတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, အာသေဝနမဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တသ္သ ဒ္ဝေ သမ္ဘာရာ – ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိနိရတ္ထကကထာပုရေက္ခာရတာ, တထာရူပိကထာကထနဉ္စာတိ။ ပရေ ပန တံ ကထံ အဂဏ္ဟန္တေ ကမ္မပထဘေဒော နတ္ထိ, ပရေန သမ္ဖပ္ပလာပေ ဂဟိတေယေဝ ဟောတိ။
Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo. Tassa dve sambhārā – bhāratayuddhasītāharaṇādiniratthakakathāpurekkhāratā, tathārūpikathākathanañcāti. Pare pana taṃ kathaṃ agaṇhante kammapathabhedo natthi, parena samphappalāpe gahiteyeva hoti.
အဘိဇ္ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ, ပရဘဏ္ဍာဘိမုခီ ဟုတ္ဝာ တန္နိန္နတာယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သာ ‘‘အဟော ဝတ ဣဒံ မမသ္သာ’’တိ ဧဝံ ပရဘဏ္ဍာဘိဇ္ဈာယနလက္ခဏာ, အဒိန္နာဒာနံ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ တသ္သ ဒ္ဝေ သမ္ဘာရာ – ပရဘဏ္ဍံ, အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စာတိ။ ပရဘဏ္ဍဝတ္ထုကေ ဟိ လောဘေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒော ဟောတိ, ယာဝ ‘‘အဟော ဝတ ဣဒံ မမသ္သာ’’တိ အတ္တနော န ပရိဏာမေတိ။
Abhijjhāyatīti abhijjhā, parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho. Sā ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā, adinnādānaṃ viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca. Tassa dve sambhārā – parabhaṇḍaṃ, attano pariṇāmanañcāti. Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti attano na pariṇāmeti.
ဟိတသုခံ ဗ္ယာပာဒယတီတိ ဗ္ယာပာဒော။ သော ပရဝိနာသာယ မနောပဒောသလက္ခဏော, ဖရုသာ ဝာစာ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော မဟာသာဝဇ္ဇော စ။ တသ္သ ဒ္ဝေ သမ္ဘာရာ – ပရသတ္တော စ, တသ္သ စ ဝိနာသစိန္တာတိ။ ပရသတ္တဝတ္ထုကေ ဟိ ကောဓေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒော ဟောတိ, ယာဝ ‘‘အဟော ဝတာယံ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယ္ယ ဝိနသ္သေယ္ယာ’’တိ တသ္သ ဝိနာသံ န စိန္တေတိ။
Hitasukhaṃ byāpādayatīti byāpādo. So paravināsāya manopadosalakkhaṇo, pharusā vācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca. Tassa dve sambhārā – parasatto ca, tassa ca vināsacintāti. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjeyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ na cinteti.
ယထာဘုစ္စဂဟဏာဘာဝေန မိစ္ဆာ ပသ္သတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပရီတဒသ္သနလက္ခဏာ, သမ္ဖပ္ပလာပော ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ, မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ အပိစ အနိယတာ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ, နိယတာ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တသ္သာ ဒ္ဝေ သမ္ဘာရာ – ဝတ္ထုနော စ ဂဟိတာကာရဝိပရီတတာ, ယထာ စ တံ ဂဏ္ဟာတိ, တထာဘာဝေန တသ္သူပဋ္ဌာနန္တိ။ တတ္ထ နတ္ထိကာဟေတုကအကိရိယဒိဋ္ဌီဟိ ဧဝ ကမ္မပထဘေဒော ဟောတိ, န အညဒိဋ္ဌီဟိ။
Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi. Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā, samphappalāpo viya appasāvajjā, mahāsāvajjā ca. Apica aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā. Tassā dve sambhārā – vatthuno ca gahitākāraviparītatā, yathā ca taṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassūpaṭṭhānanti. Tattha natthikāhetukaakiriyadiṭṭhīhi eva kammapathabhedo hoti, na aññadiṭṭhīhi.
ဣမေသံ ပန ဒသန္နံ အကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော, ကောဋ္ဌာသတော, အာရမ္မဏတော, ဝေဒနာတော, မူလတောတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Imesaṃ pana dasannaṃ akusalakammapathānaṃ dhammato, koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.
တတ္ထ ဓမ္မတောတိ ဧတေသု ဟိ သတ္တ ပဋိပာဋိယာ စေတနာဓမ္မာဝ ဟောန္တိ, အဘိဇ္ဈာဒယော တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တာ။
Tattha dhammatoti etesu hi satta paṭipāṭiyā cetanādhammāva honti, abhijjhādayo tayo cetanāsampayuttā.
ကောဋ္ဌာသတောတိ ပဋိပာဋိယာ သတ္တ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ကမ္မပထာ ဧဝ ဟောန္တိ, နော မူလာနိ။ အဘိဇ္ဈာဗ္ယာပာဒာ ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတ္ဝာ လောဘော အကုသလမူလံ ဟောတိ, ဗ္ယာပာဒော ဒောသော အကုသလမူလံ။
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni. Abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca. Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti, byāpādo doso akusalamūlaṃ.
အာရမ္မဏတောတိ ပာဏာတိပာတော ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယာရမ္မဏတော သင္ခာရာရမ္မဏော။ အဒိန္နာဒာနံ သတ္တာရမ္မဏံ ဝာ သင္ခာရာရမ္မဏံ ဝာ။ မိစ္ဆာစာရော ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝသေန သင္ခာရာရမ္မဏော, သတ္တာရမ္မဏောတိပိ ဧကေ။ မုသာဝာဒော သတ္တာရမ္မဏော ဝာ သင္ခာရာရမ္မဏော ဝာ။ တထာ ပိသုဏာ ဝာစာ။ ဖရုသာ ဝာစာ သတ္တာရမ္မဏာဝ သမ္ဖပ္ပလာပော ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဝသေန သတ္တာရမ္မဏော ဝာ သင္ခာရာရမ္မဏော ဝာ။ တထာ အဘိဇ္ဈာ။ ဗ္ယာပာဒော သတ္တာရမ္မဏောဝ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တေဘူမကဓမ္မဝသေန သင္ခာရာရမ္မဏာဝ။
Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo. Adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā. Micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇo, sattārammaṇotipi eke. Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Tathā pisuṇā vācā. Pharusā vācā sattārammaṇāva samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Tathā abhijjhā. Byāpādo sattārammaṇova. Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇāva.
ဝေဒနာတောတိ ပာဏာတိပာတော ဒုက္ခဝေဒနော ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ရာဇာနော စောရံ ဒိသ္ဝာ ဟသမာနာပိ ‘‘ဂစ္ဆထ ဘဏေ, မာရေထ န’’န္တိ ဝဒန္တိ, သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန နေသံ ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတိ။ အဒိန္နာဒာနံ တိဝေဒနံ။ တဉ္ဟိ ပရဘဏ္ဍံ ဒိသ္ဝာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌသ္သ ဂဏ္ဟတော သုခဝေဒနံ ဟောတိ, ဘီတတသိတသ္သ ဂဏ္ဟတော ဒုက္ခဝေဒနံ, တထာ ဝိပာကနိသ္သန္ဒဖလာနိ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ။ ဂဟဏကာလေ မဇ္ဈတ္တဘာဝေ ဌိတသ္သ ပန ဂဏ္ဟတော အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ ဟောတိ။ မိစ္ဆာစာရော သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒ္ဝိဝေဒနော, သန္နိဋ္ဌာပကစိတ္တေ ပန မဇ္ဈတ္တဝေဒနော န ဟောတိ။ မုသာဝာဒော အဒိန္နာဒာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ တိဝေဒနော, တထာ ပိသုဏာ ဝာစာ။ ဖရုသာ ဝာစာ ဒုက္ခဝေဒနာ။ သမ္ဖပ္ပလာပော တိဝေဒနော။ ပရေသု ဟိ သာဓုကာရံ ဒေန္တေသု စေလာဒီနိ ဥက္ခိပန္တေသု ဟဋ္ဌတုဋ္ဌသ္သ သီတာဟရဏဘာရတယုဒ္ဓာဒီနိ ကထနကာလေ သော သုခဝေဒနော ဟောတိ, ပဌမံ ဒိန္နဝေတနေန ဧကေန ပစ္ဆာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နိရဝသေသံ ယထာနုသန္ဓိကံ ပကိဏ္ဏကကထံ ကထေသ္သာမိ နု ခော, နော’’တိ ဒောမနသ္သိတသ္သ ကထနကာလေ ဒုက္ခဝေဒနော ဟောတိ, မဇ္ဈတ္တသ္သ ကထယတော အဒုက္ခမသုခဝေဒနော ဟောတိ။ အဘိဇ္ဈာ သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒ္ဝိဝေဒနာ, တထာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ဗ္ယာပာဒော ဒုက္ခဝေဒနော။
Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti. Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha bhaṇe, māretha na’’nti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hoti. Adinnādānaṃ tivedanaṃ. Tañhi parabhaṇḍaṃ disvā haṭṭhatuṭṭhassa gaṇhato sukhavedanaṃ hoti, bhītatasitassa gaṇhato dukkhavedanaṃ, tathā vipākanissandaphalāni paccavekkhantassa. Gahaṇakāle majjhattabhāve ṭhitassa pana gaṇhato adukkhamasukhavedanaṃ hoti. Micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano, sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musāvādo adinnādāne vuttanayeneva tivedano, tathā pisuṇā vācā. Pharusā vācā dukkhavedanā. Samphappalāpo tivedano. Paresu hi sādhukāraṃ dentesu celādīni ukkhipantesu haṭṭhatuṭṭhassa sītāharaṇabhāratayuddhādīni kathanakāle so sukhavedano hoti, paṭhamaṃ dinnavetanena ekena pacchā āgantvā ‘‘ādito paṭṭhāya kathehī’’ti vutte ‘‘niravasesaṃ yathānusandhikaṃ pakiṇṇakakathaṃ kathessāmi nu kho, no’’ti domanassitassa kathanakāle dukkhavedano hoti, majjhattassa kathayato adukkhamasukhavedano hoti. Abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā, tathā micchādiṭṭhi. Byāpādo dukkhavedano.
မူလတောတိ ပာဏာတိပာတော ဒောသမောဟဝသေန ဒ္ဝိမူလကော ဟောတိ, အဒိန္နာဒာနံ ဒောသမောဟဝသေန ဝာ လောဘမောဟဝသေန ဝာ, မိစ္ဆာစာရော လောဘမောဟဝသေန, မုသာဝာဒော ဒောသမောဟဝသေန ဝာ လောဘမောဟဝသေန ဝာ။ တထာ ပိသုဏာ ဝာစာ သမ္ဖပ္ပလာပော စ။ ဖရုသာ ဝာစာ ဒောသမောဟဝသေန, အဘိဇ္ဈာ မောဟဝသေန ဧကမူလာ, တထာ ဗ္ယာပာဒော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ လောဘမောဟဝသေန ဒ္ဝိမူလာတိ။
Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti, adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, micchācāro lobhamohavasena, musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā. Tathā pisuṇā vācā samphappalāpo ca. Pharusā vācā dosamohavasena, abhijjhā mohavasena ekamūlā, tathā byāpādo. Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.
အကုသလကမ္မပထကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Akusalakammapathakathā niṭṭhitā.
ပာဏာတိပာတာဒီဟိ ပန ဝိရတိယော, အနဘိဇ္ဈာအဗ္ယာပာဒသမ္မာဒိဋ္ဌိယော စာတိ ဣမေ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ နာမ။ ပာဏာတိပာတာဒီဟိ ဧတာယ ဝိရမန္တိ, သယံ ဝာ ဝိရမတိ, ဝိရမဏမတ္တမေဝ ဝာ ဧတန္တိ ဝိရတိ။ ယာ ပာဏာတိပာတာဒီဟိ ဝိရမန္တသ္သ ကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိ, သာ ပဘေဒတော တိဝိဓာ ဟောတိ သမ္ပတ္တဝိရတိ သမာဒာနဝိရတိ သမုစ္ဆေဒဝိရတီတိ။ တတ္ထ အသမာဒိန္နသိက္ခာပဒာနံ အတ္တနော ဇာတိဝယဗာဟုသစ္စာဒီနိ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ‘‘အယုတ္တံ အမ္ဟာကံ ဧဝရူပံ ပာပံ ကာတု’’န္တိ သမ္ပတ္တဝတ္ထုံ အဝီတိက္ကမန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝိရတိ သမ္ပတ္တဝိရတိ နာမ။ သမာဒိန္နသိက္ခာပဒာနံ ပန သိက္ခာပဒသမာဒာနေ စ တတုတ္တရိ စ အတ္တနော ဇီဝိတမ္ပိ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဝတ္ထုံ အဝီတိက္ကမန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝိရတိ သမာဒာနဝိရတိ နာမ။ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ပန ဝိရတိ သမုစ္ဆေဒဝိရတိ နာမ, ယသ္သာ ဥပ္ပတ္တိတော ပဘုတိ အရိယပုဂ္ဂလာနံ ‘‘ပာဏံ ဃာတေသ္သာမာ’’တိအာဒိစိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။
Pāṇātipātādīhi pana viratiyo, anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhiyo cāti ime dasa kusalakammapathā nāma. Pāṇātipātādīhi etāya viramanti, sayaṃ vā viramati, viramaṇamattameva vā etanti virati. Yā pāṇātipātādīhi viramantassa kusalacittasampayuttā virati, sā pabhedato tividhā hoti sampattavirati samādānavirati samucchedaviratīti. Tattha asamādinnasikkhāpadānaṃ attano jātivayabāhusaccādīni paccavekkhitvā ‘‘ayuttaṃ amhākaṃ evarūpaṃ pāpaṃ kātu’’nti sampattavatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati sampattavirati nāma. Samādinnasikkhāpadānaṃ pana sikkhāpadasamādāne ca tatuttari ca attano jīvitampi pariccajitvā vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati samādānavirati nāma. Ariyamaggasampayuttā pana virati samucchedavirati nāma, yassā uppattito pabhuti ariyapuggalānaṃ ‘‘pāṇaṃ ghātessāmā’’tiādicittampi na uppajjatīti.
ဣဒာနိ အကုသလကမ္မပထာနံ ဝိယ ဣမေသံ ကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော, ကောဋ္ဌာသတော, အာရမ္မဏတော, ဝေဒနာတော, မူလတောတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Idāni akusalakammapathānaṃ viya imesaṃ kusalakammapathānaṃ dhammato, koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.
တတ္ထ ဓမ္မတောတိ ဧတေသုပိ ပဋိပာဋိယာ သတ္တ စေတနာပိ ဝဋ္ဋန္တိ ဝိရတိယောပိ, အန္တေ တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တာဝ။
Tattha dhammatoti etesupi paṭipāṭiyā satta cetanāpi vaṭṭanti viratiyopi, ante tayo cetanāsampayuttāva.
ကောဋ္ဌာသတောတိ ပဋိပာဋိယာ သတ္တ ကမ္မပထာ ဧဝ, နော မူလာနိ, အန္တေ တယော ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အနဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတ္ဝာ အလောဘော ကုသလမူလံ ဟောတိ, အဗ္ယာပာဒော အဒောသော ကုသလမူလံ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ အမောဟော ကုသလမူလံ။
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā eva, no mūlāni, ante tayo kammapathā ceva mūlāni ca. Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā alobho kusalamūlaṃ hoti, abyāpādo adoso kusalamūlaṃ, sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ.
အာရမ္မဏတောတိ ပာဏာတိပာတာဒီနံ အာရမ္မဏာနေဝ ဧတေသံ အာရမ္မဏာနိ။ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗတောယေဝ ဟိ ဝေရမဏီ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ပန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော အရိယမဂ္ဂော ကိလေသေ ပဇဟတိ, ဧဝံ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယာဒိအာရမ္မဏာပေတေ ကမ္မပထာ ပာဏာတိပာတာဒီနိ ဒုသ္သီလ္ယာနိ ပဇဟန္တီတိ။
Ārammaṇatoti pāṇātipātādīnaṃ ārammaṇāneva etesaṃ ārammaṇāni. Vītikkamitabbatoyeva hi veramaṇī nāma hoti. Yathā pana nibbānārammaṇo ariyamaggo kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādiārammaṇāpete kammapathā pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahantīti.
ဝေဒနာတောတိ သဗ္ဗေ သုခဝေဒနာ ဝာ ဟောန္တိ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ဝာ။ ကုသလံ ပတ္ဝာ ဟိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ နာမ နတ္ထိ။
Vedanātoti sabbe sukhavedanā vā honti majjhattavedanā vā. Kusalaṃ patvā hi dukkhā vedanā nāma natthi.
မူလတောတိ ပဋိပာဋိယာ သတ္တ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တသ္သ အလောဘအဒောသအမောဟဝသေန တိမူလာ ဟောန္တိ။ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တသ္သ အလောဘာဒောသဝသေန ဒ္ဝိမူလာ။ အနဘိဇ္ဈာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တသ္သ အဒောသအမောဟဝသေန ဒ္ဝိမူလာ။ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တသ္သ အဒောသဝသေန ဧကမူလာ။ အလောဘော ပန အတ္တနာဝ အတ္တနော မူလံ န ဟောတိ။ အဗ္ယာပာဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အလောဘာဒောသဝသေန ဒ္ဝိမူလာဝာတိ။
Mūlatoti paṭipāṭiyā satta ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlā honti. Ñāṇavippayuttacittena viramantassa alobhādosavasena dvimūlā. Anabhijjhā ñāṇasampayuttacittena viramantassa adosaamohavasena dvimūlā. Ñāṇavippayuttacittena viramantassa adosavasena ekamūlā. Alobho pana attanāva attano mūlaṃ na hoti. Abyāpādepi eseva nayo. Sammādiṭṭhi alobhādosavasena dvimūlāvāti.
ကုသလကမ္မပထကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Kusalakammapathakathā niṭṭhitā.
၄၁.
41.
ဧဝံ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန သီလံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ နေက္ခမ္မာဒီနံ အရဟတ္တမဂ္ဂပရိယောသာနာနံ သတ္တတိံသဓမ္မာနံ ဝသေန ဒသ္သေတုံ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ သံဝရဋ္ဌေန သီလံ, အဝီတိက္ကမဋ္ဌေန သီလန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ သံဝရတိ န ဝီတိက္ကမတိ, တသ္မာ နေက္ခမ္မံ သီလန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္စတ္တတ္ထေ ဝာ ကရဏဝစနံ, နေက္ခမ္မန္တိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သေသေသု။ ပာဠိယံ ပန နေက္ခမ္မအဗ္ယာပာဒေ ဒသ္သေတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ သေသံ သင္ခိပိတ္ဝာ အန္တေ အရဟတ္တမဂ္ဂောယေဝ ဒသ္သိတော။
Evaṃ dasakusalakammapathavasena sīlaṃ dassetvā idāni nekkhammādīnaṃ arahattamaggapariyosānānaṃ sattatiṃsadhammānaṃ vasena dassetuṃ nekkhammena kāmacchandaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlantiādimāha. Tattha yasmā nekkhammena kāmacchandaṃ saṃvarati na vītikkamati, tasmā nekkhammaṃ sīlanti adhippāyo. Paccattatthe vā karaṇavacanaṃ, nekkhammanti attho. Esa nayo sesesu. Pāḷiyaṃ pana nekkhammaabyāpāde dassetvā heṭṭhā vuttanayattā sesaṃ saṅkhipitvā ante arahattamaggoyeva dassito.
ဧဝံ သံဝရအဝီတိက္ကမဝသေန သီလံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တေသံယေဝ ဒ္ဝိန္နံ ပဘေဒဒသ္သနတ္ထံ ပဉ္စ သီလာနိ ပာဏာတိပာတသ္သ ပဟာနံ သီလန္တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ ပာဏာတိပာတသ္သ ပဟာနံ သီလံ, ပာဏာတိပာတာ ဝေရမဏီ သီလံ, ပာဏာတိပာတသ္သ ပဋိပက္ခစေတနာ သီလံ, ပာဏာတိပာတသ္သ သံဝရော သီလံ, ပာဏာတိပာတသ္သ အဝီတိက္ကမော သီလန္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ပဟာနန္တိ စ ကောစိ ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ အညတ္ရ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ပာဏာတိပာတာဒီနံ အနုပ္ပာဒမတ္တတော။ ယသ္မာ ပန တံ တံ ပဟာနံ တသ္သ တသ္သ ကုသလသ္သ ဓမ္မသ္သ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဥပဓာရဏံ ဟောတိ, ဝိပ္ပကိဏ္ဏသဘာဝာကရဏေန စ သမောဓာနံ, တသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေနေဝ ဥပဓာရဏသမောဓာနသင္ခာတေန သီလနဋ္ဌေန သီလန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရေ စတ္တာရော ဓမ္မာ တတော တတော ဝေရမဏိဝသေန တသ္သ တသ္သ သံဝရဝသေန တဒုဘယသမ္ပယုတ္တစေတနာဝသေန တံ တံ အဝီတိက္ကမန္တသ္သ အဝီတိက္ကမဝသေန စ စေတသော ပဝတ္တိသဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
Evaṃ saṃvaraavītikkamavasena sīlaṃ dassetvā idāni tesaṃyeva dvinnaṃ pabhedadassanatthaṃ pañca sīlāni pāṇātipātassa pahānaṃ sīlantiādimāha. Ettha ca pāṇātipātassa pahānaṃ sīlaṃ, pāṇātipātā veramaṇī sīlaṃ, pāṇātipātassa paṭipakkhacetanā sīlaṃ, pāṇātipātassa saṃvaro sīlaṃ, pāṇātipātassa avītikkamo sīlanti yojanā kātabbā. Pahānanti ca koci dhammo nāma natthi aññatra vuttappakārānaṃ pāṇātipātādīnaṃ anuppādamattato. Yasmā pana taṃ taṃ pahānaṃ tassa tassa kusalassa dhammassa patiṭṭhānaṭṭhena upadhāraṇaṃ hoti, vippakiṇṇasabhāvākaraṇena ca samodhānaṃ, tasmā pubbe vutteneva upadhāraṇasamodhānasaṅkhātena sīlanaṭṭhena sīlanti vuttaṃ. Itare cattāro dhammā tato tato veramaṇivasena tassa tassa saṃvaravasena tadubhayasampayuttacetanāvasena taṃ taṃ avītikkamantassa avītikkamavasena ca cetaso pavattisabhāvaṃ sandhāya vuttā.
အထ ဝာ ပဟာနမ္ပိ ဓမ္မတော အတ္ထိယေဝ။ ကထံ? ပဟီယတေ အနေန ပာဏာတိပာတာဒိပဋိပက္ခော, ပဇဟတိ ဝာ တံ ပဋိပက္ခန္တိ ပဟာနံ။ ကိံ တံ? သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ခန္ဓာ။ အညေ ပန အာစရိယာ ‘‘နေက္ခမ္မာဒီသုပိ ‘ဝေရမဏီ သီလ’န္တိ ဝစနမတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ သဗ္ဗကုသလေသုပိ နိယတယေဝာပနကဘူတာ ဝိရတိ နာမ အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ, န တထာ ဣဓာတိ။ ဧဝမိမေဟိ ပဟာနာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ ဝိသေသေတ္ဝာ ပရိယန္တာပရိယန္တသီလဒ္ဝယေ အပရိယန္တသီလမေဝ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧဝ ဟိ ဧဝရူပာနိ သီလာနိ စိတ္တသ္သ အဝိပ္ပဋိသာရာယ သံဝတ္တန္တိ။ပေ.။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောန္တော သိက္ခတီတိ ဝုတ္တံ။
Atha vā pahānampi dhammato atthiyeva. Kathaṃ? Pahīyate anena pāṇātipātādipaṭipakkho, pajahati vā taṃ paṭipakkhanti pahānaṃ. Kiṃ taṃ? Sabbepi kusalā khandhā. Aññe pana ācariyā ‘‘nekkhammādīsupi ‘veramaṇī sīla’nti vacanamattaṃ gahetvā sabbakusalesupi niyatayevāpanakabhūtā virati nāma atthī’’ti vadanti, na tathā idhāti. Evamimehi pahānādīhi pañcahi padehi visesetvā pariyantāpariyantasīladvaye apariyantasīlameva vuttaṃ. Tasmā eva hi evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhatīti vuttaṃ.
တတ္ထ အဝိပ္ပဋိသာရာယ သံဝတ္တန္တီတိ ‘‘သံဝရော အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာယာ’’တိ (ပရိ. ၃၆၆) စ ‘‘အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာနိ ခော, အာနန္ဒ, ကုသလာနိ သီလာနိ အဝိပ္ပဋိသာရာနိသံသာနီ’’တိ (အ. နိ. ၁၀.၁; ၁၁.၁) စ ဝစနတော အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာယ သံဝတ္တန္တိ။ ‘‘အဝိပ္ပဋိသာရော ပာမောဇ္ဇတ္ထာယာ’’တိ (ပရိ. ၃၆၆) စ ‘‘ယောနိသော မနသိကရောတော ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတီ’’တိ (ပဋိ. မ. ၁.၇၄) စ ဝစနတော ပာမောဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တိ။ ‘‘ပာမောဇ္ဇံ ပီတတ္ထာယာ’’တိ (ပရိ. ၃၆၆) စ ‘‘ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတီ’’တိ (အ. နိ. ၅.၂၆; သံ. နိ. ၅.၃၇၆; ဒီ. နိ. ၃.၃၂၂) စ ဝစနတော ပီတိယာ သံဝတ္တန္တိ။ ‘‘ပီတိ ပသ္သဒ္ဓတ္ထာယာ’’တိ (ပရိ. ၃၆၆) စ ‘‘ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတီ’’တိ (အ. နိ. ၅.၂၆; သံ. နိ. ၅.၃၇၆; ဒီ. နိ. ၃.၃၂၂) စ ဝစနတော ပသ္သဒ္ဓိယာ သံဝတ္တန္တိ။ ‘‘ပသ္သဒ္ဓိ သုခတ္ထာယာ’’တိ (ပရိ. ၃၆၆) စ ‘‘ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတီ’’တိ (အ. နိ. ၅.၂၆; သံ. နိ. ၅.၃၇၆; ဒီ. နိ. ၃.၃၂၂) စ ဝစနတော သောမနသ္သာယ သံဝတ္တန္တိ။ စေတသိကံ သုခဉ္ဟိ သောမနသ္သန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာသေဝနာယာတိ ဘုသာ သေဝနာ အာသေဝနာ။ ကသ္သ အာသေဝနာ? အနန္တရံ သောမနသ္သဝစနေန သုခသ္သ ဝုတ္တတ္တာ သုခံ သိဒ္ဓံ။ ‘‘သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတီ’’တိ (အ. နိ. ၅.၂၆; သံ. နိ. ၅.၃၇၆; ဒီ. နိ. ၃.၃၂၂) စ ဝစနတော တေန သုခေန သမာဓိ သိဒ္ဓော ဟောတိ။ ဧဝံ သိဒ္ဓသ္သ သမာဓိသ္သ အာသေဝနာ။ တသ္သ သမာဓိသ္သ အာသေဝနာယ သံဝတ္တန္တိ, ပဂုဏဗလဝဘာဝာယ သံဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ ဘာဝနာယာတိ တသ္သေဝ သမာဓိသ္သ ဝုဒ္ဓိယာ။ ဗဟုလီကမ္မာယာတိ တသ္သေဝ သမာဓိသ္သ ပုနပ္ပုနံ ကိရိယာယ။ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိပဝတ္တိယာ မူလကာရဏံ ဟုတ္ဝာ သမာဓိသ္သ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒိအလင္ကာရသာဓနေန အလင္ကာရာယ သံဝတ္တန္တိ။ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိကသ္သ သမာဓိသမ္ဘာရသ္သ သာဓနေန ပရိက္ခာရာယ သံဝတ္တန္တိ။ ‘‘ယေ စ ခော ဣမေ ပဗ္ဗဇိတေန ဇီဝိတပရိက္ခာရာ သမုဒာနေတဗ္ဗာ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၁.၁၉၂) ဝိယ ဟိ ဧတ္ထ သမ္ဘာရတ္ထော ပရိက္ခာရသဒ္ဒော။ ‘‘ရထော သီလပရိက္ခာရော, ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိအာဒီသု (သံ. နိ. ၃.၅၄) ပန အလင္ကာရတ္ထော။ ‘‘သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု (အ. နိ. ၇.၆၇) ပရိဝာရတ္ထော။ ဣဓ ပန အလင္ကာရပရိဝာရာနံ ဝိသုံ အာဂတတ္တာ သမ္ဘာရတ္ထောတိ ဝုတ္တံ။ သမ္ဘာရတ္ထော စ ပစ္စယတ္ထောတိ။ မူလကာရဏဘာဝေနေဝ သမာဓိသမ္ပယုတ္တဖသ္သာဒိဓမ္မသမ္ပတ္တိသာဓနေန ပရိဝာရာယ သံဝတ္တန္တိ။ သမာဓိသ္သ ဝိပသ္သနာယ စ ပဒဋ္ဌာနဘာဝပာပနေန ဝသီဘာဝပာပနေန စ ပရိပုဏ္ဏဘာဝသာဓနတော ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တန္တိ။
Tattha avippaṭisārāya saṃvattantīti ‘‘saṃvaro avippaṭisāratthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘avippaṭisāratthāni kho, ānanda, kusalāni sīlāni avippaṭisārānisaṃsānī’’ti (a. ni. 10.1; 11.1) ca vacanato avippaṭisāratthāya saṃvattanti. ‘‘Avippaṭisāro pāmojjatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘yoniso manasikaroto pāmojjaṃ jāyatī’’ti (paṭi. ma. 1.74) ca vacanato pāmojjāya saṃvattanti. ‘‘Pāmojjaṃ pītatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘pamuditassa pīti jāyatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato pītiyāsaṃvattanti. ‘‘Pīti passaddhatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘pītimanassa kāyo passambhatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato passaddhiyā saṃvattanti. ‘‘Passaddhi sukhatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘passaddhakāyo sukhaṃ vedetī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato somanassāya saṃvattanti. Cetasikaṃ sukhañhi somanassanti vuccati. Āsevanāyāti bhusā sevanā āsevanā. Kassa āsevanā? Anantaraṃ somanassavacanena sukhassa vuttattā sukhaṃ siddhaṃ. ‘‘Sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato tena sukhena samādhi siddho hoti. Evaṃ siddhassa samādhissa āsevanā. Tassa samādhissa āsevanāya saṃvattanti, paguṇabalavabhāvāya saṃvattantīti attho. Bhāvanāyāti tasseva samādhissa vuddhiyā. Bahulīkammāyāti tasseva samādhissa punappunaṃ kiriyāya. Avippaṭisārādipavattiyā mūlakāraṇaṃ hutvā samādhissa saddhindriyādialaṅkārasādhanena alaṅkārāya saṃvattanti. Avippaṭisārādikassa samādhisambhārassa sādhanena parikkhārāya saṃvattanti. ‘‘Ye ca kho ime pabbajitena jīvitaparikkhārā samudānetabbā’’tiādīsu (ma. ni. 1.192) viya hi ettha sambhārattho parikkhārasaddo. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.54) pana alaṅkārattho. ‘‘Sattahi nagaraparikkhārehi suparikkhataṃ hotī’’tiādīsu (a. ni. 7.67) parivārattho. Idha pana alaṅkāraparivārānaṃ visuṃ āgatattā sambhāratthoti vuttaṃ. Sambhārattho ca paccayatthoti. Mūlakāraṇabhāveneva samādhisampayuttaphassādidhammasampattisādhanena parivārāya saṃvattanti. Samādhissa vipassanāya ca padaṭṭhānabhāvapāpanena vasībhāvapāpanena ca paripuṇṇabhāvasādhanato pāripūriyā saṃvattanti.
ဧဝံ သီလူပနိသ္သယေန သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ သမာဓိံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ‘‘သမာဟိတေ စိတ္တေ ယထာဘူတံ ဇာနာတိ ပသ္သတိ, ယထာဘူတံ ဇာနံ ပသ္သံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ, ဝိရာဂာ ဝိမုစ္စတီ’’တိ (ပဋိ. မ. ၁.၇၃; ဒီ. နိ. ၃.၃၅၉) ဝစနတော သီလမူလကာနိ သမာဓိပဒဋ္ဌာနာနိ ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနာဒီနိ ဒသ္သေန္တော ဧကန္တနိဗ္ဗိဒာယာတိအာဒိမာဟ။ နိဗ္ဗိဒာယ ဟိ ဒသ္သိတာယ တသ္သာ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနံ ဒသ္သိတမေဝ ဟောတိ။ တသ္မိဉ္ဟိ အသိဒ္ဓေ နိဗ္ဗိဒာ န သိဇ္ဈတီတိ။ တာနိ ပန ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနံ ပနေတ္ထ သပ္ပစ္စယနာမရူပပရိဂ္ဂဟော။
Evaṃ sīlūpanissayena sabbākāraparipūraṃ samādhiṃ dassetvā idāni ‘‘samāhite citte yathābhūtaṃ jānāti passati, yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccatī’’ti (paṭi. ma. 1.73; dī. ni. 3.359) vacanato sīlamūlakāni samādhipadaṭṭhānāni yathābhūtañāṇadassanādīni dassento ekantanibbidāyātiādimāha. Nibbidāya hi dassitāya tassā padaṭṭhānabhūtaṃ yathābhūtañāṇadassanaṃ dassitameva hoti. Tasmiñhi asiddhe nibbidā na sijjhatīti. Tāni pana vuttatthāneva. Yathābhūtañāṇadassanaṃ panettha sappaccayanāmarūpapariggaho.
ဧဝံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနပရိယောသာနံ သီလပ္ပယောဇနံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တသ္သ သီလသ္သ အဓိသီလသိက္ခာဘာဝံ တမ္မူလကာ စ အဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခာ ဒသ္သေတုကာမော ဧဝရူပာနံ သီလာနံ သံဝရပာရိသုဒ္ဓိ အဓိသီလန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သံဝရောယေဝ ပာရိသုဒ္ဓိ သံဝရပာရိသုဒ္ဓိ။ ဧဝရူပာနံ အပရိယန္တဘူတာနံ ဝိဝဋ္ဋနိသ္သိတာနံ သီလာနံ သံဝရပာရိသုဒ္ဓိ ဝိဝဋ္ဋနိသ္သိတတ္တာ သေသသီလတော အဓိကံ သီလန္တိ အဓိသီလန္တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရပာရိသုဒ္ဓိယာ ဌိတံ စိတ္တန္တိ ဧဒိသာယ သီလသံဝရပာရိသုဒ္ဓိယာ ပတိဋ္ဌိတံ စိတ္တံ သုဋ္ဌု အဝိပ္ပဋိသာရာဒီနံ အာဝဟနတော န ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆတိ, သမာဓိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။ အဝိက္ခေပောယေဝ ပာရိသုဒ္ဓိ အဝိက္ခေပပာရိသုဒ္ဓိ။ သော သဗ္ဗမလဝိရဟိတော နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော သမာဓိ သေသသမာဓိတော အဓိကတ္တာ အဓိစိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ စိတ္တသီသေန ဟေတ္ထ သမာဓိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သံဝရပာရိသုဒ္ဓိံ သမ္မာ ပသ္သတီတိ ပရိသုဒ္ဓံ သီလသံဝရံ ဉာတပရိညာဝသေန တီရဏပရိညာဝသေန စ သမ္မာ ပသ္သတိ, ဧဝမေဝ အဝိက္ခေပပာရိသုဒ္ဓိသင္ခာတံ ပရိသုဒ္ဓံ သမာဓိံ သမ္မာ ပသ္သတိ။ ဧဝံ ပသ္သတော စသ္သ ဒသ္သနသင္ခာတာ ပာရိသုဒ္ဓိ ဒသ္သနပာရိသုဒ္ဓိ။ သာယေဝ သေသပညာယ အဓိကတ္တာ အဓိပညာတိ ဝုစ္စတိ။ ယော တတ္ထာတိ ယော တတ္ထ သံဝရအဝိက္ခေပဒသ္သနေသု။ သံဝရဋ္ဌောတိ သံဝရဘာဝော။ ဧဝမေဝ အဝိက္ခေပဋ္ဌဒသ္သနဋ္ဌာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဓိသီလမေဝ သိက္ခာ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧဝံ ဣတရာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Evaṃ amatamahānibbānapariyosānaṃ sīlappayojanaṃ dassetvā idāni tassa sīlassa adhisīlasikkhābhāvaṃ tammūlakā ca adhicittaadhipaññāsikkhā dassetukāmo evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlantiādimāha. Tattha saṃvaroyeva pārisuddhi saṃvarapārisuddhi. Evarūpānaṃ apariyantabhūtānaṃ vivaṭṭanissitānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi vivaṭṭanissitattā sesasīlato adhikaṃ sīlanti adhisīlanti vuccati. Saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittanti edisāya sīlasaṃvarapārisuddhiyā patiṭṭhitaṃ cittaṃ suṭṭhu avippaṭisārādīnaṃ āvahanato na vikkhepaṃ gacchati, samādhismiṃ patiṭṭhātīti attho. Avikkhepoyeva pārisuddhi avikkhepapārisuddhi. So sabbamalavirahito nibbedhabhāgiyo samādhi sesasamādhito adhikattā adhicittanti vuccati. Cittasīsena hettha samādhi niddiṭṭho. Saṃvarapārisuddhiṃ sammā passatīti parisuddhaṃ sīlasaṃvaraṃ ñātapariññāvasena tīraṇapariññāvasena ca sammā passati, evameva avikkhepapārisuddhisaṅkhātaṃ parisuddhaṃ samādhiṃ sammā passati. Evaṃ passato cassa dassanasaṅkhātā pārisuddhi dassanapārisuddhi. Sāyeva sesapaññāya adhikattā adhipaññāti vuccati. Yo tatthāti yo tattha saṃvaraavikkhepadassanesu. Saṃvaraṭṭhoti saṃvarabhāvo. Evameva avikkhepaṭṭhadassanaṭṭhā ca veditabbā. Adhisīlameva sikkhā adhisīlasikkhā. Evaṃ itarāpi veditabbā.
ဧဝံ တိသ္သော သိက္ခာယော ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တာသံ ပာရိပူရိက္ကမံ ဒသ္သေတုံ ဣမာ တိသ္သော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခတီတိအာဒိမာဟ။ တသ္သတ္ထော – ပစ္စေကံ ပရိပူရေတုံ အာဝဇ္ဇန္တောပိ သိက္ခတိ နာမ, အာဝဇ္ဇေတ္ဝာ ‘‘အယံ နာမ သိက္ခာ’’တိ ဇာနန္တောပိ သိက္ခတိ နာမ, ဇာနိတ္ဝာ ပုနပ္ပုနံ ပသ္သန္တောပိ သိက္ခတိ နာမ, ပသ္သိတ္ဝာ ယထာဒိဋ္ဌံ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ သိက္ခတိ နာမ, ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ တတ္ထေဝ စိတ္တံ အစလံ ကတ္ဝာ ပတိဋ္ဌပေန္တောပိ သိက္ခတိ နာမ, တံတံသိက္ခာသမ္ပယုတ္တသဒ္ဓာဝီရိယသတိသမာဓိပညာဟိ သကသကကိစ္စံ ကရောန္တောပိ သိက္ခတိ နာမ, အဘိညေယ္ယာဘိဇာနနာဒိကာလေပိ တံ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တော တိသ္သောပိ သိက္ခာယော သိက္ခတိ နာမာတိ ။ ပုန ပဉ္စ သီလာနီတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသာနန္တိအာဒီသု ပန အရဟန္တာနံ သုဋ္ဌု ဝိပ္ပဋိသာရာဒိအဘာဝတော အာသေဝနာဒိဘာဝတော စ တာနိ ပဒာနိ ယုဇ္ဇန္တေဝ။ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒာယာတိအာဒီနိ ပန သတိပဋ္ဌာနသမ္မပ္ပဓာနာနိ ဝိယ မဂ္ဂက္ခဏေယေဝ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
Evaṃ tisso sikkhāyo dassetvā idāni tāsaṃ pāripūrikkamaṃ dassetuṃ imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhatītiādimāha. Tassattho – paccekaṃ paripūretuṃ āvajjantopi sikkhati nāma, āvajjetvā ‘‘ayaṃ nāma sikkhā’’ti jānantopi sikkhati nāma, jānitvā punappunaṃ passantopi sikkhati nāma, passitvā yathādiṭṭhaṃ paccavekkhantopi sikkhati nāma, paccavekkhitvā tattheva cittaṃ acalaṃ katvā patiṭṭhapentopi sikkhati nāma, taṃtaṃsikkhāsampayuttasaddhāvīriyasatisamādhipaññāhi sakasakakiccaṃ karontopi sikkhati nāma, abhiññeyyābhijānanādikālepi taṃ taṃ kiccaṃ karonto tissopi sikkhāyo sikkhati nāmāti . Puna pañca sīlānītiādīni vuttatthāneva. Arahattamaggena sabbakilesānantiādīsu pana arahantānaṃ suṭṭhu vippaṭisārādiabhāvato āsevanādibhāvato ca tāni padāni yujjanteva. Ekantanibbidāyātiādīni pana satipaṭṭhānasammappadhānāni viya maggakkhaṇeyeva yojetabbāni.
၄၂.
42.
သံဝရပာရိသုဒ္ဓိံ သမ္မာ ပသ္သတိ, အဝိက္ခေပပာရိသုဒ္ဓိံ သမ္မာ ပသ္သတီတိ ဣဒံ ပန ဝစနဒ္ဝယံ ဖလသမာပတ္တတ္ထာယ ဝိပသ္သနာဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ, ဒုတိယဝစနံ ပန နိရောဓသမာပတ္တတ္ထာယ ဝိပသ္သနာဝသေနာပိ ယုဇ္ဇတိ။ အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခတီတိအာဒီသု ပဉ္စသု ဝစနေသု အရဟတော သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝေပိ အသေက္ခသီလက္ခန္ဓာဒိသဘာဝတော ‘‘သိက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဒ္ဓာယ အဓိမုစ္စန္တော သိက္ခတီတိအာဒီနိ ပန မဂ္ဂက္ခဏညေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာနိ။ အညာနိပိ ဥပစာရပ္ပနာဝိပသ္သနာမဂ္ဂဝသေန ဝုတ္တာနိ ဝစနာနိ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗာနီတိ။
Saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati, avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatīti idaṃ pana vacanadvayaṃ phalasamāpattatthāya vipassanāvasena yojetabbaṃ, dutiyavacanaṃ pana nirodhasamāpattatthāya vipassanāvasenāpi yujjati. Āvajjanto sikkhatītiādīsu pañcasu vacanesu arahato sikkhitabbābhāvepi asekkhasīlakkhandhādisabhāvato ‘‘sikkhatī’’ti vuttanti veditabbaṃ. Saddhāya adhimuccanto sikkhatītiādīni pana maggakkhaṇaññeva sandhāya vuttāni. Aññānipi upacārappanāvipassanāmaggavasena vuttāni vacanāni yathāyogaṃ yojetabbānīti.
သီလမယဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sīlamayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၂. သီလမယဉာဏနိဒ္ဒေသော • 2. Sīlamayañāṇaniddeso