| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੨. ਸੀਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Sīlasuttavaṇṇanā
੧੨. ਦੁਤਿਯੇ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਿવਿਧਂ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸਮਙ੍ਗਿਮਧੁਰવਸੇਨ। ਤਤ੍ਥ –
12. Dutiye sampannasīlāti ettha tividhaṃ sampannaṃ paripuṇṇasamaṅgimadhuravasena. Tattha –
‘‘ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਾਲਿਕੇਦਾਰਂ, ਸੁવਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ ਕੋਸਿਯ।
‘‘Sampannaṃ sālikedāraṃ, suvā bhuñjanti kosiya;
ਪਟਿવੇਦੇਮਿ ਤੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ, ਨ ਨੇ વਾਰੇਤੁਮੁਸ੍ਸਹੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੪.੧) –
Paṭivedemi te brahme, na ne vāretumussahe’’ti. (jā. 1.14.1) –
ਇਦਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੇਨ ਉਪੇਤੋ ਹੋਤਿ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਾਗਤੋ ਸਮੁਪਾਗਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੧੧) ਇਦਂ ਸਮਙ੍ਗਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਇਮਿਸ੍ਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਹਾਪਥવਿਯਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲਂ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਖੁਦ੍ਦਮਧੁਂ ਅਨੀਲਕਂ, ਏવਮਸ੍ਸਾਦ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੧੭) ਇਦਂ ਮਧੁਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ। ਇਧ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸੀਲਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਮਙ੍ਗਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨવਸੇਨਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਯੁਜ੍ਜਤਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸੀਲਾ ਹੁਤ੍વਾਤਿਪਿ ਸੀਲਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿਪਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਸੀਲਸ੍ਸ ਅਨવਸੇਸਸਮਾਦਾਨੇਨ ਅਖਣ੍ਡਾਦਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸੀਲਾ, ਸਮਾਦਾਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਤੋ ਸੀਲਸਮਙ੍ਗਿਨੋ। ਸਮਾਦਾਨવਤੋ ਹਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤવਿਰੋਧਿਧਮ੍ਮਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸੀਲਸਮਙ੍ਗਿਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਚੇਤਨਾਦੀਨਂ ਪਨ ਸੀਲਨਲਕ੍ਖਣਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ।
Idaṃ paripuṇṇasampannaṃ nāma. ‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato’’ti (vibha. 511) idaṃ samaṅgisampannaṃ nāma. ‘‘Imissā, bhante, mahāpathaviyā heṭṭhimatalaṃ sampannaṃ, seyyathāpi khuddamadhuṃ anīlakaṃ, evamassāda’’nti (pārā. 17) idaṃ madhurasampannaṃ nāma. Idha paripuṇṇasampannavasena atthaṃ dassento ‘‘sampannasīlāti paripuṇṇasīlā’’ti āha. Samaṅgisampannavasenapi attho yujjatiyeva, tasmā sampannasīlāti paripuṇṇasīlā hutvātipi sīlasamaṅgino hutvātipi evamettha attho daṭṭhabbo. Tattha sīlassa anavasesasamādānena akhaṇḍādibhāvappattiyā paripuṇṇasīlā, samādānato paṭṭhāya avicchindanato sīlasamaṅgino. Samādānavato hi accantavirodhidhammānuppattiyā sīlasamaṅgitā veditabbā, cetanādīnaṃ pana sīlanalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ pavattilakkhaṇena vattabbameva natthi.
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸੀਲਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਥੇਨ ਖੇਤ੍ਤਦੋਸવਿਗਮੇਨ ਖੇਤ੍ਤਪਾਰਿਪੂਰੀ વਿਯ ਸੀਲਦੋਸવਿਗਮੇਨ ਸੀਲਪਾਰਿਪੂਰੀ વੁਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਖੇਤ੍ਤਂ ਬੀਜਖਣ੍ਡਂ, વਪ੍ਪਖਣ੍ਡਂ, ਉਦਕਖਣ੍ਡਂ, ਊਸਖਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਚਤੁਦੋਸਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਅਪਰਿਪੂਰਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਬੀਜਖਣ੍ਡਂ ਨਾਮ ਯਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਬੀਜਾਨਿ ਖਣ੍ਡਾਨਿ વਾ ਪੂਤੀਨਿ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਪਤਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਂ ਨ ਉਟ੍ਠੇਤਿ, ਖੇਤ੍ਤਂ ਖਣ੍ਡਂ ਹੋਤਿ, ਅਪਰਿਪੂਰਂ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਪ੍ਪਖਣ੍ਡਂ ਨਾਮ ਯਤ੍ਥ ਅਕੁਸਲੋ ਬੀਜਾਨਿ વਪਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਨਿਪਾਤੇਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਂ ਨ ਉਟ੍ਠੇਤਿ, ਖੇਤ੍ਤਂ ਖਣ੍ਡਂ ਹੋਤਿ। ਉਦਕਖਣ੍ਡਂ ਨਾਮ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਉਦਕਂ ਅਤਿਬਹੁਂ વਾ ਹੋਤਿ, ਨ વਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਹਿ ਸਸ੍ਸਾਨਿ ਨ ਉਟ੍ਠੇਨ੍ਤਿ, ਖੇਤ੍ਤਂ ਖਣ੍ਡਂ ਹੋਤਿ। ਊਸਖਣ੍ਡਂ ਨਾਮ ਯਤ੍ਥ ਕਸ੍ਸਕੋ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਪਦੇਸੇ ਨਙ੍ਗਲੇਨ ਭੂਮਿਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ વਾਰੇ ਕਸਨ੍ਤੋ ਅਤਿਗਮ੍ਭੀਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਤੋ ਊਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਹਿ ਸਸ੍ਸਂ ਨ ਉਟ੍ਠੇਤਿ, ਖੇਤ੍ਤਂ ਖਣ੍ਡਂ ਹੋਤਿ, ਤਾਦਿਸਞ੍ਚ ਖੇਤ੍ਤਂ ਨ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਹੋਤਿ ਨ ਮਹਾਨਿਸਂਸਂ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਬਹੁਮ੍ਪਿ વਪਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਂ ਲਭਤਿ। ਇਮੇਸਂ ਪਨ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਦੋਸਾਨਂ વਿਗਮਾ ਖੇਤ੍ਤਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਹੋਤਿ, ਤਾਦਿਸਞ੍ਚ ਖੇਤ੍ਤਂ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਂ। ਏવਮੇવ ਖਣ੍ਡਂ, ਛਿਦ੍ਦਂ, ਸਬਲਂ, ਕਮ੍ਮਾਸਨ੍ਤਿ ਚਤੁਦੋਸਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਸੀਲਂ ਅਪਰਿਪੂਰਂ ਹੋਤਿ, ਤਾਦਿਸਞ੍ਚ ਸੀਲਂ ਨ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਹੋਤਿ ਨ ਮਹਾਨਿਸਂਸਂ। ਇਮੇਸਂ ਪਨ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਦੋਸਾਨਂ વਿਗਮਾ ਸੀਲਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਹੋਤਿ, ਤਾਦਿਸਞ੍ਚ ਸੀਲਂ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਂ।
Tattha ‘‘paripuṇṇasīlā’’ti iminā atthena khettadosavigamena khettapāripūrī viya sīladosavigamena sīlapāripūrī vuttā hoti. Yathā hi khettaṃ bījakhaṇḍaṃ, vappakhaṇḍaṃ, udakakhaṇḍaṃ, ūsakhaṇḍanti catudosasamannāgataṃ aparipūraṃ hoti. Tattha bījakhaṇḍaṃ nāma yattha antarantarā bījāni khaṇḍāni vā pūtīni vā honti, tāni yattha patanti, tattha sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti, aparipūraṃ hotīti attho. Vappakhaṇḍaṃ nāma yattha akusalo bījāni vapanto antarantarā nipāteti. Evañhi sabbattha sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti. Udakakhaṇḍaṃ nāma yattha katthaci udakaṃ atibahuṃ vā hoti, na vā hoti. Tatrāpi hi sassāni na uṭṭhenti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti. Ūsakhaṇḍaṃ nāma yattha kassako kismiñci padese naṅgalena bhūmiṃ cattāro pañca vāre kasanto atigambhīraṃ karoti, tato ūsaṃ uppajjati. Tatrāpi hi sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti, tādisañca khettaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Tatrāpi bahumpi vapitvā appaṃ labhati. Imesaṃ pana catunnaṃ dosānaṃ vigamā khettaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tādisañca khettaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ. Evameva khaṇḍaṃ, chiddaṃ, sabalaṃ, kammāsanti catudosasamannāgataṃ sīlaṃ aparipūraṃ hoti, tādisañca sīlaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Imesaṃ pana catunnaṃ dosānaṃ vigamā sīlaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tādisañca sīlaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ.
‘‘ਸੀਲਸਮਙ੍ਗਿਨੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨਤ੍ਥੇਨ ਸੀਲੇਨ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤਾ ਸਮੋਧਾਨਗਤਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਰਥਾਤਿ ਇਦਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਤਾ ਹੋਤਿ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਨੇਨ, ਸੀਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਆਨਿਸਂਸਦਸ੍ਸਨੇਨ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧੪) વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਂ । ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾਤਿ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਕਿਰ ਭਗવਾ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ‘ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤਾ’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਤ੍ਥ ਜੇਟ੍ਠਕਸੀਲਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ ਦਿવਾવਿਹਾਰવਾਸੀ ਸੁਮਤ੍ਥੇਰੋ ਆਹ। ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ ਪਨਸ੍ਸ ਤੇਪਿਟਕਚੂਲ਼ਨਾਗਤ੍ਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਉਭਯਤ੍ਥਾਪਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੋ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤੋ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੋਯੇવ ਹਿ ਸੀਲਂ, ਇਤਰਾਨਿ ਪਨ ਤੀਣਿ ਸੀਲਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਂ ਅਨਨੁਜਾਨਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ ਨਾਮ ਛਦ੍વਾਰਰਕ੍ਖਾਮਤ੍ਤਕਮੇવ, ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਕਂ, ਪਚ੍ਚਯਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਪਟਿਲਦ੍ਧਪਚ੍ਚਯੇ ਇਦਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਮਤ੍ਤਕਂ। ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੋવ ਸੀਲਂ। ਯਸ੍ਸ ਸੋ ਭਿਨ੍ਨੋ, ਅਯਂ ਛਿਨ੍ਨਸੀਸੋ વਿਯ ਪੁਰਿਸੋ ਹਤ੍ਥਪਾਦੇ, ਸੇਸਾਨਿ ਰਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਸੋ ਅਰੋਗੋ, ਅਯਂ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸੀਸੋ વਿਯ ਪੁਰਿਸੋ ਜੀવਿਤਂ, ਸੇਸਾਨਿ ਪੁਨ ਪਾਕਤਿਕਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾ’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ‘ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਾ’ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ વਤ੍વਾ ਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤਾ’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ।
‘‘Sīlasamaṅgino’’ti iminā panatthena sīlena samaṅgibhūtā samodhānagatā samannāgatā hutvā viharathāti idameva vuttaṃ hoti. Tattha dvīhi kāraṇehi sampannasīlatā hoti sīlavipattiyā ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ca ānisaṃsadassanena. Tadubhayampi visuddhimagge (visuddhi. 1.14) vitthāritaṃ . Tattha ‘‘sampannasīlāti ettāvatā ca kira bhagavā catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā ‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’ti iminā tattha jeṭṭhakasīlaṃ vitthāretvā dassetī’’ti divāvihāravāsī sumatthero āha. Antevāsiko panassa tepiṭakacūḷanāgatthero āha – ‘‘ubhayatthāpi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto, pātimokkhasaṃvaroyeva hi sīlaṃ, itarāni pana tīṇi sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthī’’ti vatvā taṃ ananujānanto āha – ‘‘indriyasaṃvaro nāma chadvārarakkhāmattakameva, ājīvapārisuddhi dhammena samena paccayuppattimattakaṃ, paccayanissitaṃ paṭiladdhapaccaye idamatthanti paccavekkhitvā paribhuñjanamattakaṃ. Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ. Yassa so bhinno, ayaṃ chinnasīso viya puriso hatthapāde, sesāni rakkhissatīti na vattabbo. Yassa pana so arogo, ayaṃ acchinnasīso viya puriso jīvitaṃ, sesāni puna pākatikāni katvā rakkhituṃ sakkoti. Tasmā ‘sampannasīlā’ti iminā pātimokkhasaṃvaraṃ uddisitvā ‘sampannapātimokkhā’ti tasseva vevacanaṃ vatvā taṃ vitthāretvā dassento ‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’tiādimāhā’’ti.
ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲੇਨ ਸਂવੁਤਾਤਿ ਯੋ ਨਂ ਪਾਤਿ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਤਂ ਮੋਕ੍ਖੇਤਿ ਮੋਚੇਤਿ ਆਪਾਯਿਕਾਦੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹੀਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੇਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸੀਲੇਨ ਪਿਹਿਤਕਾਯવਚੀਦ੍વਾਰਾ। ਏવਂਭੂਤਾ ਚ ਤੇਨ ਉਪੇਤਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਪੇਤਾ ਹੁਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਆਚਾਰੇਨ ਚ ਗੋਚਰੇਨ ਚ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਆਚਾਰੇਨ, ਨ-વੇਸਿਯਗੋਚਰਤਾਦਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਗੋਚਰੇਨ ਚ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਆਚਾਰਗੋਚਰਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਣੁਪ੍ਪਮਾਣੇਸੂਤਿ ਅਤਿਪਰਿਤ੍ਤਕੇਸੁ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਗਮਨੀਯੇਸੁ। ਦੁਕ੍ਕਟਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਮਤ੍ਤੇਸੂਤਿ ਅਪਰੇ। ਦੋਸੇਸੂਤਿ ਗਾਰਯ੍ਹੇਸੁ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਭਯਤੋ ਦਸ੍ਸਨਸੀਲਾਤਿ ਪਰਮਾਣੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਜ੍ਜਂ ਸਿਨੇਰੁਪ੍ਪਮਾਣਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਭਾਯਨਸੀਲਾ। ਸਬ੍ਬਸਿਕ੍ਖਾਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੂਤਿ ਮੂਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਦੇਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਆਦਿਭੇਦੇਸੁ। ਤਂ ਤਂ ਸਮਾਦਾਤਬ੍ਬਂ ਸਮਾਦਾਯਾਤਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਿਕ੍ਖਾਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਮੂਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਆਦਿਭੇਦੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਪੂਰਿਤਬ੍ਬਂ ਕਾਯਿਕਂ વਾਚਸਿਕਂ વਾ ਸੀਲਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸਮ੍ਮਾ ਆਦਾਯ, ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਚ ਆਦਿਯਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Pātimokkhasaṃvarasīlena saṃvutāti yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhanti laddhanāmena sikkhāpadasīlena pihitakāyavacīdvārā. Evaṃbhūtā ca tena upetā samannāgatā nāma hontīti āha ‘‘upetā hutvā’’ti. Ācārena ca gocarena ca sampannāti kāyikavācasikaavītikkamasaṅkhātena ācārena, na-vesiyagocaratādisaṅkhātena gocarena ca sampannā, sampannaācāragocarāti attho. Aṇuppamāṇesūti atiparittakesu anāpattigamanīyesu. Dukkaṭadubbhāsitamattesūti apare. Dosesūti gārayhesu akusaladhammesu. Bhayato dassanasīlāti paramāṇumattampi vajjaṃ sineruppamāṇaṃ viya katvā bhāyanasīlā. Sabbasikkhākoṭṭhāsesūti mūlapaññattianupaññattisabbatthapaññattipadesapaññattiādibhedesu. Taṃ taṃ samādātabbaṃ samādāyāti yaṃ kiñci sikkhākoṭṭhāsesu mūlapaññattiādibhedesu sikkhitabbaṃ paṭipajjitabbaṃ pūritabbaṃ kāyikaṃ vācasikaṃ vā sīlaṃ, taṃ sabbaṃ sammā ādāya, sammadeva sakkaccaṃ sabbaso ca ādiyitvāti attho.
ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਸਮੁਦਯਾ ਰੂਪਸਮੁਦਯੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਸਮੁਦਯਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਣ੍ਹਾਸਮੁਦਯਾ…ਪੇ॰… ਕਮ੍ਮਸਮੁਦਯਾ…ਪੇ॰… ਆਹਾਰਸਮੁਦਯਾ ਰੂਪਸਮੁਦਯੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਸਮੁਦਯਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਥਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਸਮੁਦਯਾ વੇਦਨਾਸਮੁਦਯੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਸਮੁਦਯਟ੍ਠੇਨ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਣ੍ਹਾਸਮੁਦਯਾ…ਪੇ॰… ਕਮ੍ਮਸਮੁਦਯਾ…ਪੇ॰… ਫਸ੍ਸਸਮੁਦਯਾ વੇਦਨਾਸਮੁਦਯੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਸਮੁਦਯਟ੍ਠੇਨ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਖਨ੍ਧੇ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਉਦਯਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ।
Udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passatīti ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayoti paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Taṇhāsamudayā…pe… kammasamudayā…pe… āhārasamudayā rūpasamudayoti paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati. Tathā avijjāsamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Taṇhāsamudayā…pe… kammasamudayā…pe… phassasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passatī’’tiādinā nayena ekekasmiṃ khandhe pañca pañca katvā vuttāni pañcavīsati udayalakkhaṇāni passati.
વਯਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾ ਰੂਪਨਿਰੋਧੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਨਿਰੋਧਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ વਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧਾ…ਪੇ॰… ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧਾ…ਪੇ॰… ਆਹਾਰਨਿਰੋਧਾ ਰੂਪਨਿਰੋਧੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਨਿਰੋਧਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ વਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। વਿਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਖਣਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ વਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ વਯਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾ…ਪੇ॰… ਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧਾ…ਪੇ॰… ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧਾ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਨਿਰੋਧਟ੍ਠੇਨ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ વਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। વਿਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਖਣਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ વਯਂ ਪਸ੍ਸਤੀ। વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ વਯਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਖਨ੍ਧੇ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ વਯਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਪੇਸਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਤਿ ਪੇਸਿਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਕਥਯਨ੍ਤੀਤਿ ਤਥਾવਿਧਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਅਰਿਯਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ।
Vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passatīti ‘‘avijjānirodhā rūpanirodhoti paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Taṇhānirodhā…pe… kammanirodhā…pe… āhāranirodhā rūpanirodhoti paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Rūpakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati. Avijjānirodhā…pe… taṇhānirodhā…pe… phassanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passatī. Vedanākkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati’’tiādinā nayena ekekasmiṃ khandhe pañca pañca katvā vuttāni pañcavīsati vayalakkhaṇāni passati. Pesitattoti nibbānaṃ pati pesitacitto. Kathayantīti tathāvidhaṃ bhikkhuṃ buddhādayo ariyā ācikkhanti.
ਯਤਂ ਚਰੇਤਿ વਾਯਮਮਾਨੋ ਚਰੇਯ੍ਯ, ਚਙ੍ਕਮਨਾਦਿવਸੇਨ ਗਮਨਂ ਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋਪਿ ‘‘ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਯ ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਤਿ વਾਯਮਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੪੩੨) ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਧਾਨવੀਰਿਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਘਟੇਨ੍ਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਗਮਨਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਯਤਮੇਨਂ ਪਸਾਰਯੇਤਿ ਏਤਂ ਪਸਾਰੇਤਬ੍ਬਂ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦਿਂ ਯਤਂ ਯਤਮਾਨੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤવੀਰਿਯਸਮਙ੍ਗੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਧਾਨਂ ਨ ਜਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Yataṃcareti vāyamamāno careyya, caṅkamanādivasena gamanaṃ kappentopi ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamatī’’tiādinā (vibha. 432) nayena vuttappadhānavīriyaṃ karonto ghaṭento vāyamanto yathā akusaladhammā pahīyanti, kusaladhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, evaṃ gamanaṃ kappeyyāti attho. Esa nayo sesesupi. Yatamenaṃ pasārayeti etaṃ pasāretabbaṃ hatthapādādiṃ yataṃ yatamāno yathāvuttavīriyasamaṅgī hutvā pasāreyya, sabbattha padhānaṃ na jaheyyāti adhippāyo.
ਇਦਾਨਿ ਯਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਯਤਂ ਯਤਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਪਟਿਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਉਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਉਪਰਿ। ਤਿਰਿਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਤੋ, ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਿਸਾਦਿવਸੇਨ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਦਿਸਾਭਾਗੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪਾਚੀਨਨ੍ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ। ਯਾવਤਾ ਜਗਤੋ ਗਤੀਤਿ ਯਤ੍ਤਕਾ ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਭੇਦਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਅਨવਸੇਸਤਾ ਸਮ੍ਮਸਨਞਾਣਸ੍ਸ વਿਸਯਂ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਮવੇਕ੍ਖਿਤਾਤਿ ਸਮਾ ਹੇਤੁਨਾ ਞਾਯੇਨ ਅવੇਕ੍ਖਿਤਾ, ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਾਨਂ। ਖਨ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਦੀਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ। ਉਦਯਬ੍ਬਯਨ੍ਤਿ ਉਦਯਞ੍ਚ વਯਞ੍ਚ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਉਪਰਿ ਤਿਰਿਯਂ ਅਧੋਤਿ ਤਿਧਾ ਸਙ੍ਗਹਿਤੇ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਅਤੀਤਾਦਿਭੇਦਭਿਨ੍ਨਾਨਂ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਸਮ੍ਮਸਨਾਧਿਗਤੇਨ ਉਦਯਬ੍ਬਯਞਾਣੇਨ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯਾ ਆਕਾਰੇਹਿ ਉਦਯਂ, ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯਾ ਆਕਾਰੇਹਿ વਯਂ ਸਮવੇਕ੍ਖਿਤਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਿਤਾ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Idāni yathā paṭipajjanto yataṃ yatanto nāma hoti, taṃ paṭipadaṃ dassetuṃ ‘‘uddha’’ntiādi vuttaṃ. Tattha uddhanti upari. Tiriyanti parito, puratthimadisādivasena samantato disābhāgesūti attho. Apācīnanti heṭṭhā. Yāvatā jagato gatīti yattakā sattasaṅkhārabhedassa lokassa pavatti, tattha sabbatthāti attho. Ettāvatā anavasesatā sammasanañāṇassa visayaṃ saṅgahetvā dasseti. Samavekkhitāti samā hetunā ñāyena avekkhitā, aniccādivasena vipassitāti vuttaṃ hoti. Dhammānanti sattasuññānaṃ. Khandhānanti rūpādīnaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ. Udayabbayanti udayañca vayañca. Idaṃ vuttaṃ hoti – upari tiriyaṃ adhoti tidhā saṅgahite sabbasmiṃ loke atītādibhedabhinnānaṃ pañcupādānakkhandhasaṅkhātānaṃ sabbesaṃ rūpārūpadhammānaṃ aniccādisammasanādhigatena udayabbayañāṇena pañcavīsatiyā ākārehi udayaṃ, pañcavīsatiyā ākārehi vayaṃ samavekkhitā samanupassitā bhaveyyāti.
ਚੇਤੋਸਮਥਸਾਮੀਚਿਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸਂਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤવੂਪਸਮਨਤੋ ਚੇਤੋਸਮਥਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਪਟਿਪਦਾਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿਂ। ਸਿਕ੍ਖਮਾਨਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤਂ ਞਾਣਪਰਮ੍ਪਰਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਂ। ਸਦਾਤਿ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਰਤ੍ਤਿਞ੍ਚੇવ ਦਿવਾ ਚ। ਸਤਨ੍ਤਿ ਚਤੁਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਤੋਕਾਰੀ। ਏવਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Cetosamathasāmīcinti cittasaṃkilesānaṃ accantavūpasamanato cetosamathasaṅkhātassa ariyamaggassa anucchavikaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhiṃ. Sikkhamānanti paṭipajjamānaṃ bhāventaṃ ñāṇaparamparā nibbattentaṃ. Sadāti sabbakālaṃ rattiñceva divā ca. Satanti catusampajaññasamannāgatāya satiyā satokārī. Evampettha gāthāvaṇṇanā daṭṭhabbā. Sesamettha suviññeyyameva.
ਸੀਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sīlasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੨. ਸੀਲਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Sīlasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਸੀਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Sīlasuttavaṇṇanā
