Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཝིནཡཱལངྐཱར-ཊཱིཀཱ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā

    ༢༤. སཱིམཱཝིནིཙྪཡཀཐཱ

    24. Sīmāvinicchayakathā

    ༡༥༦. ཨེཝཾ ནིསྶཡཝིནིཙྪཡཾ ཀཐེཏྭཱ ཨིདཱནི སཱིམཱཝིནིཙྪཡཾ ཀཐེཏུཾ ‘‘སཱིམཱཏི ཨེཏྠ’’ཏྱཱདིམཱཧ། ཏཏྠ སཱིམཱཏི སིནཱིཡཏེ སམགྒེན སངྒྷེན ཀམྨཝཱཙཱཡ བནྡྷཱིཡཏེཏི སཱིམཱ། སི བནྡྷནེཏི དྷཱཏུ, མ-པཙྩཡོ, ཀིཡཱདིགཎོཡཾ། ཝིབྷཱགཝནྟཱནཾ སབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ ཝིབྷཱགེན ཝིནཱ ན ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱིམཱ ནཱམེསཱ…པེ॰… ཧོཏཱི’’ཏི། ཏཏྠ བདྡྷསཱིམཾ ཏཱཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ ཨེཀཱདས’’ཏྱཱདིམཱཧ།

    156. Evaṃ nissayavinicchayaṃ kathetvā idāni sīmāvinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘sīmāti ettha’’tyādimāha. Tattha sīmāti sinīyate samaggena saṅghena kammavācāya bandhīyateti sīmā. Si bandhaneti dhātu, ma-paccayo, kiyādigaṇoyaṃ. Vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgena vinā na hotīti āha ‘‘sīmā nāmesā…pe… hotī’’ti. Tattha baddhasīmaṃ tāva dassetuṃ ‘‘tattha ekādasa’’tyādimāha.

    ཝཱིསཏིཝགྒཀརཎཱིཡཔརམཏྟཱ སངྒྷཀམྨསྶ ཧེཊྛིམནྟཏོ ཡཏྠ ཀམྨཱརཧེན སདྡྷིཾ ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུ ནིསཱིདིཏུཾ སཀྐོནྟི, ཏཏྟཀེ པདེསེ སཱིམཾ བནྡྷིཏུཾ ཝཊྚཏི, ན ཏཏོ ཨོརནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཏིཁུདྡཀཱ ནཱམ ཡཏྠ ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུ ནིསཱིདིཏུཾ ན སཀྐོནྟཱི’’ཏི། པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡཱཏི ཨིདཾ ནིདསྶནམཏྟཾ, ཏསྶཾ པན དིསཱཡཾ ནིམིཏྟེ ཨསཏི ཡཏྠ ཨཏྠི, ཏཏོ པཊྛཱཡ པཋམཾ ‘‘པུརཏྠིམཱཡ ཨནུདིསཱཡ, དཀྑིཎཱཡ དིསཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སམནྟཱ ཝིཛྫམཱནཊྛཱནེསུ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ པུན ‘‘པུརཏྠིམཱཡ ཨནུདིསཱཡཱ’’ཏི པཋམཀིཏྟིཏཾ པཊིཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏི ཏཱིཧི ནིམིཏྟེཧི སིངྒྷཱཊཀསཎྛཱནཱཡཔི སཱིམཱཡ སམྨནྣིཏབྦཏོ། ཏིཀྑཏྟུཾ སཱིམམཎྜལཾ སམྦནྡྷནྟེནཱཏི ཝིནཡདྷརེན སཡཾ ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཋཱནེ ཋཏྭཱ ཀེཝལཾ ནིམིཏྟཀིཏྟནཝཙནེནེཝ སཱིམམཎྜལཾ སམནྟཱ ནིམིཏྟེན ནིམིཏྟཾ བནྡྷནྟེནཱཏི ཨཏྠོ། ཏཾཏཾནིམིཏྟཊྛཱནཾ ཨགནྟྭཱཔི ཧི ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏི། ཏིཡོཛནཔརམཱཡཔི སཱིམཱཡ སམནྟཏོ ཏིཀྑཏྟུཾ ཨནུཔརིགམནསྶ ཨེཀདིཝསེན དུཀྐརཏྟཱ ཝིནཡདྷརེན སཡཾ ཨདིཊྛམྤི པུབྦེ བྷིཀྑཱུཧི ཡཐཱཝཝཏྠིཏཾ ནིམིཏྟཾ ‘‘པཱསཱཎོ བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀེནཙི ཝུཏྟཱནུསཱརེན སལླཀྑེཏྭཱ ‘‘ཨེསོ པཱསཱཎོ ནིམིཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཀིཏྟེཏུམྤི ཝཊྚཏི ཨེཝ།

    Vīsativaggakaraṇīyaparamattā saṅghakammassa heṭṭhimantato yattha kammārahena saddhiṃ ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ sakkonti, tattake padese sīmaṃ bandhituṃ vaṭṭati, na tato oranti āha ‘‘atikhuddakā nāma yattha ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ na sakkontī’’ti. Puratthimāya disāyāti idaṃ nidassanamattaṃ, tassaṃ pana disāyaṃ nimitte asati yattha atthi, tato paṭṭhāya paṭhamaṃ ‘‘puratthimāya anudisāya, dakkhiṇāya disāyā’’tiādinā samantā vijjamānaṭṭhānesu nimittāni kittetvā puna ‘‘puratthimāya anudisāyā’’ti paṭhamakittitaṃ paṭikittetuṃ vaṭṭati tīhi nimittehi siṅghāṭakasaṇṭhānāyapi sīmāya sammannitabbato. Tikkhattuṃ sīmamaṇḍalaṃ sambandhantenāti vinayadharena sayaṃ ekasmiṃyeva ṭhāne ṭhatvā kevalaṃ nimittakittanavacaneneva sīmamaṇḍalaṃ samantā nimittena nimittaṃ bandhantenāti attho. Taṃtaṃnimittaṭṭhānaṃ agantvāpi hi kittetuṃ vaṭṭati. Tiyojanaparamāyapi sīmāya samantato tikkhattuṃ anuparigamanassa ekadivasena dukkarattā vinayadharena sayaṃ adiṭṭhampi pubbe bhikkhūhi yathāvavatthitaṃ nimittaṃ ‘‘pāsāṇo bhante’’tiādinā kenaci vuttānusārena sallakkhetvā ‘‘eso pāsāṇo nimitta’’ntiādinā kittetumpi vaṭṭati eva.

    སཾསཊྛཝིཊཔཱཏི ཨིམིནཱ ཨཉྙམཉྙསྶ ཨཱསནྣཏཾ དཱིཔེཏི། བདྡྷཱ ཧོཏཱིཏི པཙྪིམདིསཱབྷཱགེ སཱིམཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཨེཀརཏནམཏྟཱ སུཝིཉྙེཡྻཏརཱ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཙྪིམཀོཊིཡཱ ཧཏྠམཏྟཱ སཱིམནྟརིཀཱ ཋཔེཏབྦཱ’’ཏི། ཨེཀངྒུལིམཏྟཱཔི སཱིམནྟརིཀཱ ཝཊྚཏིཡེཝ། ཏཏྟཀེནཔི ཧི སཱིམཱ ཨསམྦྷིནྣཱཝ ཧོཏི། དྭིནྣཾ སཱིམཱནཾ ནིམིཏྟཾ ཧོཏཱིཏི ནིམིཏྟསྶ སཱིམཏོ བཱཧིརཏྟཱ སཱིམསམྦྷེདོ ན ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ། སཱིམསངྐརཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཌྜྷིཏྭཱ སཱིམཔྤདེསཾ པཝིཊྛེ དྭིནྣཾ སཱིམཱནཾ གཏཊྛཱནསྶ དུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ན, པན ཏཏྠ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི དསྶནཏྠཾ། ན ཧི སཱིམཱ ཏཏྟཀེན ཨསཱིམཱ ཧོཏི, དྭེ པན སཱིམཱ པཙྪཱ ཝཌྜྷིཏརུཀྑེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཏྟཱ ཨེཀཱབདྡྷཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཨེཀཏྠ ཋཏྭཱ ཀམྨཾ ཀརོནྟེཧི ཨིཏརཾ སོདྷེཏྭཱ ཀཱཏབྦཾ། ཏསྶཱ པདེསནྟི ཡཏྠ ཋཏྭཱ བྷིཀྑཱུཧི ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ སཀྐཱ ཧོཏི, ཏཱདིསཾ པདེསཾ, ཡཏྠ པན ཋིཏེཧི ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ ཧོཏི, ཏཱདིསཾ པདེསཾ ཨནྟོཀརིཏྭཱ བནྡྷནྟཱ སཱིམཱཡ སཱིམཾ སཾབྷིནྡནྟི ནཱམ། ན ཀམྨཝཱཙཾ ཝགྒཾ ཀརོནྟཱིཏི ཀམྨཝཱཙཾ ན བྷིནྡནྟི, ཀམྨཾ ན ཀོཔེནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ།

    Saṃsaṭṭhaviṭapāti iminā aññamaññassa āsannataṃ dīpeti. Baddhā hotīti pacchimadisābhāge sīmaṃ sandhāya vuttaṃ. Ekaratanamattā suviññeyyatarā hotīti katvā vuttaṃ ‘‘pacchimakoṭiyā hatthamattā sīmantarikā ṭhapetabbā’’ti. Ekaṅgulimattāpi sīmantarikā vaṭṭatiyeva. Tattakenapi hi sīmā asambhinnāva hoti. Dvinnaṃ sīmānaṃ nimittaṃ hotīti nimittassa sīmato bāhirattā sīmasambhedo na hotīti vuttaṃ. Sīmasaṅkaraṃ karotīti vaḍḍhitvā sīmappadesaṃ paviṭṭhe dvinnaṃ sīmānaṃ gataṭṭhānassa duviññeyyattā vuttaṃ, na, pana tattha kammaṃ kātuṃ na vaṭṭatīti dassanatthaṃ. Na hi sīmā tattakena asīmā hoti, dve pana sīmā pacchā vaḍḍhitarukkhena ajjhotthaṭattā ekābaddhā honti, tasmā ekattha ṭhatvā kammaṃ karontehi itaraṃ sodhetvā kātabbaṃ. Tassā padesanti yattha ṭhatvā bhikkhūhi kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, tādisaṃ padesaṃ, yattha pana ṭhitehi kammaṃ kātuṃ na sakkā hoti, tādisaṃ padesaṃ antokaritvā bandhantā sīmāya sīmaṃ saṃbhindanti nāma. Na kammavācaṃ vaggaṃ karontīti kammavācaṃ na bhindanti, kammaṃ na kopentīti adhippāyo.

    ༡༥༨. སུདྡྷཔཾསུཔབྦཏོཏི ན ཀེནཙི ཀཏོ སཡཾཛཱཏོཝ ཝུཏྟོ། ཏཐཱ སེསཱཔི། ཨིཏརོཔཱིཏི སུདྡྷཔཾསུཔབྦཏཱདིཀོ པབྦཏོཔི། ཧཏྠིཔྤམཱཎོཏི ཨེཏྠ བྷཱུམིཏོ ཨུགྒཏཔདེསེན ཧཏྠིཔྤམཱཎཾ གཧེཏབྦཾ། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༣༨) པན ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཉྩ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༣༨) ‘‘ཧཏྠིཔྤམཱཎོ ནཱམ པབྦཏོ ཧེཊྛིམཀོཊིཡཱ ཨཌྜྷཊྛམརཏནུབྦེདྷོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཙཏཱུཧི ཝཱ ཏཱིཧི ཝཱཏི སཱིམབྷཱུམིཡཾ ཙཏཱུསུ, ཏཱིསུ ཝཱ དིསཱསུ ཋིཏེཧི, ཨེཀིསྶཱ ཨེཝ པན དིསཱཡ ཋིཏེཧི ཏཏོ བཧཱུཧིཔི སམྨནྣིཏུཾ ན ཝཊྚཏི, དྭཱིཧི པན དྭཱིསུ དིསཱསུ ཋིཏེཧིཔི ན ཝཊྚཏི། ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཨེཀེན ན ཝཊྚཏི, ཏསྨཱ། ཏཾ བཧིདྡྷཱ ཀཏྭཱཏི ཀིཏྟིཏནིམིཏྟསྶ ཨསཱིམཏྟཱ ཨནྟོསཱིམཱཡ ཀརཎཾ ཨཡུཏྟནྟི ཝུཏྟཾ། ཏེནཱཧ ‘‘སཙེ’’ཏིཨཱདི།

    158.Suddhapaṃsupabbatoti na kenaci kato sayaṃjātova vutto. Tathā sesāpi. Itaropīti suddhapaṃsupabbatādiko pabbatopi. Hatthippamāṇoti ettha bhūmito uggatapadesena hatthippamāṇaṃ gahetabbaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) pana vajirabuddhiṭīkāyañca (vajira. ṭī. mahāvagga 138) ‘‘hatthippamāṇo nāma pabbato heṭṭhimakoṭiyā aḍḍhaṭṭhamaratanubbedho’’ti vuttaṃ. Catūhi vā tīhi vāti sīmabhūmiyaṃ catūsu, tīsu vā disāsu ṭhitehi, ekissā eva pana disāya ṭhitehi tato bahūhipi sammannituṃ na vaṭṭati, dvīhi pana dvīsu disāsu ṭhitehipi na vaṭṭati. Tasmāti yasmā ekena na vaṭṭati, tasmā. Taṃ bahiddhā katvāti kittitanimittassa asīmattā antosīmāya karaṇaṃ ayuttanti vuttaṃ. Tenāha ‘‘sace’’tiādi.

    དྭཏྟིཾསཔལགུལ༹པིཎྜཔྤམཱཎཏཱ སཎྛཱནཏོ གཧེཏབྦཱ, ན ཏུལགཎནཱཝསེན, བྷཱརཏོ པལཔརིམཱཎཉྩ མགདྷཏུལཱཡ གཧེཏབྦཾ, སཱ ཙ ལོཀིཡཏུལཱཡ དྭིགུཎཱཏི ཝདནྟི། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༣༨) པན ‘‘དྭཏྟིཾསཔལགུལ༹པིཎྜཔྤམཱཎཏཱ ཏུལཏཱཡ གཧེཏབྦཱ, ན ཏུལགཎནཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨཏིམཧནྟོཔཱིཏི བྷཱུམིཏོ ཧཏྠིཔྤམཱཎཾ ཨནུགནྟྭཱ ཧེཊྛཱབྷཱུམིཡཾ ཨོཏིཎྞགྷནཏོ ཨནེཀཡོཛནཔྤམཱཎོཔི། སཙེ ཧི ཏཏོ ཧཏྠིཔྤམཱཎཾ ཀཱུཊཾ ཨུགྒཙྪཏི, པབྦཏསངྑམེཝ གཙྪཏི། ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༣༨) – སཙེ ཨེཀཱབདྡྷོ ཧོཏི, ན ཀཱཏབྦོཏི ཨེཏྠ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ ཙཏུནྣཾ པབྦཏཀཱུཊཱནཾ ཧེཊྛཱ པིཊྛིཔཱསཱཎསདིསེ པཱསཱཎེ ཋིཏཏྟཱ ཨེཀཱབདྡྷབྷཱཝེ སཏིཔི པཐཝིཏོ ཨུདྡྷཾ ཏེསཾ སམྦནྡྷེ ཨསཏི ཧེཊྛཱ པཐཝཱིགཏསམྦནྡྷམཏྟེ ཨབྦོཧཱརིཀཾ ཀཏྭཱ ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏི། ཏེནེཝ ‘‘པིཊྛིཔཱསཱཎོ ཨཏིམཧནྟོཔི པཱསཱཎསངྑྱམེཝ གཙྪཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། པཐཝིཏོ ཧེཊྛཱ ཏསྶ མཧནྟབྷཱཝེ གཡ྄ཧམཱནེ པབྦཏམེཝ ཧོཏཱིཏི ཨནུགཎྛིཔདེ ཝུཏྟཾ། ཙིནིཏྭཱ ཀཏཔཾསུཔུཉྫེ ཏིཎགུམྦརུཀྑཱ ཙེ ཛཱཡནྟི, པབྦཏོ ཧོཏཱིཏི དྷམྨསིརིཏྠེརོ, ནེཝཱཏི ཨུཔཏིསྶཏྠེརོཏི ཝུཏྟཾ། པཱསཱཎོཏི སུདྷཱམཡཔཱསཱཎོཔི ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི, ཝཱིམཾསིཏབྦཾ ཨིཊྛཀཱཡ པཊིཀྑིཏྟཏྟཱ། སོཔཱིཏི ཁཱཎུཀོ ཝིཡ ཨུཊྛིཏཔཱསཱཎོཔི། ཙཏུཔཉྩརུཀྑནིམིཏྟམཏྟམྤཱིཏི ཨེཀཙྩེསུ ནིམིཏྟསདྡོ ནཏྠཱིཏི ཝུཏྟཾ།

    Dvattiṃsapalaguḷapiṇḍappamāṇatā saṇṭhānato gahetabbā, na tulagaṇanāvasena, bhārato palaparimāṇañca magadhatulāya gahetabbaṃ, sā ca lokiyatulāya dviguṇāti vadanti. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) pana ‘‘dvattiṃsapalaguḷapiṇḍappamāṇatā tulatāya gahetabbā, na tulagaṇanāyā’’ti vuttaṃ. Atimahantopīti bhūmito hatthippamāṇaṃ anugantvā heṭṭhābhūmiyaṃ otiṇṇaghanato anekayojanappamāṇopi. Sace hi tato hatthippamāṇaṃ kūṭaṃ uggacchati, pabbatasaṅkhameva gacchati. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) – sace ekābaddho hoti, na kātabboti ettha catūsu disāsu catunnaṃ pabbatakūṭānaṃ heṭṭhā piṭṭhipāsāṇasadise pāsāṇe ṭhitattā ekābaddhabhāve satipi pathavito uddhaṃ tesaṃ sambandhe asati heṭṭhā pathavīgatasambandhamatte abbohārikaṃ katvā kittetuṃ vaṭṭati. Teneva ‘‘piṭṭhipāsāṇo atimahantopi pāsāṇasaṅkhyameva gacchatī’’ti vuttaṃ. Pathavito heṭṭhā tassa mahantabhāve gayhamāne pabbatameva hotīti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Cinitvā katapaṃsupuñje tiṇagumbarukkhā ce jāyanti, pabbato hotīti dhammasiritthero, nevāti upatissattheroti vuttaṃ. Pāsāṇoti sudhāmayapāsāṇopi vaṭṭatīti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ iṭṭhakāya paṭikkhittattā. Sopīti khāṇuko viya uṭṭhitapāsāṇopi. Catupañcarukkhanimittamattampīti ekaccesu nimittasaddo natthīti vuttaṃ.

    ཨནྟོསཱརཱནནྟི ཏསྨིཾ ཁཎེ ཏརུཎཏཱཡ སཱརེ ཨཝིཛྫམཱནེཔི པརིཎཱམེན བྷཝིསྶམཱནསཱརེཔི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ། ཏཱདིསཱནཉྷི སཱུཙིདཎྜཀཔྤམཱཎཔརིཎཱཧཱནཾ ཙཏུཔཉྩམཏྟཱནམྤི ཝནཾ ཝཊྚཏི། ཨནྟོསཱརམིསྶཀཱནནྟི ཨནྟོསཱརེཧི རུཀྑེཧི སམྨིསྶཱནཾ། ཨེཏེན ཏཙསཱརརུཀྑམིསྶཀཱནམྤི ཝནཾ ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི། ཙཏུཔཉྩརུཀྑམཏྟམྤཱིཏི སཱརརུཀྑེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༣༨) པན ‘‘ཨེཏྠ ཏཡོ ཙེ སཱརརུཀྑཱ ཧོནྟི, དྭེ ཨསཱརཱ, སཱརརུཀྑཱནཾ བཧུཏྟཾ ཨིཙྪིཏབྦཾ། སུསཱནམྤི ཨིདྷ ཝནམེཝཱཏི སངྑྱཾ གཙྪཏི སཡཾཛཱཏཏྟཱཏི ཝུཏྟཾ། ཀེཙི པན ‘ཙཏཱུསུ དྭེ ཨནྟོསཱརཱ ཙེ, ཝཊྚཏི, ཨནྟོསཱརཱ ཨདྷིཀཱ, སམཱ ཝཱ, ཝཊྚཏི, ཏསྨཱ བཧཱུསུཔི དྭེ ཙེ ཨནྟོསཱརཱ ཨཏྠི, ཝཊྚཏཱི’ཏི ཝདནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཝནམཛ྄ཛྷེ ཝིཧཱརཾ ཀརོནྟཱིཏི རུཀྑགྷཊཱཡ ཨནྟརེ རུཀྑེ ཨཙྪིནྡིཏྭཱ ཝཏིཨཱདཱིཧི ཝིཧཱརཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱཝ ཨནྟོརུཀྑནྟརེསུ ཨེཝ པརིཝེཎཔཎྞསཱལཱདཱིནཾ ཀརཎཝསེན ཡཐཱ ཨནྟོཝིཧཱརམྤི ཝནམེཝ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཝིཧཱརཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཡདི ཧི སབྦཾ རུཀྑཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཝིཧཱརཾ ཀརེཡྻུཾ, ཝིཧཱརསྶ ཨཝནཏྟཱ ཏཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཋིཏཝནཾ ཨེཀཏྠ ཀིཏྟེཏབྦཾ སིཡཱ, ཨིདྷ པན ཨནྟོཔི ཝནཏྟཱ ‘‘ཝནཾ ན ཀིཏྟེཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། སཙེ ཧི ཏཾ ཀིཏྟེནྟི, ‘‘ནིམིཏྟསྶ ཨུཔརི ཝིཧཱརོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནནྟརེ ཝུཏྟདོསོ ཨཱཔཛྫཏི ། ཨེཀདེསནྟི ཝནེཀདེསཾ, རུཀྑཝིརཧིཏཊྛཱནེ ཀཏཝིཧཱརསྶ ཨེཀཔསྶེ ཋིཏཝནསྶ ཨེཀདེསནྟི ཨཏྠོ།

    Antosārānanti tasmiṃ khaṇe taruṇatāya sāre avijjamānepi pariṇāmena bhavissamānasārepi sandhāya vuttaṃ . Tādisānañhi sūcidaṇḍakappamāṇapariṇāhānaṃ catupañcamattānampi vanaṃ vaṭṭati. Antosāramissakānanti antosārehi rukkhehi sammissānaṃ. Etena tacasārarukkhamissakānampi vanaṃ vaṭṭatīti dasseti. Catupañcarukkhamattampīti sārarukkhe sandhāya vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) pana ‘‘ettha tayo ce sārarukkhā honti, dve asārā, sārarukkhānaṃ bahuttaṃ icchitabbaṃ. Susānampi idha vanamevāti saṅkhyaṃ gacchati sayaṃjātattāti vuttaṃ. Keci pana ‘catūsu dve antosārā ce, vaṭṭati, antosārā adhikā, samā vā, vaṭṭati, tasmā bahūsupi dve ce antosārā atthi, vaṭṭatī’ti vadantī’’ti vuttaṃ. Vanamajjhe vihāraṃ karontīti rukkhaghaṭāya antare rukkhe acchinditvā vatiādīhi vihāraparicchedaṃ katvāva antorukkhantaresu eva pariveṇapaṇṇasālādīnaṃ karaṇavasena yathā antovihārampi vanameva hoti, evaṃ vihāraṃ karontīti attho. Yadi hi sabbaṃ rukkhaṃ chinditvā vihāraṃ kareyyuṃ, vihārassa avanattā taṃ parikkhipitvā ṭhitavanaṃ ekattha kittetabbaṃ siyā, idha pana antopi vanattā ‘‘vanaṃ na kittetabba’’nti vuttaṃ. Sace hi taṃ kittenti, ‘‘nimittassa upari vihāro hotī’’tiādinā anantare vuttadoso āpajjati . Ekadesanti vanekadesaṃ, rukkhavirahitaṭṭhāne katavihārassa ekapasse ṭhitavanassa ekadesanti attho.

    སཱུཙིདཎྜཀཔྤམཱཎོཏི ཝཾསདཎྜཔྤམཱཎོ། ‘‘ལེཁནིདཎྜཔྤམཱཎོ’’ཏི ཀེཙི། མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ དུབྦལསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ) པན ཨཝེབྷངྒིཡཝིནིཙྪཡེ ‘‘ཡོ ཀོཙི ཨཊྛངྒུལསཱུཙིདཎྜམཏྟོཔི ཝེལུ༹…པེ॰… གརུབྷཎྜ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ ཏནུཏརོ ཝེལུ༹དཎྜོཏི ཙ སཱུཙིདཎྜོཏི ཙ གཧེཏབྦཾ། ཝཾསནལ༹ཀསརཱཝཱདཱིསཱུཏི ཝེལུ༹པབྦེ ཝཱ ནལ༹པབྦེ ཝཱ ཀཔལླཀཱདིམཏྟིཀབྷཱཛནེསུ ཝཱཏི ཨཏྠོ། ཏངྑཎམྤཱིཏི ཏརུཎཔོཏཀེ ཨམིལཱཡིཏྭཱ ཝིརུཧནཛཱཏིཀེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཡེ པན པརིཎཏཱ སམཱུལཾ ཨུདྡྷརིཏྭཱ རོཔིཏཱཔི ཚིནྣསཱཁཱ ཝིཡ མིལཱཡིཏྭཱ ཙིརེན ནཝམཱུལངྐུརུཔྤཏྟིཡཱ ཛཱིཝནྟི, མིཡནྟིཡེཝ ཝཱ, ཏཱདིསེ ཀིཏྟེཏུཾ ན ཝཊྚཏི། ཨེཏནྟི ནཝམཱུལསཱཁཱནིགྒམནཾ། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༣༨) པན ‘‘སཱུཙིདཎྜཀཔྤམཱཎོཏི སཱིཧལ༹དཱིཔེ ལེཁནིདཎྜཔྤམཱཎོཏི ཝདནྟི, སོ ཙ ཀནིཊྛངྒུལིཔརིམཱཎོཏི དཊྛབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ།

    Sūcidaṇḍakappamāṇoti vaṃsadaṇḍappamāṇo. ‘‘Lekhanidaṇḍappamāṇo’’ti keci. Mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dubbalasikkhāpadavaṇṇanā) pana avebhaṅgiyavinicchaye ‘‘yo koci aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattopi veḷu…pe… garubhaṇḍa’’nti vuttattā tanutaro veḷudaṇḍoti ca sūcidaṇḍoti ca gahetabbaṃ. Vaṃsanaḷakasarāvādīsūti veḷupabbe vā naḷapabbe vā kapallakādimattikabhājanesu vāti attho. Taṅkhaṇampīti taruṇapotake amilāyitvā viruhanajātike sandhāya vuttaṃ. Ye pana pariṇatā samūlaṃ uddharitvā ropitāpi chinnasākhā viya milāyitvā cirena navamūlaṅkuruppattiyā jīvanti, miyantiyeva vā, tādise kittetuṃ na vaṭṭati. Etanti navamūlasākhāniggamanaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) pana ‘‘sūcidaṇḍakappamāṇoti sīhaḷadīpe lekhanidaṇḍappamāṇoti vadanti, so ca kaniṭṭhaṅguliparimāṇoti daṭṭhabba’’nti vuttaṃ.

    མཛ྄ཛྷེཏི སཱིམཱཡ མཧཱདིསཱནཾ ཨནྟོ། ཀོཎནྟི སཱིམཱཡ ཙཏཱུསུ ཀོཎེསུ དྭིནྣཾ དྭིནྣཾ མགྒཱནཾ སམྦནྡྷཊྛཱནཾ། པརབྷཱགེ ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཏེསཾ ཙཏུནྣཾ ཀོཎཱནཾ བཧི ནིཀྑམིཏྭཱ ཋིཏེསུ ཨཊྛསུ མགྒེསུ ཨེཀིསྶཱ དིསཱཡ ཨེཀཾ, ཨཉྙིསྶཱ དིསཱཡ ཙཱཔརནྟི ཨེཝཾ ཙཏྟཱརོཔི མགྒཱ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཨེཝཾ པན ཀིཏྟིཏམཏྟེན ཀཐཾ ཨེཀཱབདྡྷཏཱ ཝིགཙྪཏཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི། པརཏོ གཏཊྛཱནེཔི ཨེཏེ ཨེཝ ཏེ ཙཏྟཱརོ མགྒཱ། ‘‘ཙཏྟཱརོ མགྒཱ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ གཙྪནྟཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཨེཏྠ ཀཱརཎཾ ཝིཙིནིཏབྦནྟི ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༣༨) ཝུཏྟཾ། ཝིཙིནནྟོ པན ཨེཝཾ ཀཱརཎཾ པཉྙཱཡཏི – པུབྦཝཱཀྱེཔི ‘‘ཝིཧཱརཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཙཏྟཱརོ མགྒཱ’’ཏི, པརཝཱཀྱེཔི ‘‘ཝིཧཱརམཛ྄ཛྷེན ནིབྦིཛ྄ཛྷིཏྭཱ གཏམགྒོཔཱི’’ཏི ཝིཧཱརམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ཨིདྷཱཔི ‘‘ཀོཎཾ ནིབྦིཛ྄ཛྷིཏྭཱ གཏཾ པནཱ’’ཏི (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ ཨེཏེ མགྒཱ ཝིཧཱརསྶ ཀོཎམེཝ ནིབྦིཛ྄ཛྷིཾསུ, ན ཨཉྙམཉྙཾ མིསྶིཾསུ, ཏསྨཱ ཨེཀཱབདྡྷབྷཱཝཱབྷཱཝཱ ཙཏུནྣཾ མགྒཱནཾ ཙཏཱུསུ ཋཱནེསུ ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ པན ‘‘པརབྷཱགེ ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི བཧི ནིཀྑམིཏྭཱ ཋིཏེསུ ཨཊྛསུ མགྒེསུ ཨེཀིསྶཱ དིསཱཡ ཨེཀཾ, ཨཔརཱཡ ཨེཀནྟི ཨེཝཾ ཙཏཱུསུ ཋཱནེསུ ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཾ། ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༣༨) པན ‘‘པརབྷཱགེཏི ཨེཏྠ ཨེཏེཧི བདྡྷཊྛཱནཏོ གཏཏྟཱ ཝཊྚཏི, ཏཐཱ དཱིགྷམགྒེཔི གཧིཏཊྛཱནཏོ གཏཊྛཱནསྶ ཨཉྙཏྟཱཏི ཝདནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཏམྤི ཨེཀཱབདྡྷནིམིཏྟཏྟཱ ཝིཙཱརེཏབྦཾ།

    Majjheti sīmāya mahādisānaṃ anto. Koṇanti sīmāya catūsu koṇesu dvinnaṃ dvinnaṃ maggānaṃ sambandhaṭṭhānaṃ. Parabhāge kittetuṃ vaṭṭatīti tesaṃ catunnaṃ koṇānaṃ bahi nikkhamitvā ṭhitesu aṭṭhasu maggesu ekissā disāya ekaṃ, aññissā disāya cāparanti evaṃ cattāropi maggā catūsu disāsu kittetuṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Evaṃ pana kittitamattena kathaṃ ekābaddhatā vigacchatīti viññāyati. Parato gataṭṭhānepi ete eva te cattāro maggā. ‘‘Cattāro maggā catūsu disāsu gacchantī’’ti hi vuttaṃ, tasmā ettha kāraṇaṃ vicinitabbanti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) vuttaṃ. Vicinanto pana evaṃ kāraṇaṃ paññāyati – pubbavākyepi ‘‘vihāraṃ parikkhipitvā cattāro maggā’’ti, paravākyepi ‘‘vihāramajjhena nibbijjhitvā gatamaggopī’’ti vihārameva sandhāya vutto, tasmā idhāpi ‘‘koṇaṃ nibbijjhitvā gataṃ panā’’ti (mahāva. aṭṭha. 138) aṭṭhakathāyaṃ vuttattā ete maggā vihārassa koṇameva nibbijjhiṃsu, na aññamaññaṃ missiṃsu, tasmā ekābaddhabhāvābhāvā catunnaṃ maggānaṃ catūsu ṭhānesu kittetuṃ vaṭṭatīti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘parabhāge kittetuṃ vaṭṭatīti bahi nikkhamitvā ṭhitesu aṭṭhasu maggesu ekissā disāya ekaṃ, aparāya ekanti evaṃ catūsu ṭhānesu kittetuṃ vaṭṭatī’’ti ettakameva vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) pana ‘‘parabhāgeti ettha etehi baddhaṭṭhānato gatattā vaṭṭati, tathā dīghamaggepi gahitaṭṭhānato gataṭṭhānassa aññattāti vadantī’’ti vuttaṃ. Tampi ekābaddhanimittattā vicāretabbaṃ.

    ཨུཏྟརནྟིཡཱ བྷིཀྑུནིཡཱཏི ཨིདཉྩ པཱལི༹ཡཾ བྷིཀྑུནཱིནཾ ནདཱིཔཱརགམནེ ནདཱིལཀྑཎསྶ ཨཱགཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ, བྷིཀྑཱུནཾ ཨནྟརཝཱསཀཏེམནམཏྟམྤི ཝཊྚཏིཡེཝ། སཱརཏྠདཱིཔནིཡམྤི (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༣༨) ‘‘བྷིཀྑུནིཡཱ ཨེཝ གཧཎཉྩེཏྠ བྷིཀྑུནཱིཝིབྷངྒེ བྷིཀྑུནཱིཝསེན ནདཱིལཀྑཎསྶ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཏྟཱ ཏེནེཝ ནཡེན དསྶནཏྠཾ ཀཏཾ། སཱིམཾ བནྡྷནྟཱནཾ ནིམིཏྟཾ ཧོཏཱིཏི ཨཡཾ ཝུཏྟལཀྑཎཱ ནདཱི སམུདྡཾ ཝཱ པཝིསཏུ ཏལཱ༹ཀཾ ཝཱ, པབྷཝཏོ པཊྛཱཡ ནིམིཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༣༨) པན ‘‘ཨནྟརཝཱསཀོ ཏེམིཡཏཱིཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏཏྟཀཔྤམཱཎཨུདཀེཡེཝ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཀེཙི། ‘ཏེམིཡཏཱི’ཏི ཨིམིནཱ ཧེཊྛིམཀོཊིཡཱ ནདཱིལཀྑཎཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཝརཱུཔཱཡ ནདིཡཱ ཡསྨིཾ ཋཱནེ ཙཏྟཱརོ མཱསེ ཨཔྤཾ ཝཱ བཧུཾ ཝཱ ཨུདཀཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ པཝཏྟཏི, ཏསྨིཾ ཋཱནེ ཨཔྤོདཀེཔི ཋཏྭཱ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཨེཀེ’’ཏི ཝུཏྟཾ།

    Uttarantiyā bhikkhuniyāti idañca pāḷiyaṃ bhikkhunīnaṃ nadīpāragamane nadīlakkhaṇassa āgatattā vuttaṃ, bhikkhūnaṃ antaravāsakatemanamattampi vaṭṭatiyeva. Sāratthadīpaniyampi (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) ‘‘bhikkhuniyā eva gahaṇañcettha bhikkhunīvibhaṅge bhikkhunīvasena nadīlakkhaṇassa pāḷiyaṃ āgatattā teneva nayena dassanatthaṃ kataṃ. Sīmaṃ bandhantānaṃ nimittaṃ hotīti ayaṃ vuttalakkhaṇā nadī samuddaṃ vā pavisatu taḷākaṃ vā, pabhavato paṭṭhāya nimittaṃ hotī’’ti vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) pana ‘‘antaravāsako temiyatīti vuttattā tattakappamāṇaudakeyeva kātuṃ vaṭṭatīti keci. ‘Temiyatī’ti iminā heṭṭhimakoṭiyā nadīlakkhaṇaṃ vuttaṃ, evarūpāya nadiyā yasmiṃ ṭhāne cattāro māse appaṃ vā bahuṃ vā udakaṃ ajjhottharitvā pavattati, tasmiṃ ṭhāne appodakepi ṭhatvā kātuṃ vaṭṭatīti eke’’ti vuttaṃ.

    ནདཱིཙཏུཀྐེཔི ཨེསེཝ ནཡོཏི ཨིམིནཱ ཨེཀཏྠ ཀིཏྟེཏྭཱ ཨཉྙཏྠ པརཏོ གཏཊྛཱནེཔི ཀིཏྟེཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི། ཏེནེཝ ཙ ‘‘ཨསམྨིསྶཱ ནདིཡོ པན ཙཏསྶོཔི ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨསམྨིསྶགྒཧཎཾ ཀཏཾ། ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ ཨཱཝརཎཾ པཝཏྟཏིཡེཝཱཏི ཨཱཝརཎཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ སནྡཏིཡེཝ། ཨཔཝཏྟམཱནཱཏི ཨསནྡམཱནུདཀཱ། ཨཱཝརཎཉྷི པཏྭཱ ནདིཡཱ ཡཏྟཀེ པདེསེ ཨུདཀཾ ཨསནྡམཱནཾ སནྟིཊྛཏི, ཏཏྠ ནདཱིནིམིཏྟཾ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏི, ཨུཔརི སནྡམཱནཊྛཱནེཡེཝ ཝཊྚཏི། ཨསནྡམཱནཊྛཱནེ པན ཨུདཀནིམིཏྟཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏི། ཋིཏམེཝ ཧི ཨུདཀཾ ཨུདཀནིམིཏྟེ ཝཊྚཏི, ན སནྡམཱནཾ། ཏེནེཝཱཧ ‘‘པཝཏྟནཊྛཱནེ ནདཱིནིམིཏྟཾ, ཨཔཝཏྟནཊྛཱནེ ཨུདཀནིམིཏྟཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི། ‘‘པཝཏྟནཊྛཱནེ ནདཱིནིམིཏྟནྟི ཝུཏྟཏྟཱ སེཏུཏོ པརཏོ ཏཏྟཀཾ ཨུདཀཾ ཡདི པཝཏྟཏི, ནདཱི ཨེཝཱཏི ཝདནྟི། ཛཱཏསྶརཱདཱིསུ ཋིཏོདཀཾ ཛཱཏསྶརཱདིཔདེསེན ཨནྟརིཀམྤི ནིམིཏྟཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏི ནདཱིཔཱརསཱིམཱཡ ནིམིཏྟཾ ཝིཡ། སཙེ སོ པདེསོ ཀཱལནྟརེན གཱམཁེཏྟབྷཱཝཾ པཱཔུཎཱཏི, ཏཏྠ ཨཉྙཾ སཱིམཾ སམྨནྣིཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༣༨) ཝུཏྟཾ། མཱུལེཏི ཨཱདིཀཱལེ། ནདིཾ བྷིནྡིཏྭཱཏི ཡཐཱ ཨུདཀཾ ཨནིཙྪནྟེཧི ཀསྶཀེཧི མཧོགྷེ ནིཝཊྚེཏུཾ ན སཀྐཱ, ཨེཝཾ ཀཱུལཾ བྷིནྡིཏྭཱ། ནདིཾ བྷིནྡིཏྭཱཏི ཝཱ མཱཏིཀཱམུཁདྭཱརེན ནདཱིཀཱུལཾ བྷིནྡིཏྭཱ།

    Nadīcatukkepi eseva nayoti iminā ekattha kittetvā aññattha parato gataṭṭhānepi kittetuṃ na vaṭṭatīti dasseti. Teneva ca ‘‘asammissā nadiyo pana catassopi kittetuṃ vaṭṭatī’’ti asammissaggahaṇaṃ kataṃ. Ajjhottharitvā āvaraṇaṃ pavattatiyevāti āvaraṇaṃ ajjhottharitvā sandatiyeva. Apavattamānāti asandamānudakā. Āvaraṇañhi patvā nadiyā yattake padese udakaṃ asandamānaṃ santiṭṭhati, tattha nadīnimittaṃ kātuṃ na vaṭṭati, upari sandamānaṭṭhāneyeva vaṭṭati. Asandamānaṭṭhāne pana udakanimittaṃ kātuṃ vaṭṭati. Ṭhitameva hi udakaṃ udakanimitte vaṭṭati, na sandamānaṃ. Tenevāha ‘‘pavattanaṭṭhāne nadīnimittaṃ, apavattanaṭṭhāne udakanimittaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Pavattanaṭṭhāne nadīnimittanti vuttattā setuto parato tattakaṃ udakaṃ yadi pavattati, nadī evāti vadanti. Jātassarādīsu ṭhitodakaṃ jātassarādipadesena antarikampi nimittaṃ kātuṃ vaṭṭati nadīpārasīmāya nimittaṃ viya. Sace so padeso kālantarena gāmakhettabhāvaṃ pāpuṇāti, tattha aññaṃ sīmaṃ sammannituṃ vaṭṭatī’’ti vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) vuttaṃ. Mūleti ādikāle. Nadiṃ bhinditvāti yathā udakaṃ anicchantehi kassakehi mahoghe nivaṭṭetuṃ na sakkā, evaṃ kūlaṃ bhinditvā. Nadiṃ bhinditvāti vā mātikāmukhadvārena nadīkūlaṃ bhinditvā.

    ཨུཀྑེཔིམནྟི དཱིགྷརཛྫུནཱ ཀཱུཊེཧི ཨུསྶིཉྩནཱིཡཾ། ཨུཀྑེཔིམནྟི ཝཱ ཀཱུཔཏོ ཝིཡ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ གཧེཏབྦཾ། ཨུཀྑེཔིམནྟི ཝཱ ཨུདྡྷརིཏྭཱ གཧེཏབྦཀཾ།

    Ukkhepimanti dīgharajjunā kūṭehi ussiñcanīyaṃ. Ukkhepimanti vā kūpato viya ukkhipitvā gahetabbaṃ. Ukkhepimanti vā uddharitvā gahetabbakaṃ.

    ཨསམྨིསྶེཧཱིཏི སབྦདིསཱསུ ཋིཏཔབྦཏེཧི ཨེཝ ཝཱ པཱསཱཎཱདཱིསུ ཨཉྙཏརེཧི ཝཱ ནིམིཏྟནྟརཱབྱཝཧིཏེཧི། སམྨིསྶེཧཱིཏི ཨེཀཏྠ པབྦཏོ, ཨཉྙཏྠ པཱསཱཎོཏི ཨེཝཾ ཋིཏེཧི ཨཊྛཧི། ནིམིཏྟཱནཾ སཏེནཱཔཱིཏི ཨིམིནཱ ཨེཀིསྶཱཡེཝ དིསཱཡ བཧཱུནིཔི ནིམིཏྟཱནི ‘‘པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟཾ, པབྦཏོ, བྷནྟེ། པུན པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟཾ, པཱསཱཎོ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི། སིངྒྷཱཊཀསཎྛཱནཱཏི ཏིཀོཎཱ། སིངྒྷཱཊཀསཎྛཱནཱཏི ཝཱ ཏིཀོཎརཙྪཱསཎྛཱནཱ། ཙཏུརསྶཱཏི སམཙཏུརསྶཱ། མུདིངྒསཎྛཱནཱ པན ཨཱཡཏཙཏུརསྶཱ, ཨེཀཀོཊིཡཾ སངྐོཙིཏཱ, ཏདཉྙཱཡ ཝིཏྠིཎྞཱ ཝཱ ཧོཏི། མུདིངྒསཎྛཱནཱཏི ཝཱ མུདིངྒབྷེརཱི ཝིཡ མཛ྄ཛྷེ ཝིཏྠཏཱ ཨུབྷོསུ ཀོཊཱིསུ སངྐོཙིཏཱ ཧོཏི།

    Asammissehīti sabbadisāsu ṭhitapabbatehi eva vā pāsāṇādīsu aññatarehi vā nimittantarābyavahitehi. Sammissehīti ekattha pabbato, aññattha pāsāṇoti evaṃ ṭhitehi aṭṭhahi. Nimittānaṃ satenāpīti iminā ekissāyeva disāya bahūnipi nimittāni ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimittaṃ, pabbato, bhante. Puna puratthimāya disāya kiṃ nimittaṃ, pāsāṇo, bhante’’tiādinā (mahāva. aṭṭha. 138) kittetuṃ vaṭṭatīti dasseti. Siṅghāṭakasaṇṭhānāti tikoṇā. Siṅghāṭakasaṇṭhānāti vā tikoṇaracchāsaṇṭhānā. Caturassāti samacaturassā. Mudiṅgasaṇṭhānā pana āyatacaturassā, ekakoṭiyaṃ saṅkocitā, tadaññāya vitthiṇṇā vā hoti. Mudiṅgasaṇṭhānāti vā mudiṅgabherī viya majjhe vitthatā ubhosu koṭīsu saṅkocitā hoti.

    ༡༥༩. ཨེཝཾ བདྡྷསཱིམཱཡ ནིམིཏྟསམྤཏྟིཡུཏྟཏཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པརིསསམྤཏྟིཡུཏྟཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པརིསསམྤཏྟིཡུཏྟཱ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ ། ཏཏྠ སབྦནྟིམེན པརིཙྪེདེནཱཏི སབྦཧེཊྛིམེན གཎནཔརིཙྪེདེན, ཨཔྤཏརོ ཙེ གཎོ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཨིམསྶ པན སཱིམཱསམྨུཏིཀམྨསྶ ཙཏུཝགྒཀརཎཱིཡཏྟཱ ‘‘ཙཏཱུཧི བྷིཀྑཱུཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། སནྣིཔཏིཏཱཏི སམགྒཱ ཧུཏྭཱ ཨཉྙམཉྙསྶ ཧཏྠཔཱསཾ ཨཝིཛཧིཏྭཱ སནྣིཔཏིཏཱ། ཨིམིནཱ ‘‘ཙཏུཝགྒཀརཎཱིཡེ ཀམྨེ ཙཏྟཱརོ བྷིཀྑཱུ པཀཏཏྟཱ ཀམྨཔྤཏྟཱ, ཏེ ཨཱགཏཱ ཧོནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ པཋམསམྤཏྟིལཀྑཎཾ དསྶེཏི། ཡཱཝཏིཀཱ ཏསྨིཾ གཱམཀྑེཏྟེཏི ཡསྨིཾ པདེསེ སཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམཱ, ཏསྨིཾ ཨེཀསྶ གཱམབྷོཛཀསྶ ཨཱཡུཔྤཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏེ གཱམཀྑེཏྟེ ཋིཏཱ བྷིཀྑཱུཏི སམྦནྡྷོ། བདྡྷསཱིམཾ ཝཱ ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརེ ཝཱ ཨནོཀྐམིཏྭཱཏི ཨེཏེན ཨེཏཱ བདྡྷསཱིམཱདཡོ གཱམསཱིམཏོ སཱིམནྟརབྷཱུཏཱ, ན ཏཱསུ ཋིཏཱ གཱམསཱིམཱཡ ཀམྨཾ ཀརོནྟཱནཾ ཝགྒཾ ཀརོནྟི, ཏསྨཱ ན ཏེསཾ ཚནྡོ ཨཱཧརིཏབྦོཏི དསྶེཏི། ཏེ སབྦེ ཧཏྠཔཱསེ ཝཱ ཀཏྭཱཏི ཝགྒཀམྨཔརིཧརཎཏྠཾ སནྣིཔཏིཏུཾ སམཏྠེ ཏེ གཱམཀྑེཏྟཊྛེ སབྦེ བྷིཀྑཱུ སངྒྷསྶ ཧཏྠཔཱསེ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ། ཚནྡཾ ཝཱ ཨཱཧརིཏྭཱཏི སནྣིཔཏིཏུཾ ཨསམཏྠཱནཾ ཚནྡཾ ཨཱཧརིཏྭཱ། ཏསྨིཾ གཱམཀྑེཏྟེ ཡདིཔི སཧསྶབྷིཀྑཱུ ཧོནྟི, ཏེསུ ཙཏྟཱརོཡེཝ ཀམྨཔྤཏྟཱ, ཨཝསེསཱ ཚནྡཱརཧཱ, ཏསྨཱ ཨནཱགཏཱནཾ ཚནྡོ ཨཱཧརིཏབྦོཏི ཨཏྠོ, ཨིམིནཱ ‘‘ཚནྡཱརཧཱནཾ ཚནྡོ ཨཱཧཊོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ དུཏིཡསམྤཏྟིལཀྑཎམཱཧ། ‘‘སམྨུཁཱིབྷཱུཏཱ ན པཊིཀྐོསནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ ཏཏིཡསམྤཏྟིལཀྑཎཾ པན ཨིམེསཾ སཱམཏྠིཡེན ཝུཏྟཾ ཧོཏི།

    159. Evaṃ baddhasīmāya nimittasampattiyuttataṃ dassetvā idāni parisasampattiyuttataṃ dassetuṃ ‘‘parisasampattiyuttā nāmā’’tiādimāha . Tattha sabbantimena paricchedenāti sabbaheṭṭhimena gaṇanaparicchedena, appataro ce gaṇo hotīti adhippāyo. Imassa pana sīmāsammutikammassa catuvaggakaraṇīyattā ‘‘catūhi bhikkhūhī’’ti vuttaṃ. Sannipatitāti samaggā hutvā aññamaññassa hatthapāsaṃ avijahitvā sannipatitā. Iminā ‘‘catuvaggakaraṇīye kamme cattāro bhikkhū pakatattā kammappattā, te āgatā hontī’’ti vuttaṃ paṭhamasampattilakkhaṇaṃ dasseti. Yāvatikā tasmiṃ gāmakkhetteti yasmiṃ padese sīmaṃ bandhitukāmā, tasmiṃ ekassa gāmabhojakassa āyuppattiṭṭhānabhūte gāmakkhette ṭhitā bhikkhūti sambandho. Baddhasīmaṃ vā nadīsamuddajātassare vā anokkamitvāti etena etā baddhasīmādayo gāmasīmato sīmantarabhūtā, na tāsu ṭhitā gāmasīmāya kammaṃ karontānaṃ vaggaṃ karonti, tasmā na tesaṃ chando āharitabboti dasseti. Te sabbe hatthapāse vā katvāti vaggakammapariharaṇatthaṃ sannipatituṃ samatthe te gāmakkhettaṭṭhe sabbe bhikkhū saṅghassa hatthapāse katvāti attho. Chandaṃ vā āharitvāti sannipatituṃ asamatthānaṃ chandaṃ āharitvā. Tasmiṃ gāmakkhette yadipi sahassabhikkhū honti, tesu cattāroyeva kammappattā, avasesā chandārahā, tasmā anāgatānaṃ chando āharitabboti attho, iminā ‘‘chandārahānaṃ chando āhaṭo hotī’’ti vuttaṃ dutiyasampattilakkhaṇamāha. ‘‘Sammukhībhūtā na paṭikkosantī’’ti vuttaṃ tatiyasampattilakkhaṇaṃ pana imesaṃ sāmatthiyena vuttaṃ hoti.

    ༡༦༠. ཨེཝཾ བདྡྷསཱིམཱཡ པརིསསམྤཏྟིཡུཏྟཏཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཀམྨཝཱཙཱསམྤཏྟིཡུཏྟཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀམྨཝཱཙཱསམྤཏྟིཡུཏྟཱ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ‘‘སུཎཱཏུ མེ’’ཏིཨཱདཱིནཾ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཨུཔསམྤདཀམྨཝཱཙཱཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟོཝ ། ཨེཝཾ ཝུཏྟཱཡཱཏི ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཨནུཀྐམེན ཨུཔོསཐཀྑནྡྷཀེ (མཧཱཝ॰ ༡༣༨-༡༣༩) བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཱཡ། པརིསུདྡྷཱཡཱཏི ཉཏྟིདོསཨནཨུསྶཱཝནདོསེཧི པརིསམནྟཏོ སུདྡྷཱཡ། ཉཏྟིདུཏིཡཀམྨཝཱཙཱཡཱཏི ཨེཀཱཡ ཉཏྟིཡཱ ཨེཀཱཡ ཨནུསྶཱཝནཱཡ ཀརིཡམཱནཏྟཱ ཉཏྟི ཨེཝ དུཏིཡཱ ཨིམིསྶཱ ཀམྨཝཱཙཱཡཱཏི ཉཏྟིདུཏིཡཀམྨཝཱཙཱ, ཏཱཡ། ནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོ སཱིམཱ ཧོཏི, ནིམིཏྟཱནི སཱིམཏོ བཧི ཧོནྟི ནིམིཏྟཱནི བཧི ཀཏྭཱ ཧེཊྛཱ པཐཝཱིསནྡྷཱརཨུདཀཾ པརིཡནྟཾ ཀཏྭཱ སཱིམཱཡ གཏཏྟཱ།

    160. Evaṃ baddhasīmāya parisasampattiyuttataṃ dassetvā idāni kammavācāsampattiyuttataṃ dassetuṃ ‘‘kammavācāsampattiyuttā nāmā’’tiādimāha. Tattha ‘‘suṇātu me’’tiādīnaṃ attho heṭṭhā upasampadakammavācāvaṇṇanāyaṃ vuttova . Evaṃ vuttāyāti evaṃ iminā anukkamena uposathakkhandhake (mahāva. 138-139) bhagavatā vuttāya. Parisuddhāyāti ñattidosaanaussāvanadosehi parisamantato suddhāya. Ñattidutiyakammavācāyāti ekāya ñattiyā ekāya anussāvanāya kariyamānattā ñatti eva dutiyā imissā kammavācāyāti ñattidutiyakammavācā, tāya. Nimittānaṃ anto sīmā hoti, nimittāni sīmato bahi honti nimittāni bahi katvā heṭṭhā pathavīsandhāraudakaṃ pariyantaṃ katvā sīmāya gatattā.

    ༡༦༡. ཨེཝཾ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱསམྨུཏིཡཱ ཀམྨཝཱཙཱསམྤཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨདྷིཊྛིཏཏེཙཱིཝརིཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཙཱིཝརེ སུཁཔརིབྷོགཏྠཾ བྷགཝཏཱ པཉྙཏྟཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱསམྨུཏིཀམྨཝཱཙཱསམྤཏྟིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝཾ བདྡྷཱཡ ཙ’’ཏྱཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསཾ སམྨནྣེཡྻཱཏི ཡཐཱ ཨདྷིཊྛིཏཏེཙཱིཝརིཀོ བྷིཀྑུ ཨནྟོསཱིམཱཡཾ ཏིཙཱིཝརེན ཝིཔྤཝསནྟོཔི ཨཝིཔྤཝཱསོཡེཝ ཧོཏི, དུཏིཡཀཐིནསིཀྑཱཔདེན (པཱརཱ॰ ༤༧༡ ཨཱདཡོ) ཨཱཔཏྟི ན ཧོཏི, ཨེཝཾ ཏཾ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཾ ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསཾ སམྨནྣེཡྻཱཏི ཨཏྠོ། ཋཔེཏྭཱ གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩཱཏི ཡདི ཏིསྶཱ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱཡ ཨནྟོ གཱམོ ཨཏྠི, ཏཾ གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩ ཋཔེཏྭཱ ཏཏོ ཝིནིམུཏྟཾ ཏཾ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཾ ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསཾ སམྨནྣེཡྻཱཏི ཨཏྠོ།

    161. Evaṃ samānasaṃvāsakasīmāsammutiyā kammavācāsampattiṃ dassetvā idāni adhiṭṭhitatecīvarikānaṃ bhikkhūnaṃ cīvare sukhaparibhogatthaṃ bhagavatā paññattaṃ avippavāsasīmāsammutikammavācāsampattiṃ dassento ‘‘evaṃ baddhāya ca’’tyādimāha. Tattha ticīvarena avippavāsaṃ sammanneyyāti yathā adhiṭṭhitatecīvariko bhikkhu antosīmāyaṃ ticīvarena vippavasantopi avippavāsoyeva hoti, dutiyakathinasikkhāpadena (pārā. 471 ādayo) āpatti na hoti, evaṃ taṃ samānasaṃvāsakasīmaṃ ticīvarena avippavāsaṃ sammanneyyāti attho. Ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcāti yadi tissā samānasaṃvāsakasīmāya anto gāmo atthi, taṃ gāmañca gāmūpacārañca ṭhapetvā tato vinimuttaṃ taṃ samānasaṃvāsakasīmaṃ ticīvarena avippavāsaṃ sammanneyyāti attho.

    སཱིམསངྑྱཾཡེཝ གཙྪཏཱིཏི ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམསངྑྱཾཡེཝ གཙྪཏི། ཨེཀམྤི ཀུལཾ པཝིཊྛཾ ཝཱཏི ཨབྷིནཝཀཏགེཧེསུ སབྦཔཋམཾ ཨེཀམྤི ཀུལཾ པཝིཊྛཾ ཨཏྠི། ཨགཏཾ ཝཱཏི པོརཱཎཀགཱམེ ཨཉྙེསུ ཀུལེསུ གེཧཱནི ཚཌྜེཏྭཱ གཏེསུཔི ཨེཀམྤི ཀུལཾ ཨགཏཾ ཨཏྠཱིཏི ཨཏྠོ།

    Sīmasaṅkhyaṃyeva gacchatīti avippavāsasīmasaṅkhyaṃyeva gacchati. Ekampi kulaṃ paviṭṭhaṃ vāti abhinavakatagehesu sabbapaṭhamaṃ ekampi kulaṃ paviṭṭhaṃ atthi. Agataṃ vāti porāṇakagāme aññesu kulesu gehāni chaḍḍetvā gatesupi ekampi kulaṃ agataṃ atthīti attho.

    ༡༦༢. ཨེཝཾ སངྑེཔེན སཱིམཱསམྨུཏིཾ དསྶེཏྭཱ པུན ཝིཏྠཱརེན དསྶེནྟོ ‘‘ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཨཡཾ པན ཝིཏྠཱརོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། སཱིམཱཡ ཨུཔཙཱརཾ ཋཔེཏྭཱཏི ཨཱཡཏིཾ བནྡྷིཏབྦཱཡ སཱིམཱཡ ནེསཾ ཝིཧཱརཱནཾ པརིཙྪེདཏོ བཧི སཱིམནྟརིཀཔྤཧོནཀཾ ཨུཔཙཱརཾ ཋཔེཏྭཱ། བདྡྷཱ སཱིམཱཡེསུ ཝིཧཱརེསུ, ཏེ བདྡྷསཱིམཱ། པཱཊིཡེཀྐནྟི པཙྩེཀཾ། བདྡྷསཱིམཱསདིསཱནཱིཏི ཡཐཱ བདྡྷསཱིམཱསུ ཋིཏཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཚནྡཱདིཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ པཙྩེཀཾ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ལབྷནྟི, ཨེཝཾ གཱམསཱིམཱསུ ཋིཏཱཔཱིཏི དསྶེཏི། ཨནྟོནིམིཏྟགཏེཧི པནཱཏི ཨེཀསྶ གཱམསྶ ཨུཔཌྜྷཾ ཨནྟོཀཏྟུཀཱམཏཱཡ སཏི སབྦེསཾ ཨཱགམནེ པཡོཛནཾ ནཏྠཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ། ཨཱགནྟབྦནྟི ཙ སཱམཱིཙིཝསེན ཝུཏྟཾ, ནཱཡཾ ནིཡམོ ‘‘ཨཱགནྟབྦམེཝཱ’’ཏི། ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཱགམནམྤི ཨནཱགམནམྤི ཝཊྚཏཱི’’ཏི། ཨབདྡྷཱཡ ཧི སཱིམཱཡ ནཱནཱགཱམཀྑེཏྟཱནཾ ནཱནཱསཱིམསབྷཱཝཏྟཱ ཏེསཾ ཨནཱགམནེཔི ཝགྒཀམྨཾ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨནཱགམནམྤི ཝཊྚཏི། བདྡྷཱཡ པན སཱིམཱཡ ཨེཀསཱིམབྷཱཝཏོ པུན ཨཉྙསྨིཾ ཀམྨེ ཀརིཡམཱནེ ཨནྟོསཱིམགཏེཧི ཨཱགནྟབྦམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ…པེ॰… ཨཱགནྟབྦ’’ནྟི། ནིམིཏྟཀིཏྟནཀཱལེ ཨསོདྷིཏཱཡཔི སཱིམཱཡ ནེཝཏྠི དོསོ ནིམིཏྟཀིཏྟནསྶ ཨཔལོཀནཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཱབྷཱཝཏོ།

    162. Evaṃ saṅkhepena sīmāsammutiṃ dassetvā puna vitthārena dassento ‘‘ayamettha saṅkhepo, ayaṃ pana vitthāro’’tiādimāha. Sīmāya upacāraṃ ṭhapetvāti āyatiṃ bandhitabbāya sīmāya nesaṃ vihārānaṃ paricchedato bahi sīmantarikappahonakaṃ upacāraṃ ṭhapetvā. Baddhā sīmāyesu vihāresu, te baddhasīmā. Pāṭiyekkanti paccekaṃ. Baddhasīmāsadisānīti yathā baddhasīmāsu ṭhitā aññamaññaṃ chandādiṃ anapekkhitvā paccekaṃ kammaṃ kātuṃ labhanti, evaṃ gāmasīmāsu ṭhitāpīti dasseti. Antonimittagatehi panāti ekassa gāmassa upaḍḍhaṃ antokattukāmatāya sati sabbesaṃ āgamane payojanaṃ natthīti katvā vuttaṃ. Āgantabbanti ca sāmīcivasena vuttaṃ, nāyaṃ niyamo ‘‘āgantabbamevā’’ti. Tenevāha ‘‘āgamanampi anāgamanampi vaṭṭatī’’ti. Abaddhāya hi sīmāya nānāgāmakkhettānaṃ nānāsīmasabhāvattā tesaṃ anāgamanepi vaggakammaṃ na hoti, tasmā anāgamanampi vaṭṭati. Baddhāya pana sīmāya ekasīmabhāvato puna aññasmiṃ kamme kariyamāne antosīmagatehi āgantabbamevāti āha ‘‘avippavāsasīmā…pe… āgantabba’’nti. Nimittakittanakāle asodhitāyapi sīmāya nevatthi doso nimittakittanassa apalokanādīsu aññatarābhāvato.

    བྷེརིསཉྙཾ ཝཱཏི སམྨནྣནཔརིཡོསཱནཾ ཀརོམཱཏི ཝཏྭཱཏི ལིཁིཏཾ། ཏེན ཏཱདིསེ ཀཱལེ ཏཾ ཀཔྤཏཱིཏི སིདྡྷཾ ཧོཏི། བྷེརིསཉྙཾ ཝཱ སངྑསཉྙཾ ཝཱཏི པན ཏེསཾ སདྡཾ སུཏྭཱ ཨིདཱནི སངྒྷོ སཱིམཾ བནྡྷཏཱིཏི ཉཏྭཱ ཨཱགནྟུཀབྷིཀྑཱུནཾ ཏཾ གཱམཀྑེཏྟཾ ཨཔྤཝེསནཏྠཾ, ཨཱརཱམིཀཱདཱིནཉྩ ཏེསཾ ནིཝཱརཎཏྠཾ ཀམྨཝཱཙཱརདྡྷཀཱལེཡེཝ སཉྙཱ ཀརཱིཡཏི, ཨེཝཾ སཏི ཏཾ ཀརཎཾ སཔྤཡོཛནཾ ཧོཏི། ཏེནེཝ ‘‘བྷེརིསངྑསདྡཾ ཀཏྭཱ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘བྷེརིསངྑསཉྙཾ ཀཏྭཱ’’ཏི སཉྙཱགྒཧཎཾ ཀཏཾ། ‘‘སཉྙཾ ཀཏྭཱ’’ཏི ཙ པུབྦཀཱལཀིརིཡཾ ཝཏྭཱ ‘‘ཀམྨཝཱཙཱཡ སཱིམཱ བནྡྷིཏབྦཱ’’ཏི ཨཔརཀཱལཀིརིཡཾ ཝདཏི, པརིཡོསཱནཀཱལེ པན སབྦཏཱུརིཡཱཏཱལིཀསངྒྷུཊྛཾ ཀཏྭཱ དེཝམནུསྶཱནཾ ཨནུམོདནཾ ཀཱརེཏབྦཾ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ།

    Bherisaññaṃ vāti sammannanapariyosānaṃ karomāti vatvāti likhitaṃ. Tena tādise kāle taṃ kappatīti siddhaṃ hoti. Bherisaññaṃ vā saṅkhasaññaṃ vāti pana tesaṃ saddaṃ sutvā idāni saṅgho sīmaṃ bandhatīti ñatvā āgantukabhikkhūnaṃ taṃ gāmakkhettaṃ appavesanatthaṃ, ārāmikādīnañca tesaṃ nivāraṇatthaṃ kammavācāraddhakāleyeva saññā karīyati, evaṃ sati taṃ karaṇaṃ sappayojanaṃ hoti. Teneva ‘‘bherisaṅkhasaddaṃ katvā’’ti avatvā ‘‘bherisaṅkhasaññaṃ katvā’’ti saññāggahaṇaṃ kataṃ. ‘‘Saññaṃ katvā’’ti ca pubbakālakiriyaṃ vatvā ‘‘kammavācāya sīmā bandhitabbā’’ti aparakālakiriyaṃ vadati, pariyosānakāle pana sabbatūriyātālikasaṅghuṭṭhaṃ katvā devamanussānaṃ anumodanaṃ kāretabbaṃ hotīti veditabbaṃ.

    ༡༦༣. བྷཎྜུཀམྨཱཔུཙྪནཾ སནྡྷཱཡ པབྦཛྫཱགྒཧཎཾ། སུཁཀརཎཏྠནྟི སབྦེསཾ སནྣིཔཱཏནཔརིསྶམཾ པཧཱཡ ཨཔྤཏརེཧི སུཁཀརཎཏྠཾ། ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུ གཎྷཱཏཱིཏི ཝཱིསཏིཝགྒཀརཎཱིཡཔརམཏྟཱ སངྒྷཀམྨསྶ ཀམྨཱརཧེན སདྡྷིཾ ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུ གཎྷཱཏི། ཨིདཉྩ ནིསིནྣཱནཾ ཝསེན ཝུཏྟཾ། ཧེཊྛིམནྟཏོ ཧི ཡཏྠ ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུ ནིསཱིདིཏུཾ སཀྐོནྟི, ཏཏྟཀེ པདེསེ སཱིམཾ བནྡྷིཏུཾ ཝཊྚཏི། ཨིདཉྩ ཀམྨཱརཧེན སཧ ཨབྦྷཱནཀཱརཀཱནམྤི པཧོནཀཏྠཾ ཝུཏྟཾ། ནིམིཏྟུཔགཱ པཱསཱཎཱ ཋཔེཏབྦཱཏི ཨིདཾ ཡཐཱརུཙིཏཊྛཱནེ རུཀྑནིམིཏྟཱདཱིནཾ དུལླབྷཏཱཡ ཝཌྜྷིཏྭཱ ཨུབྷིནྣཾ བདྡྷསཱིམཱནཾ སངྐརཀརཎཏོ ཙ པཱསཱཎནིམིཏྟསྶ ཙ ཏདབྷཱཝཏོ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཨཱནེཏྭཱ ཋཔེཏུཾ སུཀརཏཱཡ ཙ ཝུཏྟཾ། ཏཐཱ སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱ ཋཔེཏབྦཱཏི ཨེཏྠཱཔི། ཙཏུརངྒུལཔྤམཱཎཱཔཱིཏི ཡཐཱ ཁཎྜསཱིམཔརིཙྪེདཏོ བཧི ནིམིཏྟཔཱསཱཎཾ ཙཏུརངྒུལམཏྟཾ ཋཱནཾ སམནྟཱ ནིགཙྪཏི, ཨཝསེསཾ ཋཱནཾ ཨནྟོཁཎྜསཱིམཱཡཾ ཧོཏིཡེཝ, ཨེཝཾ ཏེསུ ཋཔིཏེསུ ཙཏུརངྒུལམཏྟཱ སཱིམནྟརིཀཱ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ།

    163. Bhaṇḍukammāpucchanaṃ sandhāya pabbajjāggahaṇaṃ. Sukhakaraṇatthanti sabbesaṃ sannipātanaparissamaṃ pahāya appatarehi sukhakaraṇatthaṃ. Ekavīsati bhikkhū gaṇhātīti vīsativaggakaraṇīyaparamattā saṅghakammassa kammārahena saddhiṃ ekavīsati bhikkhū gaṇhāti. Idañca nisinnānaṃ vasena vuttaṃ. Heṭṭhimantato hi yattha ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ sakkonti, tattake padese sīmaṃ bandhituṃ vaṭṭati. Idañca kammārahena saha abbhānakārakānampi pahonakatthaṃ vuttaṃ. Nimittupagā pāsāṇā ṭhapetabbāti idaṃ yathārucitaṭṭhāne rukkhanimittādīnaṃ dullabhatāya vaḍḍhitvā ubhinnaṃ baddhasīmānaṃ saṅkarakaraṇato ca pāsāṇanimittassa ca tadabhāvato yattha katthaci ānetvā ṭhapetuṃ sukaratāya ca vuttaṃ. Tathā sīmantarikapāsāṇā ṭhapetabbāti etthāpi. Caturaṅgulappamāṇāpīti yathā khaṇḍasīmaparicchedato bahi nimittapāsāṇaṃ caturaṅgulamattaṃ ṭhānaṃ samantā nigacchati, avasesaṃ ṭhānaṃ antokhaṇḍasīmāyaṃ hotiyeva, evaṃ tesu ṭhapitesu caturaṅgulamattā sīmantarikā hotīti daṭṭhabbaṃ.

    སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱཏི སཱིམནྟརིཀཱཡ ཋཔིཏནིམིཏྟཔཱསཱཎཱ། ཏེ པན ཀིཏྟེནྟེན དཀྑིཎཏོ ཨནུཔརིཡཱཡནྟེནེཝ ཀིཏྟེཏབྦཱ། ཀཐཾ? ཁཎྜསཱིམཏོ ཧི པཙྪིམཱཡ དིསཱཡ པུརཏྠིམཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ ‘‘པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཏཏྠ སབྦཱནི ནིམིཏྟཱནི ཨནུཀྐམེན ཀིཏྟེཏྭཱ, ཏཐཱ ཨུཏྟརཱཡ དིསཱཡ དཀྑིཎཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ ‘‘དཀྑིཎཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཨནུཀྐམེན ཀིཏྟེཏྭཱ, ཏཐཱ པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ པཙྪིམཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ ‘‘པཙྪིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཨནུཀྐམེན ཀིཏྟེཏྭཱ, ཏཐཱ དཀྑིཎཱཡ དིསཱཡ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ ‘‘ཨུཏྟརཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཏཏྠ སབྦཱནི ནིམིཏྟཱནི ཨནུཀྐམེན ཀིཏྟེཏྭཱ པུན པཙྪིམཱཡ དིསཱཡ པུརཏྠིམཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ པུརིམཀིཏྟིཏཾ ཝུཏྟནཡེན པུན ཀིཏྟེཏབྦཾ། ཨེཝཾ བཧཱུནམྤི ཁཎྜསཱིམཱནཾ སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱ པཙྩེཀཾ ཀིཏྟེཏབྦཱ། ཏཏོཏི པཙྪཱ། ཨཝསེསནིམིཏྟཱནཱིཏི མཧཱསཱིམཱཡ བཱཧིརནྟརེསུ ཨཝསེསནིམིཏྟཱནི། ན སཀྑིསྶནྟཱིཏི ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱཡ བདྡྷབྷཱཝཾ ཨསལླཀྑེཏྭཱ ‘‘སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམམེཝ སམཱུཧནིསྶཱམཱ’’ཏི ཝཱཡམནྟཱ ན སཀྑིསྶནྟི། བདྡྷཱཡ ཧི ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱཡ ཏཾ སམཱུཧནིཏྭཱ ‘‘སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཾ སམཱུཧནིསྶཱམཱ’’ཏི ཀཏཱཡཔི ཀམྨཝཱཙཱཡ ཨསམཱུཧཏཱཝ ཧོཏི སཱིམཱ། པཋམཉྷི ཨཝིཔྤཝཱསཾ སམཱུཧནིཏྭཱ པཙྪཱ སཱིམཱ སམཱུཧནིཏབྦཱ། ཁཎྜསཱིམཏོ པཊྛཱཡ བནྡྷནཾ ཨཱཙིཎྞཾ, ཨཱཙིཎྞཀརཎེནེཝ ཙ སམྨོཧོ ན ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཁཎྜསཱིམཏོཝ པཊྛཱཡ བནྡྷིཏབྦཱ’’ཏི། ཨུབྷིནྣམྤི ན ཀོཔེནྟཱིཏི ཨུབྷིནྣམྤི ཀམྨཾ ན ཀོཔེནྟི། ཨེཝཾ བདྡྷཱསུ པན…པེ॰… སཱིམནྟརིཀཱ ཧི གཱམཀྑེཏྟཾ བྷཛཏཱིཏི ན ཨཱཝཱསཝསེན སཱམགྒིཔརིཙྪེདོ, ཀིནྟུ སཱིམཱཝསེནེཝཱཏི དསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ།

    Sīmantarikapāsāṇāti sīmantarikāya ṭhapitanimittapāsāṇā. Te pana kittentena dakkhiṇato anupariyāyanteneva kittetabbā. Kathaṃ? Khaṇḍasīmato hi pacchimāya disāya puratthimābhimukhena ṭhatvā ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimitta’’nti tattha sabbāni nimittāni anukkamena kittetvā, tathā uttarāya disāya dakkhiṇābhimukhena ṭhatvā ‘‘dakkhiṇāya disāya kiṃ nimitta’’nti anukkamena kittetvā, tathā puratthimāya disāya pacchimābhimukhena ṭhatvā ‘‘pacchimāya disāya kiṃ nimitta’’nti anukkamena kittetvā, tathā dakkhiṇāya disāya uttarābhimukhena ṭhatvā ‘‘uttarāya disāya kiṃ nimitta’’nti tattha sabbāni nimittāni anukkamena kittetvā puna pacchimāya disāya puratthimābhimukhena ṭhatvā purimakittitaṃ vuttanayena puna kittetabbaṃ. Evaṃ bahūnampi khaṇḍasīmānaṃ sīmantarikapāsāṇā paccekaṃ kittetabbā. Tatoti pacchā. Avasesanimittānīti mahāsīmāya bāhirantaresu avasesanimittāni. Na sakkhissantīti avippavāsasīmāya baddhabhāvaṃ asallakkhetvā ‘‘samānasaṃvāsakasīmameva samūhanissāmā’’ti vāyamantā na sakkhissanti. Baddhāya hi avippavāsasīmāya taṃ samūhanitvā ‘‘samānasaṃvāsakasīmaṃ samūhanissāmā’’ti katāyapi kammavācāya asamūhatāva hoti sīmā. Paṭhamañhi avippavāsaṃ samūhanitvā pacchā sīmā samūhanitabbā. Khaṇḍasīmato paṭṭhāya bandhanaṃ āciṇṇaṃ, āciṇṇakaraṇeneva ca sammoho na hotīti āha ‘‘khaṇḍasīmatova paṭṭhāya bandhitabbā’’ti. Ubhinnampi na kopentīti ubhinnampi kammaṃ na kopenti. Evaṃ baddhāsu pana…pe… sīmantarikā hi gāmakkhettaṃ bhajatīti na āvāsavasena sāmaggiparicchedo, kintu sīmāvasenevāti dassanatthaṃ vuttaṃ.

    ཀུཊིགེཧེཏི བྷཱུམིཡཾ ཀཏཏིཎཀུཊིཡཾ། ཨུདུཀྑལནྟི ཨུདུཀྑལཱཝཱཊསདིསཁུདྡཀཱཝཱཊཾ། ནིམིཏྟཾ ན ཀཱཏབྦནྟི རཱཛི ཝཱ ཨུདུཀྑལཾ ཝཱ ནིམིཏྟཾ ན ཀཱཏབྦཾ། ཨིདཉྩ ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཨཊྛསུ ནིམིཏྟེསུ ཨནཱགཏཏྟེན ན ཝཊྚཏཱིཏི སིདྡྷམྤི ‘‘ཨཝིནསྶཀསཉྙཱཎམིད’’ནྟི སཉྙཱཡ ཀོཙི མོཧེན ནིམིཏྟཾ ཀརེཡྻཱཏི དཱུརཏོ ཝིཔཏྟིཔརིཧཱརཏྠཾ ཝུཏྟཾ། ནིམིཏྟུཔགཔཱསཱཎེ ཋཔེཏྭཱཏི སཉྩཱརིམནིམིཏྟསྶ ཀམྤནཏཱཡ ཝུཏྟཾ། ཨེཝཾ ཨུཔརི ‘‘བྷིཏྟིཾ ཨཀིཏྟེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི སིདྡྷམེཝཏྠཾ པུནཔྤུནཾ ཀཐནེ ཀཱརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ། སཱིམཱཝིཔཏྟི ཧི ཨུཔསམྤདཱདིསབྦཀམྨཝིཔཏྟིམཱུལནྟི ཏསྶ དྭཱརཾ སབྦཐཱཔི པིདཧནཝསེན ཝཏྟབྦཾ། སབྦཾ ཝཏྭཱཝ ཨིདྷ ཨཱཙརིཡཱ ཝིནིཙྪཡཾ ཀཐེསུནྟི དཊྛབྦཾ།

    Kuṭigeheti bhūmiyaṃ katatiṇakuṭiyaṃ. Udukkhalanti udukkhalāvāṭasadisakhuddakāvāṭaṃ. Nimittaṃ na kātabbanti rāji vā udukkhalaṃ vā nimittaṃ na kātabbaṃ. Idañca yathāvuttesu aṭṭhasu nimittesu anāgatattena na vaṭṭatīti siddhampi ‘‘avinassakasaññāṇamida’’nti saññāya koci mohena nimittaṃ kareyyāti dūrato vipattiparihāratthaṃ vuttaṃ. Nimittupagapāsāṇe ṭhapetvāti sañcārimanimittassa kampanatāya vuttaṃ. Evaṃ upari ‘‘bhittiṃ akittetvā’’tiādīsupi siddhamevatthaṃ punappunaṃ kathane kāraṇaṃ veditabbaṃ. Sīmāvipatti hi upasampadādisabbakammavipattimūlanti tassa dvāraṃ sabbathāpi pidahanavasena vattabbaṃ. Sabbaṃ vatvāva idha ācariyā vinicchayaṃ kathesunti daṭṭhabbaṃ.

    བྷིཏྟིནྟི ཨིཊྛཀདཱརུམཏྟིཀཱམཡཾ། སིལཱམཡཱཡ པན བྷིཏྟིཡཱ ནིམིཏྟུཔགཾ ཨེཀཾ པཱསཱཎཾ ཏཾཏཾདིསཱཡ ཀིཏྟེཏུཾ ཝཊྚཏི། ཨནེཀསིལཱཧི ཙིནིཏཾ སཀལཾ བྷིཏྟིཾ ཀིཏྟེཏུཾ ན ཝཊྚཏི ‘‘ཨེསོ པཱསཱཎོ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཨེཀཝཙནེན ཝཏྟབྦཏོ། ཨནྟོཀུཊྚམེཝཱཏི ཨེཏྠ ཨནྟོཀུཊྚེཔི ནིམིཏྟཱནཾ ཋིཏོཀཱསཏོ ཨནྟོ ཨེཝ སཱིམཱཏི གཧེཏབྦཾ། པམུཁེ ནིམིཏྟཔཱསཱཎེ ཋཔེཏྭཱཏི གབྦྷཱབྷིམུཁེཔི བཧིཔམུཁེ གབྦྷཝིཏྠཱརཔྤམཱཎེ ཋཱནེ པཱསཱཎེ ཋཔེཏྭཱ སམྨནྣིཏབྦཱ། ཨེཝཉྷི གབྦྷཔམུཁཱནཾ ཨནྟརེ ཋིཏཀུཊྚམྤི ཨུཔཱདཱཡ ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ ཙཏུརསྶསཎྛཱནཱཝ སཱིམཱ ཧོཏི། བཧཱིཏི སཀལསྶ ཀུཊིལེཎསྶ སམནྟཏོ བཧི།

    Bhittinti iṭṭhakadārumattikāmayaṃ. Silāmayāya pana bhittiyā nimittupagaṃ ekaṃ pāsāṇaṃ taṃtaṃdisāya kittetuṃ vaṭṭati. Anekasilāhi cinitaṃ sakalaṃ bhittiṃ kittetuṃ na vaṭṭati ‘‘eso pāsāṇo nimitta’’nti ekavacanena vattabbato. Antokuṭṭamevāti ettha antokuṭṭepi nimittānaṃ ṭhitokāsato anto eva sīmāti gahetabbaṃ. Pamukhe nimittapāsāṇe ṭhapetvāti gabbhābhimukhepi bahipamukhe gabbhavitthārappamāṇe ṭhāne pāsāṇe ṭhapetvā sammannitabbā. Evañhi gabbhapamukhānaṃ antare ṭhitakuṭṭampi upādāya anto ca bahi ca caturassasaṇṭhānāva sīmā hoti. Bahīti sakalassa kuṭileṇassa samantato bahi.

    ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ སཱིམཱ ཧོཏཱིཏི མཛ྄ཛྷེ ཋིཏབྷིཏྟིཡཱ སཧ ཙཏུརསྶསཱིམཱ ཧོཏི། ཨུཔརིཔཱསཱདེཡེཝ ཧོཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ གབྦྷསྶ ཙ པམུཁསྶ ཙ ཨནྟརཱ ཋིཏབྷིཏྟིཡཱ ཨེཀཏྟཱ ཏཏྠ ཙ ཨེཀཝཱིསཏིཡཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཨོཀཱསཱབྷཱཝེན ཧེཊྛཱ ན ཨོཏརཏི, ཨུཔརིབྷིཏྟི པན སཱིམཊྛཱཝ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི། ཧེཊྛཱ ན ཨོཏརཏཱིཏི བྷིཏྟིཏོ ཨོརཾ ནིམིཏྟཱནི ཋཔེཏྭཱ ཀིཏྟིཏཏྟཱ ཧེཊྛཱ ཨཱཀཱསཔྤདེསཾ ན ཨོཏརཏི, ཨུཔརི ཀཏེ པཱསཱདེཏི ཨཏྠོ། ཧེཊྛིམཏལེ ཀུཊྚོཏི ཧེཊྛིམཏལེ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ ཋིཏཀུཊྚོ། སཙེ ཧི དྭཱིསུ, ཏཱིསུ ཨེཝ ཝཱ དིསཱསུ ཀུཊྚོ ཏིཊྛེཡྻ, ཧེཊྛཱ ན ཨོཏརཏི། ཧེཊྛཱཔི ཨོཏརཏཱིཏི སཙེ ཧེཊྛཱ ཨནྟོབྷིཏྟིཡཾ ཨེཀཝཱིསཏིཡཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཨོཀཱསོ ཧོཏི, ཨོཏརཏི། ཨོཏརམཱནཱ ཙ ན ཨུཔརིསཱིམཔྤམཱཎེན ཨོཏརཏི, སམནྟཱ བྷིཏྟིཔྤམཱཎེན ཨོཏརཏི། ཙཏུནྣཾ པན བྷིཏྟཱིནཾ བཱཧིརནྟཔརིཙྪེདེན ཧེཊྛཱབྷཱུམིབྷཱགེ ཨུདཀཔརིཡནྟཾ ཀཏྭཱ ཨོཏརཏི, ན པན བྷིཏྟཱིནཾ བཧི ཀེསགྒམཏྟམྤི ཋཱནཾ། པཱསཱདབྷིཏྟིཏོཏི ཨུཔརིམཏལེ བྷིཏྟིཏོ། ཨོཏརཎཱནོཏརཎཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦནྟི སཙེ ཧེཊྛཱ ཨེཀཝཱིསཏིཡཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཨོཀཱསོ ཧོཏི, ཨོཏརཏི, ནོ ཙེ, ན ཨོཏརཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོཏི སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༣༨) ཝུཏྟཾ། ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༣༨) པན ‘‘ཨུཔརིསཱིམཔྤམཱཎསྶ ཨནྟོགདྷཱནཾ ཧེཊྛིམཏལེ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ ཀུཊྚཱནཾ ཏུལཱརུཀྑེཧི ཨེཀསམྦནྡྷཏཾ, ཏདནྟོ པཙྪིམསཱིམཔྤམཱཎཏཱདིཉྩ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ། ཀིཉྩཱཔེཏྠ ནིཡྻཱུཧཀཱདཡོ ནིམིཏྟཱནཾ ཋིཏོཀཱསཏཱཡ བཛ྄ཛྷམཱནཀྑཎེ སཱིམཱ ན ཧོནྟི, བདྡྷཱཡ པན སཱིམཱཡ སཱིམཊྛཱཝ ཧོནྟཱིཏི དཊྛབྦཱ།

    Anto ca bahi ca sīmā hotīti majjhe ṭhitabhittiyā saha caturassasīmā hoti. Uparipāsādeyeva hotī’’ti iminā gabbhassa ca pamukhassa ca antarā ṭhitabhittiyā ekattā tattha ca ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ okāsābhāvena heṭṭhā na otarati, uparibhitti pana sīmaṭṭhāva hotīti dasseti. Heṭṭhā na otaratīti bhittito oraṃ nimittāni ṭhapetvā kittitattā heṭṭhā ākāsappadesaṃ na otarati, upari kate pāsādeti attho. Heṭṭhimatale kuṭṭoti heṭṭhimatale catūsu disāsu ṭhitakuṭṭo. Sace hi dvīsu, tīsu eva vā disāsu kuṭṭo tiṭṭheyya, heṭṭhā na otarati. Heṭṭhāpi otaratīti sace heṭṭhā antobhittiyaṃ ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ okāso hoti, otarati. Otaramānā ca na uparisīmappamāṇena otarati, samantā bhittippamāṇena otarati. Catunnaṃ pana bhittīnaṃ bāhirantaparicchedena heṭṭhābhūmibhāge udakapariyantaṃ katvā otarati, na pana bhittīnaṃ bahi kesaggamattampi ṭhānaṃ. Pāsādabhittitoti uparimatale bhittito. Otaraṇānotaraṇaṃ vuttanayeneva veditabbanti sace heṭṭhā ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ okāso hoti, otarati, no ce, na otaratīti adhippāyoti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) pana ‘‘uparisīmappamāṇassa antogadhānaṃ heṭṭhimatale catūsu disāsu kuṭṭānaṃ tulārukkhehi ekasambandhataṃ, tadanto pacchimasīmappamāṇatādiñca sandhāya vutta’’nti vuttaṃ . Kiñcāpettha niyyūhakādayo nimittānaṃ ṭhitokāsatāya bajjhamānakkhaṇe sīmā na honti, baddhāya pana sīmāya sīmaṭṭhāva hontīti daṭṭhabbā.

    པརིཡནྟཐམྦྷཱནནྟི ནིམིཏྟགཏཔཱསཱཎཏྠམྦྷེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཨུཔརིམཏལེན སམྦདྡྷོ ཧོཏཱིཏི ཨིདཾ ཀུཊྚཱནཾ ཨནྟརཱ སཱིམཊྛཱནཾ ཐམྦྷཱནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཝུཏྟཾ། ཡདི ཧི བྷཝེཡྻུཾ, ཀུཊྚེ ཨུཔརིམཏལེན ཨསམྦནྡྷེཔི སཱིམཊྛཐམྦྷཱནཾ ཨུཔརི ཋིཏོ པཱསཱདོ སཱིམཊྛོཝ ཧོཏི། སཙེ པན བཧཱུནཾ ཐམྦྷཔནྟཱིནཾ ཨུཔརི ཀཏཔཱསཱདསྶ ཧེཊྛཱཔཐཝིཡཾ སབྦབཱཧིརཱཡ ཐམྦྷཔནྟིཡཱ ཨནྟོ ནིམིཏྟཔཱསཱཎེ ཋཔེཏྭཱ སཱིམཱ བདྡྷཱ ཧོཏི, ཨེཏྠ ཀཐནྟི? ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཡཾ ཏཱཝ སཱིམཊྛཐམྦྷེཧེཝ དྷཱརིཡམཱནཱནཾ ཏུལཱནཾ ཨུཔརིམཏལཾ, སབྦཾ ཏཾ སཱིམཊྛམེཝ, ཨེཏྠ ཝིཝཱདོ ནཏྠི, ཡཾ པན སཱིམཊྛཐམྦྷཔནྟིཡཱ, ཨསཱིམཊྛཱཡ བཱཧིརཐམྦྷཔནྟིཡཱ ཙ སམདྷུརཾ དྷཱརཡམཱནཱནཾ ཏུལཱནཾ ཨུཔརིམཏལཾ, ཏཏྠ ཨུཔཌྜྷཾ སཱིམཱ’’ཏི ཀེཙི ཝདནྟི། ‘‘སཀལམྤི གཱམསཱིམཱ’’ཏི ཨཔརེ། ‘‘བདྡྷསཱིམཱ ཨེཝཱ’’ཏི ཨཉྙེ། ཏསྨཱ ཀམྨཾ ཀརོནྟེཧི གརཱུཧི ནིརཱསངྐཊྛཱནེ ཋཏྭཱ སབྦཾ ཏཾ ཨཱསངྐཊྛཱནཾ སོདྷེཏྭཱཝ ཀམྨཾ ཀཱཏབྦཾ, སནྣིཊྛཱནཀཱརཎཾ ཝཱ གཝེསིཏྭཱ ཏདནུགུཎཾ ཀཱཏབྦཾ།

    Pariyantathambhānanti nimittagatapāsāṇatthambhe sandhāya vuttaṃ. Uparimatalena sambaddho hotīti idaṃ kuṭṭānaṃ antarā sīmaṭṭhānaṃ thambhānaṃ abhāvato vuttaṃ. Yadi hi bhaveyyuṃ, kuṭṭe uparimatalena asambandhepi sīmaṭṭhathambhānaṃ upari ṭhito pāsādo sīmaṭṭhova hoti. Sace pana bahūnaṃ thambhapantīnaṃ upari katapāsādassa heṭṭhāpathaviyaṃ sabbabāhirāya thambhapantiyā anto nimittapāsāṇe ṭhapetvā sīmā baddhā hoti, ettha kathanti? Etthāpi ‘‘yaṃ tāva sīmaṭṭhathambheheva dhāriyamānānaṃ tulānaṃ uparimatalaṃ, sabbaṃ taṃ sīmaṭṭhameva, ettha vivādo natthi, yaṃ pana sīmaṭṭhathambhapantiyā, asīmaṭṭhāya bāhirathambhapantiyā ca samadhuraṃ dhārayamānānaṃ tulānaṃ uparimatalaṃ, tattha upaḍḍhaṃ sīmā’’ti keci vadanti. ‘‘Sakalampi gāmasīmā’’ti apare. ‘‘Baddhasīmā evā’’ti aññe. Tasmā kammaṃ karontehi garūhi nirāsaṅkaṭṭhāne ṭhatvā sabbaṃ taṃ āsaṅkaṭṭhānaṃ sodhetvāva kammaṃ kātabbaṃ, sanniṭṭhānakāraṇaṃ vā gavesitvā tadanuguṇaṃ kātabbaṃ.

    ཏཱལམཱུལཀཔབྦཏེཏི ཏཱལཀྑནྡྷམཱུལསདིསེ ཧེཊྛཱ ཐཱུལོ ཧུཏྭཱ ཀམེན ཀིསོ ཧུཏྭཱ ཨུགྒཏོ ཧིནྟཱལམཱུལསདིསོ ནཱམ ཧོཏི། ཝིཏཱནསཎྛཱནོཏི ཨཧིཙྪཏྟཀསཎྛཱནོ། པཎཝསཎྛཱནོཏི མཛ྄ཛྷེ ཏནུཀོ, ཧེཊྛཱ ཙ ཨུཔརི ཙ ཝིཏྠིཎྞོ། ཧེཊྛཱ ཝཱ མཛ྄ཛྷེ ཝཱཏི མུདིངྒསཎྛཱནསྶ ཧེཊྛཱ, པཎཝསཎྛཱནསྶ མཛ྄ཛྷེ། སཔྤཕཎསདིསོ པབྦཏོཏི སཔྤཕཎོ ཝིཡ ཁུཛྫོ, མཱུལཊྛཱནཏོ ཨཉྙཏྠ ཨཝནཏསཱིསོ། ཨཱཀཱསཔབྦྷཱརནྟི བྷིཏྟིཡཱ ཨཔརིཀྑིཏྟཔབྦྷཱརཾ། སཱིམཔྤམཱཎོཏི ཨནྟོ ཨཱཀཱསེན སདྡྷིཾ པཙྪིམསཱིམཔྤམཱཎོ། སོ ཙ པཱསཱཎོ སཱིམཊྛོཏི ཨིམིནཱ ཨཱིདིསེཧི སུསིརཔཱསཱཎལེཎཀུཊྚཱདཱིཧི པརིཙྪིནྣེ བྷཱུམིབྷཱགེ ཨེཝ སཱིམཱ པཏིཊྛཱཏི, ན ཨཔརིཙྪིནྣེ། ཏེ པན སཱིམཊྛཏྟཱ སཱིམཱ ཧོནྟི, ན སརཱུཔེན སཱིམཊྛམཉྩཱདི ཝིཡཱཏི དསྶེཏི། སཙེ པན སོ སུསིརཔཱསཱཎོ བྷཱུམིཾ ཨནཱཧཙྩ ཨཱཀཱསགཏོ ཨོལམྦཏི, སཱིམཱ ན ཨོཏརཏི། སུསིརཔཱསཱཎོ པན སཡཾ སཱིམཱཔཊིབདྡྷཏྟཱ སཱིམཱ ཧོཏི, ཀཐཾ པན པཙྪིམཔྤམཱཎརཧིཏེཧི ཨེཏེཧི སུསིརཔཱསཱཎཱདཱིཧི སཱིམཱ ན ཨོཏརཏཱིཏི ཨིདཾ སདྡྷཱཏབྦནྟི? ཨཊྛཀཐཱཔམཱཎཏོ།

    Tālamūlakapabbateti tālakkhandhamūlasadise heṭṭhā thūlo hutvā kamena kiso hutvā uggato hintālamūlasadiso nāma hoti. Vitānasaṇṭhānoti ahicchattakasaṇṭhāno. Paṇavasaṇṭhānoti majjhe tanuko, heṭṭhā ca upari ca vitthiṇṇo. Heṭṭhā vā majjhe vāti mudiṅgasaṇṭhānassa heṭṭhā, paṇavasaṇṭhānassa majjhe. Sappaphaṇasadiso pabbatoti sappaphaṇo viya khujjo, mūlaṭṭhānato aññattha avanatasīso. Ākāsapabbhāranti bhittiyā aparikkhittapabbhāraṃ. Sīmappamāṇoti anto ākāsena saddhiṃ pacchimasīmappamāṇo. So ca pāsāṇo sīmaṭṭhoti iminā īdisehi susirapāsāṇaleṇakuṭṭādīhi paricchinne bhūmibhāge eva sīmā patiṭṭhāti, na aparicchinne. Te pana sīmaṭṭhattā sīmā honti, na sarūpena sīmaṭṭhamañcādi viyāti dasseti. Sace pana so susirapāsāṇo bhūmiṃ anāhacca ākāsagato olambati, sīmā na otarati. Susirapāsāṇo pana sayaṃ sīmāpaṭibaddhattā sīmā hoti, kathaṃ pana pacchimappamāṇarahitehi etehi susirapāsāṇādīhi sīmā na otaratīti idaṃ saddhātabbanti? Aṭṭhakathāpamāṇato.

    ཨཔིཙེཏྠ སུསིརཔཱསཱཎབྷིཏྟིཨནུསཱརེན མཱུསིཀཱདཱིནཾ ཝིཡ སཱིམཱཡ ཧེཊྛིམཏལེ ཨོཏརཎཀིཙྩཾ ནཏྠི, ཧེཊྛཱ པན པཙྪིམསཱིམཔྤམཱཎེ ཨཱཀཱསེ དྭངྒུལམཏྟབཧལེཧི པཱསཱཎབྷིཏྟིཨཱདཱིཧིཔི ཨུཔརིམཏལཾ ཨཱཧཙྩ ཋིཏེཧི སབྦསོ, ཡེབྷུཡྻེན ཝཱ པརིཙྪིནྣེ སཏི ཨུཔརི བཛ྄ཛྷམཱནཱ སཱིམཱ ཏེཧི པཱསཱཎཱདཱིཧི ཨནྟརིཏཱཡ ཏཔྤརིཙྪིནྣཱཡ ཧེཊྛཱབྷཱུམིཡཱཔི ཨུཔརིམཏལེན སདྡྷིཾ ཨེཀཀྑཎེ པཏིཊྛཱཏི, ནདཱིཔཱརསཱིམཱ ཝིཡ ནདཱིཨནྟརིཏེསུ ཨུབྷོསུ ཏཱིརེསུ ལེཎཱདཱིསུ ཨཔནཱིཏེསུཔི ཧེཊྛཱ ཨོཏིཎྞསཱིམཱ ཡཱཝ སཱསནནྟརདྷཱནཱ ན ཝིགཙྪཏི, པཋམཾ པན ཨུཔརི སཱིམཱཡ བདྡྷཱཡ པཙྪཱ ལེཎཱདིཀཏེསུཔི ཧེཊྛཱབྷཱུམིཡཾ སཱིམཱ ཨོཏརཏི ཨེཝ, ཀེཙི ཏཾ ན ཨིཙྪནྟི, ཨེཝཾ ཨུབྷཡཏྠ པཏིཊྛིཏཱ ཙ སཱ སཱིམཱ ཨེཀཱཝ ཧོཏི གོཏྟཱདིཛཱཏི ཝིཡ བྱཏྟིབྷེདེསཱུཏི གཧེཏབྦཾ། སབྦཱ ཨེཝ ཧི བདྡྷསཱིམཱ ཨབདྡྷསཱིམཱ ཙ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པཀཏིནིསྶཡཀེ གཱམཱརཉྙཱདིཀེ ཁེཏྟེ ཡཐཱཔརིཙྪེདཾ སབྦཏྠ སཱཀལྱེན ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ བྱཱཔིནཱི པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནམྤི ཏེ ཏེ ནིསྶཡབྷཱུཏེ པརམཏྠདྷམྨེ, ཏཾ ཏཾ ཀིརིཡཱཝིསེསམྤི ཝཱ ཨུཔཱདཱཡ ལོཀིཡེཧི སཱསནིཀེཧི ཙ ཡཐཱརཧཾ ཨེཀཏྟེན པཉྙཏྟཏྟཱ སནིསྶཡེཀརཱུཔཱ ཨེཝ། ཏཐཱ ཧི ཨེཀོ གཱམོ ཨརཉྙཾ ནདཱི ཛཱཏསྶརོ སམུདྡོཏི ཨེཝཾ ལོཀེ, ‘‘སམྨཏཱ སཱ སཱིམཱ སངྒྷེན, ཨགཱམཀེ ཙེ, བྷིཀྑཝེ, ཨརཉྙེ སམནྟཱ སཏྟབྦྷནྟརཱ, ཨཡཾ ཏཏྠ སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཱསནེ ཙ ཨེཀཝོཧཱརོ དིསྶཏི, ན པརམཏྠཏོ། ཨེཀསྶ ཨནེཀདྷམྨེསུ བྱཱཔནམཏྠི ཀསིཎེཀདེསཱདིཝིཀཔྤཱསམཱནཏཱཡ ཨེཀཏྟཧཱནིཏོཏི ཨཡཾ ནོ མཏི།

    Apicettha susirapāsāṇabhittianusārena mūsikādīnaṃ viya sīmāya heṭṭhimatale otaraṇakiccaṃ natthi, heṭṭhā pana pacchimasīmappamāṇe ākāse dvaṅgulamattabahalehi pāsāṇabhittiādīhipi uparimatalaṃ āhacca ṭhitehi sabbaso, yebhuyyena vā paricchinne sati upari bajjhamānā sīmā tehi pāsāṇādīhi antaritāya tapparicchinnāya heṭṭhābhūmiyāpi uparimatalena saddhiṃ ekakkhaṇe patiṭṭhāti, nadīpārasīmā viya nadīantaritesu ubhosu tīresu leṇādīsu apanītesupi heṭṭhā otiṇṇasīmā yāva sāsanantaradhānā na vigacchati, paṭhamaṃ pana upari sīmāya baddhāya pacchā leṇādikatesupi heṭṭhābhūmiyaṃ sīmā otarati eva, keci taṃ na icchanti, evaṃ ubhayattha patiṭṭhitā ca sā sīmā ekāva hoti gottādijāti viya byattibhedesūti gahetabbaṃ. Sabbā eva hi baddhasīmā abaddhasīmā ca attano attano pakatinissayake gāmāraññādike khette yathāparicchedaṃ sabbattha sākalyena ekasmiṃ khaṇe byāpinī paramatthato avijjamānampi te te nissayabhūte paramatthadhamme, taṃ taṃ kiriyāvisesampi vā upādāya lokiyehi sāsanikehi ca yathārahaṃ ekattena paññattattā sanissayekarūpā eva. Tathā hi eko gāmo araññaṃ nadī jātassaro samuddoti evaṃ loke, ‘‘sammatā sā sīmā saṅghena, agāmake ce, bhikkhave, araññe samantā sattabbhantarā, ayaṃ tattha samānasaṃvāsā ekūposathā’’tiādinā sāsane ca ekavohāro dissati, na paramatthato. Ekassa anekadhammesu byāpanamatthi kasiṇekadesādivikappāsamānatāya ekattahānitoti ayaṃ no mati.

    ཨསྶ ཧེཊྛཱཏི སཔྤཕཎཔབྦཏསྶ ཧེཊྛཱ ཨཱཀཱསཔབྦྷཱརེ། ལེཎསྶཱཏི ལེཎཾ ཙེ ཀཏཾ, ཏསྶ ལེཎསྶཱཏི ཨཏྠོ། ཏམེཝ པུན ལེཎཾ པཉྩཧི པཀཱརེཧི ཝིཀཔྤེཏྭཱ ཨོཏརཎཱནོཏརཎཝིནིཙྪཡཾ དསྶེཏུཾ ཨཱཧ ‘‘སཙེ པན ཧེཊྛཱ’’ཏིཨཱདི། ཏཏྠ ‘‘ཧེཊྛཱ’’ཏི ཨིམསྶ ‘‘ལེཎཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ། ཧེཊྛཱ ལེཎཉྩ ཨེཀསྨིཾ པདེསེཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནྟོ’’ཏི, པབྦཏསྶ ཨནྟོ, པབྦཏམཱུལེཏི ཨཏྠོ། ཏམེཝ ཨནྟོསདྡཾ སཱིམཱཔརིཙྪེདེན ཝིསེསེཏུཾ ‘‘ཨུཔརིམསྶ སཱིམཱཔརིཙྪེདསྶ པཱརཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། པབྦཏཔཱདཾ པན ཨཔེཀྑིཏྭཱ ‘‘ཨོརཏོ’’ཏི ཝཏྟབྦེཔི སཱིམཱནིསྶཡཾ པབྦཏགྒཾ སནྡྷཱཡ ‘‘པཱརཏོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ། ཏེནེཝ ‘‘བཧི ལེཎ’’ནྟི ཨེཏྠ བཧིསདྡཾ ཝིསེསེནྟོ ‘‘ཨུཔརིམསྶ སཱིམཱཔརིཙྪེདསྶ ཨོརཏོ’’ཏི ཨཱཧ། བཧིསཱིམཱ ན ཨོཏརཏཱིཏི ཨེཏྠ བཧཱིཏི པབྦཏཔཱདེ ལེཎཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ལེཎསྶ ཙ བཧིབྷཱུཏེ ཨུཔརིསཱིམཱཔརིཙྪེདསྶ ཧེཊྛཱབྷཱགེ སཱིམཱ ན ཨོཏརཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཨནྟོ སཱིམཱཏི ལེཎསྶ ཙ པབྦཏཔཱདསྶ ཙ ཨནྟོ ཨཏྟནོ ཨོཏརཎཱརཧཊྛཱནེ ན ཨོཏརཏཱིཏི ཨཏྠོ། ‘‘བཧི སཱིམཱ ན ཨོཏརཏི, ཨནྟོ སཱིམཱ ན ཨོཏརཏཱི’’ཏི ཙེཏྠ ཨཏྟནོ ཨོཏརཎཱརཧཊྛཱནེ ལེཎཱབྷཱཝེན སཱིམཱཡ སབྦཐཱ ཨནོཏརཎམེཝ དསྶིཏནྟི གཧེཏབྦཾ། ཏཏྠ ཧི ཨནོཏརནྟཱི ཨུཔརི ཨེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཡཾ ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༣༨) ཨཱགཏོ ཝིནིཙྪཡོ།

    Assa heṭṭhāti sappaphaṇapabbatassa heṭṭhā ākāsapabbhāre. Leṇassāti leṇaṃ ce kataṃ, tassa leṇassāti attho. Tameva puna leṇaṃ pañcahi pakārehi vikappetvā otaraṇānotaraṇavinicchayaṃ dassetuṃ āha ‘‘sace pana heṭṭhā’’tiādi. Tattha ‘‘heṭṭhā’’ti imassa ‘‘leṇaṃ hotī’’ti iminā sambandho. Heṭṭhā leṇañca ekasmiṃ padeseti āha ‘‘anto’’ti, pabbatassa anto, pabbatamūleti attho. Tameva antosaddaṃ sīmāparicchedena visesetuṃ ‘‘uparimassa sīmāparicchedassa pārato’’ti vuttaṃ. Pabbatapādaṃ pana apekkhitvā ‘‘orato’’ti vattabbepi sīmānissayaṃ pabbataggaṃ sandhāya ‘‘pārato’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Teneva ‘‘bahi leṇa’’nti ettha bahisaddaṃ visesento ‘‘uparimassasīmāparicchedassa orato’’ti āha. Bahisīmā na otaratīti ettha bahīti pabbatapāde leṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Leṇassa ca bahibhūte uparisīmāparicchedassa heṭṭhābhāge sīmā na otaratīti attho. Anto sīmāti leṇassa ca pabbatapādassa ca anto attano otaraṇārahaṭṭhāne na otaratīti attho. ‘‘Bahi sīmā na otarati, anto sīmā na otaratī’’ti cettha attano otaraṇārahaṭṭhāne leṇābhāvena sīmāya sabbathā anotaraṇameva dassitanti gahetabbaṃ. Tattha hi anotarantī upari eva hotīti ayaṃ vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) āgato vinicchayo.

    སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༣༨) པན ‘‘ཨནྟོལེཎཾ ཧོཏཱིཏི པབྦཏསྶ ཨནྟོལེཎཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཨཱགཏོ། ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༣༨) ན ‘‘ཨནྟོལེཎནྟི པབྦཏསྶ ཨནྟོལེཎཾ། དྭཱརཾ པན སནྡྷཱཡ ‘པཱརཏོ ཨོརཏོ’ཏི ཝུཏྟཾ, སབྦཐཱཔི སཱིམཏོ བཧིལེཎེན ཨོཏརཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ཨཱགཏོ། ཨཡཾ པན ཨནྟོལེཎབཧིལེཎཝིནིཙྪཡོ གམྦྷཱིརོ དུདྡསོ དུརནུབོདྷོཏི ཨཱཙརིཡཱ ཝདནྟི, ཏཐཱཔི ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༣༨) ཨཱགཏཾ ནཡཾ ནིསྶཱཡ སུཊྛུ ཝིནིཙྪིཏབྦོ ཝིཉྙཱུཧཱིཏི། བཧི པཏིཏཾ ཨསཱིམཱཏིཨཱདིནཱ ཨུཔརིཔཱསཱདཱདཱིསུ ཨཐིརནིསྶཡེསུ ཋིཏཱ སཱིམཱཔི ཏེསཾ ཝིནཱསེན ཝིནསྶཏཱིཏི དསྶིཏནྟི དཊྛབྦཾ།

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) pana ‘‘antoleṇaṃ hotīti pabbatassa antoleṇaṃ hotī’’ti ettakameva āgato. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) na ‘‘antoleṇanti pabbatassa antoleṇaṃ. Dvāraṃ pana sandhāya ‘pārato orato’ti vuttaṃ, sabbathāpi sīmato bahileṇena otaratīti adhippāyo’’ti āgato. Ayaṃ pana antoleṇabahileṇavinicchayo gambhīro duddaso duranubodhoti ācariyā vadanti, tathāpi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) āgataṃ nayaṃ nissāya suṭṭhu vinicchitabbo viññūhīti. Bahi patitaṃ asīmātiādinā uparipāsādādīsu athiranissayesu ṭhitā sīmāpi tesaṃ vināsena vinassatīti dassitanti daṭṭhabbaṃ.

    པོཀྑརཎིཾ ཁཎནྟི, སཱིམཱཡེཝཱཏི ཨེཏྠ སཙེ ཧེཊྛཱ ཨུམངྒནདཱི སཱིམཔྤམཱཎཏོ ཨནཱུནཱ པཋམམེཝ པཝཏྟཱ ཧོཏི, སཱིམཱ ཙ པཙྪཱ བདྡྷཱ ནདིཏོ ཨུཔརི ཨེཝ ཧོཏི, ནདིཾ ཨཱཧཙྩ པོཀྑརཎིཡཱ ཙ ཁཏཱཡ སཱིམཱ ཝིནསྶཏཱིཏི དཊྛབྦཾ། ཧེཊྛཱཔཐཝཱིཏལེཏི ཨནནྟརཱ བྷཱུམིཝིཝརེ།

    Pokkharaṇiṃ khaṇanti, sīmāyevāti ettha sace heṭṭhā umaṅganadī sīmappamāṇato anūnā paṭhamameva pavattā hoti, sīmā ca pacchā baddhā nadito upari eva hoti, nadiṃ āhacca pokkharaṇiyā ca khatāya sīmā vinassatīti daṭṭhabbaṃ. Heṭṭhāpathavītaleti anantarā bhūmivivare.

    སཱིམམཱལ༹ཀེཏི ཁཎྜསཱིམངྒཎེ། ཝཊརུཀྑོཏི ཨིདཾ པཱརོཧོཔཏྠམྦྷེན ཨཏིདཱུརམྤི གནྟུཾ སམཏྠསཱཁཱསམངྒིཏཱཡ ཝུཏྟཾ། སབྦརུཀྑལཏཱདཱིནམྤི སམྦནྡྷོ ན ཝཊྚཏི ཨེཝ། ཏེནེཝ ནཱཝཱརཛྫུསེཏུསམྦནྡྷོཔི པཊིཀྑིཏྟོ། ཏཏོཏི ཏཏོ སཱཁཏོ། མཧཱསཱིམཱཡ པཐཝཱིཏལནྟི ཨེཏྠ ཨཱསནྣཏརམྤི གཱམསཱིམཾ ཨགྒཧེཏྭཱ བདྡྷསཱིམཱཡ ཨེཝ གཧིཏཏྟཱ གཱམསཱིམབདྡྷསཱིམཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེཔི སམྦྷེདདོསོ ནཏྠི ཨཉྙམཉྙཾ ནིསྶཡནིསྶིཏབྷཱཝེན པཝཏྟིཏོཏི གཧེཏབྦཾ། ཡདི ཧི ཏཱསམྤི སམྦནྡྷདོསོ བྷཝེཡྻ, ཀཐཾ གཱམསཱིམཱཡ བདྡྷསཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ བྷཝེཡྻ? ཡསྶཱ ཧི སཱིམཱཡ ཡཱཡ སཱིམཱཡ སདྡྷིཾ སམྦནྡྷེ དོསོ བྷཝེཡྻ, སཱ ཏཏྠ བནྡྷིཏུམེཝ ན ཝཊྚཏི བདྡྷསཱིམཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱསུ བདྡྷསཱིམཱ ཝིཡ, ཨཏྟནོ ཨནིསྶཡབྷཱུཏགཱམསཱིམཱདཱིསུ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱ ཝིཡ ཙ, ཏེནེཝ ‘‘སཙེ པན རུཀྑསྶ སཱཁཱ ཝཱཏཏོ ནིཀྑནྟཔཱརོཧོ ཝཱ བཧིནདཱིཏཱིརེ ཝིཧཱརསཱིམཱཡ ཝཱ གཱམསཱིམཱཡ ཝཱ པཏིཊྛིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ ཨཏྟནོ ཨནིསྶཡབྷཱུཏགཱམསཱིམཱདཱིཧི ཨེཝ སམྦནྡྷདོསོ དསྶིཏོ, ན ནདཱིསཱིམཱཡ , ཨེཝམིདྷཱཔཱིཏི དཊྛབྦཾ། ཨཡཉྩཏྠོ ཨུཔརི པཱཀཊོ བྷཝིསྶཏི། ཨཱཧཙྩཱཏི ཕུསིཏྭཱ།

    Sīmamāḷaketi khaṇḍasīmaṅgaṇe. Vaṭarukkhoti idaṃ pārohopatthambhena atidūrampi gantuṃ samatthasākhāsamaṅgitāya vuttaṃ. Sabbarukkhalatādīnampi sambandho na vaṭṭati eva. Teneva nāvārajjusetusambandhopi paṭikkhitto. Tatoti tato sākhato. Mahāsīmāya pathavītalanti ettha āsannatarampi gāmasīmaṃ aggahetvā baddhasīmāya eva gahitattā gāmasīmabaddhasīmānaṃ aññamaññaṃ rukkhādisambandhepi sambhedadoso natthi aññamaññaṃ nissayanissitabhāvena pavattitoti gahetabbaṃ. Yadi hi tāsampi sambandhadoso bhaveyya, kathaṃ gāmasīmāya baddhasīmā sammannitabbā bhaveyya? Yassā hi sīmāya yāya sīmāya saddhiṃ sambandhe doso bhaveyya, sā tattha bandhitumeva na vaṭṭati baddhasīmaudakukkhepasīmāsu baddhasīmā viya, attano anissayabhūtagāmasīmādīsu udakukkhepasīmā viya ca, teneva ‘‘sace pana rukkhassa sākhā vātato nikkhantapāroho vā bahinadītīre vihārasīmāya vā gāmasīmāya vā patiṭṭhito’’tiādinā udakukkhepasīmāya attano anissayabhūtagāmasīmādīhi eva sambandhadoso dassito, na nadīsīmāya , evamidhāpīti daṭṭhabbaṃ. Ayañcattho upari pākaṭo bhavissati. Āhaccāti phusitvā.

    མཧཱསཱིམཾ ཝཱ སོདྷེཏྭཱཏི མཧཱསཱིམགཏཱནཾ སབྦེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཧཏྠཔཱསཱནཡནཚནྡཱཧརཎཱདིཝསེན སཀལཾ མཧཱསཱིམཾ སོདྷེཏྭཱ། ཨེཏེན སབྦཝིཔཏྟིཡོ མོཙེཏྭཱ པུབྦེ སུཊྛུ བདྡྷཱནམྤི དྭིནྣཾ བདྡྷསཱིམཱནཾ པཙྪཱ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེན ཨུཔྤཛྫནཏོ ཨཱིདིསོ པཱལི༹མུཏྟཀོ སམྦནྡྷདོསོ ཨཏྠཱིཏི དསྶེཏི, སོ ཙ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, སཱིམཱཡ སཱིམཱ སམྦྷིནྡིཏབྦཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བདྡྷསཱིམཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ སམྦྷེདཛ྄ཛྷོཏྠརཎཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ཨནུཛཱནཱམི བྷིཀྑཝེ སཱིམཾ སམྨནྣནྟེན སཱིམནྟརིཀཾ ཋཔེཏྭཱ སཱིམཾ སམྨནྣིཏུ’’ནྟི (མཧཱཝ॰ ༡༤༨) ཨུབྷིནྣཾ བདྡྷསཱིམཱནཾ ཨནྟརཱ སཱིམནྟརིཀཾ ཋཔེཏྭཱ བནྡྷིཏུཾ ཨནུཛཱནནེན སམྦྷེདཛ྄ཛྷོཏྠརཎེ ཝིཡ ཏཱསཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཕུསིཏྭཱ ཏིཊྛནཝསེན བནྡྷནམྤི ན ཝཊྚཏཱིཏི སིདྡྷཏྟཱ བདྡྷཱནམྤི ཏཱསཾ པཙྪཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨེཀརུཀྑཱདཱིཧི ཕུསིཏྭཱ ཋཱནམྤི ན ཝཊྚཏཱིཏི བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡཉྙཱུཧི སངྒཱིཏིཀཱརཀེཧི ནིདྡྷཱརིཏོ བནྡྷནཀཱལེ པཊིཀྑིཏྟསྶ སམྦནྡྷདོསསྶ ཨནུལོམེན ཨཀཔྤིཡཱནུལོམཏྟཱ། ཨཡཾ པན སམྦནྡྷདོསོ པུབྦེ སུཊྛུ བདྡྷཱནཾ པཙྪཱ སཉྫཱཏཏྟཱ བཛ྄ཛྷམཱནཀྑཎེ ཝིཡ ཨསཱིམཏྟཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏསྨཱ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེ ཨཔནཱིཏམཏྟེ ཏཱ སཱིམཱ པཱཀཏིཀཱ ཧོནྟི། ཡཐཱ ཙཱཡཾ པཙྪཱ ན ཝཊྚཏི, ཨེཝཾ བཛ྄ཛྷམཱནཀྑཎེཔི ཏཱསཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེ སཏི ཏཱ བནྡྷིཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི དཊྛབྦཾ།

    Mahāsīmaṃ vā sodhetvāti mahāsīmagatānaṃ sabbesaṃ bhikkhūnaṃ hatthapāsānayanachandāharaṇādivasena sakalaṃ mahāsīmaṃ sodhetvā. Etena sabbavipattiyo mocetvā pubbe suṭṭhu baddhānampi dvinnaṃ baddhasīmānaṃ pacchā rukkhādisambandhena uppajjanato īdiso pāḷimuttako sambandhadoso atthīti dasseti, so ca ‘‘na, bhikkhave, sīmāya sīmā sambhinditabbā’’tiādinā baddhasīmānaṃ aññamaññaṃ sambhedajjhottharaṇaṃ paṭikkhipitvā ‘‘anujānāmi bhikkhave sīmaṃ sammannantena sīmantarikaṃ ṭhapetvā sīmaṃ sammannitu’’nti (mahāva. 148) ubhinnaṃ baddhasīmānaṃ antarā sīmantarikaṃ ṭhapetvā bandhituṃ anujānanena sambhedajjhottharaṇe viya tāsaṃ aññamaññaṃ phusitvā tiṭṭhanavasena bandhanampi na vaṭṭatīti siddhattā baddhānampi tāsaṃ pacchā aññamaññaṃ ekarukkhādīhi phusitvā ṭhānampi na vaṭṭatīti bhagavato adhippāyaññūhi saṅgītikārakehi niddhārito bandhanakāle paṭikkhittassa sambandhadosassa anulomena akappiyānulomattā. Ayaṃ pana sambandhadoso pubbe suṭṭhu baddhānaṃ pacchā sañjātattā bajjhamānakkhaṇe viya asīmattaṃ kātuṃ na sakkoti, tasmā rukkhādisambandhe apanītamatte tā sīmā pākatikā honti. Yathā cāyaṃ pacchā na vaṭṭati, evaṃ bajjhamānakkhaṇepi tāsaṃ rukkhādisambandhe sati tā bandhituṃ na vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ.

    ཀེཙི པན མཧཱསཱིམཾ ཝཱ སོདྷེཏྭཱཏི ཨེཏྠ ‘‘མཧཱསཱིམགཏཱ བྷིཀྑཱུ ཡཐཱ ཏཾ སཱཁཾ ཝཱ པཱརོཧཾ ཝཱ ཀཱཡཀཱཡཔཊིབདྡྷེཧི ན ཕུསནྟི, ཨེཝཾ སོདྷནམེཝ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ, ན སཀལསཱིམཱསོདྷན’’ནྟི ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཏྟཾ ཨཊྛཀཐཱཡ ཝིརུཛ྄ཛྷནཏོ། ཏཐཱ ཧི ‘‘མཧཱསཱིམཱཡ པཐཝཱིཏལཾ ཝཱ ཏཏྠཛཱཏཀརུཀྑཱདཱིནི ཝཱ ཨཱཧཙྩ ཏིཊྛཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ སཱཁཱཔཱརོཧཱནཾ མཧཱསཱིམཾ ཕུསིཏྭཱ ཋཱནམེཝ སམྦནྡྷདོསེ ཀཱརཎཏྟེན ཝུཏྟཾ, ན པན ཏཏྠ ཋིཏབྷིཀྑཱུཧི སཱཁཱདཱིནཾ ཕུསནཾ། ཡདི ཧི བྷིཀྑཱུནཾ སཱཁཱདིཾ ཕུསིཏྭཱ ཋཱནམེཝ ཀཱརཎཾ སིཡཱ, ‘‘ཏསྶ སཱཁཾ ཝཱ ཏཏོ ནིགྒཏཔཱརོཧཾ ཝཱ མཧཱསཱིམཱཡ པཝིཊྛཾ ཏཏྲཊྛོ ཀོཙི བྷིཀྑུ ཕུསིཏྭཱ ཏིཊྛཏཱི’’ཏི བྷིཀྑུཕུསནམེཝ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ། ཡཉྷི ཏཏྠ མཧཱསཱིམཱསོདྷནེ ཀཱརཎཾ, ཏདེཝ ཏསྨིཾ ཝཱཀྱེ པདྷཱནཏོ དསྶེཏབྦཾ། ན ཧི ཨཱཧཙྩཊྛིཏམེཝ སཱཁཱདིཾ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏོ བྷིཀྑུ སོདྷེཏབྦོ ཨཱཀཱསཊྛསཱཁཱདིཾ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏབྷིཀྑུསྶཔི སོདྷེཏབྦཏོ, ཀིཾ ནིརཏྠཀེན ཨཱཧཙྩཊྛཱནཝཙནེན, ཨཱཀཱསཊྛསཱཁཱསུ ཙ བྷིཀྑུཕུསནམེཝ ཀཱརཎཏྟེན ཝུཏྟཾ , སོདྷནཉྩ ཏསྶེཝ བྷིཀྑུསྶ ཧཏྠཔཱསཱནཡནཱདིཝསེན སོདྷནཾ ཝུཏྟཾ། ཨིདྷ པན ‘‘མཧཱསཱིམཾ སོདྷེཏྭཱ’’ཏི སཀལསཱིམཱསཱདྷཱརཎཝཙནེན སོདྷནཾ ཝུཏྟཾ, ཨཔི ཙ སཱཁཱདིཾ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏབྷིཀྑུམཏྟསོདྷནེ ཨབྷིམཏེ ‘‘མཧཱསཱིམཱཡ པཐཝཱིཏལ’’ནྟི ཝིསེསསཱིམོཔཱདཱནཾ ནིརཏྠཀཾ སིཡཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཨནྟམསོ ཨཱཀཱསེཔི ཋཏྭཱ སཱཁཱདིཾ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏསྶ སོདྷེཏབྦཏོ།

    Keci pana mahāsīmaṃ vā sodhetvāti ettha ‘‘mahāsīmagatā bhikkhū yathā taṃ sākhaṃ vā pārohaṃ vā kāyakāyapaṭibaddhehi na phusanti, evaṃ sodhanameva idhādhippetaṃ, na sakalasīmāsodhana’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ aṭṭhakathāya virujjhanato. Tathā hi ‘‘mahāsīmāya pathavītalaṃ vā tatthajātakarukkhādīni vā āhacca tiṭṭhatī’’ti evaṃ sākhāpārohānaṃ mahāsīmaṃ phusitvā ṭhānameva sambandhadose kāraṇattena vuttaṃ, na pana tattha ṭhitabhikkhūhi sākhādīnaṃ phusanaṃ. Yadi hi bhikkhūnaṃ sākhādiṃ phusitvā ṭhānameva kāraṇaṃ siyā, ‘‘tassa sākhaṃ vā tato niggatapārohaṃ vā mahāsīmāya paviṭṭhaṃ tatraṭṭho koci bhikkhu phusitvā tiṭṭhatī’’ti bhikkhuphusanameva vattabbaṃ siyā. Yañhi tattha mahāsīmāsodhane kāraṇaṃ, tadeva tasmiṃ vākye padhānato dassetabbaṃ. Na hi āhaccaṭṭhitameva sākhādiṃ phusitvā ṭhito bhikkhu sodhetabbo ākāsaṭṭhasākhādiṃ phusitvā ṭhitabhikkhussapi sodhetabbato, kiṃ niratthakena āhaccaṭṭhānavacanena, ākāsaṭṭhasākhāsu ca bhikkhuphusanameva kāraṇattena vuttaṃ , sodhanañca tasseva bhikkhussa hatthapāsānayanādivasena sodhanaṃ vuttaṃ. Idha pana ‘‘mahāsīmaṃ sodhetvā’’ti sakalasīmāsādhāraṇavacanena sodhanaṃ vuttaṃ, api ca sākhādiṃ phusitvā ṭhitabhikkhumattasodhane abhimate ‘‘mahāsīmāya pathavītala’’nti visesasīmopādānaṃ niratthakaṃ siyā yattha katthaci antamaso ākāsepi ṭhatvā sākhādiṃ phusitvā ṭhitassa sodhetabbato.

    ཚིནྡིཏྭཱ བཧིཊྛཀཱ ཀཱཏབྦཱཏི ཏཏྠ པཏིཊྛིཏབྷཱཝཝིཡོཛནཝཙནཏོ ཙ ཝིསབྷཱགསཱིམཱནཾ ཕུསནེནེཝ སཀལསཱིམཱསོདྷནཧེཏུཀོ ཨཊྛཀཐཱསིདྡྷོཡཾ ཨེཀོ སམྦནྡྷདོསོ ཨཏྠེཝཱཏི གཧེཏབྦོ། ཏེནེཝ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཀཐཱཡམྤི (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༧) ‘‘ཝིཧཱརསཱིམཱཡ ཝཱ གཱམསཱིམཱཡ ཝཱ པཏིཊྛིཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ནདཱིཏཱིརེ པན ཁཱཎུཀཾ ཀོཊྚེཏྭཱ ཏཏྠ བདྡྷནཱཝཱཡ ཝཱ ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘སཙེ པན སེཏུ ཝཱ སེཏུཔཱདཱ ཝཱ བཧིཏཱིརེ པཏིཊྛིཏཱ, ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཙ ཨེཝཾ ཝིསབྷཱགཱསུ གཱམསཱིམཱསུ སཱཁཱདཱིནཾ ཕུསནམེཝ སངྐརདོསཀཱརཎཏྟེན ཝུཏྟཾ, ན བྷིཀྑུཕུསནཾ། ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨནྟོནདིཡཾ ཛཱཏརུཀྑེ བནྡྷིཏྭཱ ཀམྨཾ ཀཱཏབྦ’’ནྟི ནདིཡཾ ནཱཝཱབནྡྷནཾ ཨནུཉྙཱཏཾ ཨུདཀུཀྑེཔནིསྶཡཏྟེན ནདཱིསཱིམཱཡ སབྷཱགཏྟཱ། ཡདི ཧི བྷིཀྑཱུནཾ ཕུསནམེཝ པཊིཙྩ སབྦཏྠ སམྦནྡྷདོསོ ཝུཏྟོ སིཡཱ, ནདིཡམྤི བནྡྷནཾ པཊིཀྑིཔིཏབྦཾ བྷཝེཡྻ། ཏཏྠཱཔི ཧི བྷིཀྑུཕུསནཾ ཀམྨཀོཔཀཱརཎཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ སབྷཱགསཱིམཱསུ པཝིསིཏྭཱ བྷཱུམིཨཱདིཾ ཕུསིཏྭཱ, ཨཕུསིཏྭཱ ཝཱ སཱཁཱདིམྷི ཋིཏེ ཏཾ སཱཁཱདིཾ ཕུསནྟོཝ བྷིཀྑུ སོདྷེཏབྦོ། ཝིསབྷཱགསཱིམཱསུ པན སཱཁཱདིམྷི ཕུསིཏྭཱ ཋིཏེ ཏཾ སཱཁཱདིཾ ཨཕུསནྟཱཔི སབྦེ བྷིཀྑཱུ སོདྷེཏབྦཱ, ཨཕུསིཏྭཱ ཋིཏེ པན ཏཾ སཱཁཱདིཾ ཕུསནྟཱཝ བྷིཀྑཱུ སོདྷེཏབྦཱཏི ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ།

    Chinditvā bahiṭṭhakā kātabbāti tattha patiṭṭhitabhāvaviyojanavacanato ca visabhāgasīmānaṃ phusaneneva sakalasīmāsodhanahetuko aṭṭhakathāsiddhoyaṃ eko sambandhadoso atthevāti gahetabbo. Teneva udakukkhepasīmākathāyampi (mahāva. aṭṭha. 147) ‘‘vihārasīmāya vā gāmasīmāya vā patiṭṭhito’’ti ca ‘‘nadītīre pana khāṇukaṃ koṭṭetvā tattha baddhanāvāya vā na vaṭṭatī’’ti ca ‘‘sace pana setu vā setupādā vā bahitīre patiṭṭhitā, kammaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti ca evaṃ visabhāgāsu gāmasīmāsu sākhādīnaṃ phusanameva saṅkaradosakāraṇattena vuttaṃ, na bhikkhuphusanaṃ. Tathā hi ‘‘antonadiyaṃ jātarukkhe bandhitvā kammaṃ kātabba’’nti nadiyaṃ nāvābandhanaṃ anuññātaṃ udakukkhepanissayattena nadīsīmāya sabhāgattā. Yadi hi bhikkhūnaṃ phusanameva paṭicca sabbattha sambandhadoso vutto siyā, nadiyampi bandhanaṃ paṭikkhipitabbaṃ bhaveyya. Tatthāpi hi bhikkhuphusanaṃ kammakopakāraṇaṃ hoti, tasmā sabhāgasīmāsu pavisitvā bhūmiādiṃ phusitvā, aphusitvā vā sākhādimhi ṭhite taṃ sākhādiṃ phusantova bhikkhu sodhetabbo. Visabhāgasīmāsu pana sākhādimhi phusitvā ṭhite taṃ sākhādiṃ aphusantāpi sabbe bhikkhū sodhetabbā, aphusitvā ṭhite pana taṃ sākhādiṃ phusantāva bhikkhū sodhetabbāti niṭṭhamettha gantabbaṃ.

    ཡཾ པནེཏྠ ཀེཙི ‘‘བདྡྷསཱིམཱནཾ དྭིནྣཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཝིཡ བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱནམྤི ཏདཉྙཱསམྤི སབྦཱསཾ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེ སཏི ཏདུབྷཡམྤི ཨེཀསཱིམཾ ཝིཡ སོདྷེཏྭཱ ཨེཀཏྠེཝ ཀམྨཾ ཀཱཏབྦཾ, ཨཉྙཐཱ ཀཏཾ ཀམྨཾ ཝིཔཛྫཏི, ནཏྠེཏྠ སབྷཱགཝིསབྷཱགབྷེདོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཏེསཾ མཏིམཏྟཾ སབྷཱགསཱིམཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ སམྦནྡྷདོསཱབྷཱཝསྶ ཝིསབྷཱགསཱིམཱནམེཝ ཏབྦྷཱཝསྶ སུཏྟསུཏྟཱནུལོམཱདིཝིནཡནཡེཧི སིདྡྷཏྟཱ། ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨནུཛཱནཱམི, བྷིཀྑཝེ, སཱིམཾ སམྨནྣིཏུ’’ནྟི (མཧཱཝ॰ ༡༣༨) གཱམསཱིམཱཡམེཝ བདྡྷསཱིམཾ སམྨནྣིཏུཾ ཨནུཉྙཱཏཏྟཱ ཏཱསཾ ནིསྶཡནིསྶིཏབྷཱཝེན སབྷཱགཏཱ, སམྦྷེདཛ྄ཛྷོཏྠརཎདོསཱབྷཱཝོ ཙ སུཏྟཏོཝ སིདྡྷོ། བནྡྷནཀཱལེ པན ཨནུཉྙཱཏསྶ སམྦནྡྷསྶ ཨནུལོམཏོ པཙྪཱ སཉྫཱཏརུཀྑཱདིསམྦནྡྷོཔི ཏཱསཾ ཝཊྚཏི ཨེཝ། ‘‘ཡཾ, བྷིཀྑཝེ…པེ॰… ཀཔྤིཡཾ ཨནུལོམེཏི, ཨཀཔྤིཡཾ པཊིབཱཧཏི, ཏཾ ཝོ ཀཔྤཏཱི’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༣༠༥) ཝུཏྟཏྟཱ ཨེཝཾ ཏཱཝ གཱམབདྡྷསཱིམཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ སབྷཱགཏཱ, སམྦྷེདཱདིདོསཱབྷཱཝོ ཙ སུཏྟསུཏྟཱནུལོམཏོ སིདྡྷོ, ཨིམིནཱ ཨེཝ ནཡེན ཨརཉྙསཱིམསཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱནཾ ནདཱིཨཱདིསཱིམཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱནཉྩ སུཏྟསུཏྟཱནུལོམཏོ ཨཉྙམཉྙཾ སབྷཱགཏཱ, སམྦྷེདཱདིདོསཱབྷཱཝོ ཙ སིདྡྷོཏི ཝེདིཏབྦོ།

    Yaṃ panettha keci ‘‘baddhasīmānaṃ dvinnaṃ aññamaññaṃ viya baddhasīmagāmasīmānampi tadaññāsampi sabbāsaṃ samānasaṃvāsakasīmānaṃ aññamaññaṃ rukkhādisambandhe sati tadubhayampi ekasīmaṃ viya sodhetvā ekattheva kammaṃ kātabbaṃ, aññathā kataṃ kammaṃ vipajjati, natthettha sabhāgavisabhāgabhedo’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ sabhāgasīmānaṃ aññamaññaṃ sambandhadosābhāvassa visabhāgasīmānameva tabbhāvassa suttasuttānulomādivinayanayehi siddhattā. Tathā hi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sīmaṃ sammannitu’’nti (mahāva. 138) gāmasīmāyameva baddhasīmaṃ sammannituṃ anuññātattā tāsaṃ nissayanissitabhāvena sabhāgatā, sambhedajjhottharaṇadosābhāvo ca suttatova siddho. Bandhanakāle pana anuññātassa sambandhassa anulomato pacchā sañjātarukkhādisambandhopi tāsaṃ vaṭṭati eva. ‘‘Yaṃ, bhikkhave…pe… kappiyaṃ anulometi, akappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo kappatī’’ti (mahāva. 305) vuttattā evaṃ tāva gāmabaddhasīmānaṃ aññamaññaṃ sabhāgatā, sambhedādidosābhāvo ca suttasuttānulomato siddho, iminā eva nayena araññasīmasattabbhantarasīmānaṃ nadīādisīmaudakukkhepasīmānañca suttasuttānulomato aññamaññaṃ sabhāgatā, sambhedādidosābhāvo ca siddhoti veditabbo.

    བདྡྷསཱིམཱཡ པན ཨཉྙཱཡ བདྡྷསཱིམཱཡ ནདཱིཨཱདིསཱིམཱསུ ཙ བནྡྷིཏུཾ པཊིཀྑེཔསིདྡྷིཏོ ཙེཝ ཨུདཀུཀྑེཔསཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱནཾ ནདཱིཨཱདཱིསུ ཨེཝ ཀཱཏུཾ ནིཡམནསུཏྟསཱམཏྠིཡེན བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱསུ ཀརཎཔཊིཀྑེཔསིདྡྷོ ཙ ཏཱསཾ ཨཉྙམཉྙསབྷཱགཏཱ ཨུཔྤཏྟིཀྑཎེ པཙྪཱ ཙ རུཀྑཱདཱིཧི སམྦྷེདཱདིདོསསམྦྷཝོ ཙ ཝུཏྟནཡེན སུཏྟསུཏྟཱནུལོམཏོཝ སིཛ྄ཛྷནྟི། ཏེནེཝ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝིསབྷཱགསཱིམཱནམེཝ ཝཊརུཀྑཱདིཝཙནེཧི སམྦནྡྷདོསཾ དསྶེཏྭཱ སབྷཱགཱནཾ བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱདཱིནཾ སམྦནྡྷདོསོ ན དསྶིཏོ། ན ཀེཝལཉྩ ན དསྶིཏོ, ཨཐ ཁོ ཏཱསཾ སབྷཱགསཱིམཱནཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེཔི དོསཱབྷཱཝོཔི པཱལི༹ཨཊྛཀཐཱསུ ཉཱཔིཏོ ཨེཝ། ཏཐཱ ཧི པཱལི༹ཡཾ (མཧཱཝ॰ ༡༣༨) ‘‘པབྦཏནིམིཏྟཾ པཱསཱཎནིམིཏྟཾ ཝནནིམིཏྟཾ རུཀྑནིམིཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝཌྜྷནཀནིམིཏྟཱནི ཨནུཉྙཱཏཱནི, ཏེན ནེསཾ རུཀྑཱདིནིམིཏྟཱནཾ ཝཌྜྷནེ བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱནཾ སངྐརདོསཱབྷཱཝོ ཉཱཔིཏོཝ ཧོཏི, དྭིནྣཾ པན བདྡྷསཱིམཱནཾ ཨཱིདིསོ སམྦནྡྷོ ན ཝཊྚཏི། ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཨེཀརུཀྑོཔི དྭིནྣཾ སཱིམཱནཾ ནིམིཏྟཾ ཧོཏི, སོ པན ཝཌྜྷནྟོ སཱིམསངྐརཾ ཀརོཏི, ཏསྨཱ ན ཀཱཏབྦོ’’ཏི། ‘‘ཨནུཛཱནཱམི, བྷིཀྑཝེ, ཏིཡོཛནཔརམཾ སཱིམཾ བནྡྷིཏུ’’ནྟི (མཧཱཝ॰ ༡༤༠) ཝཙནཏོཔི ཙཱཡཾ ཉཱཔིཏོ། ཏིཡོཛནཔརམཱཡ ཧི སཱིམཱཡ སམནྟཱ པརིཡནྟེསུ རུཀྑལཏཱགུམྦཱདཱིཧི བདྡྷགཱམསཱིམཱནཾ ནིཡམེན ཨཉྙམཉྙཾ སམྦནྡྷསྶ སམྦྷཝཏོ ‘‘ཨཱིདིསཾ སམྦནྡྷཾ ཝིནཱསེཏྭཱཝ སཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡམྤི ན ཝུཏྟཾ།

    Baddhasīmāya pana aññāya baddhasīmāya nadīādisīmāsu ca bandhituṃ paṭikkhepasiddhito ceva udakukkhepasattabbhantarasīmānaṃ nadīādīsu eva kātuṃ niyamanasuttasāmatthiyena baddhasīmagāmasīmāsu karaṇapaṭikkhepasiddho ca tāsaṃ aññamaññasabhāgatā uppattikkhaṇe pacchā ca rukkhādīhi sambhedādidosasambhavo ca vuttanayena suttasuttānulomatova sijjhanti. Teneva aṭṭhakathāyaṃ visabhāgasīmānameva vaṭarukkhādivacanehi sambandhadosaṃ dassetvā sabhāgānaṃ baddhasīmagāmasīmādīnaṃ sambandhadoso na dassito. Na kevalañca na dassito, atha kho tāsaṃ sabhāgasīmānaṃ rukkhādisambandhepi dosābhāvopi pāḷiaṭṭhakathāsu ñāpito eva. Tathā hi pāḷiyaṃ (mahāva. 138) ‘‘pabbatanimittaṃ pāsāṇanimittaṃ vananimittaṃ rukkhanimitta’’ntiādinā vaḍḍhanakanimittāni anuññātāni, tena nesaṃ rukkhādinimittānaṃ vaḍḍhane baddhasīmagāmasīmānaṃ saṅkaradosābhāvo ñāpitova hoti, dvinnaṃ pana baddhasīmānaṃ īdiso sambandho na vaṭṭati. Vuttañhi ‘‘ekarukkhopi dvinnaṃ sīmānaṃ nimittaṃ hoti, so pana vaḍḍhanto sīmasaṅkaraṃ karoti, tasmā na kātabbo’’ti. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tiyojanaparamaṃ sīmaṃ bandhitu’’nti (mahāva. 140) vacanatopi cāyaṃ ñāpito. Tiyojanaparamāya hi sīmāya samantā pariyantesu rukkhalatāgumbādīhi baddhagāmasīmānaṃ niyamena aññamaññaṃ sambandhassa sambhavato ‘‘īdisaṃ sambandhaṃ vināsetvāva sīmā sammannitabbā’’ti aṭṭhakathāyampi na vuttaṃ.

    ཡདི ཙེཏྠ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེན ཀམྨཝིཔཏྟི བྷཝེཡྻ, ཨཝསྶམེཝ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ། ཝིཔཏྟིཔརིཧཱརཏྠཉྷི ཨཱཙརིཡཱ ནིརཱསངྐཊྛཱནེསུཔི ‘‘བྷིཏྟིཾ ཨཀིཏྟེཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སིདྡྷམེཝཏྠཾ པུནཔྤུནཾ ཨཝོཙུཾ, ཨིདྷ པན ‘‘ཝནམཛ྄ཛྷེ ཝིཧཱརཾ ཀརོནྟི, ཝནཾ ན ཀིཏྟེཏབྦ’’ནྟིཨཱདིནཱ རུཀྑལཏཱདཱིཧི ནིརནྟརེ ཝནམཛ྄ཛྷེཔི སཱིམཱབནྡྷནམཝོཙུཾ། ཏཐཱ ཐམྦྷཱནཾ ཨུཔརི ཀཏཔཱསཱདཱདཱིསུ ཧེཊྛཱ ཐམྦྷཱདཱིཧི ཨེཀཱབདྡྷེསུ ཨུཔརིམཏལཱདཱིསུ སཱིམཱབནྡྷནཾ བཧུདྷཱ ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱནཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷོ ཏེཧི མུཁཏོཝ ཝིཧིཏོ, ཨཔིཙ གཱམསཱིམཱནམྤི པཱཊེཀྐཾ བདྡྷསཱིམཱསདིསཏཱཡ ཨེཀཱཡ གཱམསཱིམཱཡ ཀམྨཾ ཀརོནྟེཧི དབྦཏིཎམཏྟེནཔི སམྦནྡྷཱ གཱམནྟརཔརམྤརཱ ཨརཉྙནདཱིསམུདྡཱ ཙ སོདྷེཏབྦཱཏི སཀལཾ དཱིཔཾ སོདྷེཏྭཱཝ ཀཱཏབྦཾ སིཡཱ། ཨེཝཾ པན ཨསོདྷེཏྭཱ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལཏོ པབྷུཏི ཀཏཱནཾ ཨུཔསམྤདཱདིཀམྨཱནཾ སཱིམཱསམྨུཏཱིནཉྩ ཝིཔཛྫནཏོ སབྦེསམྤི བྷིཀྑཱུནཾ ཨནུཔསམྤནྣསངྐཱཔསངྒོ ཙ དུནྣིཝཱརོ ཧོཏི, ན ཙེཏཾ ཡུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟནཡེན ཝིསབྷཱགསཱིམཱནམེཝ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷདོསོ, ན བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱདཱིནཾ སབྷཱགསཱིམཱནནྟི གཧེཏབྦཾ།

    Yadi cettha rukkhādisambandhena kammavipatti bhaveyya, avassameva vattabbaṃ siyā. Vipattiparihāratthañhi ācariyā nirāsaṅkaṭṭhānesupi ‘‘bhittiṃ akittetvā’’tiādinā siddhamevatthaṃ punappunaṃ avocuṃ, idha pana ‘‘vanamajjhe vihāraṃ karonti, vanaṃ na kittetabba’’ntiādinā rukkhalatādīhi nirantare vanamajjhepi sīmābandhanamavocuṃ. Tathā thambhānaṃ upari katapāsādādīsu heṭṭhā thambhādīhi ekābaddhesu uparimatalādīsu sīmābandhanaṃ bahudhā vuttaṃ, tasmā baddhasīmagāmasīmānaṃ rukkhādisambandho tehi mukhatova vihito, apica gāmasīmānampi pāṭekkaṃ baddhasīmāsadisatāya ekāya gāmasīmāya kammaṃ karontehi dabbatiṇamattenapi sambandhā gāmantaraparamparā araññanadīsamuddā ca sodhetabbāti sakalaṃ dīpaṃ sodhetvāva kātabbaṃ siyā. Evaṃ pana asodhetvā paṭhamamahāsaṅgītikālato pabhuti katānaṃ upasampadādikammānaṃ sīmāsammutīnañca vipajjanato sabbesampi bhikkhūnaṃ anupasampannasaṅkāpasaṅgo ca dunnivāro hoti, na cetaṃ yuttaṃ, tasmā vuttanayena visabhāgasīmānameva rukkhādisambandhadoso, na baddhasīmagāmasīmādīnaṃ sabhāgasīmānanti gahetabbaṃ.

    མཧཱསཱིམཱསོདྷནསྶ དུཀྐརཏཱཡ ཁཎྜསཱིམཱཡམེཝ ཡེབྷུཡྻེན སངྒྷཀམྨཀརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘སཱིམམཱལ༹ཀེ’’ཏིཨཱདི། མཧཱསངྒྷསནྣིཔཱཏེསུ པན ཁཎྜསཱིམཱཡ ཨཔྤཧོནཀཏཱཡ མཧཱསཱིམཱཡ ཀམྨེ ཀརིཡམཱནེཔི ཨཡཾ ནཡོ གཧེཏབྦོཝ། ཨུཀྑིཔཱཔེཏྭཱཏི ཨིམིནཱ ཀཱཡཔཊིབདྡྷེན སཱིམཾ ཕུསནྟོཔི སཱིམཊྛོཝ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི། པུརིམནཡེཔཱིཏི ཁཎྜསཱིམཏོ མཧཱསཱིམཾ པཝིཊྛསཱཁཱནཡེཔི། སཱིམཊྛརུཀྑསཱཁཱཡ ནིསིནྣོ སཱིམཊྛོཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘ཧཏྠཔཱསམེཝ ཨཱནེཏབྦོ’’ཏི། ཨེཏྠ ཙ ‘‘རུཀྑསཱཁཱདཱིཧི ཨཉྙམཉྙསམྦནྡྷཱསུ ཨེཏཱསུ ཁཎྜསཱིམཱཡ ཏཡོ བྷིཀྑཱུ, མཧཱསཱིམཱཡ དྭེཏི ཨེཝཾ དྭཱིསུ སཱིམཱསུ སཱིམནྟརིཀཾ ཨཕུསིཏྭཱ, ཧཏྠཔཱསཉྩ ཨཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏེཧི པཉྩཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨུཔསམྤདཱདི ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཀེཙི ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཏྟཾ ‘‘ནཱནཱསཱིམཱཡཾ ཋིཏཙཏུཏྠོ ཀམྨཾ ཀརེཡྻ, ཨཀམྨཾ ན ཙ ཀརཎཱིཡ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཏོ (མཧཱཝ॰ ༣༨༩)། ཏེནེཝེཏྠཱཔི མཧཱསཱིམཾ སོདྷེཏྭཱ མཱལ༹ཀསཱིམཱཡམེཝ ཀམྨཀརཎཾ ཝིཧིཏཾ། ཨཉྙཐཱ བྷིནྣསཱིམཊྛཏཱཡ ཏཏྲཊྛསྶ གཎཔཱུརཀཏྟཱབྷཱཝཱ ཀམྨཀོཔོཝ ཧོཏཱིཏི།

    Mahāsīmāsodhanassa dukkaratāya khaṇḍasīmāyameva yebhuyyena saṅghakammakaraṇanti āha ‘‘sīmamāḷake’’tiādi. Mahāsaṅghasannipātesu pana khaṇḍasīmāya appahonakatāya mahāsīmāya kamme kariyamānepi ayaṃ nayo gahetabbova. Ukkhipāpetvāti iminā kāyapaṭibaddhena sīmaṃ phusantopi sīmaṭṭhova hotīti dasseti. Purimanayepīti khaṇḍasīmato mahāsīmaṃ paviṭṭhasākhānayepi. Sīmaṭṭharukkhasākhāya nisinno sīmaṭṭhova hotīti āha ‘hatthapāsameva ānetabbo’’ti. Ettha ca ‘‘rukkhasākhādīhi aññamaññasambandhāsu etāsu khaṇḍasīmāya tayo bhikkhū, mahāsīmāya dveti evaṃ dvīsu sīmāsu sīmantarikaṃ aphusitvā, hatthapāsañca avijahitvā ṭhitehi pañcahi bhikkhūhi upasampadādi kammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti keci vadanti, taṃ na yuttaṃ ‘‘nānāsīmāyaṃ ṭhitacatuttho kammaṃ kareyya, akammaṃ na ca karaṇīya’’ntiādivacanato (mahāva. 389). Tenevetthāpi mahāsīmaṃ sodhetvā māḷakasīmāyameva kammakaraṇaṃ vihitaṃ. Aññathā bhinnasīmaṭṭhatāya tatraṭṭhassa gaṇapūrakattābhāvā kammakopova hotīti.

    ཡདི ཨེཝཾ ཀཐཾ ཚནྡཔཱརིསུདྡྷིཨཱཧརཎཝསེན མཧཱསཱིམཱསོདྷནནྟི? ཏམྤི ཝིནཡཉྙཱུ ན ཨིཙྪནྟི, ཧཏྠཔཱསཱནཡནབཧིསཱིམཀརཎཝསེན པནེཏྠ སོདྷནཾ ཨིཙྪནྟི, དིནྣསྶཔི ཚནྡསྶ ཨནཱགམནེན མཧཱསཱིམཊྛོ ཀམྨཾ ཀོཔེཏཱིཏི། ཡདི ཙསྶ ཚནྡཱདི ནཱགཙྪཏི, ཀཐཾ སོ ཀམྨཾ ཀོཔེསྶཏཱིཏི? དྭིནྣཾ ཝིསབྷཱགསཱིམཱནཾ སམྦནྡྷདོསཏོ, སོ ཙ སམྦནྡྷདོསོ ཨཊྛཀཐཱཝཙནཔྤམཱཎཏོ། ན ཧི ཝིནཡེ སབྦཏྠ ཡུཏྟི སཀྐཱ ཉཱཏུཾ བུདྡྷགོཙརཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཾ། ཀེཙི པན ‘‘སཙེ དྭེཔི སཱིམཱཡོ པཱུརེཏྭཱ ནིརནྟརཾ ཋིཏེསུ བྷིཀྑཱུསུ ཀམྨཾ ཀརོནྟེསུ ཨེཀཱཡ ཨེཝ སཱིམཱཡ གཎོ ཙ ཨུཔསམྤདཱཔེཀྑོ ཙ ཨནུསྶཱཝཀོ ཙ ཨེཀཏོ ཏིཊྛཏི , ཀམྨཾ སུཀཏམེཝ ཧོཏི། སཙེ པན ཀམྨཱརཧོ ཝཱ ཨནུསྶཱཝཀོ ཝཱ སཱིམནྟརཊྛོ ཧོཏི, ཀམྨཾ ཝིཔཛྫཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏཉྩ བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱདིསབྷཱགསཱིམཱསུ ཨེཝ ཡུཛྫཏི། ཡཱསུ ཨཉྙམཉྙཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེསུཔི དོསོ ནཏྠི, ཡཱསུ པན ཨཏྠི, ན ཏཱསུ, ཝིསབྷཱགསཱིམཱསུ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེ སཏི ཨེཀཏྠ ཋིཏོ ཨིཏརཊྛཱནཾ ཀམྨཾ ཀོཔེཏི ཨེཝ ཨཊྛཀཐཱཡ སཱམཉྙཏོ སོདྷནསྶ ཝུཏྟཏྟཱཏི ཨམྷཱཀཾ ཁནྟི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦཾ།

    Yadi evaṃ kathaṃ chandapārisuddhiāharaṇavasena mahāsīmāsodhananti? Tampi vinayaññū na icchanti, hatthapāsānayanabahisīmakaraṇavasena panettha sodhanaṃ icchanti, dinnassapi chandassa anāgamanena mahāsīmaṭṭho kammaṃ kopetīti. Yadi cassa chandādi nāgacchati, kathaṃ so kammaṃ kopessatīti? Dvinnaṃ visabhāgasīmānaṃ sambandhadosato, so ca sambandhadoso aṭṭhakathāvacanappamāṇato. Na hi vinaye sabbattha yutti sakkā ñātuṃ buddhagocarattāti veditabbaṃ. Keci pana ‘‘sace dvepi sīmāyo pūretvā nirantaraṃ ṭhitesu bhikkhūsu kammaṃ karontesu ekāya eva sīmāya gaṇo ca upasampadāpekkho ca anussāvako ca ekato tiṭṭhati , kammaṃ sukatameva hoti. Sace pana kammāraho vā anussāvako vā sīmantaraṭṭho hoti, kammaṃ vipajjatī’’ti vadanti, tañca baddhasīmagāmasīmādisabhāgasīmāsu eva yujjati. Yāsu aññamaññaṃ rukkhādisambandhesupi doso natthi, yāsu pana atthi, na tāsu, visabhāgasīmāsu rukkhādisambandhe sati ekattha ṭhito itaraṭṭhānaṃ kammaṃ kopeti eva aṭṭhakathāya sāmaññato sodhanassa vuttattāti amhākaṃ khanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.

    སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༣༨) ‘‘ཨུཀྑིཔཱཔེཏྭཱ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཁཎྜསཱིམཱཡ ཨནྟོ ཋིཏཏྟཱ རུཀྑསྶ ཏཏྠ ཋིཏོ ཧཏྠཔཱསམེཝ ཨཱནེཏབྦོཏི ཨུཀྑིཔཱཔེཏྭཱ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༣༨) པན ‘‘ཨུཀྑིཔཱཔེཏྭཱ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏི, ཀསྨཱ? ཨནྟོ ཋིཏཏྟཱ། རུཀྑསྶ ཧི ཧེཊྛཱ པཐཝཱིགཏཾ མཱུལཾ ཁཎྜསཱིམཱཡེཝ ཧོཏི། ཨབྦོཧཱརིཀཾ ཝཱཏི ཨཔརེ། ‘མཛ྄ཛྷེ པན ཚིནྣེ མཧཱསཱིམཱཡ ཋིཏཾ མཱུལཾ མཧཱསཱིམམེཝ བྷཛཏི, ཁཎྜསཱིམཱཡ ཋིཏཾ ཁཎྜསཱིམམེཝ བྷཛཏི ཏདཱཡཏྟཔཐཝཱིཨཱདཱིཧི ཨནུགྒཧིཏཏྟཱ’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ། ‘སཱིམཱཡ པཙྪཱ ཨུཊྛིཏརུཀྑེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏི པཙྪཱ སཱིམཱཡཾ ཀཏགེཧེ ཝིཡཱ’ཏི ཝཏྭཱ ‘བནྡྷནཀཱལེ ཋིཏེ རུཀྑེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏི ཨུཔརིསཱིམཱཡ ཨགམནཏོ’ཏི ཀཱརཎཾ ཝདནྟི། ཨེཝཾ སཏི བནྡྷནཀཱལེ པུན ཨཱརོཧཎཾ ནཱམ ནཏྠི, བནྡྷིཏཀཱལེ ཨེཝ ཨཱརོཧཏཱིཏི ཨཱཔཛྫཏི པཙྪཱ ཨུཊྛིཏརུཀྑོ པན ཏཔྤཊིབདྡྷཏྟཱ སཱིམཱསངྑམེཝ གཏོ། ཨེཝཾ པུབྦེ ཨུཊྛིཏརུཀྑོཔཱིཏི གཧེཏབྦཾ། ‘‘ཡཾ ཀིཉྩཱི’’ཏི ཝཙནཏོ ཏིཎཱདིཔི སངྒཧིཏཾ, མཧཱཐེརཱཔི ཏིཎཾ སོདྷེཏྭཱཝ ཀརོནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ།

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) ‘‘ukkhipāpetvā kātuṃ na vaṭṭatīti khaṇḍasīmāya anto ṭhitattā rukkhassa tattha ṭhito hatthapāsameva ānetabboti ukkhipāpetvā kātuṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) pana ‘‘ukkhipāpetvā kātuṃ na vaṭṭati, kasmā? Anto ṭhitattā. Rukkhassa hi heṭṭhā pathavīgataṃ mūlaṃ khaṇḍasīmāyeva hoti. Abbohārikaṃ vāti apare. ‘Majjhe pana chinne mahāsīmāya ṭhitaṃ mūlaṃ mahāsīmameva bhajati, khaṇḍasīmāya ṭhitaṃ khaṇḍasīmameva bhajati tadāyattapathavīādīhi anuggahitattā’ti ca vuttaṃ. ‘Sīmāya pacchā uṭṭhitarukkhe nisīditvā kammaṃ kātuṃ vaṭṭati pacchā sīmāyaṃ katagehe viyā’ti vatvā ‘bandhanakāle ṭhite rukkhe nisīditvā kātuṃ na vaṭṭati uparisīmāya agamanato’ti kāraṇaṃ vadanti. Evaṃ sati bandhanakāle puna ārohaṇaṃ nāma natthi, bandhitakāle eva ārohatīti āpajjati pacchā uṭṭhitarukkho pana tappaṭibaddhattā sīmāsaṅkhameva gato. Evaṃ pubbe uṭṭhitarukkhopīti gahetabbaṃ. ‘‘Yaṃ kiñcī’’ti vacanato tiṇādipi saṅgahitaṃ, mahātherāpi tiṇaṃ sodhetvāva karontī’’ti vuttaṃ.

    ན ཨོཏརཏཱིཏི པཎཝསཎྛཱནཔབྦཏཱདཱིསུ ཧེཊྛཱ པམཱཎརཧིཏཾ ཋཱནཾ ན ཨོཏརཏི། ཀིཉྩཱཔི པནེཏྠ བཛ྄ཛྷམཱནཀྑཎེ ཨུདྡྷམྤི པམཱཎརཧིཏཔབྦཏཱདི ནཱརོཧཏི, ཏཐཱཔི ཏཾ པཙྪཱ སཱིམཊྛཏཱཡ སཱིམཱ ཧོཏི། ཧེཊྛཱ པཎཝསཎྛཱནཱདི པན ཨུཔརི བདྡྷཱཡཔི སཱིམཱཡ སཱིམསངྑཾ ན གཙྪཏི, ཏསྶེཝ ཝསེན ‘‘ན ཨོཏརཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨིཏརཐཱ ཨོརོཧཎཱརོཧཎཱནཾ སཱདྷཱརཎཝསེན ‘‘ན ཨོཏརཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦཏོ། ཛཱཏཾ ཡཾ ཀིཉྩཱིཏི ནིཊྛིཏསཱིམཱཡ ཨུཔརི ཛཱཏཾ ཝིཛྫམཱནཾ པུབྦེ ཋིཏཾ པཙྪཱ སཉྫཱཏཾ པཝིཊྛཉྩ ཡཾ ཀིཉྩི སཝིཉྙཱཎཀཱཝིཉྙཱཎཀཾ སབྦམྤཱིཏི ཨཏྠོ། ཨནྟོསཱིམཱཡ ཧི ཧཏྠིཀྑནྡྷཱདིསཝིཉྙཱཎཀེསུ ནིསིནྣོཔི བྷིཀྑུ སཱིམཊྛོཝ ཧོཏི། བདྡྷཱཡ སཱིམཱཡཱཏི ཨིདཉྩ པཀརཎཝསེན ཨུཔལཀྑཎཏོ ཝུཏྟཾ། ཨབདྡྷསཱིམཱསུཔི སབྦཱསུ ཋིཏཾ ཏཾ སཱིམཱསངྑམེཝ གཙྪཏི། ཨེཀསམྦནྡྷེན གཏནྟི རུཀྑལཏཱདིཏཏྲཛཱཏམེཝསནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏཱདིསཉྷི ‘‘ཨིཏོ གཏ’’ནྟི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏི།

    Na otaratīti paṇavasaṇṭhānapabbatādīsu heṭṭhā pamāṇarahitaṃ ṭhānaṃ na otarati. Kiñcāpi panettha bajjhamānakkhaṇe uddhampi pamāṇarahitapabbatādi nārohati, tathāpi taṃ pacchā sīmaṭṭhatāya sīmā hoti. Heṭṭhā paṇavasaṇṭhānādi pana upari baddhāyapi sīmāya sīmasaṅkhaṃ na gacchati, tasseva vasena ‘‘na otaratī’’ti vuttaṃ, itarathā orohaṇārohaṇānaṃ sādhāraṇavasena ‘‘na otaratī’’tiādinā vattabbato. Jātaṃ yaṃ kiñcīti niṭṭhitasīmāya upari jātaṃ vijjamānaṃ pubbe ṭhitaṃ pacchā sañjātaṃ paviṭṭhañca yaṃ kiñci saviññāṇakāviññāṇakaṃ sabbampīti attho. Antosīmāya hi hatthikkhandhādisaviññāṇakesu nisinnopi bhikkhu sīmaṭṭhova hoti. Baddhāya sīmāyāti idañca pakaraṇavasena upalakkhaṇato vuttaṃ. Abaddhasīmāsupi sabbāsu ṭhitaṃ taṃ sīmāsaṅkhameva gacchati. Ekasambandhena gatanti rukkhalatāditatrajātamevasandhāya vuttaṃ. Tādisañhi ‘‘ito gata’’nti vattabbataṃ arahati.

    ཡཾ པན ‘‘ཨིཏོ གཏ’’ནྟི ཝཱ ‘‘ཏཏོ ཨཱགཏ’’ནྟི ཝཱ ཝཏྟུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཾ ཨུབྷོསུ བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱསུ ཨུདཀུཀྑེཔནདཱིཨཱདཱིསུ ཙ ཏིརིཡཾ པཏིཏརཛྫུདཎྜཱདི, ཏཏྠ ཀིཾ ཀཱཏབྦནྟི? ཨེཏྠ པན ‘‘བདྡྷསཱིམཱཡ པཏིཊྛིཏབྷཱགོ བདྡྷསཱིམཱ, གཱམསཱིམཱཡ པཏིཊྛིཏབྷཱགོ གཱམསཱིམཱ ཏདུབྷཡསཱིམཊྛཔབྦཏཱདི ཝིཡ, བདྡྷསཱིམཏོ ཨུཊྛིཏཝཊརུཀྑསྶ པཱརོཧེ, གཱམསཱིམཱཡ གཱམསཱིམཏོ ཨུཊྛིཏཝཊརུཀྑསྶ པཱརོཧེ ཙ བདྡྷསཱིམཱཡ པཏིཊྛིཏེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། མཱུལེ པཏིཊྛིཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཧི ‘ཨིཏོ གཏཾ, ཏཏོ ཨཱགཏ’ནྟི ཝཏྟུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏོ སོ བྷཱགོ ཡཐཱཔཝིཊྛསཱིམཊྛསངྑམེཝ གཙྪཏི། ཏེསཾ རུཀྑཔཱརོཧཱནཾ ཨནྟརཱ པན ཨཱཀཱསཊྛསཱཁཱ བྷཱུམིཡཾ སཱིམཱཔརིཙྪེདཔྤམཱཎེན ཏདུབྷཡསཱིམཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཀེཙི ཝདནྟི། ཡསྨཱ པནསྶཱ སཱཁཱཡ པཱརོཧོ པཝིཊྛསཱིམཱཡ པཐཝིཡཾ མཱུལེཧི པཏིཊྛཧིཏྭཱཔི ཡཱཝ སཱཁཾ ཝིནཱ ཋཱཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏཱཝ མཱུལསཱིམཊྛཏཾ ན ཝིཛཧཏི། ཡདཱ པན སཎྛཱཏུཾ སཀྐོཏི, ཏདཱཔི པཱརོཧམཏྟམེཝ པཝིཊྛསཱིམཏཾ སམུཔེཏི, ཏསྨཱ སབྦོཔི ཨཱཀཱསཊྛསཱཁཱབྷཱགོ པུརིམསཱིམཊྛཏཾ ན ཝིཛཧཏི ཏཏོ ཨཱགཏབྷཱགསྶ ཨཝིཛཧིཏཏྟཱཏི ཨམྷཱཀཾ ཁནྟི། ཨུདཀུཀྑེཔནདཱིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཏཏྠ ཙ ཝིསབྷཱགསཱིམཱཡ ཨེཝ པཝིཊྛེ སཀལསཱིམཱསོདྷནཾ, སབྷཱགཱཡ པཝིཊྛེ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏམཏྟབྷིཀྑུསོདྷནཉྩ སབྦཾ པུབྦེ ཝུཏྟནཡམེཝ།

    Yaṃ pana ‘‘ito gata’’nti vā ‘‘tato āgata’’nti vā vattuṃ asakkuṇeyyaṃ ubhosu baddhasīmagāmasīmāsu udakukkhepanadīādīsu ca tiriyaṃ patitarajjudaṇḍādi, tattha kiṃ kātabbanti? Ettha pana ‘‘baddhasīmāya patiṭṭhitabhāgo baddhasīmā, gāmasīmāya patiṭṭhitabhāgo gāmasīmā tadubhayasīmaṭṭhapabbatādi viya, baddhasīmato uṭṭhitavaṭarukkhassa pārohe, gāmasīmāya gāmasīmato uṭṭhitavaṭarukkhassa pārohe ca baddhasīmāya patiṭṭhitepi eseva nayo. Mūle patiṭṭhitakālato paṭṭhāya hi ‘ito gataṃ, tato āgata’nti vattuṃ asakkuṇeyyato so bhāgo yathāpaviṭṭhasīmaṭṭhasaṅkhameva gacchati. Tesaṃ rukkhapārohānaṃ antarā pana ākāsaṭṭhasākhā bhūmiyaṃ sīmāparicchedappamāṇena tadubhayasīmā hotī’’ti keci vadanti. Yasmā panassā sākhāya pāroho paviṭṭhasīmāya pathaviyaṃ mūlehi patiṭṭhahitvāpi yāva sākhaṃ vinā ṭhātuṃ na sakkoti, tāva mūlasīmaṭṭhataṃ na vijahati. Yadā pana saṇṭhātuṃ sakkoti, tadāpi pārohamattameva paviṭṭhasīmataṃ samupeti, tasmā sabbopi ākāsaṭṭhasākhābhāgo purimasīmaṭṭhataṃ na vijahati tato āgatabhāgassa avijahitattāti amhākaṃ khanti. Udakukkhepanadīādīsupi eseva nayo. Tattha ca visabhāgasīmāya eva paviṭṭhe sakalasīmāsodhanaṃ, sabhāgāya paviṭṭhe phusitvā ṭhitamattabhikkhusodhanañca sabbaṃ pubbe vuttanayameva.

    ༡༦༤. ཨེཏྠ ཙ ནདཱིཔཱརསཱིམཱཀཐཱཡ པཱརཡཏཱིཏི ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཏི། ནདིཡཱ ཨུབྷོསུ ཏཱིརེསུ པཏིཊྛཧམཱནཱ སཱིམཱ ནདཱིཨཛ྄ཛྷོཏྠརཱ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནདིཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརམཱན’’ནྟི། ཨནྟོནདིཡཉྷི སཱིམཱ ན ཨོཏརཏི། ནདཱིལཀྑཎེ པན ཨསཏི ཨོཏརཏི། སཱ ཙ ཏདཱ ནདཱིཔཱརསཱིམཱ ན ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནདིཡཱ ལཀྑཎཾ ནདཱིནིམིཏྟེ ཝུཏྟནཡམེཝཱ’’ཏི། ཨསྶཱཏི བྷཝེཡྻ། ཨཝསྶཾ ལབྦྷནེཡྻཱ པན དྷུཝནཱཝཱཝ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ། ན ནཱཝཱཡཱཏི ཨིམིནཱ ནཱཝཾ ཝིནཱཔི སཱིམཱ བདྡྷཱ སུབདྡྷཱ ཨེཝ ཧོཏི, ཨཱཔཏྟིཔརིཧཱརཏྠཱ ནཱཝཱཏི དསྶེཏི།

    164. Ettha ca nadīpārasīmākathāya pārayatīti ajjhottharati. Nadiyā ubhosu tīresu patiṭṭhahamānā sīmā nadīajjhottharā nāma hotīti āha ‘‘nadiṃ ajjhottharamāna’’nti. Antonadiyañhi sīmā na otarati. Nadīlakkhaṇe pana asati otarati. Sā ca tadā nadīpārasīmā na hotīti āha ‘‘nadiyā lakkhaṇaṃ nadīnimitte vuttanayamevā’’ti. Assāti bhaveyya. Avassaṃ labbhaneyyā pana dhuvanāvāva hotīti sambandho. Na nāvāyāti iminā nāvaṃ vināpi sīmā baddhā subaddhā eva hoti, āpattiparihāratthā nāvāti dasseti.

    རུཀྑསངྒྷཱཊམཡོཏི ཨནེཀརུཀྑེ ཨེཀཏོ གྷཊེཏྭཱ ཀཏསེཏུ། རུཀྑཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཀཏོཏི པཱཋསེསོ། ‘‘སབྦནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོ ཋིཏབྷིཀྑཱུ ཧཏྠཔཱསེ ཀཏྭཱཏི ཨིདཾ ཨུབྷིནྣཾ ཏཱིརཱནཾ ཨེཀགཱམཁེཏྟབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། པབྦཏསཎྛཱནཱཏི ཨེཀཏོ ཨུགྒཏདཱིཔསིཁརཏྟཱ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ ཝུཏྟཾ།

    Rukkhasaṅghāṭamayoti anekarukkhe ekato ghaṭetvā katasetu. Rukkhaṃ chinditvā katoti pāṭhaseso. ‘‘Sabbanimittānaṃ anto ṭhitabhikkhū hatthapāse katvāti idaṃ ubhinnaṃ tīrānaṃ ekagāmakhettabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Pabbatasaṇṭhānāti ekato uggatadīpasikharattā samantapāsādikāyaṃ vuttaṃ.

    ༡༦༥. སཱིམཱསམཱུཧནཀཐཱཡཾ སོཏི བྷིཀྑུནིསངྒྷོ། དྭེཔཱིཏི དྭེ སམཱནསཾཝཱསཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱཡོ། ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱཏི མཧཱསཱིམཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི། ཏཏྠེཝ ཡེབྷུཡྻེན ཨཝིཔྤཝཱསཱཏི། ཨཝིཔྤཝཱསཾ ཨཛཱནནྟཱཔཱིཏི ཨིདཾ མཧཱསཱིམཱཡ ཝིཛྫམཱནཱཝིཛྫམཱནཏྟཾ, ཏསྶཱ བཱཧིརཔརིཙྪེདཉྩ ཨཛཱནནྟཱནཾ ཝསེན ཝུཏྟཾ། ཨེཝཾ ཨཛཱནནྟེཧིཔི ཨནྟོསཱིམཱཡ ཋཏྭཱ ཀམྨཝཱཙཱཡ ཀཏཱཡ སཱ སཱིམཱ སམཱུཧཏཱཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམཱུཧནིཏུཉྩེཝ བནྡྷིཏུཉྩ སཀྑིསྶནྟཱི’’ཏི། ནིརཱསངྐཊྛཱནེཏི ཁཎྜསཱིམཱརཧིཏཊྛཱནེ། ཨིདཉྩ མཧཱསཱིམཱཡ ཝིཛྫམཱནཱཡཔི ཀམྨཀརཎསུཁཏྠཾ ཁཎྜསཱིམཱ ཨིཙྪིཏཱཏི ཏཾ ཙེཏིཡངྒཎཱདིབཧུསནྣིཔཱཏཊྛཱནེ ན བནྡྷཏཱིཏི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠཱཔི སཱ བདྡྷཱ སུབདྡྷཱ ཨེཝ མཧཱསཱིམཱ ཝིཡ། པཊིབནྡྷིཏུཾ པན ན སཀྑིསྶནྟེཝཱཏི ཨིདཾ ཁཎྜསཱིམཱཡ ཨསམཱུཧཏཏྟཱ, ཏསྶཱ ཨཝིཛྫམཱནཏྟསྶ ཨཛཱནནཏོ ཙ མཧཱསཱིམཱབནྡྷནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཁཎྜསཱིམཱ པན ནིརཱསངྐཊྛཱནེ བནྡྷིཏུཾ སཀྑིསྶནྟེཝ། སཱིམཱསམྦྷེདཾ ཀཏྭཱཏི ཁཎྜསཱིམཱཡ ཝིཛྫམཱནཔཀྑེ སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཎསམྦྷེདཾ ཀཏྭཱ ཨཝིཛྫམཱནཔཀྑེཔི སམྦྷེདསངྐཱཡ ཨནིཝཏྟནེན སམྦྷེདསངྐཾ ཀཏྭཱ། ཨཝིཧཱརཾ ཀརེཡྻུནྟི སངྒྷཀམྨཱནཱརཧཾ ཀརེཡྻུཾ། པུབྦེ ཧི ཙེཏིཡངྒཎཱདིནིརཱསངྐཊྛཱནེ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ སཀྐཱ, ཨིདཱནི ཏམྤི ཝིནཱསིཏནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ན སམཱུཧནིཏབྦཱཏི ཁཎྜསཱིམཾ ཨཛཱནནྟེཧི ན སམཱུཧནིཏབྦཱ། ཨུབྷོཔི ན ཛཱནནྟཱིཏི ཨུབྷིནྣཾ པདེསནིཡམཾ ཝཱ ཏཱསཾ དྭིནྣམྤི ཝཱ ཨཉྙཏརཱཡ ཝཱ ཝིཛྫམཱནཏཾ ཝཱ ཨཝིཛྫམཱནཏཾ ཝཱ ན ཛཱནནྟི, སབྦཏྠ སངྐཱ ཨེཝ ཧོཏི། ནེཝ སམཱུཧནིཏུཾ, ན བནྡྷིཏུཾ སཀྑིསྶནྟཱིཏི ཨིདཾ ནིརཱསངྐཊྛཱནེ ཋཏྭཱ སམཱུཧནིཏུཾ སཀྐོནྟཱཔི མཧཱསཱིམཾ པཊིབནྡྷིཏུཾ ན སཀྑིསྶནྟཱིཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ན ཙ སཀྐཱ…པེ॰… ཀམྨཝཱཙཱ ཀཱཏུནྟི ཨིདཾ སཱིམཱབནྡྷནཀམྨཝཱཙཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ བནྡྷིཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏསྨཱ ན སམཱུཧནིཏབྦཱཏི ཨཏྠོ།

    165. Sīmāsamūhanakathāyaṃ soti bhikkhunisaṅgho. Dvepīti dve samānasaṃvāsaavippavāsasīmāyo. Avippavāsasīmāti mahāsīmaṃ sandhāya vadati. Tattheva yebhuyyena avippavāsāti. Avippavāsaṃ ajānantāpīti idaṃ mahāsīmāya vijjamānāvijjamānattaṃ, tassā bāhiraparicchedañca ajānantānaṃ vasena vuttaṃ. Evaṃ ajānantehipi antosīmāya ṭhatvā kammavācāya katāya sā sīmā samūhatāva hotīti āha ‘‘samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’’ti. Nirāsaṅkaṭṭhāneti khaṇḍasīmārahitaṭṭhāne. Idañca mahāsīmāya vijjamānāyapi kammakaraṇasukhatthaṃ khaṇḍasīmā icchitāti taṃ cetiyaṅgaṇādibahusannipātaṭṭhāne na bandhatīti vuttaṃ. Tatthāpi sā baddhā subaddhā eva mahāsīmā viya. Paṭibandhituṃ pana na sakkhissantevāti idaṃ khaṇḍasīmāya asamūhatattā, tassā avijjamānattassa ajānanato ca mahāsīmābandhanaṃ sandhāya vuttaṃ. Khaṇḍasīmā pana nirāsaṅkaṭṭhāne bandhituṃ sakkhissanteva. Sīmāsambhedaṃ katvāti khaṇḍasīmāya vijjamānapakkhe sīmāya sīmaṃ ajjhottharaṇasambhedaṃ katvā avijjamānapakkhepi sambhedasaṅkāya anivattanena sambhedasaṅkaṃ katvā. Avihāraṃ kareyyunti saṅghakammānārahaṃ kareyyuṃ. Pubbe hi cetiyaṅgaṇādinirāsaṅkaṭṭhāne kammaṃ kātuṃ sakkā, idāni tampi vināsitanti adhippāyo. Na samūhanitabbāti khaṇḍasīmaṃ ajānantehi na samūhanitabbā. Ubhopi na jānantīti ubhinnaṃ padesaniyamaṃ vā tāsaṃ dvinnampi vā aññatarāya vā vijjamānataṃ vā avijjamānataṃ vā na jānanti, sabbattha saṅkā eva hoti. Neva samūhanituṃ, na bandhituṃ sakkhissantīti idaṃ nirāsaṅkaṭṭhāne ṭhatvā samūhanituṃ sakkontāpi mahāsīmaṃ paṭibandhituṃ na sakkhissantīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Na ca sakkā…pe… kammavācā kātunti idaṃ sīmābandhanakammavācaṃ sandhāya vuttaṃ. Tasmāti yasmā bandhituṃ na sakkā, tasmā na samūhanitabbāti attho.

    ཀེཙི པན ‘‘ཨཱིདིསེསུཔི ཝིཧཱརེསུ ཚཔཉྩམཏྟེ བྷིཀྑཱུ གཧེཏྭཱ ཝིཧཱརཀོཊིཏོ པཊྛཱཡ ཝིཧཱརཔརིཀྑེཔསྶ ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ སམནྟཱ ལེཌྜུཔཱཏེ སབྦཏྠ མཉྩཔྤམཱཎེ ཨོཀཱསེ ནིརནྟརཾ ཋཏྭཱ པཋམཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཾ, ཏཏོ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཉྩ སམཱུཧནནཝསེན སཱིམཱཡ སམུགྒྷཱཏེ ཀཏེ ཏསྨིཾ ཝིཧཱརེ ཁཎྜསཱིམཱཡ, མཧཱསཱིམཱཡ ཝཱ ཋིཏཝིཛྫམཱནཏྟེ སཏི ཨཝསྶཾ ཨེཀསྨིཾ མཉྩཊྛཱནེ ཏཱསཾ མཛ྄ཛྷགཏཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏཱ སམཱུཧནེཡྻུཾ, ཏཏོ གཱམསཱིམཱ ཨེཝ ཨཝསིསྶེཡྻ། ན ཧེཏྠ སཱིམཱཡ, ཏཔྤརིཙྪེདསྶ ཝཱ ཛཱནནཾ ཨངྒཾ། སཱིམཱཡ པན ཨནྟོཋཱནཾ ‘སམཱུཧནིསྶཱམཱ’ཏི ཀམྨཝཱཙཱཀརཎཉྩེཏྠ ཨངྒཾ། ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘ཁཎྜསཱིམཾ པན ཛཱནནྟཱ ཨཝིཔྤཝཱསཾ ཨཛཱནནྟཱཔི སམཱུཧནིཏུཉྩེཝ བནྡྷིཏུཉྩ སཀྑིསྶནྟཱི’ཏི ཨེཝཾ མཧཱསཱིམཱཡ པརིཙྪེདསྶ ཨཛཱནནེཔི སམཱུཧནནསྶ ཝུཏྟཏྟཱ གཱམསཱིམཱཡ ཨེཝ ཙ ཨཝསིཊྛཱཡ ཏཏྠ ཡཐཱརུཙི དུཝིདྷམྤི སཱིམཾ བནྡྷིཏུཉྩེཝ ཨུཔསམྤདཱདིཀམྨཾ ཀཱཏུཉྩ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཡུཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦནྟི ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) ཨཱགཏོ ཝིནིཙྪཡོ། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༤༤) པན ‘‘ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ ན སམཱུཧནྟབྦཱཏི མཧཱསཱིམཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི། ནིརཱསངྐཊྛཱནེསུ ཋཏྭཱཏི ཙེཏིཡངྒཎཱདཱིནཾ ཁཎྜསཱིམཱཡ ཨནོཀཱསཏྟཱ ཝུཏྟཾ། ཁཎྜསཱིམཉྷི བནྡྷནྟཱ ཏཱདིསཾ ཋཱནཾ པཧཱཡ ཨཉྙསྨིཾ ཝིཝིཏྟེ ཨོཀཱསེ བནྡྷནྟི། ཨཔྤེཝ ནཱམ སམཱུཧནིཏུཾ སཀྑིསྶནྟཱིཏི ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཾཡེཝ སམཱུཧནིཏུཾ སཀྑིསྶནྟི, ན ཁཎྜསཱིམཾ། པཊིབནྡྷིཏུཾ པན ན སཀྑིསྶནྟེཝཱཏི ཁཎྜསཱིམཱཡཾ ཨཉྙཱཏཏྟཱ ན སཀྑིསྶནྟི། ན སམཱུཧནིཏབྦཱཏི ཁཎྜསཱིམཾ ཨཛཱནནྟེཧི ན སམཱུཧནིཏབྦཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ།

    Keci pana ‘‘īdisesupi vihāresu chapañcamatte bhikkhū gahetvā vihārakoṭito paṭṭhāya vihāraparikkhepassa anto ca bahi ca samantā leḍḍupāte sabbattha mañcappamāṇe okāse nirantaraṃ ṭhatvā paṭhamaṃ avippavāsasīmaṃ, tato samānasaṃvāsakasīmañca samūhananavasena sīmāya samugghāte kate tasmiṃ vihāre khaṇḍasīmāya, mahāsīmāya vā ṭhitavijjamānatte sati avassaṃ ekasmiṃ mañcaṭṭhāne tāsaṃ majjhagatā te bhikkhū tā samūhaneyyuṃ, tato gāmasīmā eva avasisseyya. Na hettha sīmāya, tapparicchedassa vā jānanaṃ aṅgaṃ. Sīmāya pana antoṭhānaṃ ‘samūhanissāmā’ti kammavācākaraṇañcettha aṅgaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ ‘khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’ti evaṃ mahāsīmāya paricchedassa ajānanepi samūhananassa vuttattā gāmasīmāya eva ca avasiṭṭhāya tattha yathāruci duvidhampi sīmaṃ bandhituñceva upasampadādikammaṃ kātuñca vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ yuttaṃ viya dissati, vīmaṃsitvā gahetabbanti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) āgato vinicchayo. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.144) pana ‘‘avippavāsasīmā na samūhantabbāti mahāsīmaṃ sandhāya vadati. Nirāsaṅkaṭṭhānesu ṭhatvāti cetiyaṅgaṇādīnaṃ khaṇḍasīmāya anokāsattā vuttaṃ. Khaṇḍasīmañhi bandhantā tādisaṃ ṭhānaṃ pahāya aññasmiṃ vivitte okāse bandhanti. Appeva nāma samūhanituṃ sakkhissantīti avippavāsasīmaṃyeva samūhanituṃ sakkhissanti, na khaṇḍasīmaṃ. Paṭibandhituṃ pana na sakkhissantevāti khaṇḍasīmāyaṃ aññātattā na sakkhissanti. Na samūhanitabbāti khaṇḍasīmaṃ ajānantehi na samūhanitabbā’’ti vuttaṃ.

    ༡༦༦. ཨེཝཾ བདྡྷསཱིམཱཝིནིཙྪཡཾ ཀཐེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨབདྡྷསཱིམཱཝིནིཙྪཡཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨབདྡྷསཱིམཱ པནཱ’’ཏི ཨཱཧ། སཱ ཀཏིཝིདྷཱཏི ཨཱཧ ‘‘གཱམསཱིམཱ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཏི ཏིཝིདྷཱ’’ཏི། པཱལི༹ཡཾ (མཧཱཝ॰ ༡༤༧) ‘‘ཨསམྨཏཱཡ, བྷིཀྑཝེ, སཱིམཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ གཱམསཱིམཱ ཨེཝ བདྡྷསཱིམཱཡ ཁེཏྟཾ ཨརཉྙནདཱིཨཱདཡོ ཝིཡ སཏྟབྦྷནྟརཨུདཀུཀྑེཔཱདཱིནཾ, སཱ ཙ གཱམསཱིམཱ བདྡྷསཱིམཱཡ རཧིཏཊྛཱནེ སཡམེཝ སམཱནསཾཝཱསཱ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི། ‘‘ཡཱ ཏསྶ གཱམསྶ གཱམསཱིམཱ’’ཏི ཨེཏྠ གཱམཔརིཀྑེཔསྶ ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ ཁེཏྟཝཏྠུཨརཉྙཔབྦཏཱདིཀཾ སབྦཾ གཱམཀྑེཏྟཾ སནྡྷཱཡ ‘‘གཱམསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ན ཨནྟརགྷརམེཝ, ཏསྨཱ ཏསྶ སཀལསྶ གཱམཀྑེཏྟསྶ སམྦནྡྷནཱིཡཱ གཱམསཱིམཱཏི ཨེཝམཏྠོ གཧེཏབྦོ། ཡོ ཧི སོ ཨནྟརགྷརཁེཏྟཱདཱིསུ ཨནེཀེསུ བྷཱུམིབྷཱགེསུ ‘‘གཱམོ’’ཏི ཨེཀཏྟེན ལོཀཛནེཧི པཉྙཏྟོ གཱམཝོཧཱརོ, སོཝ ཨིདྷ ‘‘གཱམསཱིམཱ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། གཱམོ ཨེཝ ཧི གཱམསཱིམཱ། ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཨུཔརི ཨརཉྙཾ ནདཱི སམུདྡོ ཛཱཏསྶརོཏི, ཨེཝཾ ཏེསུ ཏེསུ བྷཱུམིཔྤདེསེསུ ཨེཀཏྟེན ལོཀཛནཔཉྙཏྟཱནམེཝ ཨརཉྙཱདཱིནཾ ཨརཉྙསཱིམཱདིབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ, ལོཀེ པན གཱམསཱིམཱདིཝོཧཱརོ གཱམཱདཱིནཾ མརིཡཱདཱཡམེཝ ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏི, ན གཱམཀྑེཏྟཱདཱིསུ སབྦཏྠ། སཱསནེ པན ཏེ གཱམཱདཡོ ཨིཏརནིཝཏྟིཨཏྠེན སཡམེཝ ཨཏྟནོ མརིཡཱདཱཏི ཀཏྭཱ གཱམོ ཨེཝ གཱམསཱིམཱ, ཨརཉྙམེཝ ཨརཉྙསཱིམཱ, སམུདྡོ ཨེཝ སམུདྡསཱིམཱཏི སཱིམཱཝོཧཱརེན ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦོ། པཱལི༹ཡཾ ནིགམསྶ ཝཱཏི ཨིདཾ གཱམསཱིམཔྤབྷེདཾ ཨུཔལཀྑཎཝསེན དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ། ཏེནཱཧ ‘‘ནགརམྤི གཧིཏམེཝཱ’’ཏི།

    166. Evaṃ baddhasīmāvinicchayaṃ kathetvā idāni abaddhasīmāvinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘abaddhasīmā panā’’ti āha. Sā katividhāti āha ‘‘gāmasīmā sattabbhantarasīmā udakukkhepasīmāti tividhā’’ti. Pāḷiyaṃ (mahāva. 147) ‘‘asammatāya, bhikkhave, sīmāyā’’tiādinā gāmasīmā eva baddhasīmāya khettaṃ araññanadīādayo viya sattabbhantaraudakukkhepādīnaṃ, sā ca gāmasīmā baddhasīmāya rahitaṭṭhāne sayameva samānasaṃvāsā hotīti dasseti. ‘‘Yā tassa gāmassa gāmasīmā’’ti ettha gāmaparikkhepassa anto ca bahi ca khettavatthuaraññapabbatādikaṃ sabbaṃ gāmakkhettaṃ sandhāya ‘‘gāmassā’’ti vuttaṃ, na antaragharameva, tasmā tassa sakalassa gāmakkhettassa sambandhanīyā gāmasīmāti evamattho gahetabbo. Yo hi so antaragharakhettādīsu anekesu bhūmibhāgesu ‘‘gāmo’’ti ekattena lokajanehi paññatto gāmavohāro, sova idha ‘‘gāmasīmā’’tipi vuccatīti adhippāyo. Gāmo eva hi gāmasīmā. Imināva nayena upari araññaṃ nadī samuddo jātassaroti, evaṃ tesu tesu bhūmippadesesu ekattena lokajanapaññattānameva araññādīnaṃ araññasīmādibhāvo veditabbo, loke pana gāmasīmādivohāro gāmādīnaṃ mariyādāyameva vattuṃ vaṭṭati, na gāmakkhettādīsu sabbattha. Sāsane pana te gāmādayo itaranivattiatthena sayameva attano mariyādāti katvā gāmo eva gāmasīmā, araññameva araññasīmā, samuddo eva samuddasīmāti sīmāvohārena vuttāti veditabbo. Pāḷiyaṃ nigamassa vāti idaṃ gāmasīmappabhedaṃ upalakkhaṇavasena dassetuṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘nagarampi gahitamevā’’ti.

    བལིཾ ལབྷནྟཱིཏི ཨིདཾ ཡེབྷུཡྻཝསེན ཝུཏྟཾ། ‘‘ཨཡཾ གཱམོ ཨེཏྟཀོ ཀརཱིསབྷཱགོ’’ཏིཨཱདིནཱ པན རཱཛཔཎྞེསུ ཨཱརོཔིཏེསུ བྷཱུམིབྷཱགེསུ ཡསྨིཾ ཡསྨིཾ ཏལཱ༹ཀམཱཏིཀཱསུསཱནཔབྦཏཱདིཀེ པདེསེ བལིཾ ན གཎྷནྟི, སོཔི གཱམསཱིམཱ ཨེཝ། རཱཛཱདཱིཧི པརིཙྪིནྣབྷཱུམིབྷཱགོ ཧི སབྦོཝ ཋཔེཏྭཱ ནདཱིལོཎིཛཱཏསྶརེ གཱམསཱིམཱཏི ཝེདིཏབྦཱ། ཏེནཱཧ ‘‘པརིཙྪིནྡིཏྭཱ རཱཛཱ ཀསྶཙི དེཏཱི’’ཏི། སཙེ པན ཏཏྠ རཱཛཱ ཀཉྩི པདེསཾ གཱམནྟརེན ཡོཛེཏི, སོ པཝིཊྛགཱམསཱིམཏཾ ཨེཝ བྷཛཏི། ནདཱིཛཱཏསྶརེ ཝིནཱསེཏྭཱ ཏལཱ༹ཀཱདིབྷཱཝཾ ཝཱ པཱུརེཏྭཱ ཁེཏྟཱདིབྷཱཝཾ ཝཱ པཱཔིཏེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ།

    Baliṃ labhantīti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ gāmo ettako karīsabhāgo’’tiādinā pana rājapaṇṇesu āropitesu bhūmibhāgesu yasmiṃ yasmiṃ taḷākamātikāsusānapabbatādike padese baliṃ na gaṇhanti, sopi gāmasīmā eva. Rājādīhi paricchinnabhūmibhāgo hi sabbova ṭhapetvā nadīloṇijātassare gāmasīmāti veditabbā. Tenāha ‘‘paricchinditvā rājā kassaci detī’’ti. Sace pana tattha rājā kañci padesaṃ gāmantarena yojeti, so paviṭṭhagāmasīmataṃ eva bhajati. Nadījātassare vināsetvā taḷākādibhāvaṃ vā pūretvā khettādibhāvaṃ vā pāpitesupi eseva nayo.

    ཡེ པན གཱམཱ རཱཛཙོརཱདིབྷཡཔཱིལི༹ཏེཧི མནུསྶེཧི ཚཌྜིཏཱ ཙིརམྤི ནིམྨནུསྶཱ ཏིཊྛནྟི, སམནྟཱ པན གཱམཱ སནྟི, ཏེཔི པཱཊེཀྐཾ གཱམསཱིམཱཝ། ཏེསུ ཧི རཱཛཱནོ སམནྟགཱམཝཱསཱིཧི ཀསཱཔེཏྭཱ ཝཱ ཡེཧི ཀེཧིཙི ཀསིཏཊྛཱནཾ ལིཁིཏྭཱ ཝཱ བལིཾ གཎྷནྟི, ཨཉྙེན ཝཱ གཱམེན ཨེཀཱིབྷཱཝཾ ཨུཔནེནྟི, ཡེ པན གཱམཱ རཱཛཱུཧིཔི པརིཙྩཏྟཱ གཱམཁེཏྟཱནནྟརིཀཱ མཧཱཨརཉྙེན ཨེཀཱིབྷཱུཏཱ, ཏེ ཨགཱམཀཱརཉྙསཱིམཏཾ པཱཔུཎནྟི, པུརིམཱ གཱམསཱིམཱ ཝིནསྶཏི, རཱཛཱནོ པན ཨེཀསྨིཾ ཨརཉྙཱདིཔདེསེ མཧནྟཾ གཱམཾ ཀཏྭཱ ཨནེཀསཧསྶཱནི ཀུལཱནི ཝཱསཱཔེཏྭཱ ཏཏྠ ཝཱསཱིནཾ བྷོགགཱམཱཏི སམནྟཱ བྷཱུཏགཱམེ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ དེནྟི, པུརཱཎནཱམཾ པན པརིཙྪེདཉྩ ན ཝིནཱསེནྟི, ཏེཔི པཙྩེཀཾ གཱམསཱིམཱ ཨེཝ, ཨེཏྟཱཝཏཱ པུརིམགཱམསཱིམཏཾ ན ཝིཛཧནྟི། སཱ ཙ ཨིཏརཱ ཙཱཏིཨཱདི ‘‘སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱ’’ཏི པཱལི༹པདསྶ (མཧཱཝ॰ ༡༤༣) ཨདྷིཔྤཱཡཝིཝརཎཾ། ཏཏྠ ཧི སཱ ཙ རཱཛིཙྪཱཝསེན པརིཝཏྟེཏྭཱ སམུཔྤནྣཱ ཨབྷིནཝཱ, ཨིཏརཱ ཙ ཨཔརིཝཏྟཱ པཀཏིགཱམསཱིམཱ ཡཐཱ བདྡྷསཱིམཱཡ སབྦཾ སངྒྷཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏི, ཨེཝམེཏཱཔི སབྦཀམྨཱརཧཏཱསདིསེན བདྡྷསཱིམཱསདིསཱ སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ ། སཱམཉྙཏོ ‘‘བདྡྷསཱིམཱསདིསཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཏིཙཱིཝརཱཝིཔྤཝཱསསཱིམཾ བདྡྷསཱིམཾ ཨེཝ མཉྙནྟཱིཏི ཏཾསདིསཏཱནིཝཏྟནམུཁེན ཨུཔརིསཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ ཏཾསདིསཏཱཔི ཨཏྠཱིཏི དསྶནནཡསྶ ཨིདྷེཝ པསངྒཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀེཝལ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ།

    Ye pana gāmā rājacorādibhayapīḷitehi manussehi chaḍḍitā cirampi nimmanussā tiṭṭhanti, samantā pana gāmā santi, tepi pāṭekkaṃ gāmasīmāva. Tesu hi rājāno samantagāmavāsīhi kasāpetvā vā yehi kehici kasitaṭṭhānaṃ likhitvā vā baliṃ gaṇhanti, aññena vā gāmena ekībhāvaṃ upanenti, ye pana gāmā rājūhipi pariccattā gāmakhettānantarikā mahāaraññena ekībhūtā, te agāmakāraññasīmataṃ pāpuṇanti, purimā gāmasīmā vinassati, rājāno pana ekasmiṃ araññādipadese mahantaṃ gāmaṃ katvā anekasahassāni kulāni vāsāpetvā tattha vāsīnaṃ bhogagāmāti samantā bhūtagāme paricchinditvā denti, purāṇanāmaṃ pana paricchedañca na vināsenti, tepi paccekaṃ gāmasīmā eva, ettāvatā purimagāmasīmataṃ na vijahanti. Sā ca itarā cātiādi ‘‘samānasaṃvāsā ekūposathā’’ti pāḷipadassa (mahāva. 143) adhippāyavivaraṇaṃ. Tattha hi sā ca rājicchāvasena parivattetvā samuppannā abhinavā, itarā ca aparivattā pakatigāmasīmā yathā baddhasīmāya sabbaṃ saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭati, evametāpi sabbakammārahatāsadisena baddhasīmāsadisā samānasaṃvāsā ekūposathāti adhippāyo . Sāmaññato ‘‘baddhasīmāsadisā’’ti vutte ticīvarāvippavāsasīmaṃ baddhasīmaṃ eva maññantīti taṃsadisatānivattanamukhena uparisattabbhantarasīmāya taṃsadisatāpi atthīti dassananayassa idheva pasaṅgaṃ dassetuṃ ‘‘kevala’’ntiādi vuttaṃ.

    ཝིཉྫྷཱཊཝིསདིསེ ཨརཉྙེཏི ཡཏྠ ‘‘ཨསུཀགཱམསྶ ཨིདཾ ཁེཏྟ’’ནྟི གཱམཝོཧཱརོ ནཏྠི, ཡཏྠ ཙ ནེཝ ཀསནྟི ན ཝཔནྟི, ཏཱདིསེ ཨརཉྙེ། མཙྪབནྡྷཱནཾ ཨགམནཔཐཱ ནིམྨནུསྶཱཝཱསཱ སམུདྡནྟརདཱིཔཀཱཔི ཨེཏྠེཝ སངྒཡ྄ཧནྟི། ཡཾ ཡཉྷི ཨགཱམཀྑེཏྟབྷཱུཏཾ ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརཝིརཧིཏཔདེསཾ, ཏཾ སབྦཾ ཨརཉྙསཱིམཱཏི ཝེདིཏབྦཾ། སཱ ཙ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཾ ཝིནཱ སཡམེཝ སམཱནསཾཝཱསཱ བདྡྷསཱིམཱསདིསཱ, ནདཱིཨཱདིསཱིམཱསུ ཝིཡ སབྦམེཏྠ སངྒྷཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏི། ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརཱནཾ ཏཱཝ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨཏྟནོ སབྷཱཝེནེཝ བདྡྷསཱིམཱསདིསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཏྟཱ སཱིམཏཱ སིདྡྷཱ། ཨརཉྙསྶ པན སཱིམཏཱ ཀཐནྟི? སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱནུཛཱནནསུཏྟཱདིསཱམཏྠིཡཏོ། ཡཐཱ ཧི གཱམསཱིམཱཡ ཝགྒཀམྨཔརིཧཱརཏྠཾ བཧཱུ བདྡྷསཱིམཱཡོ ཨནུཉྙཱཏཱ, ཏཱསཉྩ དྭིནྣཾ ཨནྟརཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨསམྦྷེདཏྠཾ སཱིམནྟརིཀཱ ཨནུཉྙཱཏཱ, ཨེཝམིདྷ ཨརཉྙེཔི སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱ། ཏཱསཉྩ དྭིནྣཾ ཨནྟརཱཔི སཱིམནྟརིཀཱཡ པཱལི༹ཨཊྛཀཐཱསུ ཝིདྷཱནསཱམཏྠིཡཏོ ཨརཉྙསྶཔི སབྷཱཝེནེཝ ནདཱིཨཱདཱིནཾ ཝིཡ སཱིམབྷཱཝོ ཏཏྠ ཝགྒཀམྨཔརིཧཱརཏྠམེཝ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ ཨནུཉྙཱཏཏྟཱཝ སིདྡྷོཏི ཝེདིཏབྦཾ། ཏཏྠ སཱིམཱཡམེཝ ཧི ཋིཏཱ སཱིམཊྛཱནཾ ཝགྒཀམྨཾ ཀརོནྟི, ན ཨསཱིམཱཡཾ ཨཱཀཱསེ ཋིཏཱ ཝིཡ ཨཱཀཱསཊྛཱནཾ། ཨེཝམེཝ ཧི སཱམཏྠིཡཾ གཧེཏྭཱ ‘‘སབྦཱ, བྷིཀྑཝེ, ནདཱི ཨསཱིམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱཝ॰ ༡༤༧) པཊིཀྑིཏྟབདྡྷསཱིམཱནམྤི ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརཱནཾ ཨཏྟནོ སབྷཱཝེནེཝ སཱིམབྷཱཝོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༧) ཝུཏྟོཏི གཧེཏབྦོ།

    Viñjhāṭavisadise araññeti yattha ‘‘asukagāmassa idaṃ khetta’’nti gāmavohāro natthi, yattha ca neva kasanti na vapanti, tādise araññe. Macchabandhānaṃ agamanapathā nimmanussāvāsā samuddantaradīpakāpi ettheva saṅgayhanti. Yaṃ yañhi agāmakkhettabhūtaṃ nadīsamuddajātassaravirahitapadesaṃ, taṃ sabbaṃ araññasīmāti veditabbaṃ. Sā ca sattabbhantarasīmaṃ vinā sayameva samānasaṃvāsā baddhasīmāsadisā, nadīādisīmāsu viya sabbamettha saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭati. Nadīsamuddajātassarānaṃ tāva aṭṭhakathāyaṃ ‘‘attano sabhāveneva baddhasīmāsadisā’’tiādinā vuttattā sīmatā siddhā. Araññassa pana sīmatā kathanti? Sattabbhantarasīmānujānanasuttādisāmatthiyato. Yathā hi gāmasīmāya vaggakammaparihāratthaṃ bahū baddhasīmāyo anuññātā, tāsañca dvinnaṃ antarā aññamaññaṃ asambhedatthaṃ sīmantarikā anuññātā, evamidha araññepi sattabbhantarasīmā. Tāsañca dvinnaṃ antarāpi sīmantarikāya pāḷiaṭṭhakathāsu vidhānasāmatthiyato araññassapi sabhāveneva nadīādīnaṃ viya sīmabhāvo tattha vaggakammaparihāratthameva sattabbhantarasīmāya anuññātattāva siddhoti veditabbaṃ. Tattha sīmāyameva hi ṭhitā sīmaṭṭhānaṃ vaggakammaṃ karonti, na asīmāyaṃ ākāse ṭhitā viya ākāsaṭṭhānaṃ. Evameva hi sāmatthiyaṃ gahetvā ‘‘sabbā, bhikkhave, nadī asīmā’’tiādinā (mahāva. 147) paṭikkhittabaddhasīmānampi nadīsamuddajātassarānaṃ attano sabhāveneva sīmabhāvo aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 147) vuttoti gahetabbo.

    ཨཐསྶ ཋིཏོཀཱསཏོཏི ཏསྶ བྷིཀྑུསྶ ཋིཏོཀཱསཏོ། སཙེཔི ཧི བྷིཀྑུསཧསྶཾ ཏིཊྛཏི, ཏསྶ ཋིཏོཀཱསསྶ བཱཧིརནྟཏོ པཊྛཱཡ བྷིཀྑཱུནཾ ཝགྒཀམྨཔརིཧཱརཏྠཾ སཱིམཱཔེཀྑཱཡ ཨུཔྤནྣཱཡ ཏཱཡ སཧ སཡམེཝ ཨུཔྤནྣཱ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱ སམཱནསཾཝཱསཀཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཡཏྠ པན ཁུདྡཀེ ཨརཉྙེ མཧནྟེཧི བྷིཀྑཱུཧི པརིཔུཎྞཏཱཡ ཝགྒཀམྨསངྐཱབྷཱཝེན སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཔེཀྑཱ ནཏྠི, ཏཏྠ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱ ན ཨུཔྤཛྫཏི། ཀེཝལཱརཉྙསཱིམཱཡམེཝ, ཏཏྠ སངྒྷེན ཀམྨཾ ཀཱཏབྦཾ། ནདཱིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཝཀྑཏི ཧི ‘‘སཙེ ནདཱི ནཱཏིདཱིགྷཱ ཧོཏི, པབྷཝཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ མུཁདྭཱརཱ སབྦཏྠ སངྒྷོ ནིསཱིདཏི, ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ ཀམྨཾ ནཏྠཱི’’ཏིཨཱདི (ཝི॰ སངྒ॰ ཨཊྛ॰ ༡༦༧), ཨིམིནཱ ཨེཝ ཙ ཝཙནེན ཝགྒཀམྨཔརིཧཱརཏྠཾ སཱིམཱཔེཀྑཱཡ སཏི ཨེཝ ཨུདཀུཀྑེཔསཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ནཱསཏཱིཏི དཊྛབྦཾ།

    Athassaṭhitokāsatoti tassa bhikkhussa ṭhitokāsato. Sacepi hi bhikkhusahassaṃ tiṭṭhati, tassa ṭhitokāsassa bāhirantato paṭṭhāya bhikkhūnaṃ vaggakammaparihāratthaṃ sīmāpekkhāya uppannāya tāya saha sayameva uppannā sattabbhantarasīmā samānasaṃvāsakāti adhippāyo. Yattha pana khuddake araññe mahantehi bhikkhūhi paripuṇṇatāya vaggakammasaṅkābhāvena sattabbhantarasīmāpekkhā natthi, tattha sattabbhantarasīmā na uppajjati. Kevalāraññasīmāyameva, tattha saṅghena kammaṃ kātabbaṃ. Nadīādīsupi eseva nayo. Vakkhati hi ‘‘sace nadī nātidīghā hoti, pabhavato paṭṭhāya yāva mukhadvārā sabbattha saṅgho nisīdati, udakukkhepasīmāya kammaṃ natthī’’tiādi (vi. saṅga. aṭṭha. 167), iminā eva ca vacanena vaggakammaparihāratthaṃ sīmāpekkhāya sati eva udakukkhepasattabbhantarasīmā uppajjanti, nāsatīti daṭṭhabbaṃ.

    ཀེཙི པན ‘‘སམནྟཱ ཨབྦྷནྟརཾ མིནིཏྭཱ པརིཙྪེདཀརཎེནེཝ སཱིམཱ སཉྫཱཡཏི, ན སཡམེཝཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ། ཡདི ཧི ཨབྦྷནྟརཔརིཙྪེདཀརཎཔྤཀཱརེན སཱིམཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, ཨབདྡྷསཱིམཱཝ ན སིཡཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཀིརིཡཱཔཀཱརསིདྡྷིཏོ། ཨཔིཙ ཝཌྜྷཀིཧཏྠཱནཾ པཀཏིཧཏྠཱནཉྩ ལོཀེ ཨནེཀཝིདྷཏྟཱ, ཝིནཡེ ‘‘ཨཱིདིསཾ ཧཏྠཔམཱཎ’’ནྟི ཨཝུཏྟཏྟཱ ཙ ‘‘ཡེན ཀེནཙི མིནིཏེ བྷགཝཏཱ ཨནུཉྙཱཏེན ནུ ཁོ ཧཏྠེན མིནིཏཾ, ན ནུ ཁོ’’ཏི སཱིམཱཡ ཝིཔཏྟིསངྐཱ བྷཝེཡྻ, མིནནྟེཧི ཙ ཨནུམཏྟམྤི ཨཱུནམདྷིཀམཀཏྭཱ མིནིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ ཝིཔཏྟི ཨེཝ སིཡཱ, པརིསཝསེན ཙཱཡཾ ཝཌྜྷམཱནཱ ཏེསཾ མིནནེན ཝཌྜྷཏི, ཧཱཡཏི ཝཱ། སངྒྷེ ཙ ཀམྨཾ ཀཏྭཱ གཏེ ཨཡཾ བྷིཀྑཱུནཾ པཡོགེན སམུཔྤནྣཱ སཱིམཱ ཏེསཾ པཡོགེན ཝིགཙྪཏི ན ཝིགཙྪཏི ཙ, ཀཐཾ བདྡྷསཱིམཱ ཝིཡ ཡཱཝ སཱསནནྟརདྷཱནཱ ན ཏིཊྛེཡྻ, ཋིཏིཡཱ ཙ པུརཱཎཝིཧཱརེསུ ཝིཡ སཀལེཔི ཝིསུཾ ཨརཉྙེ ཀཏསཱིམཱ སམྦྷེདསངྐཱ ན བྷཝེཡྻ, ཏསྨཱ སཱིམཱཔེཀྑཱཡ ཨེཝ སམུཔྤཛྫཏི, ཏབྦིགམེན ཝིགཙྪཏཱིཏི གཧེཏབྦཾ། ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡམྤི ནདཱིཨཱདཱིསུཔི།

    Keci pana ‘‘samantā abbhantaraṃ minitvā paricchedakaraṇeneva sīmā sañjāyati, na sayamevā’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. Yadi hi abbhantaraparicchedakaraṇappakārena sīmā uppajjeyya, abaddhasīmāva na siyā bhikkhūnaṃ kiriyāpakārasiddhito. Apica vaḍḍhakihatthānaṃ pakatihatthānañca loke anekavidhattā, vinaye ‘‘īdisaṃ hatthapamāṇa’’nti avuttattā ca ‘‘yena kenaci minite bhagavatā anuññātena nu kho hatthena minitaṃ, na nu kho’’ti sīmāya vipattisaṅkā bhaveyya, minantehi ca anumattampi ūnamadhikamakatvā minituṃ asakkuṇeyyatāya vipatti eva siyā, parisavasena cāyaṃ vaḍḍhamānā tesaṃ minanena vaḍḍhati, hāyati vā. Saṅghe ca kammaṃ katvā gate ayaṃ bhikkhūnaṃ payogena samuppannā sīmā tesaṃ payogena vigacchati na vigacchati ca, kathaṃ baddhasīmā viya yāva sāsanantaradhānā na tiṭṭheyya, ṭhitiyā ca purāṇavihāresu viya sakalepi visuṃ araññe katasīmā sambhedasaṅkā na bhaveyya, tasmā sīmāpekkhāya eva samuppajjati, tabbigamena vigacchatīti gahetabbaṃ. Yathā cettha, evaṃ udakukkhepasīmāyampi nadīādīsupi.

    ཏཏྠཱཔི ཧི མཛ྄ཛྷིམཔུརིསོ ན པཉྙཱཡཏི, ཏཐཱ སབྦཐཱམེན ཁིཔནཾ, ཨུབྷཡཏྠཔི ཙ ཡསྶཾ དིསཱཡཾ སཏྟབྦྷནྟརསྶ, ཨུདཀུཀྑེཔསྶ ཝཱ ཨོཀཱསོ ནཔྤཧོཏི, ཏཏྠ ཀཐཾ མིནནཾ, ཁིཔནཾ ཝཱ བྷཝེཡྻ, གཱམཀྑེཏྟཱདཱིསུ པཝིསནཏོ ཨཁེཏྟེ སཱིམཱ པཝིཊྛཱ ཀིནྣཱམ སཱིམཱ ན ཝིཔཛྫེཡྻ། ཨཔེཀྑཱཡ སཱིམུཔྤཏྟིཡཾ པན ཡཏོ པཧོཏི, ཏཏྠ སཏྟབྦྷནྟརཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱ སཡམེཝ པརིཔུཎྞཱ ཛཱཡནྟི། ཡཏོ པན ནཔྤཧོཏི, ཏཏྠ ཨཏྟནོ ཁེཏྟཔྤམཱཎེནེཝ ཛཱཡནྟི, ན བཧི། ཡཾ པནེཏྠ ཨབྦྷནྟརམིནནཔྤམཱཎསྶ ཝཱལུཀཱདིཁིཔནཀམྨསྶ ཙ དསྶནཾ, ཏཾ སཡཾཛཱཏསཱིམཱནཾ ཋིཏཊྛཱནསྶ པརིཙྪེདནཏྠཾ ཀཏཾ གཱམཱུཔཙཱརགྷརཱུཔཙཱརཛཱནནཏྠཾ ལེཌྜུསུཔྤཱདིཁིཔནཝིདྷཱནདསྶནཾ ཝིཡ། ཏེནེཝ མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ཨཱུནཝཱིསཏིཝསྶསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ) ‘‘སཱིམཾ ཝཱ སམྨནྣཏི, ཨུདཀུཀྑེཔཾ ཝཱ པརིཙྪིནྡཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨེཝཾ ཀཏེཔི ཏསྶ པརིཙྪེདསྶ ཡཱཐཱཝཏོ ཉཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟེན པུཐུལཏོ ཉཏྭཱ ཨནྟོ ཏིཊྛནྟེཧི ནིརཱསངྐཊྛཱནེ ཋཱཏབྦཾ, ཨཉྙཾ བཧི ཀརོནྟེཧི ཨཏིདཱུརེ ནིརཱསངྐཊྛཱནེ པེསེཏབྦཾ།

    Tatthāpi hi majjhimapuriso na paññāyati, tathā sabbathāmena khipanaṃ, ubhayatthapi ca yassaṃ disāyaṃ sattabbhantarassa, udakukkhepassa vā okāso nappahoti, tattha kathaṃ minanaṃ, khipanaṃ vā bhaveyya, gāmakkhettādīsu pavisanato akhette sīmā paviṭṭhā kinnāma sīmā na vipajjeyya. Apekkhāya sīmuppattiyaṃ pana yato pahoti, tattha sattabbhantaraudakukkhepasīmā sayameva paripuṇṇā jāyanti. Yato pana nappahoti, tattha attano khettappamāṇeneva jāyanti, na bahi. Yaṃ panettha abbhantaraminanappamāṇassa vālukādikhipanakammassa ca dassanaṃ, taṃ sayaṃjātasīmānaṃ ṭhitaṭṭhānassa paricchedanatthaṃ kataṃ gāmūpacāragharūpacārajānanatthaṃ leḍḍusuppādikhipanavidhānadassanaṃ viya. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘sīmaṃ vā sammannati, udakukkhepaṃ vā paricchindatī’’ti vuttaṃ. Evaṃ katepi tassa paricchedassa yāthāvato ñātuṃ asakkuṇeyyattena puthulato ñatvā anto tiṭṭhantehi nirāsaṅkaṭṭhāne ṭhātabbaṃ, aññaṃ bahi karontehi atidūre nirāsaṅkaṭṭhāne pesetabbaṃ.

    ཨཔརེ པན ‘‘སཱིམཱཔེཀྑཱཡ ཀིཙྩཾ ནཏྠི, མགྒགམནནཧཱནཱདིཨཏྠེཧི ཨེཀབྷིཀྑུསྨིམྤི ཨརཉྙེ ཝཱ ནདཱིཨཱདཱིསུ ཝཱ པཝིཊྛེ ཏཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ སཏྟབྦྷནྟརཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱ སཡམེཝ པབྷཱ ཝིཡ པདཱིཔསྶ སམུཔྤཛྫཏི། གཱམཀྑེཏྟཱདཱིསུ ཏསྨིཾ ཨོཏིཎྞམཏྟེ ཝིགཙྪཏི། ཏེནེཝེཏྠ དྭིནྣཾ སངྒྷཱནཾ ཝིསུཾ ཀམྨཾ ཀརོནྟཱནཾ སཱིམཱདྭཡསྶ ཨནྟརཱ སཱིམནྟརིཀཾ ཨཉྙཾ སཏྟབྦྷནྟརཾ ཨུདཀུཀྑེཔཉྩ ཋཔེཏུཾ ཨནུཉྙཱཏཾ། སཱིམཱཔརིཡནྟེ ཧི ཀེནཙི ཀམྨེན པེསིཏསྶ བྷིཀྑུནོ སམནྟཱ སཉྫཱཏཱ སཱིམཱ ཨིཏརེསཾ སཱིམཱཡ ཕུསིཏྭཱ སཱིམཱསམྦྷེདཾ ཀརེཡྻ, སོ མཱ ཧོཏཱུཏི ཝཱ, ཨིཏརཐཱ ཧཏྠཙཏུརངྒུལམཏྟཱཡཔེཏྠ སཱིམནྟརིཀཱཡ ཨནུཛཱནིཏབྦཏོ། ཨཔིཙ སཱིམནྟརིཀཱཡ ཋིཏསྶ ཨུབྷཡཏྠ ཀམྨཀོཔཝཙནཏོཔི ཙེཏཾ སིཛ྄ཛྷཏི ཏམྤི པརིཀྑིཔིཏྭཱ སཡམེཝ སཉྫཱཏཱཡ སཱིམཱཡ ཨུབྷིནྣམྤི སཱིམཱནཾ, ཨེཀཱཡ ཨེཝ ཝཱ སངྐརཏོ། ཨིཏརཐཱ ཏསྶ ཀམྨཀོཔཝཙནཾ ན ཡུཛྫེཡྻ། ཝུཏྟཉྷི མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘པརིཙྪེདབྦྷནྟརེ ཧཏྠཔཱསཾ ཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏོཔི པརིཙྪེདཏོ བཧི ཨཉྙཾ ཏཏྟཀཾཡེཝ པརིཙྪེདཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏོཔི ཀམྨཾ ཀོཔེཏཱི’ཏི། ཀིཉྩ ཨགཱམཀཱརཉྙེ ཋིཏསྶ ཀམྨཀརཎིཙྪཱཝིརཧིཏསྶཔི བྷིཀྑུནོ སཏྟབྦྷནྟརཔརིཙྪིནྣེ ཨབྦྷོཀཱསེ ཙཱིཝརཝིཔྤཝཱསོ བྷགཝཏཱ ཨནུཉྙཱཏོ, སོ ཙ པརིཙྪེདོ སཱིམཱ, ཨེཝཾ ཨཔེཀྑཾ ཝིནཱ སམུཔྤནྣཱ། ཏེནེཝེཏྠ ‘ཨཡཾ སཱིམཱ ཙཱིཝརཝིཔྤཝཱསཔརིཧཱརམྤི ལབྷཏཱི’ཏི (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༧) ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཀམྨཀརཎིཙྪཾ ཝིནཱཔི ཝུཏྟནཡེན སམུཔྤཏྟི གཧེཏབྦཱ’’ཏི ཝདནྟི། ཏཾ ན ཡུཏྟཾ པདཱིཔཔབྷཱ ཝིཡ སབྦཔུགྒལཱནམྤི པཙྩེཀཾ སཱིམཱསམྦྷཝེན སངྒྷེ, གཎེ ཝཱ ཀམྨཾ ཀརོནྟེ ཏཏྠ ཋིཏཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ སམནྟཱ པཙྩེཀཾ སམུཔྤནྣཱནཾ ཨནེཀསཱིམཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ སངྐརདོསཔྤསངྒཏོ། པརིསཝསེན ཙསྶཱ ཝཌྜྷི ཧཱནི ཙ སམྦྷཝཏི, པཙྪཱ ཨཱགཏཱནཾ ཨབྷིནཝསཱིམནྟརུཔྤཏྟི ཨེཝ, གཏཱནཾ སམནྟཱ ཋིཏསཱིམཱཝིནཱསོ ཙ བྷཝེཡྻ།

    Apare pana ‘‘sīmāpekkhāya kiccaṃ natthi, maggagamananahānādiatthehi ekabhikkhusmimpi araññe vā nadīādīsu vā paviṭṭhe taṃ parikkhipitvā sattabbhantaraudakukkhepasīmā sayameva pabhā viya padīpassa samuppajjati. Gāmakkhettādīsu tasmiṃ otiṇṇamatte vigacchati. Tenevettha dvinnaṃ saṅghānaṃ visuṃ kammaṃ karontānaṃ sīmādvayassa antarā sīmantarikaṃ aññaṃ sattabbhantaraṃ udakukkhepañca ṭhapetuṃ anuññātaṃ. Sīmāpariyante hi kenaci kammena pesitassa bhikkhuno samantā sañjātā sīmā itaresaṃ sīmāya phusitvā sīmāsambhedaṃ kareyya, so mā hotūti vā, itarathā hatthacaturaṅgulamattāyapettha sīmantarikāya anujānitabbato. Apica sīmantarikāya ṭhitassa ubhayattha kammakopavacanatopi cetaṃ sijjhati tampi parikkhipitvā sayameva sañjātāya sīmāya ubhinnampi sīmānaṃ, ekāya eva vā saṅkarato. Itarathā tassa kammakopavacanaṃ na yujjeyya. Vuttañhi mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘paricchedabbhantare hatthapāsaṃ vijahitvā ṭhitopi paricchedato bahi aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopetī’ti. Kiñca agāmakāraññe ṭhitassa kammakaraṇicchāvirahitassapi bhikkhuno sattabbhantaraparicchinne abbhokāse cīvaravippavāso bhagavatā anuññāto, so ca paricchedo sīmā, evaṃ apekkhaṃ vinā samuppannā. Tenevettha ‘ayaṃ sīmā cīvaravippavāsaparihārampi labhatī’ti (mahāva. aṭṭha. 147) vuttaṃ, tasmā kammakaraṇicchaṃ vināpi vuttanayena samuppatti gahetabbā’’ti vadanti. Taṃ na yuttaṃ padīpapabhā viya sabbapuggalānampi paccekaṃ sīmāsambhavena saṅghe, gaṇe vā kammaṃ karonte tattha ṭhitānaṃ bhikkhūnaṃ samantā paccekaṃ samuppannānaṃ anekasīmānaṃ aññamaññaṃ saṅkaradosappasaṅgato. Parisavasena cassā vaḍḍhi hāni ca sambhavati, pacchā āgatānaṃ abhinavasīmantaruppatti eva, gatānaṃ samantā ṭhitasīmāvināso ca bhaveyya.

    པཱལི༹ཡཾ (མཧཱཝ॰ ༡༤༧) པན ‘‘སམནྟཱ སཏྟབྦྷནྟརཱ, ཨཡཾ ཏཏྠ སམཱནསཾཝཱསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨེཀཱ ཨེཝ སཏྟབྦྷནྟརཱ ཨུདཀུཀྑེཔཱ ཙ ཨནུཉྙཱཏཱ, ན ཙེསཱ སཱིམཱ སབྷཱཝེན, ཀཱརཎསཱམཏྠིཡེན ཝཱ པབྷཱ ཝིཡ པདཱིཔསྶ ཨུཔྤཛྫཏི, ཀིནྟུ བྷགཝཏོ ཨནུཛཱནནེནེཝ། བྷགཝཱ ཙ ཨིམཱ ཨནུཛཱནནྟོ བྷིཀྑཱུནཾ ཝགྒཀམྨཔརིཧཱརེན ཀམྨཀརཎསུཁཏྠམེཝ ཨནུཉྙཱསཱིཏི ཀཐཾ ནཧཱནཱདིཀིཙྩེན པཝིཊྛཱནམྤི སམནྟཱ ཏཱསཾ སཱིམཱནཾ སམུཔྤཏྟི པཡོཛནཱབྷཱཝཱ, པཡོཛནེ ཙ ཨེཀཾ ཨེཝ པཡོཛནནྟི ཀཐཾ པཙྩེཀཾ བྷིཀྑུགཎནཱཡ ཨནེཀསཱིམཱསམུཔྤཏྟི། ‘‘ཨེཀསཱིམཱཡ ཧཏྠཔཱསཾ ཨཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏཱ’’ཏི (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ཧི ཝུཏྟཾ། ཡཾ པན དྭིནྣཾ སཱིམཱནཾ ཨནྟརཱ ཏཏྟཀཔརིཙྪེདེནེཝ སཱིམནྟརིཀཱཋཔནཝཙནཾ, ཏཏྠ ཋིཏཱནཾ ཀམྨཀོཔཝཙནཉྩ, ཏམྤི ཨིམཱསཾ སཱིམཱནཾ པརིཙྪེདསྶ དུབྦོདྷཏཱཡ སཱིམཱཡ སམྦྷེདསངྐཾ ཀམྨཀོཔསངྐཉྩ དཱུརཏོ པརིཧརིཏུཾ ཝུཏྟཾ།

    Pāḷiyaṃ (mahāva. 147) pana ‘‘samantā sattabbhantarā, ayaṃ tattha samānasaṃvāsā’’tiādinā ekā eva sattabbhantarā udakukkhepā ca anuññātā, na cesā sīmā sabhāvena, kāraṇasāmatthiyena vā pabhā viya padīpassa uppajjati, kintu bhagavato anujānaneneva. Bhagavā ca imā anujānanto bhikkhūnaṃ vaggakammaparihārena kammakaraṇasukhatthameva anuññāsīti kathaṃ nahānādikiccena paviṭṭhānampi samantā tāsaṃ sīmānaṃ samuppatti payojanābhāvā, payojane ca ekaṃ eva payojananti kathaṃ paccekaṃ bhikkhugaṇanāya anekasīmāsamuppatti. ‘‘Ekasīmāya hatthapāsaṃ avijahitvā ṭhitā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) hi vuttaṃ. Yaṃ pana dvinnaṃ sīmānaṃ antarā tattakaparicchedeneva sīmantarikāṭhapanavacanaṃ, tattha ṭhitānaṃ kammakopavacanañca, tampi imāsaṃ sīmānaṃ paricchedassa dubbodhatāya sīmāya sambhedasaṅkaṃ kammakopasaṅkañca dūrato pariharituṃ vuttaṃ.

    ཡོ ཙ ཙཱིཝརཝིཔྤཝཱསཏྠཾ བྷགཝཏཱ ཨབྦྷོཀཱསེ དསྶིཏོ སཏྟབྦྷནྟརཔརིཙྪེདོ, སོ སཱིམཱ ཨེཝ ན ཧོཏི, ཁེཏྟཏལཱ༹ཀཱདིཔརིཙྪེདོ ཝིཡ ཨཡམེཏྠ ཨེཀོ པརིཙྪེདོཝ། ཏཏྠ ཙ བཧཱུསུ བྷིཀྑཱུསུ ཨེཀཏོ ཋིཏེསུ ཏེསཾ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཨཏྟནོ ཋིཏཊྛཱནཏོ པཊྛཱཡ སམནྟཱ སཏྟབྦྷནྟརཔརིཙྪེདབྦྷནྟརེ ཨེཝ ཙཱིཝརཾ ཋཔེཏབྦཾ, ན པརིསཔརིཡནྟཏོ། པརིསཔརིཡནྟཏོ པཊྛཱཡ ཧི ཨབྦྷནྟརེ གཡ྄ཧམཱནེ སཏྟབྦྷནྟརཔརིཡོསཱནེ ཋཔིཏཙཱིཝརཾ མཛ྄ཛྷེ ཋིཏསྶ སཏྟབྦྷནྟརཏོ བཧི ཧོཏཱིཏི ཏཾ ཨརུཎུགྒམནེ ནིསྶགྒིཡཾ སིཡཱ། སཱིམཱ པན པརིསཔརིཡནྟཏོཝ གཧེཏབྦཱ། ཙཱིཝརཝིཔྤཝཱསཔརིཧཱརོཔེཏྠ ཨཛ྄ཛྷོཀཱསཔརིཙྪེདསྶ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཝུཏྟོ, ན པན ཡཱཝ སཱིམཱཔརིཙྪེདཾ ལབྦྷམཱནཏྟཱ མཧཱསཱིམཱཡ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱཝོཧཱརོ ཝིཡ། མཧཱསཱིམཱཡམྤི ཧི གཱམགཱམཱུཔཙཱརེསུ ཙཱིཝརཾ ནིསྶགྒིཡཾ ཧོཏི, ཨིདྷཱཔི མཛ྄ཛྷེ ཋིཏསྶ སཱིམཱཔརིཡནྟེ ནིསྶགྒིཡཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟསཱིམཱཔེཀྑཱཝསེནེཝ ཏཱསཾ སཏྟབྦྷནྟརཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱནཾ ཨུཔྤཏྟི, ཏབྦིགམེན ཝིནཱསོ ཙ གཧེཏབྦོཏི ཨམྷཱཀཾ ཁནྟི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦཾ། ཨཉྙོ ཝཱ པཀཱརོ ཨིཏོ ཡུཏྟཏརོ གཝེསིཏབྦོ།

    Yo ca cīvaravippavāsatthaṃ bhagavatā abbhokāse dassito sattabbhantaraparicchedo, so sīmā eva na hoti, khettataḷākādiparicchedo viya ayamettha eko paricchedova. Tattha ca bahūsu bhikkhūsu ekato ṭhitesu tesaṃ visuṃ visuṃ attano ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya samantā sattabbhantaraparicchedabbhantare eva cīvaraṃ ṭhapetabbaṃ, na parisapariyantato. Parisapariyantato paṭṭhāya hi abbhantare gayhamāne sattabbhantarapariyosāne ṭhapitacīvaraṃ majjhe ṭhitassa sattabbhantarato bahi hotīti taṃ aruṇuggamane nissaggiyaṃ siyā. Sīmā pana parisapariyantatova gahetabbā. Cīvaravippavāsaparihāropettha ajjhokāsaparicchedassa vijjamānattā vutto, na pana yāva sīmāparicchedaṃ labbhamānattā mahāsīmāya avippavāsasīmāvohāro viya. Mahāsīmāyampi hi gāmagāmūpacāresu cīvaraṃ nissaggiyaṃ hoti, idhāpi majjhe ṭhitassa sīmāpariyante nissaggiyaṃ hoti, tasmā yathāvuttasīmāpekkhāvaseneva tāsaṃ sattabbhantaraudakukkhepasīmānaṃ uppatti, tabbigamena vināso ca gahetabboti amhākaṃ khanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Añño vā pakāro ito yuttataro gavesitabbo.

    ཨིདྷ པན ‘‘ཨརཉྙེ སམནྟཱ སཏྟབྦྷནྟརཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཱལི༹ཡཾ (མཧཱཝ॰ ༡༤༧), ‘‘ཝིཉྫྷཱཊཝིསདིསེ ཨརཉྙེ སམནྟཱ སཏྟབྦྷནྟརཱ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༧) རུཀྑཱདིནིརནྟརེཔི ཨརཉྙེ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ ཝིཧིཏཏྟཱ ཨཏྟནོ ནིསྶཡབྷཱུཏཱཡ ཨརཉྙསཱིམཱཡ སཧ ཨེཏིསྶཱ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེ དོསཱབྷཱཝོ, པགེཝ ཨགཱམཀེ རུཀྑེཏི ནིསྶིཏེཔི པདེསེ ཙཱིཝརཝིཔྤཝཱསསྶ རུཀྑཔརིཧཱརཾ ཝིནཱཝ ཨཛ྄ཛྷོཀཱསཔརིཧཱརོ ཙ ཨནུམཏོཏི སིདྡྷོཏི ཝེདིཏབྦཾ།

    Idha pana ‘‘araññe samantā sattabbhantarā’’ti evaṃ pāḷiyaṃ (mahāva. 147), ‘‘viñjhāṭavisadise araññe samantā sattabbhantarā’’ti aṭṭhakathāyañca (mahāva. aṭṭha. 147) rukkhādinirantarepi araññe sattabbhantarasīmāya vihitattā attano nissayabhūtāya araññasīmāya saha etissā rukkhādisambandhe dosābhāvo, pageva agāmake rukkheti nissitepi padese cīvaravippavāsassa rukkhaparihāraṃ vināva ajjhokāsaparihāro ca anumatoti siddhoti veditabbaṃ.

    ཨུཔཙཱརཏྠཱཡཱཏི སཱིམནྟརིཀཏྠཱཡ། སཏྟབྦྷནྟརཏོ ཨདྷིཀཾ ཝཊྚཏི, ཨཱུནཀཾ པན ན ཝཊྚཏི ཨེཝ སཏྟབྦྷནྟརཔརིཙྪེདསྶ དུབྦིཛཱནཏྟཱ། ཏསྨཱ སངྒྷཾ ཝིནཱ ཨེཀེནཔི བྷིཀྑུནཱ བཧི ཏིཊྛནྟེན ཨཉྙཾ སཏྟབྦྷནྟརཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ དཱུརེ ཨེཝ ཋཱཏབྦཾ། ཨིཏརཐཱ ཀམྨཀོཔསངྐརཏོ། ཨུདཀུཀྑེཔེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཏེནེཝ ཝཀྑཏི ‘‘ཨཱུནཀཾ པན ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི (ཝི॰ སངྒ॰ཨཊྛ॰ ༡༦༧)། ཨིདཉྩེཏྠ སཱིམནྟརིཀཱཝིདྷཱནཾ དྭིནྣཾ བདྡྷསཱིམཱནཾ སཱིམནྟརིཀཱནུཛཱནནསུཏྟཱནུལོམཏོ སིདྡྷནྟི དཊྛབྦཾ། ཀིཉྩཱཔི ཧི བྷགཝཏཱ ནིདཱནཝསེན ཨེཀགཱམནིསྶིཏཱནཾ ཨེཀསབྷཱགཱནཉྩ དྭིནྣཾ བདྡྷསཱིམཱནམེཝ ཨཉྙམཉྙཾ སམྦྷེདཨཛ྄ཛྷོཏྠརཎདོསཔརིཧཱརཱཡ སཱིམནྟརིཀཱ ཨནུཉྙཱཏཱ, ཏཐཱཔི ཏདནུལོམཏོ ཨེཀཾ ཨརཉྙསཱིམཾ ནདཱིཨཱདིསཱིམཉྩ ནིསྶིཏཱནཾ ཨེཀསབྷཱགཱནཾ དྭིནྣཾ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱནམྤི ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱནམྤི ཨཉྙམཉྙཾ སམྦྷེདཛ྄ཛྷོཏྠརཎཾ, སཱིམནྟརིཀཾ ཝིནཱ ཨབྱཝདྷཱནེན ཋཱནཉྩ བྷགཝཏཱ ཨནབྷིམཏམེཝཱཏི ཉཏྭཱ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ཨིདྷཱཔི སཱིམནྟརིཀཱཝིདྷཱནམཀཾསུ། ཝིསབྷཱགསཱིམཱནམྤི ཧི ཨེཀསཱིམཱནིསྶིཏཏྟཾ ཨེཀསབྷཱགཏྟཉྩཱཏི དྭཱིཧངྒེཧི སམནྣཱགམེ སཏི ཨེཝ སཱིམནྟརིཀཾ ཝིནཱ ཋཱནཾ སམྦྷེདཱཡ ཧོཏི, ནཱསཏཱིཏི དཊྛབྦཾ། སཱིམནྟརིཀཝིདྷཱནསཱམཏྠིཡེནེཝ ཙེཏཱསཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷོཔི བདྡྷསཱིམཱ ཝིཡ ཨཉྙམཉྙཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཨཡམྤི ནཡཏོ དསྶིཏོཝཱཏི གཧེཏབྦཾ།

    Upacāratthāyāti sīmantarikatthāya. Sattabbhantarato adhikaṃ vaṭṭati, ūnakaṃ pana na vaṭṭati eva sattabbhantaraparicchedassa dubbijānattā. Tasmā saṅghaṃ vinā ekenapi bhikkhunā bahi tiṭṭhantena aññaṃ sattabbhantaraṃ atikkamitvā dūre eva ṭhātabbaṃ. Itarathā kammakopasaṅkarato. Udakukkhepepi eseva nayo. Teneva vakkhati ‘‘ūnakaṃ pana na vaṭṭatī’’ti (vi. saṅga.aṭṭha. 167). Idañcettha sīmantarikāvidhānaṃ dvinnaṃ baddhasīmānaṃ sīmantarikānujānanasuttānulomato siddhanti daṭṭhabbaṃ. Kiñcāpi hi bhagavatā nidānavasena ekagāmanissitānaṃ ekasabhāgānañca dvinnaṃ baddhasīmānameva aññamaññaṃ sambhedaajjhottharaṇadosaparihārāya sīmantarikā anuññātā, tathāpi tadanulomato ekaṃ araññasīmaṃ nadīādisīmañca nissitānaṃ ekasabhāgānaṃ dvinnaṃ sattabbhantarasīmānampi udakukkhepasīmānampi aññamaññaṃ sambhedajjhottharaṇaṃ, sīmantarikaṃ vinā abyavadhānena ṭhānañca bhagavatā anabhimatamevāti ñatvā aṭṭhakathācariyā idhāpi sīmantarikāvidhānamakaṃsu. Visabhāgasīmānampi hi ekasīmānissitattaṃ ekasabhāgattañcāti dvīhaṅgehi samannāgame sati eva sīmantarikaṃ vinā ṭhānaṃ sambhedāya hoti, nāsatīti daṭṭhabbaṃ. Sīmantarikavidhānasāmatthiyeneva cetāsaṃ rukkhādisambandhopi baddhasīmā viya aññamaññaṃ na vaṭṭatīti ayampi nayato dassitovāti gahetabbaṃ.

    ༡༦༧. སབྷཱཝེནེཝཱཏི ཨིམིནཱ གཱམསཱིམཱ ཝིཡ ཨབདྡྷསཱིམཱཏི དསྶེཏི། སབྦམེཏྠ སངྒྷཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱཏི དསྶེཏི། ཡེན ཀེནཙཱིཏི ཨནྟམསོ སཱུཀརཱདིནཱ སཏྟེན། མཧོགྷེན པན ཨུཎྞཏཊྛཱནཏོ ནིནྣཊྛཱནེ པཏནྟེན ཁཏོ ཁུདྡཀོ ཝཱ མཧནྟོ ཝཱ ལཀྑཎཡུཏྟོ ‘‘ཛཱཏསྶརོ’’ཏྭེཝ ཝུཙྩཏི། ཨེཏྠཔི ཁུདྡཀེ ཨུདཀུཀྑེཔཀིཙྩཾ ནཏྠི། སམུདྡེ པན སབྦཏྠ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡམེཝ ཀམྨཾ ཀཱཏབྦཾ སོདྷེཏུཾ དུཀྐརཏྟཱ། པུན ཏཏྠཱཏི ལོཀཝོཧཱརསིདྡྷཱིསུ ཨེཝ ཏཱསུ ནདཱིཨཱདཱིསུ ཏཱིསུ ཨབདྡྷསཱིམཱསུ པུན ཝགྒཀམྨཔརིཧཱརཏྠཾ སཱསནཝོཧཱརསིདྡྷཱཡ ཨབདྡྷསཱིམཱཡ པརིཙྪེདཾ དསྶེནྟོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། པཱལི༹ཡཾ (མཧཱཝ॰ ༡༤༧) ‘‘ཡཾ མཛ྄ཛྷིམསྶ པུརིསསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨུདཀཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཁིཔཱིཡཏི ཨེཏྠཱཏི ཨུདཀུཀྑེཔོ, ཨུདཀསྶ པཏནོཀཱསོ, ཏསྨཱ ཨུདཀུཀྑེཔཱ, ཨཡཉྷེཏྠ པདསམྦནྡྷཝསེན ཨཏྠོ – པརིསཔརིཡནྟཏོ པཊྛཱཡ སམནྟཱ ཡཱཝ མཛ྄ཛྷིམསྶ པུརིསསྶ ཨུདཀུཀྑེཔོ ཨུདཀསྶ པཏནཊྛཱནཾ, ཏཱཝ ཡཾ ཏཾ པརིཙྪིནྣཊྛཱནཾ, ཨཡཾ ཏཏྠ ནདཱིཨཱདཱིསུ ཨཔརཱ སམཱནསཾཝཱསཱ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཏི།

    167.Sabhāvenevāti iminā gāmasīmā viya abaddhasīmāti dasseti. Sabbamettha saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭatīti samānasaṃvāsā ekūposathāti dasseti. Yena kenacīti antamaso sūkarādinā sattena. Mahoghena pana uṇṇataṭṭhānato ninnaṭṭhāne patantena khato khuddako vā mahanto vā lakkhaṇayutto ‘‘jātassaro’’tveva vuccati. Etthapi khuddake udakukkhepakiccaṃ natthi. Samudde pana sabbattha udakukkhepasīmāyameva kammaṃ kātabbaṃ sodhetuṃ dukkarattā. Puna tatthāti lokavohārasiddhīsu eva tāsu nadīādīsu tīsu abaddhasīmāsu puna vaggakammaparihāratthaṃ sāsanavohārasiddhāya abaddhasīmāya paricchedaṃ dassentoti adhippāyo. Pāḷiyaṃ (mahāva. 147) ‘‘yaṃ majjhimassa purisassā’’tiādīsu udakaṃ ukkhipitvā khipīyati etthāti udakukkhepo, udakassa patanokāso, tasmā udakukkhepā, ayañhettha padasambandhavasena attho – parisapariyantato paṭṭhāya samantā yāva majjhimassa purisassa udakukkhepo udakassa patanaṭṭhānaṃ, tāva yaṃ taṃ paricchinnaṭṭhānaṃ, ayaṃ tattha nadīādīsu aparā samānasaṃvāsā udakukkhepasīmāti.

    ཏསྶ ཨནྟོཏི ཏསྶ ཨུདཀུཀྑེཔཔརིཙྪིནྣསྶ ཋཱནསྶ ཨནྟོ། ན ཀེཝལཉྩ ཏསྶེཝ ཨནྟོ, ཏཏོ བཧིཔི, ‘‘ཨེཀསྶ ཨུདཀུཀྑེཔསྶ ཨནྟོ ཋཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝཙནཾ ཨུདཀུཀྑེཔཔརིཙྪེདསྶ དུབྦིཛཱནཏོ ཀམྨཀོཔསངྐཱ ཧོཏཱིཏི ། ཏེནེཝ མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘པརིཙྪེདབྦྷནྟརེ ཧཏྠཔཱསཾ ཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏོཔི པརིཙྪེདཏོ བཧི ཨཉྙཾ ཏཏྟཀཾཡེཝ པརིཙྪེདཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏོཔི ཀམྨཾ ཀོཔེཏི, ཨིདཾ སབྦཨཊྛཀཐཱསུ སནྣིཊྛཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཡཾ པནེཏྠ སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༤༧) ‘‘ཏསྶ ཨནྟོཧཏྠཔཱསཾ ཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏོ ཀམྨཾ ཀོཔེཏཱིཏི ཨིམིནཱ པརིཙྪེདཏོ བཧི ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཋིཏོ ཀམྨཾ ན ཀོཔེཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཝཙནམྤི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ནེཝ པཱལི༹ཡཾ ན ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨུཔལབྦྷཏཱི’’ཏིཨཱདི བཧུ པཔཉྩིཏཾ, ཏཾ ན སུནྡརཾ ཨིདྷ ཨཊྛཀཐཱཝཙནེན མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཝཙནསྶ ནཡཏོ སཾསནྡནཏོ སངྒྷཊནཏོ། ཏཐཱ ཧི དྭིནྣཾ ཨུདཀུཀྑེཔཔཨཙྪེདཱནམནྟརཱ ཝིདཏྠིཙཏུརངྒུལམཏྟམྤི སཱིམནྟརིཀཾ ཨཋཔེཏྭཱ ‘‘ཨཉྙོ ཨུདཀུཀྑེཔོ སཱིམནྟརིཀཱཡ ཋཔེཏབྦོ, ‘‘ཏཏོ ཨདྷིཀཾ ཝཊྚཏི ཨེཝ, ཨཱུནཀཾ པན ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨིདྷེཝ ཝུཏྟེན ཨིམིནཱ ཨཊྛཀཐཱཝཙནེན སཱིམནྟརིཀོཔཙཱརེ ཨུདཀུཀྑེཔཏོ ཨཱུནཀེ ཋཔིཏེ སཱིམཱཡ སཱིམཱསམྦྷེདཏོ ཀམྨཀོཔོཔི ཝུཏྟོ ཨེཝ། ཡདགྒེན ཙ ཨེཝཾ ཝུཏྟོ, ཏདགྒེན ཙ ཏཏྠ ཨེཀབྷིཀྑུནོ པཝེསེཔི སཏི ཏསྶ སཱིམཊྛབྷཱཝཏོ ཀམྨཀོཔོ ཝུཏྟོ ཨེཝ ཧོཏི། ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨཱུནཀཾ པན ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཀཐནཉྩེཏཾ ཨུདཀུཀྑེཔཔརིཙྪེདསྶ དུབྦིཛཱནནྟེནཔི སཱིམཱསམྦྷེདསངྐཱཔརིཧཱརཏྠཾ ཝུཏྟཾ། སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱནམནྟརཱ ཏཏྟཀཔརིཙྪེདེནེཝ སཱིམནྟརིཀཝིདྷཱནཝཙནཏོཔི ཨེཏཱསཾ དུབྦིཛཱནཔརིཙྪེདཏཱ, ཏཏྠ ཙ ཋིཏཱནཾ ཀམྨཀོཔསངྐཱ སིཛ྄ཛྷཏི། ཀམྨཀོཔསངྐཊྛཱནམྤི ཨཱཙརིཡཱ དཱུརཏོ པརིཧཱརཏྠཾ ‘‘ཀམྨཀོཔཊྛཱན’’ནྟི ཝཏྭཱཝ ཋཔེསུནྟི གཧེཏབྦཾ།

    Tassa antoti tassa udakukkhepaparicchinnassa ṭhānassa anto. Na kevalañca tasseva anto, tato bahipi, ‘‘ekassa udakukkhepassa anto ṭhātuṃ na vaṭṭatī’’ti vacanaṃ udakukkhepaparicchedassa dubbijānato kammakopasaṅkā hotīti . Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘paricchedabbhantare hatthapāsaṃ vijahitvā ṭhitopi paricchedato bahi aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopeti, idaṃ sabbaaṭṭhakathāsu sanniṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Yaṃ panettha sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.147) ‘‘tassa antohatthapāsaṃ vijahitvā ṭhito kammaṃ kopetīti iminā paricchedato bahi yattha katthaci ṭhito kammaṃ na kopetī’’ti vatvā mātikāṭṭhakathāvacanampi paṭikkhipitvā ‘‘neva pāḷiyaṃ na aṭṭhakathāyaṃ upalabbhatī’’tiādi bahu papañcitaṃ, taṃ na sundaraṃ idha aṭṭhakathāvacanena mātikāṭṭhakathāvacanassa nayato saṃsandanato saṅghaṭanato. Tathā hi dvinnaṃ udakukkhepapaacchedānamantarā vidatthicaturaṅgulamattampi sīmantarikaṃ aṭhapetvā ‘‘añño udakukkhepo sīmantarikāya ṭhapetabbo, ‘‘tato adhikaṃ vaṭṭati eva, ūnakaṃ pana na vaṭṭatī’’ti evaṃ idheva vuttena iminā aṭṭhakathāvacanena sīmantarikopacāre udakukkhepato ūnake ṭhapite sīmāya sīmāsambhedato kammakopopi vutto eva. Yadaggena ca evaṃ vutto, tadaggena ca tattha ekabhikkhuno pavesepi sati tassa sīmaṭṭhabhāvato kammakopo vutto eva hoti. Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ūnakaṃ pana na vaṭṭatī’’ti kathanañcetaṃ udakukkhepaparicchedassa dubbijānantenapi sīmāsambhedasaṅkāparihāratthaṃ vuttaṃ. Sattabbhantarasīmānamantarā tattakaparicchedeneva sīmantarikavidhānavacanatopi etāsaṃ dubbijānaparicchedatā, tattha ca ṭhitānaṃ kammakopasaṅkā sijjhati. Kammakopasaṅkaṭṭhānampi ācariyā dūrato parihāratthaṃ ‘‘kammakopaṭṭhāna’’nti vatvāva ṭhapesunti gahetabbaṃ.

    སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༤༧) པན – ཨཔརིཙྪིནྣཱཡཱཏི བདྡྷསཱིམཱཝསེན ཨཀཏཔརིཙྪེདཱཡ། ཡེན ཀེནཙི ཁཎིཏྭཱ ཨཀཏོཏི ཨནྟམསོ ཏིརཙྪཱནེནཔི ཁཎིཏྭཱ ཨཀཏོ། ཏསྶ ཨནྟོཧཏྠཔཱསཾ ཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏོ ཀམྨཾ ཀོཔེཏཱིཏི ཨིམིནཱ པརིཙྪེདཏོ བཧི ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཋིཏོ ཀམྨཾ ན ཀོཔེཏཱིཏི དཱིཔེཏི། ཡཾ པན ཝུཏྟཾ མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘པརིཙྪེདབྦྷནྟརེ ཧཏྠཔཱསཾ ཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏོཔི པརིཙྪེདཏོ བཧི ཨཉྙཾ ཏཏྟཀཾཡེཝ པརིཙྪེདཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏོཔི ཀམྨཾ ཀོཔེཏི, ཨིདཾ སབྦཨཊྛཀཐཱསུ སནྣིཊྛཱན’’ནྟི། ཏཏྠ ཨཉྙཾ ཏཏྟཀཾཡེཝ པརིཙྪེདཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏོཔི ཀམྨཾ ཀོཔེཏཱིཏི ཨིདཾ ནེཝ པཱལི༹ཡཾ, ན ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨུཔལབྦྷཏི, ཡདི ཙེཏཾ དྭིནྣཾ སངྒྷཱནཾ ཝིསུཾ ཨུཔོསཐཱདིཀམྨཀརཎཱདྷིཀཱརེ ཝུཏྟཏྟཱ ཨུདཀུཀྑེཔཏོ བཧི ཨཉྙཾ ཨུདཀུཀྑེཔཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཨུཔོསཐཱདིཀརཎཏྠཾ ཋིཏོ སངྒྷོ སཱིམཱསམྦྷེདསམྦྷཝཏོ ཀམྨཾ ཀོཔེཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན ཝུཏྟཾ སིཡཱ, ཨེཝམྤི ཡུཛྫེཡྻ། ཏེནེཝ མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཊཱི॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཉྙཾ ཏཏྟཀཾཡེཝ པརིཙྪེདནྟི དུཏིཡཾ ཨུདཀུཀྑེཔཾ ཨནཏིཀྐནྟོཔི ཀོཔེཏི། ཀསྨཱ? ཨཏྟནོ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ པརེསཾ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཏྟཱ སཱིམཱསམྦྷེདོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཀོཔེཏཱི’’ཏི། ‘‘ཨིདཾ སབྦཨཊྛཀཐཱསུ སནྣིཊྛཱན’’ནྟི ཙ ཨིམིནཱཝ ཨདྷིཔྤཱཡེན ཝུཏྟནྟི གཧེཏབྦཾ སབྦཱསུཔི ཨཊྛཀཐཱསུ སཱིམཱསམྦྷེདསྶ ཨནིཙྪིཏཏྟཱ། ཏེནེཝ ཧི ‘‘ཨཏྟནོ ཙ ཨཉྙེསཉྩ ཨུདཀུཀྑེཔཔརིཙྪེདསྶ ཨནྟརཱ ཨཉྙོ ཨུདཀུཀྑེཔོ སཱིམནྟརིཀཏྠཱཡ ཋཔེཏབྦོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨཉྙེ པནེཏྠ ཨཉྙཐཱཔི པཔཉྩེནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ།

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.147) pana – aparicchinnāyāti baddhasīmāvasena akataparicchedāya. Yena kenaci khaṇitvā akatoti antamaso tiracchānenapi khaṇitvā akato. Tassa antohatthapāsaṃ vijahitvā ṭhito kammaṃ kopetīti iminā paricchedato bahi yattha katthaci ṭhito kammaṃ na kopetīti dīpeti. Yaṃ pana vuttaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘paricchedabbhantare hatthapāsaṃ vijahitvā ṭhitopi paricchedato bahi aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopeti, idaṃ sabbaaṭṭhakathāsu sanniṭṭhāna’’nti. Tattha aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopetīti idaṃ neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ upalabbhati, yadi cetaṃ dvinnaṃ saṅghānaṃ visuṃ uposathādikammakaraṇādhikāre vuttattā udakukkhepato bahi aññaṃ udakukkhepaṃ anatikkamitvā uposathādikaraṇatthaṃ ṭhito saṅgho sīmāsambhedasambhavato kammaṃ kopetīti iminā adhippāyena vuttaṃ siyā, evampi yujjeyya. Teneva mātikāṭṭhakathāya līnatthappakāsaniyaṃ (kaṅkhā. ṭī. nidānavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘aññaṃ tattakaṃyeva paricchedanti dutiyaṃ udakukkhepaṃ anatikkantopi kopeti. Kasmā? Attano udakukkhepasīmāya paresaṃ udakukkhepasīmāya ajjhotthaṭattā sīmāsambhedo hoti, tasmā kopetī’’ti. ‘‘Idaṃ sabbaaṭṭhakathāsu sanniṭṭhāna’’nti ca imināva adhippāyena vuttanti gahetabbaṃ sabbāsupi aṭṭhakathāsu sīmāsambhedassa anicchitattā. Teneva hi ‘‘attano ca aññesañca udakukkhepaparicchedassa antarā añño udakukkhepo sīmantarikatthāya ṭhapetabbo’’ti vuttaṃ. Aññe panettha aññathāpi papañcenti, taṃ na gahetabbaṃ.

    སབྦཏྠ སངྒྷོ ནིསཱིདཏཱིཏི ཧཏྠཔཱསཾ ཨཝིཛཧིཏྭཱ ནིསཱིདཏི། ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ ཀམྨཾ ནཏྠཱིཏི ཡསྨཱ སབྦོཔི ནདཱིཔདེསོ བྷིཀྑཱུཧི ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊོ, ཏསྨཱ སམནྟཏོ ནདིཡཱ ཨབྷཱཝཱ ཨུདཀུཀྑེཔཔྤཡོཛནཾ ནཏྠི། ཨུདཀུཀྑེཔཔྤམཱཎཱ སཱིམནྟརིཀཱ སུཝིཉྙེཡྻཏརཱ ཧོཏི, སཱིམཱསམྦྷེདསངྐཱ ཙ ན སིཡཱཏི སཱམཱིཙིདསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཉྙོ ཨུདཀུཀྑེཔོ སཱིམནྟརིཀཏྠཱཡ ཋཔེཏབྦོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཡཏྟཀེན པན སཱིམཱསམྦྷེདོ ན ཧོཏི, ཏཏྟཀཾ ཋཔེཏུཾ ཝཊྚཏིཡེཝ། ཏེནེཝཱཧུ པོརཱཎཱ ‘‘ཡཏྟཀེན སཱིམཱསམྦྷེདོ ན ཧོཏི, ཏཏྟཀམྤི ཋཔེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི། ཨཱུནཀཾ པན ན ཝཊྚཏཱིཏི ཨིདམྤི ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ པརིསཝསེན ཝཌྜྷནཏོ སཱིམཱསམྦྷེདསངྐཱ སིཡཱཏི ཏནྣིཝཱརཎཏྠམེཝ ཝུཏྟནྟི ཝུཏྟཾ།

    Sabbattha saṅgho nisīdatīti hatthapāsaṃ avijahitvā nisīdati. Udakukkhepasīmāya kammaṃ natthīti yasmā sabbopi nadīpadeso bhikkhūhi ajjhotthaṭo, tasmā samantato nadiyā abhāvā udakukkhepappayojanaṃ natthi. Udakukkhepappamāṇā sīmantarikā suviññeyyatarā hoti, sīmāsambhedasaṅkā ca na siyāti sāmīcidassanatthaṃ ‘‘añño udakukkhepo sīmantarikatthāya ṭhapetabbo’’ti vuttaṃ. Yattakena pana sīmāsambhedo na hoti, tattakaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭatiyeva. Tenevāhu porāṇā ‘‘yattakena sīmāsambhedo na hoti, tattakampi ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti. Ūnakaṃ pana na vaṭṭatīti idampi udakukkhepasīmāya parisavasena vaḍḍhanato sīmāsambhedasaṅkā siyāti tannivāraṇatthameva vuttanti vuttaṃ.

    ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡམྤི (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༡༤༧) – ཡཾ མཛ྄ཛྷིམསྶ པུརིསསྶ སམནྟཱ ཨུདཀུཀྑེཔཱཏི པན ཨེཏིསྶཱ ནདིཡཱ ཙཏུཝགྒཱདཱིནཾ སངྒྷཱནཾ ཝིསུཾ ཙཏུཝགྒཀརཎཱིཡཱདིཀམྨཀརཎཀཱལེ སཱིམཱཔརིཙྪེདདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ ཏིཙཱིཝརེན ཝིཔྤཝཱསཱཝིཔྤཝཱསཔརིཙྪེདདསྶནཏྠམྤི སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ པརིཙྪེདདསྶནཾ ཝིཡཱཏི ཨཱཙརིཡཱ, ཏསྨཱ ཨུདཀུཀྑེཔཔརིཙྪེདཱབྷཱཝེཔི ཨནྟོནདིཡཾ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སིདྡྷཾ། ཨཡཾ པན ཝིསེསོ – ཏཏྠ ནཱཝཱགཏོ ཙེ, ནཱཝཱཡཾ ཝུཏྟནཡེན, སཏྠགཏོ ཙེ, སཏྠེ ཝུཏྟནཡེན། སོ ཙེ ཨཏིརེཀཙཱཏུམཱསནིཝུཏྠོ ཙེ, གཱམེ ཝུཏྟནཡེན ཏིཙཱིཝརཱཝིཔྤཝཱསོ ཝེདིཏབྦོ། ཏཏྠཱཔི ཨཡཾ ཝིསེསོ – སཙེ སཏྠོ ཨུདཀུཀྑེཔསྶ ཨནྟོ ཧོཏི, ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱ པམཱཎནྟི ཨེཀེ། སཏྠོཝ པམཱཎནྟི ཨཱཙརིཡཱ། སཙེ པནེཏྠ བཧཱུ བྷིཀྑཱུཏིཨཱདིམྷི ཀེཙི ཨདྷིཊྛཱནུཔོསཐཾ, ཀེཙི གཎུཔོསཐཾ, ཀེཙི སངྒྷུཔོསཐནྟི ཝཏྟུཀཱམཏཱཡ ‘‘བཧཱུ སངྒྷཱ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘བྷིཀྑཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨཱུནཀཾ པན ན ཝཊྚཏཱིཏི ཨེཏྠ སཱིམཱསམྦྷེདསམྦྷཝཏོཏི ཨུཔཏིསྶཏྠེརོ། ཋཔེནྟེ ཧི ཨཱུནཀཾ ན ཋཔེཏབྦཾ, ‘‘ཨཊྛཔེཏུམྤི ཝཊྚཏི ཨེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཝུཏྟཾ།

    Vajirabuddhiṭīkāyampi (vajira. ṭī. mahāvagga 147) – yaṃ majjhimassa purisassa samantā udakukkhepāti pana etissā nadiyā catuvaggādīnaṃ saṅghānaṃ visuṃ catuvaggakaraṇīyādikammakaraṇakāle sīmāparicchedadassanatthaṃ vuttaṃ ticīvarena vippavāsāvippavāsaparicchedadassanatthampi sattabbhantarasīmāya paricchedadassanaṃ viyāti ācariyā, tasmā udakukkhepaparicchedābhāvepi antonadiyaṃ kammaṃ kātuṃ vaṭṭatīti siddhaṃ. Ayaṃ pana viseso – tattha nāvāgato ce, nāvāyaṃ vuttanayena, satthagato ce, satthe vuttanayena. So ce atirekacātumāsanivuttho ce, gāme vuttanayena ticīvarāvippavāso veditabbo. Tatthāpi ayaṃ viseso – sace sattho udakukkhepassa anto hoti, udakukkhepasīmā pamāṇanti eke. Satthova pamāṇanti ācariyā. Sace panettha bahū bhikkhūtiādimhi keci adhiṭṭhānuposathaṃ, keci gaṇuposathaṃ, keci saṅghuposathanti vattukāmatāya ‘‘bahū saṅghā’’ti avatvā ‘‘bhikkhū’’ti vuttaṃ. Ūnakaṃ pana na vaṭṭatīti ettha sīmāsambhedasambhavatoti upatissatthero. Ṭhapente hi ūnakaṃ na ṭhapetabbaṃ, ‘‘aṭṭhapetumpi vaṭṭati evā’’ti vuttanti vuttaṃ.

    ཏནྟི སཱིམཾ། སཱིགྷམེཝ ཨཏིཀྐམཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཏཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཨནྟོ ཨེཝ པརིཝཏྟམཱནཱཡ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི། ཨེཏདཏྠམེཝ ཧི ཝཱལིཀཱདཱིཧི སཱིམཱཔརིཙྪིནྡནཾ, ཨིཏརཐཱ བཧི པརིཝཏྟཱ ནུ ཁོ, ནོ ཝཱཏི ཀམྨཀོཔསངྐཱ བྷཝེཡྻཱཏི། ཨཉྙིསྶཱ ཨནུསྶཱཝནཱཏི ཀེཝལཱཡ ནདཱིསཱིམཱཡ ཨནུསྶཱཝནཱ། ཨནྟོནདིཡཾ ཛཱཏརུཀྑེ ཝཱཏི ཨུདཀུཀྑེཔཔརིཙྪེདསྶ བཧི ཋིཏེ རུཀྑེ ཝཱ། བཧིནདཱིཏཱིརམེཝ ཧི ཝིསབྷཱགསཱིམཏྟཱ ཨབནྡྷིཏབྦཊྛཱནཾ, ན ཨནྟོནདཱི ནིསྶཡཏྟེན སབྷཱགཏྟཱ། ཏེནེཝ ‘‘བཧིནདཱིཏཱིརེ ཝིཧཱརསཱིམཱཡ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཱིརམེཝ ཨབནྡྷིཏབྦཊྛཱནཏྟེན དསྶིཏཾ, ན པན ནདཱི། ཛཱཏརུཀྑེཔི ཋིཏེཧཱིཏི ཨིདཾ ཨནྟོཨུདཀུཀྑེཔཊྛཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ན ཧི བཧིཨུདཀུཀྑེཔེ བྷིཀྑཱུནཾ ཋཱཏུཾ ཝཊྚཏི།

    Tanti sīmaṃ. Sīghameva atikkamatīti iminā taṃ anatikkamitvā anto eva parivattamānāya kātuṃ vaṭṭatīti dasseti. Etadatthameva hi vālikādīhi sīmāparicchindanaṃ, itarathā bahi parivattā nu kho, no vāti kammakopasaṅkā bhaveyyāti. Aññissā anussāvanāti kevalāya nadīsīmāya anussāvanā. Antonadiyaṃ jātarukkhe vāti udakukkhepaparicchedassa bahi ṭhite rukkhe vā. Bahinadītīrameva hi visabhāgasīmattā abandhitabbaṭṭhānaṃ, na antonadī nissayattena sabhāgattā. Teneva ‘‘bahinadītīre vihārasīmāya vā’’tiādinā tīrameva abandhitabbaṭṭhānattena dassitaṃ, na pana nadī. Jātarukkhepi ṭhitehīti idaṃ antoudakukkhepaṭṭhaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi bahiudakukkhepe bhikkhūnaṃ ṭhātuṃ vaṭṭati.

    རུཀྑསྶཱཏི ཏསྶེཝ ཨནྟོཨུདཀུཀྑེཔཊྛསྶ རུཀྑསྶ། སཱིམཾ ཝཱ སོདྷེཏྭཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཝིཧཱརེ བདྡྷསཱིམཾ གཱམསཱིམཉྩ ཏཏྠ ཋིཏབྷིཀྑཱུནཾ ཧཏྠཔཱསཱནཡནབཧིསཱིམཀརཎཝསེནེཝ སོདྷེཏྭཱ། ཡཐཱ ཙ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡཾ ཀམྨཾ ཀརོནྟེཧི, ཨེཝཾ བདྡྷསཱིམཱཡཾ ཝཱ གཱམསཱིམཱཡཾ ཝཱ ཀམྨཾ ཀརོནྟེཧིཔི ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཊྛེ སོདྷེཏྭཱཝ ཀཱཏབྦཾ། ཨེཏེནེཝ སཏྟབྦྷནྟརཨརཉྙསཱིམཱཧིཔི སདྡྷིཾ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ, ཨིམཱཡ ཙ སདྡྷིཾ ཏཱསཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷདོསོཔི ནཡཏོ དསྶིཏོཝ ཧོཏི། ཨིམིནཱཝ ནཡེན སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ བདྡྷསཱིམགཱམསཱིམཱཧིཔི སདྡྷིཾ, ཨེཏཱསཉྩ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ སདྡྷིཾ སམྦནྡྷདོསོ ཉཱཏབྦོ། ཨཊྛཀཐཱཡཾ པནེཏཾ སབྦཾ ཝུཏྟནཡཏོཝ སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུནྟི ཨཉྙམཉྙཱསནྣཱནམེཝེཏྠ དསྶིཏཾ།

    Rukkhassāti tasseva antoudakukkhepaṭṭhassa rukkhassa. Sīmaṃ vā sodhetvāti yathāvuttaṃ vihāre baddhasīmaṃ gāmasīmañca tattha ṭhitabhikkhūnaṃ hatthapāsānayanabahisīmakaraṇavaseneva sodhetvā. Yathā ca udakukkhepasīmāyaṃ kammaṃ karontehi, evaṃ baddhasīmāyaṃ vā gāmasīmāyaṃ vā kammaṃ karontehipi udakukkhepasīmaṭṭhe sodhetvāva kātabbaṃ. Eteneva sattabbhantaraaraññasīmāhipi saddhiṃ udakukkhepasīmāya, imāya ca saddhiṃ tāsaṃ rukkhādisambandhadosopi nayato dassitova hoti. Imināva nayena sattabbhantarasīmāya baddhasīmagāmasīmāhipi saddhiṃ, etāsañca sattabbhantarasīmāya saddhiṃ sambandhadoso ñātabbo. Aṭṭhakathāyaṃ panetaṃ sabbaṃ vuttanayatova sakkā viññātunti aññamaññāsannānamevettha dassitaṃ.

    ཏཏྲིདཾ སུཏྟཱནུལོམཏོ ནཡགྒཧཎམུཁཾ – ཡཐཱ ཧི བདྡྷསཱིམཱཡཾ སམྨཏཱ བདྡྷསཱིམཱ ཝིཔཏྟིསཱིམཱ ཧོཏཱིཏི ཏཱསཾ ཨཉྙམཉྙཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷོ ན ཝཊྚཏི, ཨེཝཾ ནདཱིཨཱདཱིསུ སམྨཏཱཔི བདྡྷསཱིམཱ ཝིཔཏྟིསཱིམཱཝ ཧོཏཱིཏི ཏཱཧིཔི སདྡྷིཾ ཏསྶཱ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷོ ན ཝཊྚཏཱིཏི སིཛ྄ཛྷཏི། ཨིམིནཱ ནཡེན སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ གཱམནདཱིཨཱདཱིཧི སདྡྷིཾ, ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ ཙ ཨརཉྙཱདཱིཧི སདྡྷིཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷསྶནཝཊྚནཀབྷཱཝོ ཉཱཏབྦོ, ཨེཝམེཏཱ བྷགཝཏཱ ཨནུཉྙཱཏཱ བདྡྷསཱིམསཏྟབྦྷནྟརཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱ ཨཉྙམཉྙཉྩེཝ ཨཏྟནོ ནིསྶཡཝིརཧིཏཱཧི ཨིཏརཱིཏརཱསཾ ནིསྶཡསཱིམཱཧི ཙ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེ སཏི སམྦྷེདདོསམཱཔཛྫཏཱིཏི སུཏྟཱནུལོམནཡོ ཉཱཏབྦོཝ།

    Tatridaṃ suttānulomato nayaggahaṇamukhaṃ – yathā hi baddhasīmāyaṃ sammatā baddhasīmā vipattisīmā hotīti tāsaṃ aññamaññaṃ rukkhādisambandho na vaṭṭati, evaṃ nadīādīsu sammatāpi baddhasīmā vipattisīmāva hotīti tāhipi saddhiṃ tassā rukkhādisambandho na vaṭṭatīti sijjhati. Iminā nayena sattabbhantarasīmāya gāmanadīādīhi saddhiṃ, udakukkhepasīmāya ca araññādīhi saddhiṃ rukkhādisambandhassanavaṭṭanakabhāvo ñātabbo, evametā bhagavatā anuññātā baddhasīmasattabbhantaraudakukkhepasīmā aññamaññañceva attano nissayavirahitāhi itarītarāsaṃ nissayasīmāhi ca rukkhādisambandhe sati sambhedadosamāpajjatīti suttānulomanayo ñātabbova.

    ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པན ནིསྶཡབྷཱུཏགཱམཱདཱིཧི སདྡྷིཾ བདྡྷསཱིམཱདཱིནཾ ཏིསྶནྣཾ ཨུཔྤཏྟིཀཱལེ བྷགཝཏཱ ཨནུཉྙཱཏསྶ སམྦྷེདཛ྄ཛྷོཏྠརཎསྶ ཨནུལོམནཏོ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷོཔི ཨནུཉྙཱཏོཝ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ། ཡདི ཨེཝཾ ཨུདཀུཀྑེཔབདྡྷསཱིམཱདཱིནཾ ཨནྟརཱ ཀསྨཱ སཱིམནྟརིཀཱ ན ཝིཧིཏཱཏི? ནིསྶཡབྷེདསབྷཱཝབྷེདེཧི སཡམེཝ བྷིནྣཏྟཱ། ཨེཀནིསྶཡཨེཀསབྷཱཝཱནམེཝ ཧི སཱིམནྟརིཀཱཡ ཝིནཱསཾ ཀརོཏཱིཏི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ། ཨེཏེནེཝ ནདཱིནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ བདྡྷཱཡ སཱིམཱཡ སངྒྷེ ཀམྨཾ ཀརོནྟེ ནདིཡམྤི ཡཱཝ གཱམཀྑེཏྟཾ ཨཱཧཙྩ ཋིཏཱཡ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ ཨཉྙེསཾ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སིདྡྷཾ ཧོཏི། ཡཱ པནེཏཱ ལོཀཝོཧཱརསིདྡྷཱ གཱམཱརཉྙནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརསཱིམཱ པཉྩ, ཏཱ ཨཉྙམཉྙཾ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷེཔི སམྦྷེདདོསཾ ནཱཔཛྫཏི ཏཐཱ ལོཀཝོཧཱརཱབྷཱཝཏོ། ན ཧི གཱམཱདཡོ གཱམནྟརཱདཱིཧི ནདཱིཨཱདཱིཧི ཙ རུཀྑཱདིསམྦནྡྷམཏྟེན སམྦྷིནྣཱཏི ལོཀེ ཝོཧརནྟི། ལོཀཝོཧཱརསིདྡྷཱནཉྩ ལོཀཝོཧཱརཏོཝ སམྦྷེདོ ཝཱ ཨསམྦྷེདོ ཝཱ གཧེཏབྦོ, ན ཨཉྙཐཱ། ཏེནེཝ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཏཱསཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཀཏྠཙིཔི སམྦྷེདནཡོ ན དསྶིཏོ, སཱསནཝོཧཱརསིདྡྷོ ཨེཝ དསྶིཏོཏི།

    Attano attano pana nissayabhūtagāmādīhi saddhiṃ baddhasīmādīnaṃ tissannaṃ uppattikāle bhagavatā anuññātassa sambhedajjhottharaṇassa anulomanato rukkhādisambandhopi anuññātova hotīti daṭṭhabbaṃ. Yadi evaṃ udakukkhepabaddhasīmādīnaṃ antarā kasmā sīmantarikā na vihitāti? Nissayabhedasabhāvabhedehi sayameva bhinnattā. Ekanissayaekasabhāvānameva hi sīmantarikāya vināsaṃ karotīti vuttovāyamattho. Eteneva nadīnimittaṃ katvā baddhāya sīmāya saṅghe kammaṃ karonte nadiyampi yāva gāmakkhettaṃ āhacca ṭhitāya udakukkhepasīmāya aññesaṃ kammaṃ kātuṃ vaṭṭatīti siddhaṃ hoti. Yā panetā lokavohārasiddhā gāmāraññanadīsamuddajātassarasīmā pañca, tā aññamaññaṃ rukkhādisambandhepi sambhedadosaṃ nāpajjati tathā lokavohārābhāvato. Na hi gāmādayo gāmantarādīhi nadīādīhi ca rukkhādisambandhamattena sambhinnāti loke voharanti. Lokavohārasiddhānañca lokavohāratova sambhedo vā asambhedo vā gahetabbo, na aññathā. Teneva aṭṭhakathāyaṃ tāsaṃ aññamaññaṃ katthacipi sambhedanayo na dassito, sāsanavohārasiddho eva dassitoti.

    ཨེཏྠ པན བདྡྷསཱིམཱཡ ཏཱཝ ‘‘ཧེཊྛཱ པཐཝཱིསནྡྷཱརཀཾ ཨུདཀཾ པརིཡནྟཾ ཀཏྭཱ སཱིམཱ གཏཱ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨདྷོབྷཱགཔརིཙྪེདོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ སབྦཐཱ དསྶིཏོ, གཱམསཱིམཱདཱིནཾ པན ན དསྶིཏོ། ཀཐམཡཾ ཛཱནིཏབྦོཏི? ཀེཙི ཏཱཝེཏྠ ‘‘གཱམསཱིམཱདཡོཔི བདྡྷསཱིམཱ ཝིཡ པཐཝཱིསནྡྷཱརཀཾ ཨུདཀཾ ཨཱཧཙྩ ཏིཊྛཏཱི’’ཏི ཝདནྟི།

    Ettha pana baddhasīmāya tāva ‘‘heṭṭhā pathavīsandhārakaṃ udakaṃ pariyantaṃ katvā sīmā gatā hotī’’tiādinā adhobhāgaparicchedo aṭṭhakathāyaṃ sabbathā dassito, gāmasīmādīnaṃ pana na dassito. Kathamayaṃ jānitabboti? Keci tāvettha ‘‘gāmasīmādayopi baddhasīmā viya pathavīsandhārakaṃ udakaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vadanti.

    ཀེཙི པན ཏཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརསཱིམཱ, ཏཱཝ ཏནྣིསྶིཏཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱ ཙ པཐཝིཡཱ ཨུཔརིཏལེ ཧེཊྛཱ ཙ ཨུདཀེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཎཔྤདེསེ ཨེཝ ཏིཊྛནྟི, ན ཏཏོ ཧེཊྛཱ ཨུདཀསྶ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཎཱབྷཱཝཱ། སཙེ པན ཨུདཀོགྷཱདིནཱ ཡོཛནཔྤམཱཎམྤི ནིནྣཊྛཱནཾ ཧོཏི, ནདཱིསཱིམཱདཡོཝ ཧོནྟི, ན ཏཏོ ཧེཊྛཱ། ཏསྨཱ ནདཱིཨཱདཱིནཾ ཧེཊྛཱ བཧིཏཱིརམུཁེན ཨུམངྒེན, ཨིདྡྷིཡཱ ཝཱ པཝིཊྛོ བྷིཀྑུ ནདིཡཾ ཋིཏཱནཾ ཀམྨཾ ན ཀོཔེཏི, སོ པན ཨཱསནྣགཱམེ བྷིཀྑཱུནཾ ཀམྨཾ ཀོཔེཏི། སཙེ པན སོ ཨུབྷིནྣཾ ཏཱིརགཱམཱནཾ མཛ྄ཛྷེ ནིསིནྣོ ཧོཏི, ཨུབྷཡགཱམཊྛཱནཾ ཀམྨཾ ཀོཔེཏི། སཙེ པན ཏཱིརཾ གཱམཀྑེཏྟཾ ན ཧོཏི, ཨགཱམཀཱརཉྙམེཝ། ཏཏྠ པན ཏཱིརདྭཡེཔི སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཾ ཝིནཱ ཀེཝལཱཡ ཁུདྡཀཱརཉྙསཱིམཱཡམེཝ ཀམྨཾ ཀོཔེཏི། སཙེ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ ཀརོནྟི, ཏདཱ ཡདི ཏེསཾ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ པརིཙྪེདོ ཨེཏསྶ ནིསིནྣོཀཱསསྶ པརཏོ ཨེཀཾ སཏྟབྦྷནྟརཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏོ ན ཀམྨཀོཔོ། ནོ ཙེ, ཀམྨཀོཔོ། གཱམསཱིམཱཡཾ པན ཨནྟོཨུམངྒེ ཝཱ བིལེ ཝཱ ཁཎིཏྭཱ ཝཱ ཡཏྠ པཝིསིཏུཾ སཀྐཱ, ཡཏྠ ཝཱ སུཝཎྞམཎིཨཱདིཾ ཁཎིཏྭཱ གཎྷནྟི, གཧེཏུཾ སཀྐཱཏི ཝཱ སམྦྷཱཝནཱ ཧོཏི, ཏཏྟཀཾ ཧེཊྛཱཔི གཱམསཱིམཱ, ཏཏྠ ཨིདྡྷིཡཱ ཨནྟོ ནིསིནྣོཔི ཀམྨཾ ཀོཔེཏི། ཡཏྠ པན པཀཏིམནུསྶཱནཾ པཝེསསམྦྷཱཝནཱཔི ནཏྠི, ཏཾ སབྦཾ ཡཱཝ པཐཝཱིསནྡྷཱརཀཨུདཀཱ ཨརཉྙསཱིམཱཝ, ན གཱམསཱིམཱ། ཨརཉྙསཱིམཱཡམྤི ཨེསེཝ ནཡོ། ཏཏྠཔི ཧི ཡཏྟཀེ པདེསེ པཝེསསམྦྷཱཝནཱ, ཏཏྟཀམེཝ ཨུཔརིཏལེ ཨརཉྙསཱིམཱ པཝཏྟཏི། ཏཏོ པན ཧེཊྛཱ ན ཨརཉྙསཱིམཱ ཏཏྠ ཨུཔརིཏལེན སཧ ཨེཀཱརཉྙཝོཧཱརཱབྷཱཝཏོ། ན ཧི ཏཏྠ པཝིཊྛཾ ཨརཉྙཾ པཝིཊྛོཏི ཝོཧརནྟི, ཏསྨཱ ཏཏྲཊྛོ ཨུཔརི ཨརཉྙཊྛཱནཾ ཀམྨཾ ན ཀོཔེཏི ཨུམངྒནདིཡཾ ཋིཏོ ཝིཡ ཨུཔརིནདིཡཾ ཋིཏཱནཾ། ཨེཀསྨིཉྷི ཙཀྐཝཱལེ༹ གཱམནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརེ མུཉྩིཏྭཱ ཏདཝསེསཾ ཨམནུསྶཱཝཱསཾ དེཝབྲཧྨལོཀཾ ཨུཔཱདཱཡ སབྦཾ ཨརཉྙམེཝ། ‘གཱམཱ ཝཱ ཨརཉྙཱ ཝཱ’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཧི ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརཱདིཔི ཨརཉྙམེཝ། ཨིདྷ པན ནདཱིཨཱདཱིནཾ ཝིསུཾ སཱིམཱབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ ཏདཝསེསམེཝ ཨརཉྙཾ གཧེཏབྦཾ། ཏཏྠ ཙ ཡཏྟཀེ པདེསེ ཨེཀཾ ཨརཉྙནྟི ཝོཧརནྟི, ཨཡམེཀཱ ཨརཉྙསཱིམཱ། ཨིནྡཔུརཉྷི སབྦཾ ཨེཀཱརཉྙསཱིམཱ, ཏཐཱ ཨསུརཡཀྑཔུརཱདི། ཨཱཀཱསཊྛདེཝབྲཧྨཝིམཱནཱནི པན སམནྟཱ ཨཱཀཱསཔརིཙྪིནྣཱནི པཙྩེཀཾ ཨརཉྙསཱིམཱ སམུདྡམཛ྄ཛྷེ པབྦཏདཱིཔཀཱ ཝིཡ། ཏཏྠ སབྦཏྠ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡཾ, ཨརཉྙསཱིམཱཡམེཝ ཝཱ ཀམྨཾ ཀཱཏབྦཾ, ཏསྨཱ ཨིདྷཱཔི ཨུཔརིཨརཉྙཏལེན སདྡྷིཾ ཧེཊྛཱཔཐཝིཡཱ ཨེཀཱརཉྙཝོཧཱརཱབྷཱཝཱ ཝིསུཾ ཨརཉྙསཱིམཱཏི གཧེཏབྦཾ། ཏེནེཝེཏྠ གཱམནདཱིཨཱདིསཱིམཱཀཐཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ‘ཨིདྡྷིམཱ བྷིཀྑུ ཧེཊྛཱཔཐཝིཏལེ ཋིཏོ ཀམྨཾ ཀོཔེཏཱི’ཏི བདྡྷསཱིམཱཡཾ དསྶིཏནཡོ ན དསྶིཏོ’’ཏི ཝདནྟི།

    Keci pana taṃ paṭikkhipitvā ‘‘nadīsamuddajātassarasīmā, tāva tannissitaudakukkhepasīmā ca pathaviyā uparitale heṭṭhā ca udakena ajjhottharaṇappadese eva tiṭṭhanti, na tato heṭṭhā udakassa ajjhottharaṇābhāvā. Sace pana udakoghādinā yojanappamāṇampi ninnaṭṭhānaṃ hoti, nadīsīmādayova honti, na tato heṭṭhā. Tasmā nadīādīnaṃ heṭṭhā bahitīramukhena umaṅgena, iddhiyā vā paviṭṭho bhikkhu nadiyaṃ ṭhitānaṃ kammaṃ na kopeti, so pana āsannagāme bhikkhūnaṃ kammaṃ kopeti. Sace pana so ubhinnaṃ tīragāmānaṃ majjhe nisinno hoti, ubhayagāmaṭṭhānaṃ kammaṃ kopeti. Sace pana tīraṃ gāmakkhettaṃ na hoti, agāmakāraññameva. Tattha pana tīradvayepi sattabbhantarasīmaṃ vinā kevalāya khuddakāraññasīmāyameva kammaṃ kopeti. Sace sattabbhantarasīmāya karonti, tadā yadi tesaṃ sattabbhantarasīmāya paricchedo etassa nisinnokāsassa parato ekaṃ sattabbhantaraṃ atikkamitvā ṭhito na kammakopo. No ce, kammakopo. Gāmasīmāyaṃ pana antoumaṅge vā bile vā khaṇitvā vā yattha pavisituṃ sakkā, yattha vā suvaṇṇamaṇiādiṃ khaṇitvā gaṇhanti, gahetuṃ sakkāti vā sambhāvanā hoti, tattakaṃ heṭṭhāpi gāmasīmā, tattha iddhiyā anto nisinnopi kammaṃ kopeti. Yattha pana pakatimanussānaṃ pavesasambhāvanāpi natthi, taṃ sabbaṃ yāva pathavīsandhārakaudakā araññasīmāva, na gāmasīmā. Araññasīmāyampi eseva nayo. Tatthapi hi yattake padese pavesasambhāvanā, tattakameva uparitale araññasīmā pavattati. Tato pana heṭṭhā na araññasīmā tattha uparitalena saha ekāraññavohārābhāvato. Na hi tattha paviṭṭhaṃ araññaṃ paviṭṭhoti voharanti, tasmā tatraṭṭho upari araññaṭṭhānaṃ kammaṃ na kopeti umaṅganadiyaṃ ṭhito viya uparinadiyaṃ ṭhitānaṃ. Ekasmiñhi cakkavāḷe gāmanadīsamuddajātassare muñcitvā tadavasesaṃ amanussāvāsaṃ devabrahmalokaṃ upādāya sabbaṃ araññameva. ‘Gāmā vā araññā vā’ti vuttattā hi nadīsamuddajātassarādipi araññameva. Idha pana nadīādīnaṃ visuṃ sīmābhāvena gahitattā tadavasesameva araññaṃ gahetabbaṃ. Tattha ca yattake padese ekaṃ araññanti voharanti, ayamekā araññasīmā. Indapurañhi sabbaṃ ekāraññasīmā, tathā asurayakkhapurādi. Ākāsaṭṭhadevabrahmavimānāni pana samantā ākāsaparicchinnāni paccekaṃ araññasīmā samuddamajjhe pabbatadīpakā viya. Tattha sabbattha sattabbhantarasīmāyaṃ, araññasīmāyameva vā kammaṃ kātabbaṃ, tasmā idhāpi upariaraññatalena saddhiṃ heṭṭhāpathaviyā ekāraññavohārābhāvā visuṃ araññasīmāti gahetabbaṃ. Tenevettha gāmanadīādisīmākathāya aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘iddhimā bhikkhu heṭṭhāpathavitale ṭhito kammaṃ kopetī’ti baddhasīmāyaṃ dassitanayo na dassito’’ti vadanti.

    ཨིདཉྩེཏཱསཾ གཱམསཱིམཱདཱིནཾ ཧེཊྛཱཔམཱཎདསྶནཾ སུཏྟཱདིཝིརོདྷཱབྷཱཝཱ ཡུཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦཾ། ཨེཝཾ གཧཎེ ཙ གཱམསཱིམཱཡཾ སམྨཏཱ བདྡྷསཱིམཱ ཨུཔརིགཱམསཱིམཾ, ཧེཊྛཱ ཨུདཀཔརིཡནྟཾ ཨརཉྙསཱིམཉྩ ཨཝཏྠརཏཱིཏི ཏསྶཱ ཨརཉྙསཱིམཱཔི ཁེཏྟནྟི སིཛ྄ཛྷཏི། བྷགཝཏཱ ཙ ‘‘སབྦཱ, བྷིཀྑཝེ, ནདཱི ཨསཱིམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱཝ॰ ༡༤༧) ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརཱ བདྡྷསཱིམཱཡ ཨཁེཏྟབྷཱཝེན ཝུཏྟཱ, ན པན ཨརཉྙཾ, ཏསྨཱ ཨརཉྙམྤི བདྡྷསཱིམཱཡ ཁེཏྟམེཝཱཏི གཧེཏབྦཾ། ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ཏཏྠ སཱ ན བཛ྄ཛྷཏཱིཏི? པཡོཛནཱབྷཱཝཱ། སཱིམཱཔེཀྑཱནནྟརམེཝ ཧི སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡ སམྦྷཝཏོ, ཏསྶཱ ཙ ཨུཔརི སམྨཏཱཡ བདྡྷསཱིམཱཡ སམྦྷེདཛ྄ཛྷོཏྠརཎཱནུལོམཏོ ཝིཔཏྟིསཱིམཱ ཨེཝ སིཡཱ། གཱམཀྑེཏྟེ པན ཋཏྭཱ ཨགཱམཀཱརཉྙེཀདེསམྤི ཨནྟོཀརིཏྭཱ སམྨཏཱ ཀིཉྩཱཔི སུསམྨཏཱ ཨགཱམཀཱརཉྙེ བྷགཝཏཱ ཝིཧིཏཱཡ སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཡཔི ཨནིཝཏྟནཏོ, ཏཏྠ པན ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ པཝིཊྛཱནམྤི ཏཏོ བཧི ཀེཝལཱརཉྙེ ཀརོནྟཱནམྤི ཨནྟརཱ ཏཱིཎི སཏྟབྦྷནྟརཱནི ཋཔེཏབྦཱནི། ཨཉྙཐཱ ཝིཔཏྟི ཨེཝ སིཡཱཏི སབྦཐཱ ནིརཏྠཀམེཝ ཨགཱམཀེ ཨརཉྙེ བདྡྷསཱིམཱཀརཎནྟི ཝེདིཏབྦཾ།

    Idañcetāsaṃ gāmasīmādīnaṃ heṭṭhāpamāṇadassanaṃ suttādivirodhābhāvā yuttaṃ viya dissati, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Evaṃ gahaṇe ca gāmasīmāyaṃ sammatā baddhasīmā uparigāmasīmaṃ, heṭṭhā udakapariyantaṃ araññasīmañca avattharatīti tassā araññasīmāpi khettanti sijjhati. Bhagavatā ca ‘‘sabbā, bhikkhave, nadī asīmā’’tiādinā (mahāva. 147) nadīsamuddajātassarā baddhasīmāya akhettabhāvena vuttā, na pana araññaṃ, tasmā araññampi baddhasīmāya khettamevāti gahetabbaṃ. Yadi evaṃ kasmā tattha sā na bajjhatīti? Payojanābhāvā. Sīmāpekkhānantarameva hi sattabbhantarasīmāya sambhavato, tassā ca upari sammatāya baddhasīmāya sambhedajjhottharaṇānulomato vipattisīmā eva siyā. Gāmakkhette pana ṭhatvā agāmakāraññekadesampi antokaritvā sammatā kiñcāpi susammatā agāmakāraññe bhagavatā vihitāya sattabbhantarasīmāyapi anivattanato, tattha pana kammaṃ kātuṃ paviṭṭhānampi tato bahi kevalāraññe karontānampi antarā tīṇi sattabbhantarāni ṭhapetabbāni. Aññathā vipatti eva siyāti sabbathā niratthakameva agāmake araññe baddhasīmākaraṇanti veditabbaṃ.

    ཨནྟོནདིཡཾ པཝིཊྛསཱཁཱཡཱཏི ནདིཡཱ པཐཝཱིཏལཾ ཨཱཧཙྩ ཋིཏཱཡ སཱཁཱཡཔི, པགེཝ ཨནཱཧཙྩ ཋིཏཱཡ། པཱརོཧེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཨེཏེན སབྷཱགནདཱིསཱིམཾ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏེན ཝིསབྷཱགསཱིམཱསམྦནྡྷསཱཁཱདིནཱ ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱཡ སམྦནྡྷོ ན ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི། ཨེཏེནེཝ མཧཱསཱིམཾ གཱམསཱིམཉྩ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏེན སཱཁཱདིནཱ མཱལ༹ཀསཱིམཱཡ སམྦནྡྷོ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཉཱཔིཏོཏི དཊྛབྦོ། ཨནྟོནདིཡཾཡེཝཱཏི སེཏུཔཱདཱནཾ ཏཱིརཊྛིཏཏྟཾ ནིཝཏྟེཏི། ཏེན ཨུདཀུཀྑེཔཔརིཙྪེདཏོ བཧིནདིཡཾ པཏིཊྛིཏཏྟེཔི སམྦྷེདཱབྷཱཝཾ དསྶེཏི། ཏེནཱཧ ‘‘བཧིཏཱིརེ པཏིཊྛིཏཱ’’ཏིཨཱདི། ཡདི ཧི ཨུདཀུཀྑེཔཏོ བཧི ཨནྟོནདིཡམྤི པཏིཊྛིཏཏྟེ སམྦྷེདོ བྷཝེཡྻ, ཏམྤི པཊིཀྑིཔིཏབྦཾ བྷཝེཡྻ ཀམྨཀོཔསྶ སམཱནཏྟཱ, ན ཙ པཊིཀྑིཏྟཾ, ཏསྨཱ སབྦཏྠ ཨཏྟནོ ནིསྶཡསཱིམཱཡ སམྦྷེདདོསོ ནཏྠེཝཱཏི གཧེཏབྦཾ།

    Antonadiyaṃ paviṭṭhasākhāyāti nadiyā pathavītalaṃ āhacca ṭhitāya sākhāyapi, pageva anāhacca ṭhitāya. Pārohepi eseva nayo. Etena sabhāganadīsīmaṃ phusitvā ṭhitena visabhāgasīmāsambandhasākhādinā udakukkhepasīmāya sambandho na vaṭṭatīti dasseti. Eteneva mahāsīmaṃ gāmasīmañca phusitvā ṭhitena sākhādinā māḷakasīmāya sambandho na vaṭṭatīti ñāpitoti daṭṭhabbo. Antonadiyaṃyevāti setupādānaṃ tīraṭṭhitattaṃ nivatteti. Tena udakukkhepaparicchedato bahinadiyaṃ patiṭṭhitattepi sambhedābhāvaṃ dasseti. Tenāha ‘‘bahitīre patiṭṭhitā’’tiādi. Yadi hi udakukkhepato bahi antonadiyampi patiṭṭhitatte sambhedo bhaveyya, tampi paṭikkhipitabbaṃ bhaveyya kammakopassa samānattā, na ca paṭikkhittaṃ, tasmā sabbattha attano nissayasīmāya sambhedadoso natthevāti gahetabbaṃ.

    ཨཱཝརཎེན ཝཱཏི དཱརུཨཱདཱིནི ཁཎིཏྭཱ ཨུདཀནིཝཱརཎེན། ཀོཊྚཀབནྡྷནེན ཝཱཏི མཏྟིཀཱདཱིཧི པཱུརེཏྭཱ ཀཏསེཏུབནྡྷནེན ཝཱ, ཨུབྷཡེནཱཔི ཨཱཝརཎམེཝ དསྶེཏི། ‘‘ནདིཾ ཝིནཱསེཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘ཧེཊྛཱ པཱལི༹ བདྡྷཱ’’ཏི, ཧེཊྛཱ ནདིཾ ཨཱཝརིཏྭཱ པཱལི༹ བདྡྷཱཏི ཨཏྠོ། ཚཌྜིཏོདཀནྟི ཨཏིརིཏྟོདཀཾ། ནདིཾ ཨོཏརིཏྭཱ སནྡནཊྛཱནཏོཏི ཨིམིནཱ ཏལཱ༹ཀནདཱིནཾ ཨནྟརཱ པཝཏྟནཊྛཱནེ ན ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི། ཨུཔྤཏིཏྭཱཏི ཏཱིརཱདིབྷིནྡནཝསེན ཝིཔུལཱ ཧུཏྭཱ། ཝིཧཱརསཱིམནྟི བདྡྷསཱིམཾ།

    Āvaraṇena vāti dāruādīni khaṇitvā udakanivāraṇena. Koṭṭakabandhanena vāti mattikādīhi pūretvā katasetubandhanena vā, ubhayenāpi āvaraṇameva dasseti. ‘‘Nadiṃ vināsetvā’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘heṭṭhā pāḷibaddhā’’ti, heṭṭhā nadiṃ āvaritvā pāḷi baddhāti attho. Chaḍḍitodakanti atirittodakaṃ. Nadiṃ otaritvā sandanaṭṭhānatoti iminā taḷākanadīnaṃ antarā pavattanaṭṭhāne na vaṭṭatīti dasseti. Uppatitvāti tīrādibhindanavasena vipulā hutvā. Vihārasīmanti baddhasīmaṃ.

    ཨགམནཔཐེཏི ཏདཧེཝ གནྟྭཱ ནིཝཏྟིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻེ། ཨརཉྙསཱིམཱསངྑྱམེཝ གཙྪཏཱིཏི ལོཀཝོཧཱརསིདྡྷཾ ཨགཱམཀཱརཉྙསཱིམཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི། ཏཏྠཱཏི པཀཏིཡཱ མཙྪབནྡྷཱནཾ གམནཔཐེསུ དཱིཔཀེསུ།

    Agamanapatheti tadaheva gantvā nivattituṃ asakkuṇeyye. Araññasīmāsaṅkhyameva gacchatīti lokavohārasiddhaṃ agāmakāraññasīmaṃ sandhāya vadati. Tatthāti pakatiyā macchabandhānaṃ gamanapathesu dīpakesu.

    ཏཾ ཋཱནནྟི ཏེསཾ ཨཱཝཱཊཱདཱིནཾ ཀཏཊྛཱནམེཝ, ན ཨཀཏནྟི ཨཏྠོ། ལོཎཱིཏི སམུདྡོདཀསྶ ཨུཔྤཏྟིཝེགནིནྣོ མཱཏིཀཱཀཱརེན པཝཏྟནཀོ།

    Taṃ ṭhānanti tesaṃ āvāṭādīnaṃ kataṭṭhānameva, na akatanti attho. Loṇīti samuddodakassa uppattiveganinno mātikākārena pavattanako.

    སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༤༧) པན – གཙྪནྟིཡཱ པན ནཱཝཱཡ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཨེཏྠ ཨུདཀུཀྑེཔམནཏིཀྐམིཏྭཱ པརིཝཏྟམཱནཱཡ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ། སཱིམཾ ཝཱ སོདྷེཏྭཱཏི ཨེཏྠ སཱིམཱསོདྷནཾ ནཱམ གཱམསཱིམཱདཱིསུ ཋིཏཱནཾ ཧཏྠཔཱསཱནཡནཱདི། ‘‘ནདིཾ ཝིནཱསེཏྭཱ ཏལཱ༹ཀཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘ཧེཊྛཱ པཱལི༹ བདྡྷཱ’’ཏི, ཧེཊྛཱ ནདིཾ ཨཱཝརིཏྭཱ པཱལི༹ བདྡྷཱཏི ཨཏྠོ། ཚཌྜིཏོདཀནྟི ཏལཱ༹ཀརཀྑཎཏྠཾ ཨེཀམནྟེན ཚཌྜིཏམུདཀཾ། དེཝེ ཨཝསྶནྟེཏི དུབྦུཊྛིཀཱལེ ཝསྶཱནེཔི དེཝེ ཨཝསྶནྟེ། ཨུཔྤཏིཏྭཱཏི ཨུཏྟརིཏྭཱ། གཱམནིགམསཱིམཾ ཨོཏྠརིཏྭཱ པཝཏྟཏཱིཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརེ ཝསྶཀཱལེ ཙཏྟཱརོ མཱསེ ཨབྦོཙྪིནྣཱ པཝཏྟཏི། ཝིཧཱརསཱིམནྟི བདྡྷསཱིམཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི།

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.147) pana – gacchantiyā pana nāvāya kātuṃ na vaṭṭatīti ettha udakukkhepamanatikkamitvā parivattamānāya kātuṃ vaṭṭatīti veditabbaṃ. Sīmaṃ vā sodhetvāti ettha sīmāsodhanaṃ nāma gāmasīmādīsu ṭhitānaṃ hatthapāsānayanādi. ‘‘Nadiṃ vināsetvā taḷākaṃ karontī’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘heṭṭhā pāḷi baddhā’’ti, heṭṭhā nadiṃ āvaritvā pāḷi baddhāti attho. Chaḍḍitodakanti taḷākarakkhaṇatthaṃ ekamantena chaḍḍitamudakaṃ. Deve avassanteti dubbuṭṭhikāle vassānepi deve avassante. Uppatitvāti uttaritvā. Gāmanigamasīmaṃ ottharitvā pavattatīti vuttappakāre vassakāle cattāro māse abbocchinnā pavattati. Vihārasīmanti baddhasīmaṃ sandhāya vadati.

    ཨགམནཔཐེཏི ཡཏྠ ཏདཧེཝ གནྟྭཱ པཙྩཱགནྟུཾ ན སཀྐོཏི, ཏཱདིསེ པདེསེ། ཨརཉྙསཱིམཱསངྑྱམེཝ གཙྪཏཱིཏི སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི། ཏེསནྟི མཙྪབནྡྷཱནཾ། གམནཔརིཡནྟསྶ ཨོརཏོཏི གམནཔརིཡནྟསྶ ཨོརིམབྷཱགེ དཱིཔཀཾ པབྦཏཉྩ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན སམུདྡཔྤདེསནྟི ཝུཏྟཾ།

    Agamanapatheti yattha tadaheva gantvā paccāgantuṃ na sakkoti, tādise padese. Araññasīmāsaṅkhyameva gacchatīti sattabbhantarasīmaṃ sandhāya vadati. Tesanti macchabandhānaṃ. Gamanapariyantassaoratoti gamanapariyantassa orimabhāge dīpakaṃ pabbatañca sandhāya vuttaṃ, na samuddappadesanti vuttaṃ.

    སམྦྷིནྡནྟཱིཏི ཡཏྠ ཙཏཱུཧི བྷིཀྑཱུཧི ནིསཱིདིཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏཏྠ ཏཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཀེསགྒམཏྟམྤི ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ ཀརོནྟཱ སམྦྷིནྡནྟི, ཙཏུནྣམྤི བྷིཀྑཱུནཾ པཧོནཀཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སཀལམྤི ཨནྟོཀརོནྟཱ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ། སཾསཊྛཝིཊཔཱཏི ཨཉྙམཉྙཾ སིབྦིཏྭཱ ཋིཏམཧཱསཱཁམཱུལཱ, ཨེཏེན ཨཉྙམཉྙསྶ ཨཏིཨཱསནྣཏཾ དཱིཔེཏི། སཱཁཱཡ སཱཁཾ ཕུསནྟཱཔི ཧི དཱུརཊྛཱཔི སིཡུཾ, ཏཏོ ཨེཀཾསཏོ སམྦྷེདལཀྑཎཾ ན དསྶིཏཾ སིཡཱཏི ཏཾ དསྶེཏུཾ ཝིཊཔགྒཧཎཾ ཀཏཾ། ཨེཝཉྷི བྷིཀྑཱུནཾ ནིསཱིདིཏུཾ ཨཔྤཧོནཀཊྛཱནཾ ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ ཨནྟོསཱིམཊྛཾ ཀརིཏྭཱ པུརཱཎཝིཧཱརཾ ཀརོནྟཱ སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟི ནཱམ, ན ཏཏོ པརནྟི དསྶིཏམེཝ ཧོཏི། བདྡྷཱ ཧོཏཱིཏི པོརཱཎཀཝིཧཱརསཱིམཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏཾ ཨམྦནྟི ཨཔརེན སམཡེན པུརཱཎཝིཧཱརཔརིཀྑེཔཱདཱིནཾ ཝིནཊྛཏྟཱ ཨཛཱནནྟཱནཾ ཏཾ པུརཱཎཝིཧཱརསཱིམཱཡ ནིམིཏྟབྷཱུཏཾ ཨམྦཾ། ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ ཨནྟོསཱིམཊྛཾ ཀརིཏྭཱ པུརཱཎཝིཧཱརསཱིམཊྛཾ ཛམྦུཾ ཀིཏྟེཏྭཱ ཨམྦཛམྦཱུནཾ ཨནྟརེ ཡཾ ཋཱནཾ, ཏཾ ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ པཝེསེཏྭཱ བདྡྷཱཏི ཨཏྠོ། ཨེཏྠ ཙ པུརཱཎསཱིམཱཡ ནིམིཏྟབྷཱུཏསྶ གཱམཊྛསྶ ཨམྦརུཀྑསྶ ཨནྟོསཱིམཊྛཱཡ ཛམྦུཡཱ སཧ སཾསཊྛཝིཊཔཏྟེཔི སཱིམཱཡ བནྡྷནཀཱལེ ཝིཔཏྟི ཝཱ པཙྪཱ གཱམསཱིམཱཡ སཧ སམྦྷེདོ ཝཱ ཀམྨཝིཔཏྟི ཝཱ ནཱཧོསཱིཏི མུཁཏོཝ ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ།

    Sambhindantīti yattha catūhi bhikkhūhi nisīdituṃ na sakkā, tattha tato paṭṭhāya yāva kesaggamattampi attano sīmāya karontā sambhindanti, catunnampi bhikkhūnaṃ pahonakato paṭṭhāya yāva sakalampi antokarontā ajjhottharantīti veditabbaṃ. Saṃsaṭṭhaviṭapāti aññamaññaṃ sibbitvā ṭhitamahāsākhamūlā, etena aññamaññassa atiāsannataṃ dīpeti. Sākhāya sākhaṃ phusantāpi hi dūraṭṭhāpi siyuṃ, tato ekaṃsato sambhedalakkhaṇaṃ na dassitaṃ siyāti taṃ dassetuṃ viṭapaggahaṇaṃ kataṃ. Evañhi bhikkhūnaṃ nisīdituṃ appahonakaṭṭhānaṃ attano sīmāya antosīmaṭṭhaṃ karitvā purāṇavihāraṃ karontā sīmāya sīmaṃ sambhindanti nāma, na tato paranti dassitameva hoti. Baddhā hotīti porāṇakavihārasīmaṃ sandhāya vuttaṃ. Taṃ ambanti aparena samayena purāṇavihāraparikkhepādīnaṃ vinaṭṭhattā ajānantānaṃ taṃ purāṇavihārasīmāya nimittabhūtaṃ ambaṃ. Attano sīmāya antosīmaṭṭhaṃ karitvā purāṇavihārasīmaṭṭhaṃ jambuṃ kittetvā ambajambūnaṃ antare yaṃ ṭhānaṃ, taṃ attano sīmāya pavesetvā baddhāti attho. Ettha ca purāṇasīmāya nimittabhūtassa gāmaṭṭhassa ambarukkhassa antosīmaṭṭhāya jambuyā saha saṃsaṭṭhaviṭapattepi sīmāya bandhanakāle vipatti vā pacchā gāmasīmāya saha sambhedo vā kammavipatti vā nāhosīti mukhatova vuttanti veditabbaṃ.

    པདེསནྟི སངྒྷསྶ ནིསཱིདནཔྤཧོནཀཾ པདེསཾ། སཱིམནྟརིཀཾ ཋཔེཏྭཱཏིཨཱདིནཱ སམྦྷེདཛ྄ཛྷོཏྠརཎཾ ཀཏྭཱ བདྡྷསཱིམཱཔི ཨཉྙམཉྙཾ ཕུསཱཔེཏྭཱ ཨབྱཝདྷཱནེན བདྡྷསཱིམཱཔི ཨསཱིམཱ ཨེཝཱཏི དསྶེཏི, ཏསྨཱ ཨེཀདྭངྒུལམཏྟཱཔི སཱིམནྟརིཀཱ ཝཊྚཏི ཨེཝ། སཱ པན དུབྦོདྷཱཏི ཨཊྛཀཐཱསུ ཙཏུརངྒུལཱདིཀཱ ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ། དྭིནྣཾ སཱིམཱནནྟི དྭིནྣཾ བདྡྷསཱིམཱནཾ། ནིམིཏྟཾ ཧོཏཱིཏི ནིམིཏྟསྶ སཱིམཏོ བཱཧིརཏྟཱ བནྡྷནཀཱལེ ཏཱཝ སམྦྷེདདོསོ ནཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ན ཀེཝལཉྩ ནིམིཏྟཀཏོ ཨེཝ སངྐརཾ ཀརོཏི, ཨཐ ཁོ སཱིམནྟརིཀཱཡ ཋིཏོ ཨཉྙོཔི རུཀྑོ ཀརོཏི ཨེཝ, ཏསྨཱ ཨཔྤམཏྟིཀཱཡ སཱིམནྟརིཀཱཡ ཝཌྜྷནཀརུཀྑཱདཡོ ན ཝཊྚནྟི ཨེཝ། ཨེཏྠ ཙ ཨུཔརི དིསྶམཱནཁནྡྷསཱཁཱདིཔཝེསེསུ ཨེཝ སངྐརདོསསྶ སབྦཏྠ དསྶིཏཏྟཱ ཨདིསྶམཱནཱནཾ མཱུལཱནཾ པཝེསེཔི བྷཱུམིགཏིཀཏྟཱ དོསོ ནཏྠཱིཏི སིཛ྄ཛྷཏི། སཙེ པན མཱུལཱནིཔི དིསྶམཱནཱནི ནེཝ པཝིསནྟི, སངྐརོཝ, པབྦཏཔཱསཱཎཱ པན དིསྶམཱནཱཔི བྷཱུམིགཏིཀཱཡེཝ། ཡདི པན བནྡྷནཀཱལེ ཨེཝ ཨེཀོ ཐཱུལརུཀྑོ ཨུབྷཡམྤི སཱིམཾ ཨཱཧཙྩ ཏིཊྛཏི, པཙྪཱ བདྡྷཱ ཨསཱིམཱ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ།

    Padesanti saṅghassa nisīdanappahonakaṃ padesaṃ. Sīmantarikaṃ ṭhapetvātiādinā sambhedajjhottharaṇaṃ katvā baddhasīmāpi aññamaññaṃ phusāpetvā abyavadhānena baddhasīmāpi asīmā evāti dasseti, tasmā ekadvaṅgulamattāpi sīmantarikā vaṭṭati eva. Sā pana dubbodhāti aṭṭhakathāsu caturaṅgulādikā vuttāti daṭṭhabbaṃ. Dvinnaṃ sīmānanti dvinnaṃ baddhasīmānaṃ. Nimittaṃ hotīti nimittassa sīmato bāhirattā bandhanakāle tāva sambhedadoso natthīti adhippāyo. Na kevalañca nimittakato eva saṅkaraṃ karoti, atha kho sīmantarikāya ṭhito aññopi rukkho karoti eva, tasmā appamattikāya sīmantarikāya vaḍḍhanakarukkhādayo na vaṭṭanti eva. Ettha ca upari dissamānakhandhasākhādipavesesu eva saṅkaradosassa sabbattha dassitattā adissamānānaṃ mūlānaṃ pavesepi bhūmigatikattā doso natthīti sijjhati. Sace pana mūlānipi dissamānāni neva pavisanti, saṅkarova, pabbatapāsāṇā pana dissamānāpi bhūmigatikāyeva. Yadi pana bandhanakāle eva eko thūlarukkho ubhayampi sīmaṃ āhacca tiṭṭhati, pacchā baddhā asīmā hotīti daṭṭhabbaṃ.

    སཱིམསངྐརནྟི སཱིམསམྦྷེདཾ། ཡཾ པནེཏྠ སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༤༨) ཝུཏྟཾ ‘‘སཱིམསངྐརཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཌྜྷིཏྭཱ སཱིམཔྤདེསཾ པཝིཊྛེ དྭིནྣཾ སཱིམཱནཾ གཏཊྛཱནསྶ དུབྦིཉྙེཡྻཏྟཱ ཝུཏྟ’’ནྟི, ཏཾ ན ཡུཏྟཾ གཱམསཱིམཱཡཔི སཧ སངྐརཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཏྟབྦཏོ། ཏཏྠཱཔི ཧི ནིམིཏྟེ ཝཌྜྷིཏེ གཱམསཱིམབདྡྷསཱིམཱནཾ གཏཊྛཱནཾ དུབྦིཉྙེཡྻམེཝ ཧོཏི། ཏཏྠ པན ཨཝཏྭཱ དྭིནྣཾ བདྡྷསཱིམཱནམེཝ སངྐརསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཡཐཱཝུཏྟསམྦནྡྷདོསོཝ སངྐརསདྡེན ཝུཏྟོཏི གཧེཏབྦཾ། པཱལི༹ཡཾ (མཧཱཝ॰ ༡༤༨) པན ནིདཱནཝསེན ‘‘ཡེསཾ, བྷིཀྑཝེ, སཱིམཱ པཙྪཱ སམྨཏཱ, ཏེསཾ ཏཾ ཀམྨཾ ཨདྷམྨིཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཙྪཱ སམྨཏཱཡ ཨསཱིམཏྟེ ཝུཏྟེཔི དྭཱིསུ གཱམསཱིམཱསུ ཋཏྭཱ དྭཱིཧི སངྒྷེཧི སམྦྷེདཾ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཎཾ ཝཱ ཀཏྭཱ སཱིམནྟརིཀཾ ཨཊྛཔེཏྭཱ ཝཱ རུཀྑཔཱརོཧཱདིསམྦནྡྷཾ ཨཝིཡོཛེཏྭཱ ཝཱ ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ ཀམྨཝཱཙཱནིཊྛཱཔནཝསེན ཨེཀཏོ སམྨཏཱནཾ དྭིནྣམྤི སཱིམཱནཾ ཨསཱིམཏཱ པཀཱསིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ།

    Sīmasaṅkaranti sīmasambhedaṃ. Yaṃ panettha sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.148) vuttaṃ ‘‘sīmasaṅkaraṃ karotīti vaḍḍhitvā sīmappadesaṃ paviṭṭhe dvinnaṃ sīmānaṃ gataṭṭhānassa dubbiññeyyattā vutta’’nti, taṃ na yuttaṃ gāmasīmāyapi saha saṅkaraṃ karotīti vattabbato. Tatthāpi hi nimitte vaḍḍhite gāmasīmabaddhasīmānaṃ gataṭṭhānaṃ dubbiññeyyameva hoti. Tattha pana avatvā dvinnaṃ baddhasīmānameva saṅkarassa vuttattā yathāvuttasambandhadosova saṅkarasaddena vuttoti gahetabbaṃ. Pāḷiyaṃ (mahāva. 148) pana nidānavasena ‘‘yesaṃ, bhikkhave, sīmā pacchā sammatā, tesaṃ taṃ kammaṃ adhammika’’ntiādinā pacchā sammatāya asīmatte vuttepi dvīsu gāmasīmāsu ṭhatvā dvīhi saṅghehi sambhedaṃ vā ajjhottharaṇaṃ vā katvā sīmantarikaṃ aṭṭhapetvā vā rukkhapārohādisambandhaṃ aviyojetvā vā ekasmiṃ khaṇe kammavācāniṭṭhāpanavasena ekato sammatānaṃ dvinnampi sīmānaṃ asīmatā pakāsitāti veditabbaṃ.

    སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༣.༡༤༨) ‘‘སཾསཊྛཝིཊཔཱཏི ཨིམིནཱ ཨཉྙམཉྙསྶ ཨཱསནྣཏཾ དཱིཔེཏི། བདྡྷཱ ཧོཏཱིཏི པཙྪིམདིསཱབྷཱགེ སཱིམཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏསྶཱ པདེསནྟི ཡཏྠ ཋཏྭཱ བྷིཀྑཱུཧི ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ སཀྐཱ ཧོཏི, ཏཱདིསཾ པདེསཾ། ཡཏྠ པན ཋིཏེཧི ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ ཧོཏི, ཏཱདིསཾ པདེསཾ ཨནྟོ ཀརིཏྭཱ བནྡྷནྟཱ སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟི ནཱམ། དྭིནྣཾ སཱིམཱནཾ ནིམིཏྟཾ ཧོཏཱིཏི ནིམིཏྟསྶ སཱིམཏོ བཱཧིརཏྟཱ སཱིམསམྦྷེདོ ན ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ། སཱིམསངྐརཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཌྜྷིཏྭཱ སཱིམཔྤདེསཾ པཝིཊྛེ དྭིནྣཾ སཱིམཱནཾ གཏཊྛཱནསྶ དུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ན ཙ པན ཏཏྠ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི དསྶནཏྠཾ། ན ཧི སཱིམཱ ཏཏྟཀེན ཨསཱིམཱ ཧོཏི, དྭེ པན སཱིམཱ པཙྪཱ ཝཌྜྷིཏེན རུཀྑེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཱ ཨེཀཱབདྡྷཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཨེཀཏྠ ཋཏྭཱ ཀམྨཾ ཀརོནྟེཧི ཨིཏརཾ སོདྷེཏྭཱ ཀཱཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ།

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.148) ‘‘saṃsaṭṭhaviṭapāti iminā aññamaññassa āsannataṃ dīpeti. Baddhā hotīti pacchimadisābhāge sīmaṃ sandhāya vuttaṃ. Tassā padesanti yattha ṭhatvā bhikkhūhi kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, tādisaṃ padesaṃ. Yattha pana ṭhitehi kammaṃ kātuṃ na sakkā hoti, tādisaṃ padesaṃ anto karitvā bandhantā sīmāya sīmaṃ sambhindanti nāma. Dvinnaṃ sīmānaṃ nimittaṃ hotīti nimittassa sīmato bāhirattā sīmasambhedo na hotīti vuttaṃ. Sīmasaṅkaraṃ karotīti vaḍḍhitvā sīmappadesaṃ paviṭṭhe dvinnaṃ sīmānaṃ gataṭṭhānassa duviññeyyattā vuttaṃ, na ca pana tattha kammaṃ kātuṃ na vaṭṭatīti dassanatthaṃ. Na hi sīmā tattakena asīmā hoti, dve pana sīmā pacchā vaḍḍhitena rukkhena ajjhotthaṭā ekābaddhā honti, tasmā ekattha ṭhatvā kammaṃ karontehi itaraṃ sodhetvā kātabba’’nti vuttaṃ.

    ཨིཏི ཝིནཡསངྒཧསཾཝཎྞནཱབྷཱུཏེ ཝིནཡཱལངྐཱརེ

    Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre

    སཱིམཱཝིནིཙྪཡཀཐཱལངྐཱརོ ནཱམ

    Sīmāvinicchayakathālaṅkāro nāma

    ཙཏུཝཱིསཏིམོ པརིཙྪེདོ།

    Catuvīsatimo paricchedo.

    སཱིམཱབནྡྷནཝིནིཙྪཡཀཐཱ

    Sīmābandhanavinicchayakathā

    ཨེཝཾ སཱིམཱཝིནིཙྪཡཾ ཀཐེཏྭཱ པཱལི༹ཡཾ སཱིམཀཐཱཡ ཨུཔོསཐཀྑནྡྷཀཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ ཨུཔོསཐཀྑནྡྷཀཱནནྟརཉྩ པཝཱརཎཀྑནྡྷཀསྶ ཨཱགཏཏྟཱ ཏདནུཀྐམེན སཱིམཱཝིནིཙྪཡཏོ ཨུཔོསཐཔཝཱརཎཝིནིཙྪཡཾ ཀཐེཏུམཱརདྡྷེཔི སཱསནཝུདྡྷིཀརཎཏྠཾ ཨུཔསམྤདཱདིཝིནཡཀམྨཀརཎཊྛཱནབྷཱུཏཾ སཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམཱནཾ ལཛྫིཔེསལབཧུསྶུཏསིཀྑཱཀཱམབྷིཀྑཱུནཾ པཉྙཱསཏིཝཱིརིཡཛནནཏྠཾ སཱིམཱབནྡྷནཀཐཱ ཨམྷེཧི ཨཱརབྷཱིཡཏེ ། ཏཏྠ ཨཔལོཀནཱདིཙཏུབྦིདྷཀམྨཀརཎཊྛཱནབྷཱུཏཱ སཱིམཱ ནཱམ བདྡྷཨབདྡྷཝསེན དུཝིདྷཱ ཧོཏི། ཏཏྠཱཔི བདྡྷསཱིམཱ ཁཎྜསཱིམཱ, སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ, ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱཏི ཏིབྦིདྷཱ ཧོཏི, ཏཐཱ ཨབདྡྷསཱིམཱཔི གཱམསཱིམཱ, ཨུདཀུཀྑེཔསཱིམཱ, སཏྟབྦྷནྟརསཱིམཱཏི། ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨཱཙརིཡབུདྡྷདཏྟཏྠེརེན ཝིནཡཝིནིཙྪཡེ –

    Evaṃ sīmāvinicchayaṃ kathetvā pāḷiyaṃ sīmakathāya uposathakkhandhakapariyāpannattā uposathakkhandhakānantarañca pavāraṇakkhandhakassa āgatattā tadanukkamena sīmāvinicchayato uposathapavāraṇavinicchayaṃ kathetumāraddhepi sāsanavuddhikaraṇatthaṃ upasampadādivinayakammakaraṇaṭṭhānabhūtaṃ sīmaṃ bandhitukāmānaṃ lajjipesalabahussutasikkhākāmabhikkhūnaṃ paññāsativīriyajananatthaṃ sīmābandhanakathā amhehi ārabhīyate . Tattha apalokanādicatubbidhakammakaraṇaṭṭhānabhūtā sīmā nāma baddhaabaddhavasena duvidhā hoti. Tatthāpi baddhasīmā khaṇḍasīmā, samānasaṃvāsakasīmā, avippavāsasīmāti tibbidhā hoti, tathā abaddhasīmāpi gāmasīmā, udakukkhepasīmā, sattabbhantarasīmāti. Vuttañhetaṃ ācariyabuddhadattattherena vinayavinicchaye –

    ‘‘ཁཎྜསམཱནསཾཝཱསཱ-ཝིཔྤཝཱསཱཏི བྷེདཏོ།

    ‘‘Khaṇḍasamānasaṃvāsā-vippavāsāti bhedato;

    ཨིཏི བདྡྷཱ ཏིདྷཱ ཝུཏྟཱ, ཨབདྡྷཱཔི ཏིདྷཱ མཏཱ༎

    Iti baddhā tidhā vuttā, abaddhāpi tidhā matā.

    ‘‘གཱམཏོ ཨུདཀུཀྑེཔཱ, སཏྟབྦྷནྟརཏོཔི ཙ།

    ‘‘Gāmato udakukkhepā, sattabbhantaratopi ca;

    ཏཏྠ གཱམཔརིཙྪེདོ, གཱམསཱིམཱཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི༎

    Tattha gāmaparicchedo, gāmasīmāti vuccatī’’ti.

    ཏཏྠ བདྡྷསཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམེན ཨཏིཁུདྡིཀཱ, ཨཏིམཧཏཱི, ཁཎྜནིམིཏྟཱ, ཚཱཡཱནིམིཏྟཱ, ཨནིམིཏྟཱ, བཧིསཱིམེ ཋིཏསམྨཏཱ, ནདིཡཱ སམྨཏཱ, སམུདྡེ སམྨཏཱ, ཛཱཏསྶརེ སམྨཏཱ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟེན སམྨཏཱ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟེན སམྨཏཱཏི ཝུཏྟཱ ཨིམཱ ཨེཀཱདས ཝིཔཏྟིསཱིམཱཡོ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ནིམིཏྟསམྤཏྟི, པརིསསམྤཏྟི, ཀམྨཝཱཙཱསམྤཏྟཱིཏི ཝུཏྟཱཡ ཏིཝིདྷསམྤཏྟིཡཱ ཡུཏྟཾ ཀཏྭཱ པཋམཾ ཀིཏྟིཏནིམིཏྟེན སབྦཔཙྪིམཀིཏྟིཏནིམིཏྟཾ སམྦནྡྷཾ ཀཏྭཱ བནྡྷིཏབྦཱ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེན ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘ཏཏྠ ཨེཀཱདས ཝིཔཏྟིསཱིམཱཡོ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཏིཝིདྷསམྤཏྟིཡུཏྟཱ ནིམིཏྟེན ནིམིཏྟཾ སམྦནྡྷིཏྭཱ སམྨཏཱ སཱིམཱ བདྡྷསཱིམཱ ནཱམཱ’’ཏི། ཨེཏེན ཨེཏེསུ ཨེཀཱདསསུ ཝིཔཏྟཱིསུ ཨེཀཱཡཔི ཡུཏྟཱཡ, ཏིཝིདྷསམྤཏྟཱིསུ ཨེཀཱཡཔི ཨཡུཏྟཱཡ, ནིམིཏྟེན ནིམིཏྟཾ ཨསམྦནྡྷཾ ཀཏྭཱ སམྨཏཱཡ ཙ སཏི སཱིམཱ ན ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི།

    Tattha baddhasīmaṃ bandhitukāmena atikhuddikā, atimahatī, khaṇḍanimittā, chāyānimittā, animittā, bahisīme ṭhitasammatā, nadiyā sammatā, samudde sammatā, jātassare sammatā, sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatāti vuttā imā ekādasa vipattisīmāyo atikkamitvā nimittasampatti, parisasampatti, kammavācāsampattīti vuttāya tividhasampattiyā yuttaṃ katvā paṭhamaṃ kittitanimittena sabbapacchimakittitanimittaṃ sambandhaṃ katvā bandhitabbā. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathācariyena kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘tattha ekādasa vipattisīmāyo atikkamitvā tividhasampattiyuttā nimittena nimittaṃ sambandhitvā sammatā sīmā baddhasīmā nāmā’’ti. Etena etesu ekādasasu vipattīsu ekāyapi yuttāya, tividhasampattīsu ekāyapi ayuttāya, nimittena nimittaṃ asambandhaṃ katvā sammatāya ca sati sīmā na hotīti dasseti.

    ཨེཝཾ སཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམེན བྷིཀྑུནཱ སབྦལཀྑཎཔརིཔཱུརཏྠཾ མཧནྟོ ཨུསྶཱཧོ ཀརཎཱིཡོ ཧོཏི, ཏསྨཱ སཱིམཱབནྡྷནཀཱལེ ཏཱིསུ སམྤཏྟཱིསུ པརིསསམྤཏྟིསིདྡྷིཡཱ པཋམཾ ཏཱཝ གཱམསཱིམཱ ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦཱ། ཨེཏྠཱཧ ‘‘ནནུ བདྡྷསཱིམཱ ཝཱ བནྡྷིཏབྦཱ, ཨཐ ཀསྨཱ གཱམསཱིམཱ ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦཱ’’ཏི? གཱམསཱིམཱཡཾ ཋཏྭཱ བདྡྷསཱིམཱཡ བནྡྷིཏབྦཏོ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཨསམྨཏཱཡ, བྷིཀྑཝེ, སཱིམཱཡ ཨཊྛཔིཏཱཡ ཡཾ གཱམཾ ཝཱ ནིགམཾ ཝཱ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརཏི, ཡཱ ཏསྶ ཝཱ གཱམསྶ གཱམསཱིམཱ, ནིགམསྶ ཝཱ ནིགམསཱིམཱ, ཨཡཾ ཏཏྠ སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱ’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༡༤༧)། ཨིདྷ པཱལི༹ཡཾ སརཱུཔེན ཨནཱགཏམྤི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༧) ‘‘གཱམགྒཧཎེན ཙེཏྠ ནགརམྤི གཧིཏམེཝ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ནགརསཱིམཱཔི གཧིཏཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཡསྨིཾ ཨབདྡྷསཱིམཝིཧཱརེ བྷིཀྑཱུ ཡཾ གཱམཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརནྟི, ཏསྶ གཱམསྶ པརིཙྪེདོ གཱམསཱིམཱ ནཱམ། ཡཾ ནིགམཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརནྟི, ཏསྶ ནིགམསྶ པརིཙྪེདོ ནིགམསཱིམཱ ནཱམ། ཡཾ ནགརཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརནྟི, ཏསྶ ནགརསྶ པརིཙྪེདོ ནགརསཱིམཱ ནཱམ། ཏཱ སབྦཱཔི གཱམསཱིམཱཏི ཝུཙྩནྟི། ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐབདྡྷསཱིམཱ ཝིཡ ཨེཀཏོ ཨུཔོསཐཱདིསངྒྷཀམྨཀརཎཱརཧཱ ཧོནྟི, ཨཱིདིསེཡེཝ ཙ པདེསེ སཱིམཾ བནྡྷིཏུམརཧཏི, ན ཨུཔོསཐཱདིསངྒྷཀམྨཱནརཧེ པདེསེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི།

    Evaṃ sīmaṃ bandhitukāmena bhikkhunā sabbalakkhaṇaparipūratthaṃ mahanto ussāho karaṇīyo hoti, tasmā sīmābandhanakāle tīsu sampattīsu parisasampattisiddhiyā paṭhamaṃ tāva gāmasīmā upaparikkhitabbā. Etthāha ‘‘nanu baddhasīmā vā bandhitabbā, atha kasmā gāmasīmā upaparikkhitabbā’’ti? Gāmasīmāyaṃ ṭhatvā baddhasīmāya bandhitabbato. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘asammatāya, bhikkhave, sīmāya aṭṭhapitāya yaṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati, yā tassa vā gāmassa gāmasīmā, nigamassa vā nigamasīmā, ayaṃ tattha samānasaṃvāsā ekūposathā’’ti (mahāva. 147). Idha pāḷiyaṃ sarūpena anāgatampi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 147) ‘‘gāmaggahaṇena cettha nagarampi gahitameva hotī’’ti vuttattā nagarasīmāpi gahitā hoti, tasmā yasmiṃ abaddhasīmavihāre bhikkhū yaṃ gāmaṃ upanissāya viharanti, tassa gāmassa paricchedo gāmasīmā nāma. Yaṃ nigamaṃ upanissāya viharanti, tassa nigamassa paricchedo nigamasīmā nāma. Yaṃ nagaraṃ upanissāya viharanti, tassa nagarassa paricchedo nagarasīmā nāma. Tā sabbāpi gāmasīmāti vuccanti. Tesaṃ bhikkhūnaṃ samānasaṃvāsā ekūposathabaddhasīmā viya ekato uposathādisaṅghakammakaraṇārahā honti, īdiseyeva ca padese sīmaṃ bandhitumarahati, na uposathādisaṅghakammānarahe padeseti vuttaṃ hoti.

    ཏཏྠ ‘‘ཡཏྟཀེ པདེསེ ཏསྶ ཏསྶ གཱམསྶ གཱམབྷོཛཀཱ བལིཾ ལབྷནྟི, སོ པདེསོ ཨཔྤོ ཝཱ ཧོཏུ མཧནྟོ ཝཱ, གཱམསཱིམཱཏྭེཝ སངྑྱཾ གཙྪཏཱི’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝཙནཏོ གཱམཱདིབྷོཛཀཱནཾ བལིལབྷནཊྛཱནཾ གཱམསཱིམཱ ཧོཏི, ཨིདཉྩ ཡེབྷུཡྻཝསེན ཝུཏྟཾ། བལིཾ ཨལབྷནྟོཔི རཱཛཔཎྞེ ཨཱརོཔིཏཔདེསེ ཏསྶ གཱམསྶ གཱམསཱིམཱཡེཝ། ཝུཏྟཉྷི ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༧) ‘‘བལིཾ ལབྷནྟཱིཏི ཨིདཾ ཡེབྷུཡྻཝསེན ཝུཏྟཾ། ‘ཨཡཾ གཱམོ ཨེཏྟཀོ ཀརཱིསབྷཱགོ’ཏིཨཱདིནཱ པན རཱཛཔཎྞེསུ ཨཱརོཔིཏེསུ བྷཱུམིབྷཱགེསུ ཡསྨིཾ ཡསྨིཾ ཏལཱ༹ཀམཱཏིཀཱསུསཱནཔབྦཏཱདིཀེ པདེསེ བལིཾ ན གཎྷནྟི, སོཔི གཱམསཱིམཱ ཨེཝ། རཱཛཱདཱིཧི པརིཙྪིནྣབྷཱུམིབྷཱགོ ཧི སབྦོཝ ཋཔེཏྭཱ ནདཱིལོཎིཛཱཏསྶརེ གཱམསཱིམཱཏི ཝེདིཏབྦོ’’ཏི། ཨཡཾ པཀཏིགཱམསཱིམཱ ནཱམ། ‘‘ཡམྤི ཨེཀསྨིཾཡེཝ གཱམཀྑེཏྟེ ཨེཀཾ པདེསཾ, ‘ཨཡཾ ཝིསུཾགཱམོ ཧོཏཱུ’ཏི པརིཙྪིནྡིཏྭཱ རཱཛཱ ཀསྶཙི དེཏི, སོཔི ཝིསུཾགཱམསཱིམཱ ཧོཏིཡེཝཱ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༧) ཝཙནཏོ རཱཛཱ ‘‘པཀཏིགཱམཀྑེཏྟེཡེཝ པཀཏིགཱམཏོ ཝིསུཾ པཀཏིགཱམེན ཨསམྨིསྶོ གཱམོ ཧོཏཱུ’’ཏི ཡཾ པདེསཾ དེཏི, སོ པདེསོ ཝིསུཾགཱམསཱིམཱ ནཱམ། ཨིཏི པཀཏིགཱམསཱིམཱ ཙ རཱཛཱུནཾ ཨིཙྪཱཝསེན པཝཏྟཱ ཝིསུཾགཱམསཱིམཱ ཙ བདྡྷསཱིམཱ ཝིཡ སབྦཀམྨཱརཧཱ, ཏསྨཱ ཨབྷིནཝབདྡྷསཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམེཧི པཀཏིགཱམསཱིམཾ ཝཱ ཝིསུཾགཱམསཱིམཾ ཝཱ སོདྷེཏྭཱ ཀཏྟབྦཾ ཧོཏི། ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཏསྨཱ སཱ ཙ ཨིཏརཱ ཙ པཀཏིགཱམནགརནིགམསཱིམཱ བདྡྷསཱིམཱསདིསཱཡེཝ ཧོནྟཱི’’ཏི། ཝིམཏིཝིནོདནིཡཉྩ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༧) ‘‘ཏཏྠ ཧི སཱ ཙ རཱཛིཙྪཱཝསེན པརིཝཏྟིཏྭཱ སམུཔྤནྣཱ ཨབྷིནཝཱ ཙ ཨིཏརཱ ཙ ཨཔརིཝཏྟཱ པཀཏིགཱམསཱིམཱ, ཡཐཱ བདྡྷསཱིམཱཡཾ སབྦཾ སངྒྷཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏི, ཨེཝམེཏཱཔི སབྦཀམྨཱརཧཏཱསདིསེན བདྡྷསཱིམཱསདིསཱ, སཱ སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ།

    Tattha ‘‘yattake padese tassa tassa gāmassa gāmabhojakā baliṃ labhanti, so padeso appo vā hotu mahanto vā, gāmasīmātveva saṅkhyaṃ gacchatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vacanato gāmādibhojakānaṃ balilabhanaṭṭhānaṃ gāmasīmā hoti, idañca yebhuyyavasena vuttaṃ. Baliṃ alabhantopi rājapaṇṇe āropitapadese tassa gāmassa gāmasīmāyeva. Vuttañhi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.147) ‘‘baliṃ labhantīti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. ‘Ayaṃ gāmo ettako karīsabhāgo’tiādinā pana rājapaṇṇesu āropitesu bhūmibhāgesu yasmiṃ yasmiṃ taḷākamātikāsusānapabbatādike padese baliṃ na gaṇhanti, sopi gāmasīmā eva. Rājādīhi paricchinnabhūmibhāgo hi sabbova ṭhapetvā nadīloṇijātassare gāmasīmāti veditabbo’’ti. Ayaṃ pakatigāmasīmā nāma. ‘‘Yampi ekasmiṃyeva gāmakkhette ekaṃ padesaṃ, ‘ayaṃ visuṃgāmo hotū’ti paricchinditvā rājā kassaci deti, sopi visuṃgāmasīmā hotiyevā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 147) vacanato rājā ‘‘pakatigāmakkhetteyeva pakatigāmato visuṃ pakatigāmena asammisso gāmo hotū’’ti yaṃ padesaṃ deti, so padeso visuṃgāmasīmā nāma. Iti pakatigāmasīmā ca rājūnaṃ icchāvasena pavattā visuṃgāmasīmā ca baddhasīmā viya sabbakammārahā, tasmā abhinavabaddhasīmaṃ bandhitukāmehi pakatigāmasīmaṃ vā visuṃgāmasīmaṃ vā sodhetvā kattabbaṃ hoti. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tasmā sā ca itarā ca pakatigāmanagaranigamasīmā baddhasīmāsadisāyeva hontī’’ti. Vimativinodaniyañca (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.147) ‘‘tattha hi sā ca rājicchāvasena parivattitvā samuppannā abhinavā ca itarā ca aparivattā pakatigāmasīmā, yathā baddhasīmāyaṃ sabbaṃ saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭati, evametāpi sabbakammārahatāsadisena baddhasīmāsadisā, sā samānasaṃvāsā ekūposathāti adhippāyo’’ti vuttaṃ.

    ཀེཙི པན ཨཱཙརིཡཱ ‘‘མཡཾ སཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམཱ, ཏསྨཱ ཨེཏྟཀོ བྷཱུམིཔརིཙྪེདོ ཝིསུཾ ཁེཏྟཾ ཧོཏཱུ’’ཏི རཱཛཱནཾ ཨཱཔུཙྪིཏྭཱ ཏེན ཨོཀཱསེ ཀཏེ ‘‘ཨིདཾ ཋཱནཾ ཝིསུཾགཱམཀྑེཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི མནསི ཀཏྭཱ ཏཏྲཊྛེཡེཝ བྷིཀྑཱུ ཙ ཧཏྠཔཱསཱནཡནཱདིནཱ སོདྷེཏྭཱ སཱིམཱསམཱུཧནསཱིམཱབནྡྷནཱདཱིནི ཀརོནྟི, ཏཾ ཀརཎཾ ‘‘ཨཡཾ ཝིསུཾགཱམོ ཧོཏཱུཏི པརིཙྪིནྡིཏྭཱ རཱཛཱ ཀསྶཙི དེཏཱི’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཝཙནེན, ‘‘སཱ ཙ རཱཛིཙྪཱཝསེན པརིཝཏྟིཏྭཱ སམུཔྤནྣཱ ཨབྷིནཝཱ ཙཱ’’ཏི ཨཱགཏེན ཝིམཏིཝིནོདནཱིཊཱིཀཱཝཙནེན ཙ སམེནྟཾ ཝིཡ ན དིསྶཏི། ཀཐཾ? ཨཊྛཀཐཱཝཙནེ ཏཱཝ ‘‘ཨཡཾ ཝིསུཾགཱམོ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨིམིནཱ ན ཀེཝལཾ པུརིམགཱམོཡེཝ གཱམོ ཧོཏུ, ཨཐ ཁོ ཨིདཱནི པརིཙྪིནྣཔདེསོཔི ཝིསུཾཡེཝ གཱམོ ཧོཏཱུཏི ཨེཀཾཡེཝ གཱམཀྑེཏྟཾ དྭེ གཱམེ ཀརོཏཱིཏི དསྶེཏི། ‘‘རཱཛཱ ཀསྶཙི དེཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ གཱམབྷོཛཀསྶ དིནྣབྷཱཝཾ པཀཱསེཏི, ཨིདྷ པན ནེཝ དྭེ གཱམེ ཀརོཏི, ན ཙ གཱམབྷོཛཀསྶ དེཏི, ཀེཝལཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨནུམཏིཡཱ ཡཱཝཀཱལིཀཝསེནེཝ ཨོཀཱསཾ ཀརོཏི, ཨེཝཾ ཨཊྛཀཐཱཝཙནེནཔི སམེནྟཾ ཝིཡ ན དིསྶཏི། ཝིམཏིཝིནོདནཱིཊཱིཀཱཝཙནེནཔི ‘‘རཱཛིཙྪཱཝསེན པརིཝཏྟིཏྭཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨགཱམབྷཱུཏཾ ཁེཏྟཾ རཱཛིཙྪཱཝསེན པརིཝཏྟིཏྭཱ གཱམོ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི། ‘‘ཨབྷིནཝཱ ཙཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པུརཱཎགཱམསཱིམཱ ཙ ཨབྷིནཝགཱམསཱིམཱ ཙཱཏི པུརིམགཱམེན ཨམིསྶཾ ཝིསུཾགཱམལཀྑཎཾ དསྶེཏི། ཨིདྷ པན རཱཛིཙྪཱཝསེན པརིཝཏྟིཏྭཱ ཁེཏྟསྶ ཝིསུཾགཱམབྷཱུཏབྷཱཝོ ཙ ཨབྷིནཝབྷཱཝེན ཝིསུཾགཱམལཀྑཎཉྩ ན དིསྶཏི, ཨེཝཾ ཊཱིཀཱཝཙནེནཔི སམེནྟཾ ཝིཡ ན དིསྶཏི།

    Keci pana ācariyā ‘‘mayaṃ sīmaṃ bandhitukāmā, tasmā ettako bhūmiparicchedo visuṃ khettaṃ hotū’’ti rājānaṃ āpucchitvā tena okāse kate ‘‘idaṃ ṭhānaṃ visuṃgāmakkhettaṃ hotī’’ti manasi katvā tatraṭṭheyeva bhikkhū ca hatthapāsānayanādinā sodhetvā sīmāsamūhanasīmābandhanādīni karonti, taṃ karaṇaṃ ‘‘ayaṃ visuṃgāmo hotūti paricchinditvā rājā kassaci detī’’ti aṭṭhakathāvacanena, ‘‘sā ca rājicchāvasena parivattitvā samuppannā abhinavā cā’’ti āgatena vimativinodanīṭīkāvacanena ca samentaṃ viya na dissati. Kathaṃ? Aṭṭhakathāvacane tāva ‘‘ayaṃ visuṃgāmo hotū’’ti iminā na kevalaṃ purimagāmoyeva gāmo hotu, atha kho idāni paricchinnapadesopi visuṃyeva gāmo hotūti ekaṃyeva gāmakkhettaṃ dve gāme karotīti dasseti. ‘‘Rājā kassaci detī’’ti iminā gāmabhojakassa dinnabhāvaṃ pakāseti, idha pana neva dve gāme karoti, na ca gāmabhojakassa deti, kevalaṃ bhikkhūnaṃ anumatiyā yāvakālikavaseneva okāsaṃ karoti, evaṃ aṭṭhakathāvacanenapi samentaṃ viya na dissati. Vimativinodanīṭīkāvacanenapi ‘‘rājicchāvasena parivattitvā’’ti iminā agāmabhūtaṃ khettaṃ rājicchāvasena parivattitvā gāmo hotīti dasseti. ‘‘Abhinavā cā’’ti iminā purāṇagāmasīmā ca abhinavagāmasīmā cāti purimagāmena amissaṃ visuṃgāmalakkhaṇaṃ dasseti. Idha pana rājicchāvasena parivattitvā khettassa visuṃgāmabhūtabhāvo ca abhinavabhāvena visuṃgāmalakkhaṇañca na dissati, evaṃ ṭīkāvacanenapi samentaṃ viya na dissati.

    ཝིནཡཝིནིཙྪཡཊཱིཀཱཡཉྩ ‘‘གཱམཔརིཙྪེདོཏི སབྦདིསཱསུ སམྨཱ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ‘ཨིམསྶ པདེསསྶ ཨེཏྟཀོ ཀརོ’ཏི ཨེཝཾ ཀརེན ནིཡམིཏོ གཱམཔྤདེསོ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཱཡཝསེནེཝ པརིཙྪིནྡནཾ ཝུཏྟཾ, ན ཨནུམཏིཀརཎམཏྟེན, ཏསྨཱ ཝིསུཾགཱམལཀྑཎཾ ཨཔྤཏྟཏཱཡ པཀཏིགཱམེན སངྐརོ ཧོཏི, ན ཏཏྠ ཨུཔོསཐཱདིསངྒྷཀམྨཾ ཀཱཏུམརཧཏི, ཨུཔོསཐཱདིསངྒྷཀམྨཀརཎཱརཧཔདེསེཡེཝ སཱིམཱསམཱུཧནནསཱིམཱབནྡྷནཀམྨམྤི ཀརཎཱརཧཾ ཧོཏི ཉཏྟིདུཏིཡཀམྨཏྟཱ ཏེསཾ ཀམྨཱནཾ, ཏསྨཱ ཏེསཾ ཨཱཙརིཡཱནཾ ཏཾ ཀརཎཾ ཨཉྙེ ཨཱཙརིཡཱ ན ཨིཙྪནྟི། ཨཉྙེ པན ཨཱཙརིཡཱ ‘‘ཏཾ པརིཙྪིནྣཔྤདེསཾ ‘ཝིསུཾགཱམོ ཧོཏཱུ’ཏི རཱཛཱ ཀསྶཙི དེཏི, གཱམབྷོཛཀོ ཙ ཏཏོ བལིཾ པཊིགྒཎྷཱཏི, ཏདཱ ཝིསུཾགཱམོ ཧོཏི, ན ཏཏོ པུབྦེ’’ཏི ཝདནྟི། ཏེསཾ ཏཾ ཝཙནཾ ‘‘ཨེཝཾ ཀརེན ནིཡམིཏོ པདེསོ’’ཏི ཝིནིཙྪཡཊཱིཀཱཝཙནཉྩ ‘‘གཱམཱདཱིནཾ ཀརགྒཱཧཔརིཙྪིནྣོ སམནྟཏོ པདེསོ གཱམསཱིམཱ’’ཏི སཱིམཱལངྐཱརགཎྛིཝཙནཉྩ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ སིཡཱ, ཏེསུ པན ‘‘ཨིམསྶ པདེསསྶ ཨེཏྟཀོ ཀརོ’’ཏི ཨེཝཾ ཀརཔརིཙྪིནྡནཾ ཝུཏྟཾ, ན གཱམབྷོཛཀསྶ བལིགྒཧཎཾ། ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ ‘‘རཱཛཱ ཀསྶཙི དེཏཱི’’ཏི དཱནམེཝ ཝདཏི, ན ‘‘གཱམབྷོཛཀོ ཙ བལིཾ གཎྷཱཏཱི’’ཏི པཊིགྒཧཎཾ, ཏསྨཱ ཏམྤི ཝཙནཾ ཨཉྙེ པཎྜིཏཱ ན སམྤཊིཙྪནྟི, ཏསྨཱ པཐཝིསྶརོ རཱཛཱ ‘‘ཨིམསྨིཾ གཱམཀྑེཏྟེ ཨེཏྟཀཀརཱིསམཏྟོ པདེསོ པུརིམགཱམཏོ ཝིསུཾགཱམོ ཧོཏཱུ’’ཏི པརིཙྪིནྡིཏྭཱ དེཏི, ཨེཏྟཱཝཏཱ སོ པདེསོ བལིཾ པཊིགྒཧིཏོ ཝཱ ཧོཏུ ཨཔྤཊིགྒཧིཏོ ཝཱ, ཝིསུཾགཱམོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦོ།

    Vinayavinicchayaṭīkāyañca ‘‘gāmaparicchedoti sabbadisāsu sammā paricchinditvā ‘imassa padesassa ettako karo’ti evaṃ karena niyamito gāmappadeso’’ti evaṃ āyavaseneva paricchindanaṃ vuttaṃ, na anumatikaraṇamattena, tasmā visuṃgāmalakkhaṇaṃ appattatāya pakatigāmena saṅkaro hoti, na tattha uposathādisaṅghakammaṃ kātumarahati, uposathādisaṅghakammakaraṇārahapadeseyeva sīmāsamūhananasīmābandhanakammampi karaṇārahaṃ hoti ñattidutiyakammattā tesaṃ kammānaṃ, tasmā tesaṃ ācariyānaṃ taṃ karaṇaṃ aññe ācariyā na icchanti. Aññe pana ācariyā ‘‘taṃ paricchinnappadesaṃ ‘visuṃgāmo hotū’ti rājā kassaci deti, gāmabhojako ca tato baliṃ paṭiggaṇhāti, tadā visuṃgāmo hoti, na tato pubbe’’ti vadanti. Tesaṃ taṃ vacanaṃ ‘‘evaṃ karena niyamito padeso’’ti vinicchayaṭīkāvacanañca ‘‘gāmādīnaṃ karaggāhaparicchinno samantato padeso gāmasīmā’’ti sīmālaṅkāragaṇṭhivacanañca sandhāya vuttaṃ siyā, tesu pana ‘‘imassa padesassa ettako karo’’ti evaṃ karaparicchindanaṃ vuttaṃ, na gāmabhojakassa baliggahaṇaṃ. Aṭṭhakathāyañca ‘‘rājā kassaci detī’’ti dānameva vadati, na ‘‘gāmabhojako ca baliṃ gaṇhātī’’ti paṭiggahaṇaṃ, tasmā tampi vacanaṃ aññe paṇḍitā na sampaṭicchanti, tasmā pathavissaro rājā ‘‘imasmiṃ gāmakkhette ettakakarīsamatto padeso purimagāmato visuṃgāmo hotū’’ti paricchinditvā deti, ettāvatā so padeso baliṃ paṭiggahito vā hotu appaṭiggahito vā, visuṃgāmo nāma hotīti daṭṭhabbo.

    ཨེཝཾ པཀཏིགཱམལཀྑཎཉྩ ཝིསུཾགཱམལཀྑཎཉྩ ཏཐཏོ ཉཏྭཱ བདྡྷསཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམོ ཡདི པཀཏིགཱམསཱིམཱ ནཱཏིཝིཏྠཱརཱ ཧོཏི སུཁརཀྑིཏཱ, ཏམེཝ པཀཏིགཱམསཱིམཾ སུཊྛུ རཀྑཱཔེཏྭཱ སུཊྛུ སོདྷེཏྭཱ སཱིམཱསམཱུཧནནསཱིམཱསམྨུཏིཀམྨཱནི ཀཱཏབྦཱནི། ཡདི པན པཀཏིགཱམསཱིམཱ ཨཏིཝིཏྠཱརཱ ཧོཏི, ནིགམསཱིམཱ, ནགརསཱིམཱ ཝཱ ཧོནྟི, བཧཱུནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ནིསིནྣཊྛཱནསཉྩརཎཊྛཱནཏྟཱ སོདྷེཏུཾ ཝཱ རཀྑིཏུཾ ཝཱ ན སཀྐོནྟི, ཨེཝཉྩ སཏི པཐཝིསྶརརཱཛཱུཧི པརིཙྪིནྣཱཡ ཝིསུཾགཱམསཱིམཱཡ སུཊྛུ སོདྷེཏྭཱ སུརཀྑིཏཾ ཀཏྭཱ སཱིམཱསམཱུཧནནསཱིམཱསམྨུཏིཀམྨཾ ཀཱཏབྦཾ། ཀཐཾ པན སུཊྛུ སོདྷནཉྩ སུཊྛུ རཀྑཎཉྩ ཀཱཏབྦཾ? སཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམེན ཧི སཱམནྟཝིཧཱརེསུ བྷིཀྑཱུ ཏསྶ ཏསྶ ཝིཧཱརསྶ སཱིམཱཔརིཙྪེདཾ པུཙྪིཏྭཱ བདྡྷསཱིམཝིཧཱརཱནཾ སཱིམཱཡ སཱིམནྟརིཀཾ, ཨབདྡྷསཱིམཝིཧཱརཱནཾ སཱིམཱཡ ཨུཔཙཱརཾ ཋཔེཏྭཱ དིསཱཙཱརིཀབྷིཀྑཱུནཾ ནིསྶཉྩཱརསམཡེ སཙེ ཨེཀསྨིཾ གཱམཀྑེཏྟེ སཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམཱ, ཡེ ཏཏྠ བདྡྷསཱིམཝིཧཱརཱ, ཏེསུ བྷིཀྑཱུནཾ ‘‘མཡཾ ཨཛྫ སཱིམཾ བནྡྷིསྶཱམ, ཏུམྷེ སཀསཀསཱིམཱཡ པརིཙྪེདཏོ མཱ ནིཀྑམཐཱ’’ཏི པེསེཏབྦཾ། ཡེ ཨབདྡྷསཱིམཝིཧཱརཱ, ཏེསུ བྷིཀྑཱུ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ སནྣིཔཱཏེཏབྦཱ, ཚནྡཱརཧཱནཾ ཚནྡོ ཨཱཧརཱཔེཏབྦོ། ཨེཝཾ སནྣིཔཏིཏེསུ པན བྷིཀྑཱུསུ ཚནྡཱརཧཱནཾ ཚནྡེ ཨཱཧཊེ ཏེསུ ཏེསུ མགྒེསུ ཙ ནདཱིཏིཏྠགཱམདྭཱརཱདཱིསུ ཙ ཨཱགནྟུཀབྷིཀྑཱུནཾ སཱིགྷཾ སཱིགྷཾ ཧཏྠཔཱསཱནཡནཏྠཉྩ བཧིསཱིམཀརཎཏྠཉྩ ཨཱརཱམིཀེ ཙེཝ སམཎུདྡེསེ ཙ ཋཔེཏྭཱ བྷེརིསཉྙཾ ཝཱ སངྑསཉྙཾ ཝཱ ཀཏྭཱ སཱིམཱ སམཱུཧནིཏབྦཱཏི།

    Evaṃ pakatigāmalakkhaṇañca visuṃgāmalakkhaṇañca tathato ñatvā baddhasīmaṃ bandhitukāmo yadi pakatigāmasīmā nātivitthārā hoti sukharakkhitā, tameva pakatigāmasīmaṃ suṭṭhu rakkhāpetvā suṭṭhu sodhetvā sīmāsamūhananasīmāsammutikammāni kātabbāni. Yadi pana pakatigāmasīmā ativitthārā hoti, nigamasīmā, nagarasīmā vā honti, bahūnaṃ bhikkhūnaṃ nisinnaṭṭhānasañcaraṇaṭṭhānattā sodhetuṃ vā rakkhituṃ vā na sakkonti, evañca sati pathavissararājūhi paricchinnāya visuṃgāmasīmāya suṭṭhu sodhetvā surakkhitaṃ katvā sīmāsamūhananasīmāsammutikammaṃ kātabbaṃ. Kathaṃ pana suṭṭhu sodhanañca suṭṭhu rakkhaṇañca kātabbaṃ? Sīmaṃ bandhitukāmena hi sāmantavihāresu bhikkhū tassa tassa vihārassa sīmāparicchedaṃ pucchitvā baddhasīmavihārānaṃ sīmāya sīmantarikaṃ, abaddhasīmavihārānaṃ sīmāya upacāraṃ ṭhapetvā disācārikabhikkhūnaṃ nissañcārasamaye sace ekasmiṃ gāmakkhette sīmaṃ bandhitukāmā, ye tattha baddhasīmavihārā, tesu bhikkhūnaṃ ‘‘mayaṃ ajja sīmaṃ bandhissāma, tumhe sakasakasīmāya paricchedato mā nikkhamathā’’ti pesetabbaṃ. Ye abaddhasīmavihārā, tesu bhikkhū ekajjhaṃ sannipātetabbā, chandārahānaṃ chando āharāpetabbo. Evaṃ sannipatitesu pana bhikkhūsu chandārahānaṃ chande āhaṭe tesu tesu maggesu ca nadītitthagāmadvārādīsu ca āgantukabhikkhūnaṃ sīghaṃ sīghaṃ hatthapāsānayanatthañca bahisīmakaraṇatthañca ārāmike ceva samaṇuddese ca ṭhapetvā bherisaññaṃ vā saṅkhasaññaṃ vā katvā sīmā samūhanitabbāti.

    ནནུ ཙ ཨིདཾ སོདྷནཾ རཀྑཎཉྩ སཱིམཱསམྨུཏིཀཱལེཡེཝ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ, ཨཐ ཀསྨཱ ཨིདྷ སཱིམཱསམཱུཧནནེ ཝུཏྟནྟི? ཨིམསྶཔི སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨསྶ ཉཏྟིདུཏིཡཀམྨཏྟཱ པརིསསམྤཏྟིཛནནཏྠཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ། ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨིདཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཾ ནཱམ ཡདི པོརཱཎཱ བདྡྷསཱིམཱ ཨཏྠི, ཏདཊྛཀསངྒྷེ ཧཏྠཔཱསགཏེ ཨཉྙེསུ བྷིཀྑཱུསུ གཱམསཱིམཾ པཝིཊྛེསུཔི ཀམྨབྷེདོ ནཏྠི། ཡདི པོརཱཎཱ བདྡྷསཱིམཱ ནཏྠི, ཨེཝམྤི སཏི ཀེཝལཾ གཱམསཱིམཱབྷཱུཏཏྟཱ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨེ ཨསམྤཛྫནྟེཔི དོསོ ནཏྠི, ཨཐ ཀསྨཱ སོདྷནཱ ཝུཏྟཱཏི? སཙྩཾ, ཏཐཱཔི སམཱུཧནིཏབྦཱ པོརཱཎསཱིམཱཔརིཙྪེདསྶ དུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ། སཙེ ཧི མཧཏིཡཱ པོརཱཎབདྡྷསཱིམཱཡ ཨེཀསྨིཾ པདེསེ སཱིམཾ སམཱུཧནིསྶཱམཱཏི སངྒྷེ སནྣིཔཏིཏེ ཏསྶཱཡེཝ སཱིམཱཡ ཨཉྙསྨིཾ པདེསེ བྷིཀྑུམྷི པཝིཊྛེ ཨཛཱནནྟསྶཔི ཀམྨཾ ཝིཔཛྫཏི, ཏསྨཱ མཧུསྶཱཧེན སོདྷེཏབྦཱཝཱཏི དཊྛབྦཾ། ཨེཝཾ གཱམསཱིམསོདྷནཾ ‘‘པརིསསམྤཏྟིཡཱ ཡུཏྟཱ ནཱམ སབྦནྟིམེན པརིཙྪེདེན ཙཏཱུཧི བྷིཀྑཱུཧི སནྣིཔཏིཏྭཱ ཡཱཝཏིཀཱ ཏསྨིཾ གཱམཀྑེཏྟེ བདྡྷསཱིམཾ ཝཱ ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརེ ཝཱ ཨནོཀྐམིཏྭཱ ཋིཏཱ བྷིཀྑཱུ, ཏེ སབྦེ ཧཏྠཔཱསེ ཝཱ ཀཏྭཱ ཚནྡཾ ཝཱ ཨཱཧརིཏྭཱ སམྨཏཱ’’ཏི ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ཨཱགཏཏྟཱ པརིསསམྤཏྟིཀཱརཎཾ ཧོཏཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི། ཏཏོ ‘‘སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟེན སམྨཏཱ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟེན སམྨཏཱ’’ཏི ཝུཏྟེཧི དྭཱིཧི ཝིཔཏྟིདོསེཧི མུཙྩནཏྠཾ སཱིམསམཱུཧནནཀམྨཾ ཀཱཏབྦཾ།

    Nanu ca idaṃ sodhanaṃ rakkhaṇañca sīmāsammutikāleyeva aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, atha kasmā idha sīmāsamūhanane vuttanti? Imassapi sīmāsamūhananakammassa ñattidutiyakammattā parisasampattijananatthaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ santepi idaṃ sīmāsamūhananakammaṃ nāma yadi porāṇā baddhasīmā atthi, tadaṭṭhakasaṅghe hatthapāsagate aññesu bhikkhūsu gāmasīmaṃ paviṭṭhesupi kammabhedo natthi. Yadi porāṇā baddhasīmā natthi, evampi sati kevalaṃ gāmasīmābhūtattā sīmāsamūhananakamme asampajjantepi doso natthi, atha kasmā sodhanā vuttāti? Saccaṃ, tathāpi samūhanitabbā porāṇasīmāparicchedassa duviññeyyattā. Sace hi mahatiyā porāṇabaddhasīmāya ekasmiṃ padese sīmaṃ samūhanissāmāti saṅghe sannipatite tassāyeva sīmāya aññasmiṃ padese bhikkhumhi paviṭṭhe ajānantassapi kammaṃ vipajjati, tasmā mahussāhena sodhetabbāvāti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ gāmasīmasodhanaṃ ‘‘parisasampattiyā yuttā nāma sabbantimena paricchedena catūhi bhikkhūhi sannipatitvā yāvatikā tasmiṃ gāmakkhette baddhasīmaṃ vā nadīsamuddajātassare vā anokkamitvā ṭhitā bhikkhū, te sabbe hatthapāse vā katvā chandaṃ vā āharitvā sammatā’’ti kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) āgatattā parisasampattikāraṇaṃ hotīti viññāyati. Tato ‘‘sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatā’’ti vuttehi dvīhi vipattidosehi muccanatthaṃ sīmasamūhananakammaṃ kātabbaṃ.

    སཱིམཱཡ ཨསམཱུཧཏཱཡ སཏི ཀཐཾ ཝིཔཏྟིདྭཡཾ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི, ཏཐཱ སོདྷིཏཱཡཔི གཱམསཱིམཱཡ། ཡདི པོརཱཎབདྡྷསཱིམཱ ཝིཛྫམཱནཱ བྷཝེཡྻ, ཏསྶཱ ཝིཛྫམཱནབྷཱཝཾ ཨཛཱནནྟཱ ནཝཾ བདྡྷསཱིམཾ བནྡྷེཡྻུཾ། པོརཱཎསཱིམཱཡ ཧི ནིམིཏྟཾ ཨནྟོ ཀཏྭཱ ཏསྶ སམཱིཔེ པོརཱཎསཱིམཱཡ ཨནྟོ ཋིཏཾ ཨཉྙཾ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ ནཝཾ བདྡྷསཱིམཾ བནྡྷེཡྻུཾ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟེན སམྨཏཱ ནཱམ ཧོཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟེན སམྨཏཱ ནཱམ ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ པརེསཾ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟེན སམྨཏཱ། སཙེ ཧི པོརཱཎཀསྶ ཝིཧཱརསྶ པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ ཨམྦོ ཙེཝ ཛམྦཱུ ཙཱཏི དྭེ རུཀྑཱ ཨཉྙམཉྙཾ སཾསཊྛཝིཊཔཱ ཧོནྟི, ཏེསུ ཨམྦསྶ པཙྪིམདིསཱབྷཱགེ ཛམྦཱུ། ཝིཧཱརསཱིམཱ ཙ ཛམྦུཾ ཨནྟོ ཀཏྭཱ ཨམྦཾ ཀིཏྟེཏྭཱ བདྡྷཱ ཧོཏི, ཨཐ པཙྪཱ ཏསྶ ཝིཧཱརསྶ པུརཏྠིམདིསཱཡཾ ཝིཧཱརེ ཀཏེ སཱིམཾ བནྡྷནྟཱ བྷིཀྑཱུ ཨམྦཾ ཨནྟོ ཀཏྭཱ ཛམྦུཾ ཀིཏྟེཏྭཱ བནྡྷནྟི, སཱིམཱཡ སཱིམཱ སམྦྷིནྣཱ ནཱམ ཧོཏཱི’’ཏི། པོརཱཎསཱིམཱཡ ཙ ཨེཀདེསཾ ཝཱ སཀལཔོརཱཎསཱིམཾ ཝཱ ཨནྟོ ཀརིཏྭཱ ནཝཾ སཱིམཾ བནྡྷེཡྻུཾ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟེན སམྨཏཱ ནཱམ ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟེན སམྨཏཱ ནཱམ ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ པརེསཾ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟེན སམྨཏཱ། སཙེ ཧི པརེསཾ བདྡྷསཱིམཾ སཀལཾ ཝཱ ཏསྶཱ པདེསཾ ཝཱ ཨནྟོ ཀཏྭཱ ཨཏྟནོ སཱིམཾ སམྨནྣནྟི, སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏཱ ནཱམ ཧོཏཱི’’ཏི།

    Sīmāya asamūhatāya sati kathaṃ vipattidvayaṃ āpajjeyyāti, tathā sodhitāyapi gāmasīmāya. Yadi porāṇabaddhasīmā vijjamānā bhaveyya, tassā vijjamānabhāvaṃ ajānantā navaṃ baddhasīmaṃ bandheyyuṃ. Porāṇasīmāya hi nimittaṃ anto katvā tassa samīpe porāṇasīmāya anto ṭhitaṃ aññaṃ nimittaṃ katvā navaṃ baddhasīmaṃ bandheyyuṃ, sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā nāma hoti. Tena vuttaṃ kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā nāma attano sīmāya paresaṃ sīmaṃ sambhindantena sammatā. Sace hi porāṇakassa vihārassa puratthimāya disāya ambo ceva jambū cāti dve rukkhā aññamaññaṃ saṃsaṭṭhaviṭapā honti, tesu ambassa pacchimadisābhāge jambū. Vihārasīmā ca jambuṃ anto katvā ambaṃ kittetvā baddhā hoti, atha pacchā tassa vihārassa puratthimadisāyaṃ vihāre kate sīmaṃ bandhantā bhikkhū ambaṃ anto katvā jambuṃ kittetvā bandhanti, sīmāya sīmā sambhinnā nāma hotī’’ti. Porāṇasīmāya ca ekadesaṃ vā sakalaporāṇasīmaṃ vā anto karitvā navaṃ sīmaṃ bandheyyuṃ, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatā nāma . Vuttañhetaṃ kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatā nāma attano sīmāya paresaṃ sīmaṃ ajjhottharantena sammatā. Sace hi paresaṃ baddhasīmaṃ sakalaṃ vā tassā padesaṃ vā anto katvā attano sīmaṃ sammannanti, sīmāya sīmaṃ ajjhottharitā nāma hotī’’ti.

    ཡསྨིཾ པདེསེ ཙཏྟཱརོ བྷིཀྑཱུ ནིསཱིདིཏྭཱ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐོནྟི, ཏཏྠ ཏཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཀེསགྒམཏྟམྤི ཨཉྙེསཾ པོརཱཎབདྡྷསཱིམཔྤདེསཾ ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ ཨནྟོ ཀརོནྟོ སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡཏི ནཱམ། ཙཏུནྣཾ བྷིཀྑཱུནཾ ནིསཱིདིཏུཾ པཧོནཀཊྛཱནཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སཀལམྤི ཨཉྙེསཾ པོརཱཎབདྡྷསཱིམཱཔདེསཾ ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ ཨནྟོ ཀརོནྟོ སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཏི ནཱམ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཱ ལཱིནཏྠཔཀཱསནིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨབྷི॰ ཊཱི॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘ཏསྶཱ པདེསནྟི ཏསྶཱ ཨེཀདེསཾ, ཡཏྠ ཋཏྭཱ ཙཏཱུཧི བྷིཀྑཱུཧི ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ སཀྐཱ ཧོཏི, ཏཱདིསཾ ཨེཀདེསནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཡཏྠ པན ཋིཏེཧི ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏཱདིསཾ པདེསཾ ཨནྟོ ཀརིཏྭཱ སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟི ནཱམ, ན ཏུ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟི ནཱམཱཏི གཧེཏབྦ’’ནྟི། ཝིམཏིཝིནོདནིཡམྤི (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༨) ‘‘ཡཏྠ ཙཏཱུཧི བྷིཀྑཱུཧི ནིསཱིདིཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏཏྟཀཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཀེསགྒམཏྟམྤི ཨཏྟནོ སཱིམཱཡ ཀརོནྟཱ སམྦྷིནྡནྟི, ཙཏུནྣམྤི བྷིཀྑཱུནཾ པཧོནཀཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སཀལམྤི ཨནྟོ ཀརོནྟཱ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ།

    Yasmiṃ padese cattāro bhikkhū nisīditvā kammaṃ kātuṃ na sakkonti, tattha tato paṭṭhāya yāva kesaggamattampi aññesaṃ porāṇabaddhasīmappadesaṃ attano sīmāya anto karonto sīmāya sīmaṃ sambhindati nāma. Catunnaṃ bhikkhūnaṃ nisīdituṃ pahonakaṭṭhānato paṭṭhāya yāva sakalampi aññesaṃ porāṇabaddhasīmāpadesaṃ attano sīmāya anto karonto sīmāya sīmaṃ ajjhottharati nāma. Vuttañhetaṃ kaṅkhāvitaraṇiyā līnatthapakāsaniyaṃ (kaṅkhā. abhi. ṭī. nidānavaṇṇanā) ‘‘tassā padesanti tassā ekadesaṃ, yattha ṭhatvā catūhi bhikkhūhi kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, tādisaṃ ekadesanti vuttaṃ hoti. Yattha pana ṭhitehi kammaṃ kātuṃ na sakkā, tādisaṃ padesaṃ anto karitvā sīmāya sīmaṃ sambhindanti nāma, na tu ajjhottharanti nāmāti gahetabba’’nti. Vimativinodaniyampi (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.148) ‘‘yattha catūhi bhikkhūhi nisīdituṃ na sakkā, tattakato paṭṭhāya yāva kesaggamattampi attano sīmāya karontā sambhindanti, catunnampi bhikkhūnaṃ pahonakato paṭṭhāya yāva sakalampi anto karontā ajjhottharantīti veditabba’’nti vuttaṃ.

    ཨེཝཾ ཧོཏུ, ཏསྨིཾ གཱམསཱིམཔརིཙྪེདེ པོརཱཎཀསཱིམཱཡ ཝིཛྫམཱནཱཡ ཝིཔཏྟིདྭཡམོཙནཏྠཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཾ སཱཏྠཀཾ, ཨཝིཛྫམཱནཱཡ ཀཐཾ སཱཏྠཀཾ བྷཝེཡྻཱཏི སངྐཱནིཝཏྟནཏྠཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཾ ཨཀཏྭཱ ཨབྷིནཝསཱིམཱཡ བཛ྄ཛྷམཱནཱཡ སངྐཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, བྷགཝཏོ དྷརམཱནཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝཛྫཏནཱ གཎནཔཐཾ ཝཱིཏིཀྐནྟཱ བྷིཀྑཱུ ཨུཔསམྤདཱདིཀམྨཀརཎཏྠཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ པདེསེ སཱིམཾ བནྡྷནྟི། སཱ སཱིམཱ ཨེཏྠ ཨཏྠི, ཨེཏྠ ནཏྠཱིཏི ན སཀྐཱ ཛཱནིཏུཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཨམྷཱཀཾ སཱིམཱབནྡྷནཊྛཱནེ པོརཱཎཀསཱིམཱ བྷཝེཡྻ ནུ ཁོ’’ཏི སངྐཱ བྷཝེཡྻ, ཨེཝཾ སཏི སཱ ཨབྷིནཝསཱིམཱ ཙ ཨཱསངྐནཱིཡཱ ཧོཏཱིཏི སཱིམཱཡཾ ཀཏཾ ཨུཔསམྤདཱདིཀམྨམྤི ཨཱསངྐནཱིཡཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ སངྐཱནིཝཏྟནཏྠཾ ཨབྷིནཝསཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམེཧི ཡཏིཔུངྒཝེཧི ཨཝསྶཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཾ ཀཱཏབྦཾ ཧོཏི། སམཱུཧནནྟེཧི པན ‘‘སཱིམཾ, བྷིཀྑཝེ, སམཱུཧནནྟེན པཋམཾ ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསོ སམཱུཧནྟབྦོ, པཙྪཱ སཱིམཱ སམཱུཧནྟབྦཱ’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༡༤༤) ཝཙནཏོ པཋམཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ སམཱུཧནིཏབྦཱ, ཏཏོ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ སམཱུཧནིཏབྦཱ། ཏསྨིཾ སམཱུཧནནཀཱལེ ཙ ‘‘ཁཎྜསཱིམཱཡཾ ཋཏྭཱ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ ན སམཱུཧནྟབྦཱ, ཏཐཱ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱཡ ཋཏྭཱ ཁཎྜསཱིམཱཔི། ཁཎྜསཱིམཱཡ པན ཋིཏེན ཁཎྜསཱིམཱཝ སམཱུཧནིཏབྦཱ, ཏཐཱ ཨིཏརཱཡ ཋིཏེན ཨིཏརཱ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༤) ཝཙནཏོ ཁཎྜསཱིམཱཡཾ ཋཏྭཱཝ ཁཎྜསཱིམཱ སམཱུཧནིཏབྦཱ, མཧཱསཱིམཱཡམེཝ ཋཏྭཱ མཧཱསཱིམཱ སམཱུཧནིཏབྦཱ, ཨཉྙིསྶཱ སཱིམཱཡ ཋཏྭཱ ཨཉྙཱ སཱིམཱ ན སམཱུཧནིཏབྦཱ། ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱཏི མཧཱསཱིམཾ ཝདཏི ཏཏྠེཝ ཡེབྷུཡྻེན ཙཱིཝརེན ཝིཔྤཝསནཏོ།

    Evaṃ hotu, tasmiṃ gāmasīmaparicchede porāṇakasīmāya vijjamānāya vipattidvayamocanatthaṃ sīmāsamūhananakammaṃ sātthakaṃ, avijjamānāya kathaṃ sātthakaṃ bhaveyyāti saṅkānivattanatthaṃ sīmāsamūhananakammaṃ akatvā abhinavasīmāya bajjhamānāya saṅkā uppajjeyya, bhagavato dharamānakālato paṭṭhāya yāvajjatanā gaṇanapathaṃ vītikkantā bhikkhū upasampadādikammakaraṇatthaṃ tasmiṃ tasmiṃ padese sīmaṃ bandhanti. Sā sīmā ettha atthi, ettha natthīti na sakkā jānituṃ, tasmā ‘‘amhākaṃ sīmābandhanaṭṭhāne porāṇakasīmā bhaveyya nu kho’’ti saṅkā bhaveyya, evaṃ sati sā abhinavasīmā ca āsaṅkanīyā hotīti sīmāyaṃ kataṃ upasampadādikammampi āsaṅkanīyaṃ hoti, tasmā saṅkānivattanatthaṃ abhinavasīmaṃ bandhitukāmehi yatipuṅgavehi avassaṃ sīmāsamūhananakammaṃ kātabbaṃ hoti. Samūhanantehi pana ‘‘sīmaṃ, bhikkhave, samūhanantena paṭhamaṃ ticīvarena avippavāso samūhantabbo, pacchā sīmā samūhantabbā’’ti (mahāva. 144) vacanato paṭhamaṃ avippavāsasīmā samūhanitabbā, tato samānasaṃvāsakasīmā samūhanitabbā. Tasmiṃ samūhananakāle ca ‘‘khaṇḍasīmāyaṃ ṭhatvā avippavāsasīmā na samūhantabbā, tathā avippavāsasīmāya ṭhatvā khaṇḍasīmāpi. Khaṇḍasīmāya pana ṭhitena khaṇḍasīmāva samūhanitabbā, tathā itarāya ṭhitena itarā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) vacanato khaṇḍasīmāyaṃ ṭhatvāva khaṇḍasīmā samūhanitabbā, mahāsīmāyameva ṭhatvā mahāsīmā samūhanitabbā, aññissā sīmāya ṭhatvā aññā sīmā na samūhanitabbā. Aṭṭhakathāyaṃ avippavāsasīmāti mahāsīmaṃ vadati tattheva yebhuyyena cīvarena vippavasanato.

    ‘‘ཏཏྠ སཙེ ཁཎྜསཱིམཉྩ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཉྩ ཛཱནནྟི, སམཱུཧནིཏུཉྩེཝ བནྡྷིཏུཉྩ སཀྑིསྶནྟི། ཁཎྜསཱིམཾ པན ཛཱནནྟཱ ཨཝིཔྤཝཱསཾ ཨཛཱནནྟཱཔི སམཱུཧནིཏུཉྩེཝ བནྡྷིཏུཉྩ སཀྑིསྶནྟི། ཁཎྜསཱིམཾ པན ཨཛཱནནྟཱ ཨཝིཔྤཝཱསཾཡེཝ ཛཱནནྟཱ ཙེཏིཡངྒཎབོདྷིཡངྒཎཨུཔོསཐཱགཱརཱདཱིསུ ནིརཱསངྐཊྛཱནེསུ ཋཏྭཱ ཨཔྤེཝ ནཱམ སམཱུཧནིཏུཾ སཀྑིསྶནྟི, པཊིབནྡྷིཏུཾ པན ན སཀྑིསྶནྟེཝ། སཙེ བནྡྷེཡྻུཾ, སཱིམཱསམྦྷེདཾ ཀཏྭཱ ཝིཧཱརཾ ཨཝིཧཱརཾ ཀརེཡྻུཾ, ཏསྨཱ ན སམཱུཧནིཏབྦཱ། ཡེ པན ཨུབྷོཔི ན ཛཱནནྟི, ཏེནེཝ སམཱུཧནིཏུཾ ན བནྡྷིཏུཾ སཀྑིསྶནྟི། ཨཡཉྷི སཱིམཱ ནཱམ ཀམྨཝཱཙཱཡ ཝཱ ཨསཱིམཱ ཧོཏི སཱསནནྟརདྷཱནེན ཝཱ, ན ཙ སཀྐཱ སཱིམཾ ཨཛཱནནྟེཧི ཀམྨཝཱཙཱ ཀཱཏུཾ, ཏསྨཱ ན སམཱུཧནིཏབྦཱ, སཱདྷུཀཾ པན ཉཏྭཱཡེཝ སམཱུཧནིཏབྦཱ ཙ བནྡྷིཏབྦཱ ཙཱ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༤) ཝཙནཏོ ‘‘ཨིདཱནི སཱིམཾ སམཱུཧནིསྶཱམཱ’’ཏི པརིཙྪིནྣཱཡ གཱམསཱིམཱཡ ཨནྟོ ཁཎྜསཱིམམཧཱསཱིམཱནཾ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ཝཱ ནཏྠིབྷཱཝཾ ཝཱ ཏཱསཾ སཱིམཱནཾ པརིཙྪེདཉྩ ན ཛཱནནྟི, ཨེཝཾ ཨཛཱནནྟཱ བྷིཀྑཱུ ཏཱ པོརཱཎསཱིམཱཡོ སམཱུཧནིཏུཾ ན སཀྐུཎེཡྻུཾ, པོརཱཎསཱིམཾ སམཱུཧནིཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཙ ཀཐཾ ཨབྷིནཝསཱིམཾ བནྡྷིཏུཾ སཀྐུཎིསྶནྟཱིཏི པརམྤརེཧི ཨཱཙརིཡེཧི སམྨཱ ཝིནིཙྪིཏཾ ཨནུལོམནཡཾ ནིསྶཱཡ མཧནྟཾ ཨུསྶཱཧཾ ཀརིཏྭཱ ཨངྒཾ ཨཔརིཧཱཔེཏྭཱ སམྨཱ ཝིཧིཏནཡེན པོརཱཎསཱིམཾ སམཱུཧནིཏུཾ སཀྑིསྶནྟི།

    ‘‘Tattha sace khaṇḍasīmañca avippavāsasīmañca jānanti, samūhanituñceva bandhituñca sakkhissanti. Khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissanti. Khaṇḍasīmaṃ pana ajānantā avippavāsaṃyeva jānantā cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇauposathāgārādīsu nirāsaṅkaṭṭhānesu ṭhatvā appeva nāma samūhanituṃ sakkhissanti, paṭibandhituṃ pana na sakkhissanteva. Sace bandheyyuṃ, sīmāsambhedaṃ katvā vihāraṃ avihāraṃ kareyyuṃ, tasmā na samūhanitabbā. Ye pana ubhopi na jānanti, teneva samūhanituṃ na bandhituṃ sakkhissanti. Ayañhi sīmā nāma kammavācāya vā asīmā hoti sāsanantaradhānena vā, na ca sakkā sīmaṃ ajānantehi kammavācā kātuṃ, tasmā na samūhanitabbā, sādhukaṃ pana ñatvāyeva samūhanitabbā ca bandhitabbā cā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) vacanato ‘‘idāni sīmaṃ samūhanissāmā’’ti paricchinnāya gāmasīmāya anto khaṇḍasīmamahāsīmānaṃ atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā tāsaṃ sīmānaṃ paricchedañca na jānanti, evaṃ ajānantā bhikkhū tā porāṇasīmāyo samūhanituṃ na sakkuṇeyyuṃ, porāṇasīmaṃ samūhanituṃ asakkontā ca kathaṃ abhinavasīmaṃ bandhituṃ sakkuṇissantīti paramparehi ācariyehi sammā vinicchitaṃ anulomanayaṃ nissāya mahantaṃ ussāhaṃ karitvā aṅgaṃ aparihāpetvā sammā vihitanayena porāṇasīmaṃ samūhanituṃ sakkhissanti.

    ཀཐཾ? ཏསྨིཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཀཱལེ ཡདི པཀཏིགཱམསཱིམཱཡཾ ཨཱརདྡྷཾ, ཏཾ པཀཏིགཱམཔརིཙྪེདཾ, ཡདི ཝིསུཾགཱམསཱིམཱཡཾ ཨཱརདྡྷཾ, ཏཾ ཝིསུཾགཱམཔརིཙྪེདཾ ཨཉྙེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཔྤཝིསནཏྠཱཡ སམནྟཏོ སུསཾཝིཧིཏཱརཀྑཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ཀམྨཝཱཙཾ སཱཝེཏུཾ སམཏྠེན བྱཏྟིབལསམྤནྣེན ཝིནཡདྷརེན སཧ སམཱནསཾཝཱསཀེ ལཛྫིཔེསལེ ཨིམསྶ ཀམྨསྶ ཙཏུཝགྒཀརཎཱིཡཏྟཱ ཙཏྟཱརོ བྷིཀྑཱུ ཀམྨཔྤཏྟེ བྷིཀྑཱུནཾ པཀཏཏྟབྷཱཝསྶ དུབྦིཉྙེཡྻཏྟཱ ཝཱ ཏཏོ ཨདྷིཀཔྤམཱཎེ བྷིཀྑཱུ གཧེཏྭཱ ཨིདཱནི བནྡྷིཏབྦཱཡ སཱིམཱཡ ནིམིཏྟཱནཾ ཝིཧཱརཔརིཀྑེཔསྶ ཙ ཨནྟོ ཙ སབྦཏྠ བཧི ཙ སམནྟཱ ལེཌྜུཔཱཏམཏྟེ པདེསེ སབྦཏྠ མཉྩཔྤམཱཎེ མཉྩཔྤམཱཎེ ཋཱནེ ཧཏྠཔཱསཾ ཨཝིཛཧིཏྭཱ ཏིཊྛནྟཱ, ནིསཱིདནྟཱ ཝཱ ཧུཏྭཱ པཋམཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཝཱཙཾ, ཏཏོ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཝཱཙཾ སཱཝེཏྭཱ སཱིམཱཡ སམུགྒྷཱཏེ ཀཏེ པོརཱཎསཱིམཱསུ ཝིཛྫམཱནཱསུཔི པཙྪིམནྟེན ཨེཀཝཱིསཏིཡཱ བྷིཀྑཱུནཾ ནིསཱིདནཱརཧཏྟཱ སཱིམཱཡ མཉྩཔྤམཱཎེ མཉྩཔྤམཱཎེ ཋཱནེ ཏིཊྛནྟཱ བྷིཀྑཱུ ཨཝསྶཾ ཏཱསུ སཱིམཱསུ ཏིཊྛནྟཱ བྷཝེཡྻུཾ, ཏསྨཱ སཱིམཊྛཱ ཧུཏྭཱ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཝཱཙཾ ཝཏྭཱ ཏཱ སཱིམཱ སམཱུཧནེཡྻུཾ། ཏཏོ པོརཱཎབདྡྷསཱིམཱནཾ སམཱུཧཏཏྟཱ གཱམསཱིམཱཡེཝ ཨཝསིཊྛཱ བྷཝེཡྻཱཏི། ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) ‘‘ཀེཙི པན ཨཱིདིསེསུ ཝིཧཱརེསུ ཚཔཉྩམཏྟེ བྷིཀྑཱུ གཧེཏྭཱ ཝིཧཱརཀོཊིཏོ པཊྛཱཡ ཝིཧཱརཔརིཀྑེཔསྶ ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ སམནྟཱ ལེཌྜུཔཱཏེ སབྦཏྠ མཉྩཔྤམཱཎེ མཉྩཔྤམཱཎེ ཨོཀཱསེ ནིརནྟརཾ ཋཏྭཱ པཋམཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཾ , ཏཏོ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཉྩ སམཱུཧནནཝསེན སཱིམཱཡ སམུགྒྷཱཏེ ཀཏེ ཏསྨིཾ ཝིཧཱརེ ཁཎྜསཱིམཱཡ མཧཱསཱིམཱཡ ཙ ཝིཛྫམཱནཏྟེ སཏིཔི ཨཝསྶཾ ཨེཀསྨིཾ མཉྩཊྛཱནེ ཏཱསཾ མཛ྄ཛྷགཏཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏཱ སམཱུཧནེཡྻུཾ, ཏཏོ གཱམསཱིམཱ ཨེཝ ཨཝསིསྶེཡྻཱ’’ཏི།

    Kathaṃ? Tasmiṃ sīmāsamūhananakāle yadi pakatigāmasīmāyaṃ āraddhaṃ, taṃ pakatigāmaparicchedaṃ, yadi visuṃgāmasīmāyaṃ āraddhaṃ, taṃ visuṃgāmaparicchedaṃ aññesaṃ bhikkhūnaṃ appavisanatthāya samantato susaṃvihitārakkhaṃ kārāpetvā kammavācaṃ sāvetuṃ samatthena byattibalasampannena vinayadharena saha samānasaṃvāsake lajjipesale imassa kammassa catuvaggakaraṇīyattā cattāro bhikkhū kammappatte bhikkhūnaṃ pakatattabhāvassa dubbiññeyyattā vā tato adhikappamāṇe bhikkhū gahetvā idāni bandhitabbāya sīmāya nimittānaṃ vihāraparikkhepassa ca anto ca sabbattha bahi ca samantā leḍḍupātamatte padese sabbattha mañcappamāṇe mañcappamāṇe ṭhāne hatthapāsaṃ avijahitvā tiṭṭhantā, nisīdantā vā hutvā paṭhamaṃ avippavāsasīmāsamūhananakammavācaṃ, tato samānasaṃvāsakasīmāsamūhananakammavācaṃ sāvetvā sīmāya samugghāte kate porāṇasīmāsu vijjamānāsupi pacchimantena ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ nisīdanārahattā sīmāya mañcappamāṇe mañcappamāṇe ṭhāne tiṭṭhantā bhikkhū avassaṃ tāsu sīmāsu tiṭṭhantā bhaveyyuṃ, tasmā sīmaṭṭhā hutvā sīmāsamūhananakammavācaṃ vatvā tā sīmā samūhaneyyuṃ. Tato porāṇabaddhasīmānaṃ samūhatattā gāmasīmāyeva avasiṭṭhā bhaveyyāti. Vuttañhetaṃ vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘keci pana īdisesu vihāresu chapañcamatte bhikkhū gahetvā vihārakoṭito paṭṭhāya vihāraparikkhepassa anto ca bahi ca samantā leḍḍupāte sabbattha mañcappamāṇe mañcappamāṇe okāse nirantaraṃ ṭhatvā paṭhamaṃ avippavāsasīmaṃ , tato samānasaṃvāsakasīmañca samūhananavasena sīmāya samugghāte kate tasmiṃ vihāre khaṇḍasīmāya mahāsīmāya ca vijjamānatte satipi avassaṃ ekasmiṃ mañcaṭṭhāne tāsaṃ majjhagatā te bhikkhū tā samūhaneyyuṃ, tato gāmasīmā eva avasisseyyā’’ti.

    ‘‘སཱདྷུཀཾ པན ཉཏྭཱཡེཝ སམཱུཧནིཏབྦཱ ཙེཝ བནྡྷིཏབྦཱ ཙཱ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༤) ཝཙནཏོ སཱིམཾ ཛཱནནྟཱཡེཝ སམཱུཧནིཏུཾ སཀྑིསྶནྟི, ཀཐཾ ཨཛཱནནྟཱཏི། ཨིམསྨིཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཱདྷིཀཱརེ སཱིམཾ ཝཱ སཱིམཱཔརིཙྪེདཾ ཝཱ ཛཱནནབྷཱཝོ ཨངྒཾ ན ཧོཏི, ཨནྟོསཱིམཱཡཾ ཋིཏབྷཱཝོ, ‘‘སཱིམཾ སམཱུཧནིསྶཱམཱ’’ཏི ཀམྨཝཱཙཱཀརཎནྟི ཨིདམེཝ དྭཡཾ ཨངྒཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨིམིནཱ ཨངྒདྭཡེན སམྤནྣེ སཏི ཨིམཾ ཨཛཱནནྟཱཔི སམཱུཧནིཏུཾ སཀྐོནྟཱིཏི། ཨིམིནཱ ཨངྒདྭཡེན སམྤནྣེ སཏི སཱིམཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ སམཱུཧནིཏུཾ སམཏྠབྷཱཝོ ཀཐཾ ཝིཉྙཱཏབྦོཏི? ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཁཎྜསཱིམཾ པན ཛཱནནྟཱ ཨཝིཔྤཝཱསཾ ཨཛཱནནྟཱཔི སམཱུཧནིཏུཉྩེཝ བནྡྷིཏུཉྩ སཀྑིསྶནྟཱི’’ཏི ཨེཝཾ མཧཱསཱིམཱཡ པརིཙྪེདཾ ཨཛཱནནཊྛཱནེཔི སམཱུཧནནསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཝིམཏིཝིནོདནིཡམྤི (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) ‘‘ན ཧེཏྠ སཱིམཱཡ, ཏཔྤརིཙྪེདསྶ ཝཱ ཛཱནནཾ ཨངྒཾ, སཱིམཱཡ པན ཨནྟོཋཱནཾ, ‘སམཱུཧནིསྶཱམཱ’ཏི ཀམྨཝཱཙཱཀརཎཉྩ ཨངྒཾ། ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༤) ‘ཁཎྜསཱིམཾ པན ཛཱནནྟཱ ཨཝིཔྤཝཱསཾ ཨཛཱནནྟཱཔི སམཱུཧནིཏུཉྩེཝ བནྡྷིཏུཉྩ སཀྑིསྶནྟཱི’ཏི ཨེཝཾ མཧཱསཱིམཱཡ པརིཙྪེདསྶ ཨཛཱནནེཔི སམཱུཧནནསྶ ཝུཏྟཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཏཏོ པོརཱཎབདྡྷསཱིམཱནཾ སམཱུཧཏཏྟཱ གཱམསཱིམཱཡེཝ ཨཝསིཊྛཱ བྷཝེཡྻཱཏི ཏསྨིཾ ཨཝསིཊྛཱཡ ཏཏོ པརཾ ཀིཾ ཀཱཏབྦནྟི། གཱམསཱིམཱཡ ཨཝསིཊྛཱཡ སཏི ཏཾ གཱམསཱིམཾ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེན སོདྷནཾ རཀྑཎཉྩ ཀཏྭཱ ཏིསྶཾ གཱམསཱིམཱཡཾ ཁཎྜསཱིམཾ མཧཱསཱིམཉྩ ཡཐཱརུཙི བནྡྷིཏུཾ ལབྷཏི, སཱིམཾ ཨབནྡྷིཏྭཱཝ ཀེཝལཱཡ གཱམསཱིམཱཡ ཨུཔསམྤདཱདིསངྒྷཀམྨཉྩ ཀཱཏུམྤི ལབྷཏི།

    ‘‘Sādhukaṃ pana ñatvāyeva samūhanitabbā ceva bandhitabbā cā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) vacanato sīmaṃ jānantāyeva samūhanituṃ sakkhissanti, kathaṃ ajānantāti. Imasmiṃ sīmāsamūhananādhikāre sīmaṃ vā sīmāparicchedaṃ vā jānanabhāvo aṅgaṃ na hoti, antosīmāyaṃ ṭhitabhāvo, ‘‘sīmaṃ samūhanissāmā’’ti kammavācākaraṇanti idameva dvayaṃ aṅgaṃ hoti, tasmā iminā aṅgadvayena sampanne sati imaṃ ajānantāpi samūhanituṃ sakkontīti. Iminā aṅgadvayena sampanne sati sīmaṃ ajānantānaṃ samūhanituṃ samatthabhāvo kathaṃ viññātabboti? Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’’ti evaṃ mahāsīmāya paricchedaṃ ajānanaṭṭhānepi samūhananassa vuttattā vimativinodaniyampi (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘na hettha sīmāya, tapparicchedassa vā jānanaṃ aṅgaṃ, sīmāya pana antoṭhānaṃ, ‘samūhanissāmā’ti kammavācākaraṇañca aṅgaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) ‘khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’ti evaṃ mahāsīmāya paricchedassa ajānanepi samūhananassa vuttattā’’ti vuttaṃ. Tato porāṇabaddhasīmānaṃ samūhatattā gāmasīmāyeva avasiṭṭhā bhaveyyāti tasmiṃ avasiṭṭhāya tato paraṃ kiṃ kātabbanti. Gāmasīmāya avasiṭṭhāya sati taṃ gāmasīmaṃ pubbe vuttanayena sodhanaṃ rakkhaṇañca katvā tissaṃ gāmasīmāyaṃ khaṇḍasīmaṃ mahāsīmañca yathāruci bandhituṃ labhati, sīmaṃ abandhitvāva kevalāya gāmasīmāya upasampadādisaṅghakammañca kātumpi labhati.

    ཝུཏྟཉྷི ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) – ‘‘གཱམསཱིམཱཡ ཨེཝ ཙ ཨཝསིཊྛཱཡ ཏཏྠ ཡཐཱརུཙི དུཝིདྷམྤི སཱིམཾ བནྡྷིཏུཉྩེཝ ཨུཔསམྤདཱདིཀམྨཾ ཀཱཏུཉྩ ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཡུཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦ’’ནྟི། ཏསྨཱ ཡདི སཊྛིཧཏྠཱཡཱམཾ ཙཏྟཱལཱིསཧཏྠཝིཏྠཱརཾ ཁཎྜསཱིམམེཝ ཀཏྟུཀཱམཱ ཧོནྟི, ཨེཏྟཀེ པདེསེ མཉྩཊྛཱནཾ གཎྷནྟོ པམཱཎཡུཏྟཀོ མཉྩོཏི སབྦཔཙྪིམཔྤམཱཎཡུཏྟོ མཉྩོ། སོ ཧི པཀཏིཝིདཏྠིཡཱ ནཝཝིདཏྠིཀོ, ཨཊྛཝིདཏྠིཀོ ཝཱ ཧོཏི། ཏཏོ ཁུདྡཀོ མཉྩོ སཱིསུཔདྷཱནཾ ཋཔེཏྭཱ པཱདཾ པསཱརེཏྭཱ ནིཔཛྫིཏུཾ ནཔྤཧོཏཱིཏི སབྦཔཙྪིམམཉྩསྶ ཨཱཡཱམཔྤམཱཎསྶ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ ཏཏོ ཨདྷིཀཱཡཱམོཔི ཧོཏིཡེཝ། མཉྩསྶ ཝིཏྠཱརོ པན ཨཱཡཱམསྶ ཨུཔཌྜྷོ ཧོཏི, ཏསྨཱ མཉྩཔྤམཱཎཊྛཱནཾ ཨཱཡཱམཏོ པཉྩཧཏྠཾ, ཝིཏྠཱརཏོ པཉྩཝིདཏྠིཀནྟི གཧེཏྭཱ ཏེན པམཱཎེན གཎྷནྟོ སཊྛིཧཏྠཱཡཱམཾ སཱིམཊྛཱནཾ ཙཏུཝཱིསཏིམཉྩཀཾ ཧོཏི, ཙཏྟཱལཱིསཧཏྠཝིཏྠཱརཾ ཨཊྛམཉྩཀཾ ཧོཏི། ཨེཝཾ གཎྷནྟོ དཀྑིཎུཏྟརཱཡཱམོ མཉྩོ ཧོཏི, སཊྛིཧཏྠཱཡཱམཾ སཱིམཊྛཱནཾ དྭཱདསམཉྩཀཾ ཧོཏི, ཙཏྟཱལཱིསཧཏྠཝིཏྠཱརཾ སོལ༹སམཉྩཀཾ ཧོཏི། ཨེཝཾ གཎྷནྟོ པཱཙཱིནཔཙྪིམཱཡཱམོ མཉྩོ ཧོཏི། དུཝིདྷེཔི ཨཱཡཱམཾ ཝིཏྠཱརེན གུཎིཏཾ ཀརོནྟོ སཀལཾ ཨནྟོསཱིམཊྛཱནཾ དྭཱནཧུཏྟརསཏམཉྩཀཾ ཧོཏི, བཧིསཱིམཊྛཱནམྤི སམནྟཏོ ཨེཀམཉྩཀཾ ཝཱ དྭིཏིམཉྩཀཾ ཝཱ གཧེཏབྦཾ། ཏེན སཧ གཎནཾ ཝཌྜྷེཏབྦཾ། ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) པན ‘‘སམནྟཱ ལེཌྜུཔཱཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ པན མཧཱསཱིམཱབནྡྷནཀཱལེ ཝིཧཱརཔརིཀྑེཔསྶ བཧིཨུཔཙཱརཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ སིཡཱ། ཁཎྜསཱིམཱཡཔི དཱུརཏོ སམཱུཧནནེ དོསོ ནཏྠི, དུཀྐརཏྟཱ པན ཀཱརཀཱནཾ པམཱཎཾ ཛཱནིཏབྦཾ། ཀལྱཱཎིཡཾ ནཱམ སཱིམཱཡཾ པན ཨཱཡཱམཏོ ཙ ཝིཏྠཱརཏོ ཙ པཉྩཧཏྠཔྤམཱཎཾ ཋཱནཾ ཨེཀཀོཊྛཱསཾ ཀཏྭཱ སམཱུཧནཏི། ཏམྤི པཙྪིམམཉྩཔྤམཱཎཏོ ཨདྷིཀམེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཀཏཾ། ཨིདཱནི ཨམྷེཏི ཝུཏྟཊྛཱནཾ པན པཀརཎནཡེན སཾསནྡནཏྟཱ ཡུཏྟཏརནྟི དཊྛབྦཾ།

    Vuttañhi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) – ‘‘gāmasīmāya eva ca avasiṭṭhāya tattha yathāruci duvidhampi sīmaṃ bandhituñceva upasampadādikammaṃ kātuñca vaṭṭatīti vadanti, taṃ yuttaṃ viya dissati, vīmaṃsitvā gahetabba’’nti. Tasmā yadi saṭṭhihatthāyāmaṃ cattālīsahatthavitthāraṃ khaṇḍasīmameva kattukāmā honti, ettake padese mañcaṭṭhānaṃ gaṇhanto pamāṇayuttako mañcoti sabbapacchimappamāṇayutto mañco. So hi pakatividatthiyā navavidatthiko, aṭṭhavidatthiko vā hoti. Tato khuddako mañco sīsupadhānaṃ ṭhapetvā pādaṃ pasāretvā nipajjituṃ nappahotīti sabbapacchimamañcassa āyāmappamāṇassa samantapāsādikāyaṃ vuttattā tato adhikāyāmopi hotiyeva. Mañcassa vitthāro pana āyāmassa upaḍḍho hoti, tasmā mañcappamāṇaṭṭhānaṃ āyāmato pañcahatthaṃ, vitthārato pañcavidatthikanti gahetvā tena pamāṇena gaṇhanto saṭṭhihatthāyāmaṃ sīmaṭṭhānaṃ catuvīsatimañcakaṃ hoti, cattālīsahatthavitthāraṃ aṭṭhamañcakaṃ hoti. Evaṃ gaṇhanto dakkhiṇuttarāyāmo mañco hoti, saṭṭhihatthāyāmaṃ sīmaṭṭhānaṃ dvādasamañcakaṃ hoti, cattālīsahatthavitthāraṃ soḷasamañcakaṃ hoti. Evaṃ gaṇhanto pācīnapacchimāyāmo mañco hoti. Duvidhepi āyāmaṃ vitthārena guṇitaṃ karonto sakalaṃ antosīmaṭṭhānaṃ dvānahuttarasatamañcakaṃ hoti, bahisīmaṭṭhānampi samantato ekamañcakaṃ vā dvitimañcakaṃ vā gahetabbaṃ. Tena saha gaṇanaṃ vaḍḍhetabbaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) pana ‘‘samantā leḍḍupāto’’ti vuttaṃ, taṃ pana mahāsīmābandhanakāle vihāraparikkhepassa bahiupacāraṃ sandhāya vuttaṃ siyā. Khaṇḍasīmāyapi dūrato samūhanane doso natthi, dukkarattā pana kārakānaṃ pamāṇaṃ jānitabbaṃ. Kalyāṇiyaṃ nāma sīmāyaṃ pana āyāmato ca vitthārato ca pañcahatthappamāṇaṃ ṭhānaṃ ekakoṭṭhāsaṃ katvā samūhanati. Tampi pacchimamañcappamāṇato adhikamevāti katvā kataṃ. Idāni amheti vuttaṭṭhānaṃ pana pakaraṇanayena saṃsandanattā yuttataranti daṭṭhabbaṃ.

    སམཱུཧནནཱཀཱརོ པན ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦོ – ཨིདཱནི བནྡྷིཏབྦཱཡ སཱིམཱཡ ནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན སམཱུཧནིཏབྦསཱིམཊྛཱནཾ ཨཱདཱསཏལཾ ཝིཡ སམཾ སུདྡྷཾ ཝིམལཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱཝུཏྟམཉྩཔྤམཱཎཾ མཉྩཔྤམཱཎཾ ཋཱནཾ ཨཊྛཔདཀལེཁཾ ཝིཡ རཛྫུནཱ ཝཱ དཎྜེན ཝཱ ལེཁཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ལེཁཱནུསཱརེན ཏམྦམཏྟིཀཙུཎྞེན ཝཱ སེཏམཏྟིཀཙུཎྞེན ཝཱ ཝཎྞཝིསེསཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ པནྟི པནྟི ཀོཊྛཱསཾ ཀོཊྛཱསཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེན ཨཱརཀྑཾ སོདྷནཉྩ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནི སཱིམཾ སམཱུཧནིསྶཱམཱ’’ཏི ཙཏྟཱརོ ཝཱ ཏདུཏྟརི ཝཱ སམཱནསཾཝཱསཀབྷིཀྑཱུ གཧེཏྭཱ པཋམཔནྟིཡཾ པཋམཀོཊྛཱསེ མཉྩཊྛཱནེ ཋཏྭཱ པཋམཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཝཱཙཾ, ཏཏོ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཝཱཙཾ སཱཝེཏྭཱ ཏསྨིཾ ཀོཊྛཱསེཡེཝ ཨཉྙམཉྙསྶ ཋིཏཊྛཱནཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ པརིཝཏྟེཏྭཱ ཏིཀྑཏྟུཾ ཝཱ སཏྟཀྑཏྟུཾ ཝཱ སམཱུཧནིཏྭཱ ཏཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ པཋམཔནྟིཡཾཡེཝ དུཏིཡཀོཊྛཱསེ ཋཏྭཱ ཏཐེཝ ཀཏྭཱ ཏཏོ པཋམཔནྟིཡཾཡེཝ ཨནུལོམནཡེན ཡཱཝ ཨནྟིམཀོཊྛཱསཱ ཨེཀེཀསྨིཾ ཀོཊྛཱསེ ཏཐེཝ ཀཏྭཱ པཋམཔནྟིཡཱ པརིཀྑཱིཎཱཡ དུཏིཡཔནྟིཡཱ ཨནྟིམཀོཊྛཱསེ ཋཏྭཱ ཏཐེཝ ཀཏྭཱ ཏཏོ པཊྛཱཡ དུཏིཡཔནྟིཡཾཡེཝ པཊིལོམནཡེན ཡཱཝ ཨཱདིཀོཊྛཱསཱ ཏཐེཝ ཀཏྭཱ ཨེཝཾ ཏཏིཡཔནྟིཨཱདཱིསུཔི ཨེཀདཱ ཨནུལོམཏོ ཨེཀདཱ པཊིལོམཏོ གནྟྭཱ སབྦཱསུ པནྟཱིསུ སབྦསྨིཾ ཀོཊྛཱསེ པརིཀྑཱིཎེ ཨིདཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཾ ནིཊྛིཏཾ ནཱམ ཧོཏི། ‘‘ཙཏྟཱརོ ཏདུཏྟརི ཝཱ’’ཏི ཨིདཾ པན ཨིམསྶ ཀམྨསྶ ཙཏུཝགྒཀརཎཱིཡཏྟཱ ཝུཏྟཾ། ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) པན བྷིཀྑཱུནཾ པཀཏཏྟབྷཱཝསྶ དུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ལཛྫཱིཔེསལབྷིཀྑཱུནཉྩ དུལླབྷཏྟཱ ‘‘ཚཔཉྩམཏྟེ’’ཏི ཝུཏྟཾ།

    Samūhananākāro pana evaṃ veditabbo – idāni bandhitabbāya sīmāya nimittānaṃ anto ca bahi ca yathāvuttanayena samūhanitabbasīmaṭṭhānaṃ ādāsatalaṃ viya samaṃ suddhaṃ vimalaṃ katvā yathāvuttamañcappamāṇaṃ mañcappamāṇaṃ ṭhānaṃ aṭṭhapadakalekhaṃ viya rajjunā vā daṇḍena vā lekhaṃ kārāpetvā lekhānusārena tambamattikacuṇṇena vā setamattikacuṇṇena vā vaṇṇavisesaṃ kārāpetvā panti panti koṭṭhāsaṃ koṭṭhāsaṃ kārāpetvā pubbe vuttanayena ārakkhaṃ sodhanañca kārāpetvā ‘‘idāni sīmaṃ samūhanissāmā’’ti cattāro vā taduttari vā samānasaṃvāsakabhikkhū gahetvā paṭhamapantiyaṃ paṭhamakoṭṭhāse mañcaṭṭhāne ṭhatvā paṭhamaṃ avippavāsasīmāsamūhananakammavācaṃ, tato samānasaṃvāsakasīmāsamūhananakammavācaṃ sāvetvā tasmiṃ koṭṭhāseyeva aññamaññassa ṭhitaṭṭhānaṃ parivattetvā parivattetvā tikkhattuṃ vā sattakkhattuṃ vā samūhanitvā tato nikkhamitvā paṭhamapantiyaṃyeva dutiyakoṭṭhāse ṭhatvā tatheva katvā tato paṭhamapantiyaṃyeva anulomanayena yāva antimakoṭṭhāsā ekekasmiṃ koṭṭhāse tatheva katvā paṭhamapantiyā parikkhīṇāya dutiyapantiyā antimakoṭṭhāse ṭhatvā tatheva katvā tato paṭṭhāya dutiyapantiyaṃyeva paṭilomanayena yāva ādikoṭṭhāsā tatheva katvā evaṃ tatiyapantiādīsupi ekadā anulomato ekadā paṭilomato gantvā sabbāsu pantīsu sabbasmiṃ koṭṭhāse parikkhīṇe idaṃ sīmāsamūhananakammaṃ niṭṭhitaṃ nāma hoti. ‘‘Cattāro taduttari vā’’ti idaṃ pana imassa kammassa catuvaggakaraṇīyattā vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) pana bhikkhūnaṃ pakatattabhāvassa duviññeyyattā lajjīpesalabhikkhūnañca dullabhattā ‘‘chapañcamatte’’ti vuttaṃ.

    ཀལྱཱཎཱིསཱིམཱཡཾ པན སཱིཧལ༹དཱིཔཏོ ཨབྷིནཝསིཀྑཾ གཧེཏྭཱ ནིཝཏྟནྟེཧི གརཧཝིཝཱདམཏྟམྤི ཨལབྷནྟེཧི དྷམྨཙེཏིཡརཉྙཱ ཝིཙིནིཏྭཱ གཧིཏེཧི ཙུདྡསཧི བྷིཀྑཱུཧི ཀཏནྟི པཱསཱཎལེཁཱཡཾ ཨཱགཏཾ། རཏནཔཱུརནགརེ པན སིརཱིསུདྷམྨརཱཛཱདྷིཔཏིནཱམཀསྶ ཙཱུལ༹ཨགྒརཱཛིནོ ཀཱལེ མཧཱསཱིཧལ༹པྤཏྟོཏི ཝིསྶུཏོ སིརཱིསདྡྷམྨཀིཏྟིནཱམཀོ མཧཱཐེརཝརོ ཨཏྟནོ ཝསནཊྛཱནསྶ ཨཝིདཱུརེ པབྦཏམཏྠཀེ སཱིམཾ བནྡྷནྟོ ཨཏྟནོ ནིསྶིཏཀེ ཨགྒཧེཏྭཱ ཨཏྟནཱ ཨབྷིརུཙིཏེ ལཛྫིཔེསལབཧུསྶུཏསིཀྑཱཀཱམབྷཱུཏེ ཨཉྙེ མཧཱཐེརེ གཧེཏྭཱ ཨཏྟཙཏུཏྠོཝ ཧུཏྭཱ ཀམྨཾ ཀརོཏཱིཏི ཝདནྟི། ཏཾ ཨིམསྶ ཀམྨསྶ ཙཏུཝགྒཀརཎཱིཡཏྟཱ ཏེསཉྩ ཐེརཱནཾ པཀཏཏྟབྷཱཝེ ནིརཱསངྐཏྟཱ ཀཏཾ བྷཝེཡྻ, ཨེཝཾ སནྟེཔི བྷིཀྑཱུནཾ པཀཏཏྟབྷཱཝསྶ དུབྦིཉྙེཡྻཏྟཱ ཙཏུཝགྒཀརཎཱིཡཀམྨསྶ ཨཏིརེཀཙཏུཝགྒེན ཀརཎེ དོསཱབྷཱཝཏོ ཨཏིརེཀབྷིཀྑཱུཧི ཀཏབྷཱཝོ པསཏྠཏརོ ཧོཏི། ཏེནེཝ ཙ ཀཱརཎེན ཝིམཏིཝིནོདནཱིནཱམིཀཱཡཾ ཝིནཡཊཱིཀཱཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) ‘‘ཚཔཉྩམཏྟེ བྷིཀྑཱུ གཧེཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཀལྱཱཎཱིསཱིམཱཡཉྩ ཙུདྡསཧི བྷིཀྑཱུཧི ཀཏནྟི དཊྛབྦཾ། ཨེཝཾ ནིཊྛིཏེཔི པན སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨེ ནཱནཱཝཱདཱནཾ ནཱནཱཙརིཡཱནཾ ནཱནཱནིཀཱཡཱནཾ ནཱནཱདེསཝཱསིཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཙིཏྟཱརཱདྷནཏྠཾ གརཧཝིཝཱདམོཙནཏྠཉྩ པུནཔྤུནཾ ཏེཧིཔི བྷིཀྑཱུཧི ཏཐེཝ ཀཱརཱཔེཏབྦཾ། ཝུཏྟཉྷི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (པརི॰ ཨཊྛ॰ ༤༨༢-༤༨༣; ཝི॰ སངྒ॰ ཨཊྛ॰ ༢༥༡) ‘‘པུནཔྤུནཾ པན ཀཱཏབྦཾ། ཏཉྷི ཀུཔྤསྶ ཀམྨསྶ ཀམྨཾ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏི, ཨཀུཔྤསྶ ཐིརཀམྨབྷཱཝཱཡ ཧོཏཱི’’ཏི། ཏེནེཝ ཙ ཀཱརཎེན ཧཾསཱཝཏཱིནགརེ ཨནེཀཔཎྜརཧཏྠིསཱམིམཧཱདྷམྨརཱཛཱ སཧཔུཉྙཀམྨབྷཱུཏཏོ མཧཱཙེཏིཡཏོ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ སཱིམཱསམཱུཧནནཀཱལེ རཱམཉྙདེསཝཱསཱིཧི མཧཱཐེརེཧི ཙ མརམྨདེསཝཱསཱིཧི མཧཱཐེརེཧི ཙ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཀཱརཱཔེསཱིཏི དཊྛབྦཾ།

    Kalyāṇīsīmāyaṃ pana sīhaḷadīpato abhinavasikkhaṃ gahetvā nivattantehi garahavivādamattampi alabhantehi dhammacetiyaraññā vicinitvā gahitehi cuddasahi bhikkhūhi katanti pāsāṇalekhāyaṃ āgataṃ. Ratanapūranagare pana sirīsudhammarājādhipatināmakassa cūḷaaggarājino kāle mahāsīhaḷappattoti vissuto sirīsaddhammakittināmako mahātheravaro attano vasanaṭṭhānassa avidūre pabbatamatthake sīmaṃ bandhanto attano nissitake aggahetvā attanā abhirucite lajjipesalabahussutasikkhākāmabhūte aññe mahāthere gahetvā attacatutthova hutvā kammaṃ karotīti vadanti. Taṃ imassa kammassa catuvaggakaraṇīyattā tesañca therānaṃ pakatattabhāve nirāsaṅkattā kataṃ bhaveyya, evaṃ santepi bhikkhūnaṃ pakatattabhāvassa dubbiññeyyattā catuvaggakaraṇīyakammassa atirekacatuvaggena karaṇe dosābhāvato atirekabhikkhūhi katabhāvo pasatthataro hoti. Teneva ca kāraṇena vimativinodanīnāmikāyaṃ vinayaṭīkāyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘chapañcamatte bhikkhū gahetvā’’ti vuttaṃ, kalyāṇīsīmāyañca cuddasahi bhikkhūhi katanti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ niṭṭhitepi pana sīmāsamūhananakamme nānāvādānaṃ nānācariyānaṃ nānānikāyānaṃ nānādesavāsikānaṃ bhikkhūnaṃ cittārādhanatthaṃ garahavivādamocanatthañca punappunaṃ tehipi bhikkhūhi tatheva kārāpetabbaṃ. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (pari. aṭṭha. 482-483; vi. saṅga. aṭṭha. 251) ‘‘punappunaṃ pana kātabbaṃ. Tañhi kuppassa kammassa kammaṃ hutvā tiṭṭhati, akuppassa thirakammabhāvāya hotī’’ti. Teneva ca kāraṇena haṃsāvatīnagare anekapaṇḍarahatthisāmimahādhammarājā sahapuññakammabhūtato mahācetiyato catūsu disāsu sīmāsamūhananakāle rāmaññadesavāsīhi mahātherehi ca marammadesavāsīhi mahātherehi ca visuṃ visuṃ kārāpesīti daṭṭhabbaṃ.

    ཡདི པན མཧཱསཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམོ ཧོཏི, ཏདཱ ཨུསབྷམཏྟཾ ཝཱ དྭིཨུསབྷམཏྟཾ ཝཱ ཏདུཏྟརི ཝཱ པདེསཾ སལླཀྑེཏྭཱ ‘‘ཨེཏྟཀེ ཋཱནེ ཝིཧཱརཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི པརིཀྑེཔཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ཏསྶ ཝིཧཱརཔརིཀྑེཔསྶ ཨནྟོ ཙ སབྦཏྠ བཧི ཙ སམནྟཱ ལེཌྜུཔཱཏཊྛཱནེ མཉྩཔྤམཱཎེ མཉྩཔྤམཱཎེ ཨོཀཱསེ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན པནྟིཀོཊྛཱསེ ཀཏྭཱ ཀམྨཔྤཏྟེཧི བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ ནིརནྟརཾ ཋཏྭཱ པཋམཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ ཏཏོ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ ཙ སམཱུཧནིཏབྦཱ། ཨེཝཾ སཱིམཱཡ སམུགྒྷཱཏེ ཀཏེ ཏསྨིཾ ཝིཧཱརེ ཁཎྜསཱིམཱཡ མཧཱསཱིམཱཡ ཙ ཝིཛྫམཱནཏྟེ སཏི ཨཝསྶཾ ཨེཀསྨིཾ མཉྩཊྛཱནེ ཏཱསཾ མཛ྄ཛྷགཏཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏཱ སམཱུཧནེཡྻུཾ, ཏཏོ གཱམསཱིམཱ ཨེཝ ཨཝསིསྶེཡྻ, ཏསྶཾ གཱམསཱིམཱཡཾ ཁཎྜསཱིམཱམཧཱསཱིམཱཝསེན དུཝིདྷཱ སཱིམཱ ཡཐཱརུཙི བནྡྷིཏབྦཱ། བནྡྷནཱཀཱརཾ པན ཨུཔརི ཝཀྑཱམ།

    Yadi pana mahāsīmaṃ bandhitukāmo hoti, tadā usabhamattaṃ vā dviusabhamattaṃ vā taduttari vā padesaṃ sallakkhetvā ‘‘ettake ṭhāne vihāraṃ karissāmā’’ti parikkhepaṃ kārāpetvā tassa vihāraparikkhepassa anto ca sabbattha bahi ca samantā leḍḍupātaṭṭhāne mañcappamāṇe mañcappamāṇe okāse heṭṭhā vuttanayena pantikoṭṭhāse katvā kammappattehi bhikkhūhi saddhiṃ nirantaraṃ ṭhatvā paṭhamaṃ avippavāsasīmā tato samānasaṃvāsakasīmā ca samūhanitabbā. Evaṃ sīmāya samugghāte kate tasmiṃ vihāre khaṇḍasīmāya mahāsīmāya ca vijjamānatte sati avassaṃ ekasmiṃ mañcaṭṭhāne tāsaṃ majjhagatā te bhikkhū tā samūhaneyyuṃ, tato gāmasīmā eva avasisseyya, tassaṃ gāmasīmāyaṃ khaṇḍasīmāmahāsīmāvasena duvidhā sīmā yathāruci bandhitabbā. Bandhanākāraṃ pana upari vakkhāma.

    ཀསྨཱ པན ནིམིཏྟཱནཾ བཧིཔི སཱིམཱསམཱུཧནནཾ ཀཏཾ, ནནུ ནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོཡེཝ ཨབྷིནཝསཱིམཱ ཨིཙྪིཏབྦཱཏི ཏཏྠེཝ སམྦྷེདཛ྄ཛྷོཏྠརཎཝིམོཙནཏྠཾ པོརཱཎཀསཱིམཱཡ སམཱུཧནནཾ ཀཱཏབྦནྟི? སཙྩཾ, དུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ པན ཨེཝཾ ཀཏནྟི དཊྛབྦཾ། དུཝིཉྙེཡྻོ ཧི པོརཱཎཀསཱིམཱཡ ཝིཛྫམཱནཱཝིཛྫམཱནབྷཱཝོ, ཏསྨཱ ཡདི ནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོཡེཝ སཱིམཱསམཱུཧནནཾ ཀརེཡྻ, ཏཏོ བཧི པོརཱཎཀསཱིམཱ ཏིཊྛེཡྻ, ཏཏོ ཨཔྤམཏྟཀཾ ཋཱནཾ ཨནྟོ པཝིསེཡྻ, ཏཾ ཋཱནཾ ཀམྨཝཱཙཱཔཱཋཀེན སཧ སཱིམཱསམཱུཧནནཀཱརཀསངྒྷསྶ པཏིཊྛཧནཔྤཧོནཀཾ ན བྷཝེཡྻ, ཨེཝཾ སནྟེ སཱ པོརཱཎཀསཱིམཱ ཨསམཱུཧཏཱཝ བྷཝེཡྻ། ཏཾ སམཱུཧཏསཉྙཱཡ སཱིམཱསམྨནྣནཀཱལེ ཨནྟོནིམིཏྟཊྛཱནཾ སམྨནྣེཡྻུཾ, ཏཾ ཨསམཱུཧཏཔོརཱཎསཱིམཱཀོཊིཔཝིཊྛཏྟཱ སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷེདདོསོ, ཡདི པན ཏཾ ཋཱནཾ ཙཏུནྣཾ ནིསིནྣཔྤཧོནཀཾ བྷཝེཡྻ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཎདོསོ, ཡདིཔི ཨནྟོ ན པཝིསཏི, ནིརནྟརཾ ཕུཊྛམཏྟཾ ཧོཏི, ཨེཝམྤི སཱིམཱསངྐརདོསོཏི ཨིམསྨཱ དོསཏྟཡཱ ཝིམོཙནཏྠཾ ནིམིཏྟཱནཾ བཧིཔི སཱིམཱསམཱུཧནནཾ ཀཏཾ། ཏེནེཝ ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) ‘‘བཧི ཙ སམནྟཱ ལེཌྜུཔཱཏེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ།

    Kasmā pana nimittānaṃ bahipi sīmāsamūhananaṃ kataṃ, nanu nimittānaṃ antoyeva abhinavasīmā icchitabbāti tattheva sambhedajjhottharaṇavimocanatthaṃ porāṇakasīmāya samūhananaṃ kātabbanti? Saccaṃ, duviññeyyattā pana evaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Duviññeyyo hi porāṇakasīmāya vijjamānāvijjamānabhāvo, tasmā yadi nimittānaṃ antoyeva sīmāsamūhananaṃ kareyya, tato bahi porāṇakasīmā tiṭṭheyya, tato appamattakaṃ ṭhānaṃ anto paviseyya, taṃ ṭhānaṃ kammavācāpāṭhakena saha sīmāsamūhananakārakasaṅghassa patiṭṭhahanappahonakaṃ na bhaveyya, evaṃ sante sā porāṇakasīmā asamūhatāva bhaveyya. Taṃ samūhatasaññāya sīmāsammannanakāle antonimittaṭṭhānaṃ sammanneyyuṃ, taṃ asamūhataporāṇasīmākoṭipaviṭṭhattā sīmāya sīmaṃ sambhedadoso, yadi pana taṃ ṭhānaṃ catunnaṃ nisinnappahonakaṃ bhaveyya, sīmāya sīmaṃ ajjhottharaṇadoso, yadipi anto na pavisati, nirantaraṃ phuṭṭhamattaṃ hoti, evampi sīmāsaṅkaradosoti imasmā dosattayā vimocanatthaṃ nimittānaṃ bahipi sīmāsamūhananaṃ kataṃ. Teneva vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘bahi ca samantā leḍḍupāte’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.

    ཀེཙི པན ཨཱཙརིཡཱ སམནྟཱ ནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོ རཛྫུཔསཱརཎཾ ཀཏྭཱ ཨནྟོ ཋཏྭཱ རཛྫུཡཱ ཧེཊྛཱ པཱདེ པཝེསེཏྭཱ རཛྫུཏོ བཧི ཀིཉྩིམཏྟཾ ཋཱནཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ སཱིམཱསམཱུཧནནཾ ཀརོནྟི, ཏདེཏཾ ཝིཙཱརེཏབྦཾ། པཱདགྒཊྛཔནམཏྟེན པོརཱཎསཱིམཱསམུགྒྷཱཏོ ན ཧོཏི, ཨཐ ཁོ ཀམྨཝཱཙཱཔཱཋཀེན སཧ ཀམྨཔཏྟསངྒྷསྶ པཏིཊྛཱནེན ཀམྨཝཱཙཱཡ པཱཋནེན ཙ སམུགྒྷཱཏོ ཧོཏི། ཝུཏྟཉྷི ཝིམཏིཝིནོདནིཔྤཀརཎེ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) ‘‘སཱིམཱཡ པན ཨནྟོཋཱནཾ, ‘སམཱུཧནིསྶཱམཱ’ཏི ཀམྨཝཱཙཱཡ ཀརཎཉྩེཏྠ ཨངྒ’’ནྟི, ཏསྨཱ ཨེཀདེསེན ཨནྟོཔཝིཊྛཱཡ ཙ ཨེཀསམྦནྡྷེན ཋིཏཱཡ པོརཱཎཀབདྡྷསཱིམཱཡ སམུགྒྷཱཏེ ཨཀཏེ ཝུཏྟནཡེན དོསཏྟཡཏོ ན མུཙྩེཡྻ, ཏསྨཱ ནིམིཏྟཏོ བཧིཔི ཋཏྭཱ སམཱུཧནནཀརཎབྷཱཝོཝ པཱསཾསཏརོ ཧོཏི། ཨཉྙེ པན ཨཱཙརིཡཱ ཀམྨཀཱརཀབྷིཀྑཱུནཾ པདཝལཉྫསམྦནྡྷཾ ཀཏྭཱ སམཱུཧནནྟི, ཏཾ གརུཀརཎཝསེན ཀཏནྟི གཡ྄ཧམཱནེ དོསོ ནཏྠི། ཨེཀཙྩེ པན ཐེརཱ ‘‘ཀཱརཀསངྒྷསྶ ཨཀྐནྟཊྛཱནེཡེཝ སཱིམཱ སམཱུཧཏཱ, ན ཨནཀྐནྟཊྛཱནེཏི སཉྙཱཡ པཋམཏརཾ སཱལཾ ཀརིཏྭཱ པཙྪཱ སཱིམཱཡ སམཱུཧཏཱཡ ཐམྦྷཊྛཱནེ ཨཀྐམིཏུཾ ན ལབྷཏི, ཏསྨཱ ཨསམཱུཧཏཱ སཱིམཱ’’ཏི ཝདནྟི།

    Keci pana ācariyā samantā nimittānaṃ anto rajjupasāraṇaṃ katvā anto ṭhatvā rajjuyā heṭṭhā pāde pavesetvā rajjuto bahi kiñcimattaṃ ṭhānaṃ atikkamitvā sīmāsamūhananaṃ karonti, tadetaṃ vicāretabbaṃ. Pādaggaṭṭhapanamattena porāṇasīmāsamugghāto na hoti, atha kho kammavācāpāṭhakena saha kammapattasaṅghassa patiṭṭhānena kammavācāya pāṭhanena ca samugghāto hoti. Vuttañhi vimativinodanippakaraṇe (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘sīmāya pana antoṭhānaṃ, ‘samūhanissāmā’ti kammavācāya karaṇañcettha aṅga’’nti, tasmā ekadesena antopaviṭṭhāya ca ekasambandhena ṭhitāya porāṇakabaddhasīmāya samugghāte akate vuttanayena dosattayato na mucceyya, tasmā nimittato bahipi ṭhatvā samūhananakaraṇabhāvova pāsaṃsataro hoti. Aññe pana ācariyā kammakārakabhikkhūnaṃ padavalañjasambandhaṃ katvā samūhananti, taṃ garukaraṇavasena katanti gayhamāne doso natthi. Ekacce pana therā ‘‘kārakasaṅghassa akkantaṭṭhāneyeva sīmā samūhatā, na anakkantaṭṭhāneti saññāya paṭhamataraṃ sālaṃ karitvā pacchā sīmāya samūhatāya thambhaṭṭhāne akkamituṃ na labhati, tasmā asamūhatā sīmā’’ti vadanti.

    པུབྦེཔི སིརཱིཁེཏྟནགརེ མཧཱསཏྟདྷམྨརཱཛསྶ ཀཱལེ ཏེན རཉྙཱ ཀཏསྶ ནནྡནཝིཧཱརསྶ པུརཏོ ཏསྶ རཉྙོ ཨགྒམཧེསིཡཱ སཱིམཱཡ པཏིཊྛཱཔིཏཱཡ པཋམཾ ཛེཏཝནསཱལཾ ཀཏྭཱ པཙྪཱ སཱིམཾ སམཱུཧནིཾསུ, ཏདཱ ཏསྨིཾ ནགརེ མཧཱརུཀྑམཱུལིཀོ ནཱམ ཨེཀོ གཎཔཱམོཀྑཏྠེརོ ‘‘སཙེ ཐམྦྷཾ ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ པཱདེ ཋཔེཏུཾ སཀྑིསྶཱམི, ཨེཝཾ སནྟེ ཨཧཾ ཨཱགཙྪིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ནཱགཙྪཏི། སབྦེ ཐེརཱ ‘‘ན ཐམྦྷམཏྟེན པོརཱཎསཱིམཱ ཏིཊྛཏི, ཐམྦྷསྶ སམནྟཏོ ཋཏྭཱ ཀམྨཝཱཙཱཡ ཀཏཱཡ སཱིམཱ སམཱུཧཏཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ ཝཙནཾ ཨགྒཧེཏྭཱ སམཱུཧནིཾསུ ཙེཝ བནྡྷིཾསུ ཙ། ཧཾསཱཝཏཱིནགརེ དྷམྨཙེཏིཡརཉྙོ ཀལྱཱཎིཡསཱིམཱབནྡྷནཀཱལེཔི པཋམཾ སཱལཾ ཀརིཏྭཱཝ པཙྪཱ སམཱུཧནིཾསུ, ན ཙ པཱལི༹ཨཊྛཀཐཱཊཱིཀཱདཱིསུ ‘‘པདཝལཉྫསམྦནྡྷཾ ཀཏྭཱ སཱིམཱ སམཱུཧནིཏབྦཱ’’ཏི པཱཋོ ཨཏྠི, ‘‘མཉྩཔྤམཱཎེ མཉྩཔྤམཱཎེ ཋཱནེ’’ཏི (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) པན ཨཏྠི། པོརཱཎསཱིམཱཡ ཨནྟོ ཋཏྭཱ ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཝཱཙཱཡ ཀཏཱཡ སཀལཱཔི སཱིམཱ སམཱུཧཏཱཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘པདཝལཉྫསམྦནྡྷཾ ཀཏྭཱ སམཱུཧནིཏབྦ’’ནྟི ཝཙནཾ པཎྜིཏཱ ན སམྤཊིཙྪནྟི། ཨཱིདིསཾ པན ཝཙནཾ གརུཀརཎཝསེན ཝུཏྟནྟི གཡ྄ཧམཱནེ ཀིཉྩཱཔི དོསོ ནཏྠི, ཏཐཱཔི སིསྶཱནུསིསྶཱནཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཀཱརཎཾ ཧོཏི། ཏེ ཧི ‘‘ཨམྷཱཀཾ ཨཱཙརིཡཱ ཨེཝཾ ཀཐེནྟི, ཨེཝཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི དལ༹ྷཱིཀམྨཝསེན གཧེཏྭཱ ཏཐཱ ཨཀཏེ སཱིམཱ སམཱུཧཏཱ ན ཧོཏཱིཏི མཉྙནྟི, ཏསྨཱ པཀརཎཱགཏནཡཝསེནེཝ ཀརཎཾ ཝརཾ པསཏྠཾ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ།

    Pubbepi sirīkhettanagare mahāsattadhammarājassa kāle tena raññā katassa nandanavihārassa purato tassa rañño aggamahesiyā sīmāya patiṭṭhāpitāya paṭhamaṃ jetavanasālaṃ katvā pacchā sīmaṃ samūhaniṃsu, tadā tasmiṃ nagare mahārukkhamūliko nāma eko gaṇapāmokkhatthero ‘‘sace thambhaṃ vijjhitvā pāde ṭhapetuṃ sakkhissāmi, evaṃ sante ahaṃ āgacchissāmī’’ti vatvā nāgacchati. Sabbe therā ‘‘na thambhamattena porāṇasīmā tiṭṭhati, thambhassa samantato ṭhatvā kammavācāya katāya sīmā samūhatā hotī’’ti vatvā tassa vacanaṃ aggahetvā samūhaniṃsu ceva bandhiṃsu ca. Haṃsāvatīnagare dhammacetiyarañño kalyāṇiyasīmābandhanakālepi paṭhamaṃ sālaṃ karitvāva pacchā samūhaniṃsu, na ca pāḷiaṭṭhakathāṭīkādīsu ‘‘padavalañjasambandhaṃ katvā sīmā samūhanitabbā’’ti pāṭho atthi, ‘‘mañcappamāṇe mañcappamāṇe ṭhāne’’ti (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) pana atthi. Porāṇasīmāya anto ṭhatvā ekasmiṃ ṭhāne sīmāsamūhananakammavācāya katāya sakalāpi sīmā samūhatāva hoti, tasmā ‘‘padavalañjasambandhaṃ katvā samūhanitabba’’nti vacanaṃ paṇḍitā na sampaṭicchanti. Īdisaṃ pana vacanaṃ garukaraṇavasena vuttanti gayhamāne kiñcāpi doso natthi, tathāpi sissānusissānaṃ diṭṭhānugatiāpajjanakāraṇaṃ hoti. Te hi ‘‘amhākaṃ ācariyā evaṃ kathenti, evaṃ karontī’’ti daḷhīkammavasena gahetvā tathā akate sīmā samūhatā na hotīti maññanti, tasmā pakaraṇāgatanayavaseneva karaṇaṃ varaṃ pasatthaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.

    ཨཔརམྤི ཨིམསྨིཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཱདྷིཀཱརེ དྷམྨགཱརཝེཧི ཝིནཡདྷརེཧི ཙིནྟེཏབྦཾ གམྦྷཱིརཾ དུདྡསཾ ཋཱནཾ ཨཏྠི, ཏཾ ཀཏམནྟི ཙེ? ‘‘ཨནུཛཱནཱམི, བྷིཀྑཝེ, ཏིཡོཛནཔརམཾ སཱིམཾ སམྨནྣིཏུ’’ནྟི (མཧཱཝ॰ ༡༤༠) ཝཙནཏོ ནཱནཱགཱམཀྑེཏྟཱནི ཨཝཏྠརིཏྭཱ སམྨཏཱ ཏིཡོཛནིཀཱདིཀཱཡོ མཧཱསཱིམཱཡོ བྷགཝཏཱ ཨནུཉྙཱཏཱ ཨཏྠི, ཨཐ ཨེཀཾ གཱམཀྑེཏྟཾ སོདྷེཏྭཱ ཨཱརཀྑཾ དཏྭཱ སཱིམཱཡ སམཱུཧཏཱཡ ཡདི ཏཏོ ཨཉྙེསུ གཱམཀྑེཏྟེསུ བྷིཀྑཱུ སནྟི, ན གཱམསཱིམཱ བདྡྷསཱིམཾ པརིཙྪིནྡིཏུཾ སཀྐོཏི, ཏསྨཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏསྨིཾ ཀམྨེ ཝགྒཾ ཀརེཡྻུཾ, ཨེཝཾ སཏི སཱིམཱ སམཱུཧཏཱ ན བྷཝེཡྻ, ཏཱཡ ཨསམཱུཧཏཱཡ སཏི ཨབྷིནཝསཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ ན བྷཝེཡྻ, ཨིཏི ཨིདཾ ཋཱནཾ དུཛྫཱནཾ དུདྡསཾ, ཏསྨཱ པཱསཱཎཙྪཏྟཾ ཝིཡ བྷགཝཏོ ཨཱཎཾ གརུཾ ཀརོནྟེཧི ལཛྫིཔེསལབཧུསྶུཏསིཀྑཱཀཱམབྷཱུཏེཧི ཝིནཡཝིདཱུཧི སུཊྛུ ཙིནྟེཏབྦནྟི།

    Aparampi imasmiṃ sīmāsamūhananādhikāre dhammagāravehi vinayadharehi cintetabbaṃ gambhīraṃ duddasaṃ ṭhānaṃ atthi, taṃ katamanti ce? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tiyojanaparamaṃ sīmaṃ sammannitu’’nti (mahāva. 140) vacanato nānāgāmakkhettāni avattharitvā sammatā tiyojanikādikāyo mahāsīmāyo bhagavatā anuññātā atthi, atha ekaṃ gāmakkhettaṃ sodhetvā ārakkhaṃ datvā sīmāya samūhatāya yadi tato aññesu gāmakkhettesu bhikkhū santi, na gāmasīmā baddhasīmaṃ paricchindituṃ sakkoti, tasmā te bhikkhū tasmiṃ kamme vaggaṃ kareyyuṃ, evaṃ sati sīmā samūhatā na bhaveyya, tāya asamūhatāya sati abhinavasīmā sammannitabbā na bhaveyya, iti idaṃ ṭhānaṃ dujjānaṃ duddasaṃ, tasmā pāsāṇacchattaṃ viya bhagavato āṇaṃ garuṃ karontehi lajjipesalabahussutasikkhākāmabhūtehi vinayavidūhi suṭṭhu cintetabbanti.

    ཨིམསྨིཾ ཨདྷིཀཱརེ ཙིནྟེནྟོ གཝེསནྟོ ཝིཙིནནྟོ ཨིདཾ ཀཱརཎཾ དིསྶཏི – ཏིཡོཛནིཀཱདིམཧཱསཱིམཱཡོ ཨིདྡྷིམནྟཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ དྷརམཱནཀཱལེ སནྣིཔཏིཏུཾ ཝཱ ཝིསོདྷེཏུཾ ཝཱ སཀྐུཎེཡྻབྷཱཝཏོ ཏམཱརབྦྷ བྷགཝཏཱ ཨནུཛཱནིཏཱ བྷཝེཡྻུཾ། སབྦསྨིཾ ཀཱལེ སབྦསྨིཾ པདེསེ སབྦེ བྷིཀྑཱུ ཏཱདིསཾ མཧཱསཱིམཾ སོདྷེཏུཾ ཝཱ སནྣིཔཏིཏུཾ ཝཱ ན སཀྐཱ, ན ཙ བྷགཝཱ ཨསཀྐུཎེཡྻཾ ཨལབྦྷནེཡྻཾ ཀཱརཎཾ ཝདེཡྻ། བྷགཝཏོ དྷརམཱནཀཱལེ རཱཛགཧནགརེ ཨཊྛཱརས མཧཱཝིཧཱརཱ ཨེཀསཱིམཱཝ དྷམྨསེནཱཔཏིསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན སམྨཏཱཏི། སཱིཧལ༹དཱིཔེ མཧཱཝིཧཱརསཱིམཱ ཨནུརཱདྷཔུརཾ ཨནྟོཀཏྭཱ པཝཏྟཱ མཧཱམཧིནྡཏྠེརེན སམྨཏཱཏི ཙ པཀརཎེསུ དིསྶཏི, ན ཏཐཱ ཨིམསྨིཾ ནཱམ དེསེ དྭིཡོཛནིཀཱ ཝཱ ཏིཡོཛནིཀཱ ཝཱ སཱིམཱ ཨསུཀེན བྷིཀྑུནཱ སམྨཏཱཏི དིསྶཏི། ཨིམསྨིཉྩ མརམྨདེསེ ཏཱདིསཱནཾ སཱིམཱནཾ ནཏྠིབྷཱཝོ ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ ཛཱནིཏབྦོ། ཏཐཱ ཧི ཨནེཀསཏཨནེཀསཧསྶཝསྶཀཱལཏོ ཨུཔྤནྣཱ བདྡྷསཱིམཱ པཱསཱཎཐམྦྷནིམིཏྟེན སཧ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ པདེསེ དིསྶནྟི། ཨརིམདྡནཔུརེ ཙ ཨནུརུདྡྷམཧཱརཱཛེན སམྨནྣཱཔིཏཱ དྭཱསཊྛཡཱདྷིཀསཏཧཏྠཱཡཱམཱ སཏྟཙཏྟཱལཱིསཱདྷིཀསཏཧཏྠཝིཏྠཱརཱ མཧཱསཱིམཱ ནིམིཏྟེན སཧ དིསྶཏི། རཏནཔཱུརནགརེ ཙ ནརཔཏིཛེཡྻསཱུརམཧཱརཱཛཀཱལེ ཨཊྛསཏྟཏཱདྷིཀཙཏུསཏཀལིཡུགེ སམྨནྣིཏཱ སཱིམཱ པཱསཱཎལེཁཱཡ སདྡྷིཾ དིསྶཏི། ཡདི ཏིཡོཛནཔརམཱདིམཧཱསཱིམཱཡོ ཨཏྠི, པོརཱཎཱཙརིཡཱ ནཝཾ ནཝཾ བདྡྷསཱིམཾ ན བནྡྷེཡྻུཾ, ཨཐ ཙ པན བནྡྷནྟི, ཏཱསུ ཙ ནཝསཱིམཱསུ ཨུཔསམྤདཱདིསངྒྷཀམྨཾ ཀརོནྟི, ཏཏོ ཨེཝ ཙ གཎནཔཐམཏིཀྐནྟཱ བྷིཀྑཱུ པརམྤརཏོ ཝཌྜྷེནྟཱ ཡཱཝཛྫཏནཱ སཱསནཾ པཏིཊྛཔེནྟི། ཨིམིནཱ ཙ ཀཱརཎེན ཨིམསྨིཾ པདེསེ ཏིཡོཛནཱ སཱིམཱཡོ ནཏྠཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི།

    Imasmiṃ adhikāre cintento gavesanto vicinanto idaṃ kāraṇaṃ dissati – tiyojanikādimahāsīmāyo iddhimantānaṃ bhikkhūnaṃ dharamānakāle sannipatituṃ vā visodhetuṃ vā sakkuṇeyyabhāvato tamārabbha bhagavatā anujānitā bhaveyyuṃ. Sabbasmiṃ kāle sabbasmiṃ padese sabbe bhikkhū tādisaṃ mahāsīmaṃ sodhetuṃ vā sannipatituṃ vā na sakkā, na ca bhagavā asakkuṇeyyaṃ alabbhaneyyaṃ kāraṇaṃ vadeyya. Bhagavato dharamānakāle rājagahanagare aṭṭhārasa mahāvihārā ekasīmāva dhammasenāpatisāriputtattherena sammatāti. Sīhaḷadīpe mahāvihārasīmā anurādhapuraṃ antokatvā pavattā mahāmahindattherena sammatāti ca pakaraṇesu dissati, na tathā imasmiṃ nāma dese dviyojanikā vā tiyojanikā vā sīmā asukena bhikkhunā sammatāti dissati. Imasmiñca marammadese tādisānaṃ sīmānaṃ natthibhāvo upaparikkhitvā jānitabbo. Tathā hi anekasataanekasahassavassakālato uppannā baddhasīmā pāsāṇathambhanimittena saha tasmiṃ tasmiṃ padese dissanti. Arimaddanapure ca anuruddhamahārājena sammannāpitā dvāsaṭṭhayādhikasatahatthāyāmā sattacattālīsādhikasatahatthavitthārā mahāsīmā nimittena saha dissati. Ratanapūranagare ca narapatijeyyasūramahārājakāle aṭṭhasattatādhikacatusatakaliyuge sammannitā sīmā pāsāṇalekhāya saddhiṃ dissati. Yadi tiyojanaparamādimahāsīmāyo atthi, porāṇācariyā navaṃ navaṃ baddhasīmaṃ na bandheyyuṃ, atha ca pana bandhanti, tāsu ca navasīmāsu upasampadādisaṅghakammaṃ karonti, tato eva ca gaṇanapathamatikkantā bhikkhū paramparato vaḍḍhentā yāvajjatanā sāsanaṃ patiṭṭhapenti. Iminā ca kāraṇena imasmiṃ padese tiyojanā sīmāyo natthīti viññāyati.

    ཨཐ ཝཱ ‘‘ཝིཧཱརཔརིཀྑེཔསྶ ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ སམནྟཱ ལེཌྜུཔཱཏེ’’ཏི ཝིཧཱརཔརིཀྑེཔསྶ ཨནྟོ ཙ ཝིཧཱརཱུཔཙཱརབྷཱུཏེ བཧི ལེཌྜུཔཱཏེ ཙ ཋཱནེཡེཝ སཱིམཱསམཱུཧནནསྶ ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༤༤) ཝུཏྟཏྟཱཔི ཏཱདིསཱ མཧཱསཱིམཱཡོ ནཏྠཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི། ཡདི ཨཏྠི, སཱིམཱསམཱུཧནནཾ པཀརཎཱཙརིཡཱ ན ཀཐེཡྻུཾ། ཀཐེནྟཱཔི སམནྟཱ ཏིཡོཛནཾ ཋཱནཾ སོདྷེཏྭཱ སཱིམཱསམཱུཧནནཾ ཀརེཡྻུཾ, ཏཐཱ པན ཨཀཐེཏྭཱ ཝིཧཱརཝིཧཱརཱུཔཙཱརེསུཡེཝ སཱིམཱསམཱུཧནནསྶ ཀཐིཏཏྟཱ ཏིཡོཛནིཀཱདཡོ མཧཱསཱིམཱཡོ ནཏྠཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི།

    Atha vā ‘‘vihāraparikkhepassa anto ca bahi ca samantā leḍḍupāte’’ti vihāraparikkhepassa anto ca vihārūpacārabhūte bahi leḍḍupāte ca ṭhāneyeva sīmāsamūhananassa vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) vuttattāpi tādisā mahāsīmāyo natthīti viññāyati. Yadi atthi, sīmāsamūhananaṃ pakaraṇācariyā na katheyyuṃ. Kathentāpi samantā tiyojanaṃ ṭhānaṃ sodhetvā sīmāsamūhananaṃ kareyyuṃ, tathā pana akathetvā vihāravihārūpacāresuyeva sīmāsamūhananassa kathitattā tiyojanikādayo mahāsīmāyo natthīti viññāyati.

    ཨཐ ཝཱ ‘‘ཁཎྜསཱིམཾ པན ཛཱནནྟཱ ཨཝིཔྤཝཱསཾ ཨཛཱནནྟཱཔི སམཱུཧནིཏུཉྩེཝ བནྡྷིཏུཉྩ སཀྑིསྶནྟཱི’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༤༤) ཝཙནཏོཔི ཏེསུ ཏེསུ ཛནཔདེསུ ཏིཡོཛནིཀཱདིཀཱཡོ མཧཱསཱིམཱཡོ ནཏྠཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི། ཀཐཾ? ཡདི ཏཱདིསཱ སཱིམཱཡོ ཨཏྠི, སཀལམྤི ཏཾ སཱིམཾ ཨསོདྷེཏྭཱ སཱིམཱསམཱུཧནནཾ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ན ཀཐེཡྻུཾ, ཨཐ ཙ པན ཁཎྜསཱིམཾ ཛཱནནྟཱ ཨཝིཔྤཝཱསཾ ཨཛཱནནྟཱཔི སཱིམཾ སམཱུཧནིཏུཾ བནྡྷིཏུཉྩ སམཏྠབྷཱཝཾ ཀཐེནྟི, སཱ ཀཐཱ ཁནྡྷསཱིམཱཡ སཱིམནྟརིཀནྟརིཏམཏྟཱ ཧུཏྭཱ ཏསྨིཾ གཱམཀྑེཏྟེ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ བྷཝེཡྻ, ཏསྨཱ ཏསྨིཾ ཋཱནེ ཋཏྭཱ སམཱུཧནིཏུཾ སམཏྠབྷཱཝེན ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ཀཐཱིཡཏི, ན ནཱནཱགཱམཀྑེཏྟཱནི ཨཝཏྠརིཏྭཱ སམྨཏཱཡ ཏིཡོཛནིཀཱདིབྷེདཱཡ སཱིམཱཡ ཨཉྙེསུ གཱམཀྑེཏྟེསུ ཨཉྙེསུ བྷིཀྑཱུསུ སནྟེསུཔི སམཱུཧནིཏུཾ སམཏྠབྷཱཝེན, ཏེན ཉཱཡཏི ‘‘ན སབྦེསུ ཋཱནེསུ ཏིཡོཛནིཀཱདིབྷེདཱཡོ མཧཱསཱིམཱཡོ ན སནྟཱི’’ཏི། ཨཱིདིསཱནི ཀཱརཎཱནི བྷགཝཏོ ཨཱཎཾ གརུཾ ཀརོནྟེཧི ཝིནཡཏྠཝིདཱུཧི ཝིནཡདྷརེཧི པུནཔྤུནཾ ཙིནྟེཏབྦཱནི ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦཱནི, ཨིཏོ ཨཉྙཱནིཔི ཀཱརཎཱནི གཝེསིཏབྦཱནཱིཏི།

    Atha vā ‘‘khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) vacanatopi tesu tesu janapadesu tiyojanikādikāyo mahāsīmāyo natthīti viññāyati. Kathaṃ? Yadi tādisā sīmāyo atthi, sakalampi taṃ sīmaṃ asodhetvā sīmāsamūhananaṃ aṭṭhakathācariyā na katheyyuṃ, atha ca pana khaṇḍasīmaṃ jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi sīmaṃ samūhanituṃ bandhituñca samatthabhāvaṃ kathenti, sā kathā khandhasīmāya sīmantarikantaritamattā hutvā tasmiṃ gāmakkhette avippavāsasīmā bhaveyya, tasmā tasmiṃ ṭhāne ṭhatvā samūhanituṃ samatthabhāvena aṭṭhakathācariyehi kathīyati, na nānāgāmakkhettāni avattharitvā sammatāya tiyojanikādibhedāya sīmāya aññesu gāmakkhettesu aññesu bhikkhūsu santesupi samūhanituṃ samatthabhāvena, tena ñāyati ‘‘na sabbesu ṭhānesu tiyojanikādibhedāyo mahāsīmāyo na santī’’ti. Īdisāni kāraṇāni bhagavato āṇaṃ garuṃ karontehi vinayatthavidūhi vinayadharehi punappunaṃ cintetabbāni upaparikkhitabbāni, ito aññānipi kāraṇāni gavesitabbānīti.

    ཨིཏོ པརམྤི ‘‘སཙེ ཨཉྙཱནིཔི གཱམཀྑེཏྟཱནི ཨནྟོཀཱཏུཀཱམཱ, ཏེསུ གཱམེསུ ཡེ བྷིཀྑཱུ ཝསནྟི, ཏེཧིཔི ཨཱགནྟབྦ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཏོ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ཨེཀསྨིཾཡེཝ གཱམཀྑེཏྟེ སཱིམཾ ན བནྡྷནྟི, ཨཐ ཁོ ཨཉྙཱནིཔི གཱམཀྑེཏྟཱནི ཨནྟོཀརིཏྭཱཔི བནྡྷནྟི, ཏསྨཱ ཨིདཱནི སམྨནྣིཏབྦཱཡ སཱིམཱཡ ནིསྶཡབྷཱུཏཾ པཀཏིགཱམཀྑེཏྟཾ ཝཱ ཝིསུཾགཱམཀྑེཏྟཾ ཝཱ སོདྷིཏནྟི མནསི ན ཀཱཏབྦཾ། ཀངྑཙྪེདནཏྠཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཝཱཙཱབྷཎནསམཡེ ཏེན གཱམཀྑེཏྟེན སམྦནྡྷེསུ ཨཉྙེསུ གཱམཀྑེཏྟེསུ ཝསནྟེ བྷིཀྑཱུཔི ཡཱཙིཏྭཱ ཏཏོ གཱམཀྑེཏྟཏོ བཧི དཱུརེ ཝཱསཱཔེཏབྦཱ། ཨེཝཉྷི ཀརོནྟེ ཨཉྙཱནི གཱམཀྑེཏྟཱནི ཨནྟོཀརིཏྭཱ པོརཱཎསཱིམཱཡ ཝིཛྫམཱནཱཡཔི ཏེ ཝགྒཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐོནྟི། ཏཏོ སཱིམཱསམཱུཧནནཀམྨཝཱཙཱ སམྤཛྫཏི, ཏསྨཱ ཨེཝརཱུཔོ སུཁུམོ ནིཔུཎོ ཨཏྠོ ཝིནཡདྷརེཧི ཙིནྟེཏབྦོ། ཨེཝཾ སཱིམཱསམཱུཧནནཝིདྷཱནེན སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟེན སམྨཏཱ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟེན སམྨཏཱཏི ཝུཏྟེཧི དྭཱིཧི ཝིཔཏྟིདོསེཧི མུཏྟཱ ཧོཏི།

    Ito parampi ‘‘sace aññānipi gāmakkhettāni antokātukāmā, tesu gāmesu ye bhikkhū vasanti, tehipi āgantabba’’ntiādivacanato (mahāva. aṭṭha. 138) ekasmiṃyeva gāmakkhette sīmaṃ na bandhanti, atha kho aññānipi gāmakkhettāni antokaritvāpi bandhanti, tasmā idāni sammannitabbāya sīmāya nissayabhūtaṃ pakatigāmakkhettaṃ vā visuṃgāmakkhettaṃ vā sodhitanti manasi na kātabbaṃ. Kaṅkhacchedanatthaṃ sīmāsamūhananakammavācābhaṇanasamaye tena gāmakkhettena sambandhesu aññesu gāmakkhettesu vasante bhikkhūpi yācitvā tato gāmakkhettato bahi dūre vāsāpetabbā. Evañhi karonte aññāni gāmakkhettāni antokaritvā porāṇasīmāya vijjamānāyapi te vaggaṃ kātuṃ na sakkonti. Tato sīmāsamūhananakammavācā sampajjati, tasmā evarūpo sukhumo nipuṇo attho vinayadharehi cintetabbo. Evaṃ sīmāsamūhananavidhānena sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatāti vuttehi dvīhi vipattidosehi muttā hoti.

    ཏཏོ ‘‘ཨཏིཁུདྡིཀཱ ཨཏིམཧནྟཱི’’ཏི (པརི॰ ༤༨༦) ཝུཏྟེཧི ཝིཔཏྟིདོསེཧི ཝིམུཙྩནཏྠཾ སཱིམཱཡ པམཱཎཾ ཛཱནིཏབྦཾ། ཀཐཾ? སཱིམཱ ནཱམ ཨེཀཝཱིསཏིཡཱ བྷིཀྑཱུནཾ ནིསཱིདིཏུཾ ཨཔྤཧོནྟེ སཏི ཨཏིཁུདྡིཀཱ ནཱམ ཧོཏི, སམྨཏཱཔི སཱིམཱ ན ཧོཏི། ཏིཡོཛནཏོ པརཾ ཀེསགྒམཏྟམྤི ཋཱནཾ ཨནྟོ ཀརོནྟེ སཏི ཨཏིམཧཏཱི ནཱམ ཧོཏི, སམྨཏཱཔི སཱིམཱ ན ཧོཏི , ཏསྨཱ ཨེཀཝཱིསཏིཡཱ བྷིཀྑཱུནཾ ནིསཱིདནཔྤཧོནཀཏོ པཊྛཱཡ ཏིཡོཛནཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཡཏྠ ཡཾ པམཱཎཾ སངྒྷོ ཨིཙྪཏི, ཏཏྠ ཏཾ པམཱཎཾ ཀཏྭཱ སཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ། ཀཐཾ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཙེ? ‘‘ཏཏྠ ཨཏིཁུདྡིཀཱ ནཱམ ཡཏྠ ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུ ནིསཱིདིཏུཾ ན སཀྐོནྟི། ཨཏིམཧནྟཱི ནཱམ ཨནྟམསོ ཀེསགྒམཏྟེནཔི ཏིཡོཛནཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ སམྨཏཱ’’ཏི ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ཝཙནཏོ ཝིཉྙཱཡཏི། ཨེཝཾ སཱིམཱཡ པམཱཎགྒཧཎེན ‘‘ཨཏིཁུདྡིཀཱ ཨཏིམཧནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟེཧི དྭཱིཧི དོསེཧི མུཏྟཱ ཧོཏི།

    Tato ‘‘atikhuddikā atimahantī’’ti (pari. 486) vuttehi vipattidosehi vimuccanatthaṃ sīmāya pamāṇaṃ jānitabbaṃ. Kathaṃ? Sīmā nāma ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ nisīdituṃ appahonte sati atikhuddikā nāma hoti, sammatāpi sīmā na hoti. Tiyojanato paraṃ kesaggamattampi ṭhānaṃ anto karonte sati atimahatī nāma hoti, sammatāpi sīmā na hoti , tasmā ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ nisīdanappahonakato paṭṭhāya tiyojanaṃ anatikkamitvā yattha yaṃ pamāṇaṃ saṅgho icchati, tattha taṃ pamāṇaṃ katvā sīmā sammannitabbā. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Tattha atikhuddikā nāma yattha ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ na sakkonti. Atimahantī nāma antamaso kesaggamattenapi tiyojanaṃ atikkamitvā sammatā’’ti kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) vacanato viññāyati. Evaṃ sīmāya pamāṇaggahaṇena ‘‘atikhuddikā atimahantī’’ti vuttehi dvīhi dosehi muttā hoti.

    ཏཏོ ‘‘ཁཎྜནིམིཏྟཱ ཚཱཡཱནིམིཏྟཱ ཨནིམིཏྟཱ’’ཏི (པརི॰ ༤༨༦) ཝུཏྟེཧི ཏཱིཧི ཝིཔཏྟིདོསེཧི ཝིམུཙྩནཏྠཾ ནིམིཏྟཀིཏྟནཾ ཀཱཏབྦཾ, ཏཏྠ ཨསམྦནྡྷཀིཏྟནེན ནིམིཏྟཱ སཱིམཱ ཁཎྜནིམིཏྟཱ ནཱམ། ཀཐཾ? སཱིམཱཡ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ ཋཔིཏནིམིཏྟེསུ པུརཏྠིམདིསཱཡ ནིམིཏྟཾ ཀིཏྟེཏྭཱ ཨནུཀྐམེན དཀྑིཎཔཙྪིམཨུཏྟརདིསཱསུ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ པུན པུརཏྠིམདིསཱཡ ནིམིཏྟཾ ཀིཏྟེཏབྦཾ, ཨེཝཾ ཀཏེ ཨཁཎྜནིམིཏྟཱ ནཱམ ཧོཏི། ཡདི པན པུརཏྠིམདིསཱཡ ནིམིཏྟཾ ཀིཏྟེཏྭཱ ཨནུཀྐམེན དཀྑིཎཔཙྪིམཨུཏྟརདིསཱསུ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ ཋཔེཏི, པུན པུརཏྠིམདིསཱཡ ནིམིཏྟཾ ན ཀིཏྟེཏི, ཨེཝཾ ཁཎྜནིམིཏྟཱ ནཱམ ཧོཏི། ཨཔརཱཔི ཁཎྜནིམིཏྟཱ ནཱམ ཡཱ ཨནིམིཏྟུཔགཔཱསཱཎཾ ཝཱ བཧིསཱརརུཀྑཾ ཝཱ ཁཱཎུཀཾ ཝཱ པཾསུཔུཉྫཾ ཝཱ ཨནྟརཱ ཨེཀཾ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ སམྨཏཱ། པབྦཏཙྪཱཡཱདཱིསུ ཡཾ ཀིཉྩི ཚཱཡཾ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ སམྨཏཱ ཚཱཡཱནིམིཏྟཱ ནཱམ། སབྦསོ ནིམིཏྟཾ ཨཀིཏྟེཏྭཱ སམྨཏཱ ཨནིམིཏྟཱ ནཱམ། ཨིམེཧི ཏཱིཧི དོསེཧི ཝིམུཙྩནཏྠཱཡ ནིམིཏྟཀིཏྟནཾ ཀཱཏབྦཾ།

    Tato ‘‘khaṇḍanimittā chāyānimittā animittā’’ti (pari. 486) vuttehi tīhi vipattidosehi vimuccanatthaṃ nimittakittanaṃ kātabbaṃ, tattha asambandhakittanena nimittā sīmā khaṇḍanimittā nāma. Kathaṃ? Sīmāya catūsu disāsu ṭhapitanimittesu puratthimadisāya nimittaṃ kittetvā anukkamena dakkhiṇapacchimauttaradisāsu nimittāni kittetvā puna puratthimadisāya nimittaṃ kittetabbaṃ, evaṃ kate akhaṇḍanimittā nāma hoti. Yadi pana puratthimadisāya nimittaṃ kittetvā anukkamena dakkhiṇapacchimauttaradisāsu nimittāni kittetvā ṭhapeti, puna puratthimadisāya nimittaṃ na kitteti, evaṃ khaṇḍanimittā nāma hoti. Aparāpi khaṇḍanimittā nāma yā animittupagapāsāṇaṃ vā bahisārarukkhaṃ vā khāṇukaṃ vā paṃsupuñjaṃ vā antarā ekaṃ nimittaṃ katvā sammatā. Pabbatacchāyādīsu yaṃ kiñci chāyaṃ nimittaṃ katvā sammatā chāyānimittā nāma. Sabbaso nimittaṃ akittetvā sammatā animittā nāma. Imehi tīhi dosehi vimuccanatthāya nimittakittanaṃ kātabbaṃ.

    ཀཐཾ? ཀམྨཝཱཙཱཡ པོརཱཎསཱིམཱསམཱུཧནནཾ ཀཏྭཱ པརིསུདྡྷཱཡ ཀེཝལཱཡ གཱམསཱིམཱཡ སངྒྷེན ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཾ གཧིཏཔྤམཱཎསྶ སཱིམམཎྜལསྶ ཙཏཱུསུ ཝཱ དིསཱསུ ཨཊྛསུ ཝཱ དིསཱསུ ནིམིཏྟུཔགེ ཧེཊྛིམཔརིཙྪེདེན དྭཏྟིཾསཔལགུལ༹པིཎྜཔྤམཱཎེ, ཨུཀྐཊྛཔརིཙྪེདེན ཧཏྠིཔྤམཱཎཏོ ཨཱུནཔྤམཱཎེ པཱསཱཎེ ཋཔེཏྭཱ ནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོ ཋིཏེན ཀམྨཝཱཙཱཔཱཋཀེན ཝིནཡདྷརེན ‘‘པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི པུཙྪིཏབྦཾ། ཨཉྙེན ‘‘པཱསཱཎོ, བྷནྟེ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ། པུན ཝིནཡདྷརེན ‘‘ཨེསོ པཱསཱཎོ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཝཏྭཱ ཀིཏྟེཏབྦཾ། ཨིམིནཱ ནཡེན སཱིམམཎྜལཾ པདཀྑིཎཾ ཀརོནྟེན ‘‘པུརཏྠིམཱཡ ཨནུདིསཱཡ, དཀྑིཎཱཡ དིསཱཡ, དཀྑིཎཱཡ ཨནུདིསཱཡ, པཙྪིམཱཡ དིསཱཡ, པཙྪིམཱཡ ཨནུདིསཱཡ, ཨུཏྟརཱཡ དིསཱཡ, ཨུཏྟརཱཡ ཨནུདིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟཾ? པཱསཱཎོ, བྷནྟེ། ཨེསོ པཱསཱཎོ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཀིཏྟེཏྭཱ པུན ‘‘པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟཾ? པཱསཱཎོ, བྷནྟེ། ཨེསོ པཱསཱཎོ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཀིཏྟེཏྭཱ ནིཊྛཔེཏབྦཾ། ཝུཏྟཉྷི ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘ཁཎྜནིམིཏྟཱ ནཱམ ཨགྷཊིཏནིམིཏྟཱ ཝུཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདི། ཨེཝཾ ནིམིཏྟཀིཏྟནེན ‘‘ཁཎྜནིམིཏྟཱ ཚཱཡཱནིམིཏྟཱ ཨནིམིཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟེཧི ཏཱིཧི ཝིཔཏྟིདོསེཧི ཝིམུཏྟཱ ཧོཏི།

    Kathaṃ? Kammavācāya porāṇasīmāsamūhananaṃ katvā parisuddhāya kevalāya gāmasīmāya saṅghena yathājjhāsayaṃ gahitappamāṇassa sīmamaṇḍalassa catūsu vā disāsu aṭṭhasu vā disāsu nimittupage heṭṭhimaparicchedena dvattiṃsapalaguḷapiṇḍappamāṇe, ukkaṭṭhaparicchedena hatthippamāṇato ūnappamāṇe pāsāṇe ṭhapetvā nimittānaṃ anto ṭhitena kammavācāpāṭhakena vinayadharena ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimitta’’nti pucchitabbaṃ. Aññena ‘‘pāsāṇo, bhante’’ti vattabbaṃ. Puna vinayadharena ‘‘eso pāsāṇo nimitta’’nti vatvā kittetabbaṃ. Iminā nayena sīmamaṇḍalaṃ padakkhiṇaṃ karontena ‘‘puratthimāya anudisāya, dakkhiṇāya disāya, dakkhiṇāya anudisāya, pacchimāya disāya, pacchimāya anudisāya, uttarāya disāya, uttarāya anudisāya kiṃ nimittaṃ? Pāsāṇo, bhante. Eso pāsāṇo nimitta’’nti kittetvā puna ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimittaṃ? Pāsāṇo, bhante. Eso pāsāṇo nimitta’’nti kittetvā niṭṭhapetabbaṃ. Vuttañhi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘khaṇḍanimittā nāma aghaṭitanimittā vuccatī’’tiādi. Evaṃ nimittakittanena ‘‘khaṇḍanimittā chāyānimittā animittā’’ti vuttehi tīhi vipattidosehi vimuttā hoti.

    ཏཏོ པརཾ ‘‘བཧིསཱིམེ ཋིཏསམྨཏཱ’’ཏི (པརི॰ ༤༨༦) ཝུཏྟཝིཔཏྟིདོསཏོ ཝིམུཙྩནཏྠཾ སཱིམཱསམྨུཏིཀམྨཝཱཙཱཔཱཋཀཱལེ སངྒྷསྶ ཋིཏཊྛཱནཾ ཛཱནིཏབྦཾ། ཀཐཾ? ཡདི ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ སངྒྷོ ནིམིཏྟཱནཾ བཧི ཋཏྭཱ ཀམྨཝཱཙཱཡ སཱིམཾ སམྨནྣཏི, བཧིསཱིམེ ཋིཏསམྨཏཱ ནཱམ ཧོཏི, སཱིམཱ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ སངྒྷེན ནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོ ཋཏྭཱ ཀམྨཝཱཙཱཡ སཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ ‘‘བཧིསཱིམེ ཋིཏསམྨཏཱ ནཱམ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ ནིམིཏྟཱནཾ བཧི ཋིཏེན སམྨཏཱ’’ཏི། ཨེཝཾ སཱིམཱསམྨནྣནཊྛཱནནིཡམེན ‘‘བཧིསཱིམེ ཋིཏསམྨཏཱ’’ཏི (པརི॰ ༤༨༦) ཝུཏྟཝིཔཏྟིདོསཏོ མུཏྟཱ ཧོཏི།

    Tato paraṃ ‘‘bahisīme ṭhitasammatā’’ti (pari. 486) vuttavipattidosato vimuccanatthaṃ sīmāsammutikammavācāpāṭhakāle saṅghassa ṭhitaṭṭhānaṃ jānitabbaṃ. Kathaṃ? Yadi nimittāni kittetvā saṅgho nimittānaṃ bahi ṭhatvā kammavācāya sīmaṃ sammannati, bahisīme ṭhitasammatā nāma hoti, sīmā na hoti, tasmā nimittāni kittetvā saṅghena nimittānaṃ anto ṭhatvā kammavācāya sīmā sammannitabbā. Vuttañhetaṃ kaṅkhāvitaraṇiyaṃ ‘‘bahisīme ṭhitasammatā nāma nimittāni kittetvā nimittānaṃ bahi ṭhitena sammatā’’ti. Evaṃ sīmāsammannanaṭṭhānaniyamena ‘‘bahisīme ṭhitasammatā’’ti (pari. 486) vuttavipattidosato muttā hoti.

    ཏཏོ པརཾ ‘‘ནདིཡཾ སམྨཏཱ, སམུདྡེ སམྨཏཱ, ཛཱཏསྶརེ སམྨཏཱ’’ཏི (པརི॰ ༤༨༦) ཝུཏྟེཧི ཏཱིཧི ཝིཔཏྟིདོསེཧི ཙ ཝིམུཙྩནཏྠཾ ཨེཝཾ མནསི ཀཱཏབྦཾ – ‘‘སབྦཱ, བྷིཀྑཝེ, ནདཱི ཨསཱིམཱ, སབྦོ སམུདྡོ ཨསཱིམོ, སབྦོ ཛཱཏསྶརོ ཨསཱིམོ’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༡༤༧) བྷགཝཏཱ ཝཙནཏོ ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརེསུ སམྨཏཱ སཱིམཱ ན ཧོཏི, པོརཱཎསཱིམཝིགཏཱཡ སུདྡྷཱཡ གཱམསཱིམཱཡ སམྨཏཱ ཨེཝ སཱིམཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ གཱམསཱིམཱཡམེཝ བདྡྷསཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ, ན ནདཱིཨཱདཱིསཱུཏི། ཝུཏྟཉྷི ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘ནདིཡཱ སམུདྡེ ཛཱཏསྶརེ སམྨཏཱ ནཱམ ཨེཏེསུ ནདཱིཨཱདཱིསུ སམྨཏཱ’’ཏིཨཱདི། ཨེཏྟཱཝཏཱ ‘‘ཨཡཾ སཱིམཱ ཨཏིཁུདྡིཀཱ , ཨཏིམཧནྟཱི, ཁཎྜནིམིཏྟཱ, ཚཱཡཱནིམིཏྟཱ, ཨནིམིཏྟཱ, བཧིསཱིམེ ཋིཏསམྨཏཱ, ནདིཡཾ སམྨཏཱ, སམུདྡེ སམྨཏཱ, ཛཱཏསྶརེ སམྨཏཱ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ སམྦྷིནྡནྟེན སམྨཏཱ, སཱིམཱཡ སཱིམཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརནྟེན སམྨཏཱ’’ཏི (པརི॰ ༤༨༦) ཝུཏྟེཧི ཨེཀཱདསཧི དོསེཧི ཝིམུཏྟཱ ཧུཏྭཱ ‘‘ཨབྦྷཱ མཧིཀཱ དྷཱུམོ རཛོ རཱཧཱུ’’ཏི ཝུཏྟེཧི པཉྩཧི ཨུཔཀྐིལེསེཧི མུཏྟཾ ཙནྡམཎྜལཾ ཝིཡ, སཱུརིཡམཎྜལཾ ཝིཡ ཙ སུཔརིསུདྡྷཱ ཧོཏི།

    Tato paraṃ ‘‘nadiyaṃ sammatā, samudde sammatā, jātassare sammatā’’ti (pari. 486) vuttehi tīhi vipattidosehi ca vimuccanatthaṃ evaṃ manasi kātabbaṃ – ‘‘sabbā, bhikkhave, nadī asīmā, sabbo samuddo asīmo, sabbo jātassaro asīmo’’ti (mahāva. 147) bhagavatā vacanato nadīsamuddajātassaresu sammatā sīmā na hoti, porāṇasīmavigatāya suddhāya gāmasīmāya sammatā eva sīmā hoti, tasmā gāmasīmāyameva baddhasīmā sammannitabbā, na nadīādīsūti. Vuttañhi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘nadiyā samudde jātassare sammatā nāma etesu nadīādīsu sammatā’’tiādi. Ettāvatā ‘‘ayaṃ sīmā atikhuddikā , atimahantī, khaṇḍanimittā, chāyānimittā, animittā, bahisīme ṭhitasammatā, nadiyaṃ sammatā, samudde sammatā, jātassare sammatā, sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatā’’ti (pari. 486) vuttehi ekādasahi dosehi vimuttā hutvā ‘‘abbhā mahikā dhūmo rajo rāhū’’ti vuttehi pañcahi upakkilesehi muttaṃ candamaṇḍalaṃ viya, sūriyamaṇḍalaṃ viya ca suparisuddhā hoti.

    ཏིཝིདྷསམྤཏྟི ནཱམ ནིམིཏྟསམྤཏྟིཔརིསསམྤཏྟིཀམྨཝཱཙཱསམྤཏྟིཡོ། ཏཱསུ ‘‘པབྦཏནིམིཏྟཾ པཱསཱཎནིམིཏྟཾ ཝནནིམིཏྟཾ རུཀྑནིམིཏྟཾ མགྒནིམིཏྟཾ ཝམྨིཀནིམིཏྟཾ ནདཱིནིམིཏྟཾ ཨུདཀནིམིཏྟ’’ནྟི (མཧཱཝ॰ ༡༣༨) ཝུཏྟེསུ ཨཊྛསུ ནིམིཏྟེསུ ཏསྶཾ ཏསྶཾ དིསཱཡཾ ཡཐཱལདྡྷཱནི ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ སམྨནྣིཏབྦཱ། ཝུཏྟཉྷི ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾནིམིཏྟཾ? པཱསཱཎོ, བྷནྟེ། ཨེསོ པཱསཱཎོ ནིམིཏྟནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ཀིཏྟེཏྭཱ སམྨཏཱ’’ཏི། ཏེསུ ཙ ཨཊྛསུ ནིམིཏྟེསུ རུཀྑནིམིཏྟཱདཱིནཾ ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཊྛཱནེསུ དུལླབྷབྷཱཝཏོ ཝཌྜྷིཏྭཱ དྭིནྣཾ བདྡྷསཱིམཱནཾ སངྐརཀརཎཏོ ཙ པཱསཱཎནིམིཏྟསྶ པན ཏཐཱ སངྐརཀརཎཱབྷཱཝཏོ ཡཐིཙྪིཏཊྛཱནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཋཔེཏུཾ སུཀརབྷཱཝཏོ ཙ སཱིམཾ བནྡྷནྟེཧི བྷིཀྑཱུཧི སཱིམམཎྜལསྶ སམནྟཱ ནིམིཏྟཱུཔགཱ པཱསཱཎཱ ཋཔེཏབྦཱ། ཏེན ཝུཏྟཾ མཧཱཝགྒཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ‘‘ཏཾ བནྡྷནྟེཧི སམནྟཱ ནིམིཏྟཱུཔགཱ པཱསཱཎཱ ཋཔེཏབྦཱ’’ཏི། ཝིམཏིཝིནོདནིཡཉྩ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༣༨) ‘‘ནིམིཏྟཱུཔགཱ པཱསཱཎཱ ཋཔེཏབྦཱཏི ཨིདཾ ཡཐཱརུཙིཏཊྛཱནེ རུཀྑནིམིཏྟཱདཱིནཾ དུལླབྷཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི། ཨེཏྟཱཝཏཱ ནིམིཏྟསམྤཏྟིསངྑཱཏཾ པཋམངྒཾ སཱུཔཔནྣཾ ཧོཏི།

    Tividhasampatti nāma nimittasampattiparisasampattikammavācāsampattiyo. Tāsu ‘‘pabbatanimittaṃ pāsāṇanimittaṃ vananimittaṃ rukkhanimittaṃ magganimittaṃ vammikanimittaṃ nadīnimittaṃ udakanimitta’’nti (mahāva. 138) vuttesu aṭṭhasu nimittesu tassaṃ tassaṃ disāyaṃ yathāladdhāni nimittāni kittetvā sammannitabbā. Vuttañhi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘puratthimāya disāya kiṃnimittaṃ? Pāsāṇo, bhante. Eso pāsāṇo nimittantiādinā nayena kittetvā sammatā’’ti. Tesu ca aṭṭhasu nimittesu rukkhanimittādīnaṃ yathājjhāsayaṭṭhānesu dullabhabhāvato vaḍḍhitvā dvinnaṃ baddhasīmānaṃ saṅkarakaraṇato ca pāsāṇanimittassa pana tathā saṅkarakaraṇābhāvato yathicchitaṭṭhānaṃ āharitvā ṭhapetuṃ sukarabhāvato ca sīmaṃ bandhantehi bhikkhūhi sīmamaṇḍalassa samantā nimittūpagā pāsāṇā ṭhapetabbā. Tena vuttaṃ mahāvaggaṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘taṃ bandhantehi samantā nimittūpagā pāsāṇā ṭhapetabbā’’ti. Vimativinodaniyañca (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) ‘‘nimittūpagā pāsāṇā ṭhapetabbāti idaṃ yathārucitaṭṭhāne rukkhanimittādīnaṃ dullabhatāyā’’tiādi. Ettāvatā nimittasampattisaṅkhātaṃ paṭhamaṅgaṃ sūpapannaṃ hoti.

    ཏཏོ སཱིམཱསམྨུཏིཀརཎཏྠཾ སབྦནྟིམེན པརིཙྪེདེན ཙཏྟཱརོ བྷིཀྑཱུ སནྣིཔཏིཏྭཱ ཡཱཝཏཱ ཏསྨིཾ གཱམེ བདྡྷསཱིམཾ ཝཱ ནདཱིསམུདྡཛཱཏསྶརེ ཝཱ ཨནོཀྐམིཏྭཱ ཋིཏཱ བྷིཀྑཱུ སནྟི, སབྦེ ཏེ ཧཏྠཔཱསེ ཝཱ ཀཏྭཱ ཚནྡཾ ཝཱ ཨཱཧརིཏྭཱ ཡཱ སཱིམཱ སམྨཏཱ, སཱ པརིསསམྤཏྟིཡུཏྟཱ ནཱམ ཧོཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ ཀངྑཱཝིཏརཎིཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ ནིདཱནཝཎྞནཱ) ‘‘པརིསསམྤཏྟིཡུཏྟཱ ནཱམ སབྦནྟིམེན པརིཙྪེདེན ཙཏཱུཧི བྷིཀྑཱུཧི སནྣིཔཏིཏྭཱ’’ཏིཨཱདི། ཨཐ ཏཾ སཱིམཾ བནྡྷནྟཱ བྷིཀྑཱུ སཱམནྟཝིཧཱརེསུ ཝསནྟེ བྷིཀྑཱུ ཏསྶ ཏསྶ ཝིཧཱརསྶ སཱིམཱཔརིཙྪེདཾ པུཙྪིཏྭཱ ཡེ བདྡྷསཱིམཝིཧཱརཱ, ཏེསཾ སཱིམཱཡ སཱིམནྟརིཀཾ ཋཔེཏྭཱ, ཡེ ཨབདྡྷསཱིམཝིཧཱརཱ, ཏེསཾ སཱིམཱཡ ཨུཔཙཱརཾ ཋཔེཏྭཱ དིསཱཙཱརིཀབྷིཀྑཱུནཾ ནིསྶཉྩཱརསམཡེ ཡདི ཨེཀསྨིཾཡེཝ གཱམཀྑེཏྟེ སཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམཱ , ཏསྨིཾ ཡེ བྷིཀྑཱུ བདྡྷསཱིམཝིཧཱརཱ, ཏེསཾ པེསེཏབྦཾ ‘‘ཨཛྫ མཡཾ སཱིམཾ བནྡྷིསྶཱམ, ཏུམྷེ སཀསཀསཱིམཱཔརིཙྪེདཏོ མཱ ནིཀྑམཐཱ’’ཏི། ཡེ ཨབདྡྷསཱིམཝིཧཱརཱ, ཏེ སབྦེ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ སནྣིཔཱཏཱཔེཏབྦཱ, ཚནྡཱརཧཱནཾ ཚནྡོ ཨཱཧརིཏབྦོ།

    Tato sīmāsammutikaraṇatthaṃ sabbantimena paricchedena cattāro bhikkhū sannipatitvā yāvatā tasmiṃ gāme baddhasīmaṃ vā nadīsamuddajātassare vā anokkamitvā ṭhitā bhikkhū santi, sabbe te hatthapāse vā katvā chandaṃ vā āharitvā yā sīmā sammatā, sā parisasampattiyuttā nāma hoti. Tena vuttaṃ kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘parisasampattiyuttā nāma sabbantimena paricchedena catūhi bhikkhūhi sannipatitvā’’tiādi. Atha taṃ sīmaṃ bandhantā bhikkhū sāmantavihāresu vasante bhikkhū tassa tassa vihārassa sīmāparicchedaṃ pucchitvā ye baddhasīmavihārā, tesaṃ sīmāya sīmantarikaṃ ṭhapetvā, ye abaddhasīmavihārā, tesaṃ sīmāya upacāraṃ ṭhapetvā disācārikabhikkhūnaṃ nissañcārasamaye yadi ekasmiṃyeva gāmakkhette sīmaṃ bandhitukāmā , tasmiṃ ye bhikkhū baddhasīmavihārā, tesaṃ pesetabbaṃ ‘‘ajja mayaṃ sīmaṃ bandhissāma, tumhe sakasakasīmāparicchedato mā nikkhamathā’’ti. Ye abaddhasīmavihārā, te sabbe ekajjhaṃ sannipātāpetabbā, chandārahānaṃ chando āharitabbo.

    ཡདི ཨཉྙཾ གཱམཀྑེཏྟམྤི ཨནྟོཀཏྟུཀཱམཱ, ཏཏྠ ནིཝཱསིནོ བྷིཀྑཱུ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱསམྨནྣནཀཱལེ ཨཱགནྟུམྤི ཨནཱགནྟུམྤི ཝཊྚནྟི། ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱསམྨནྣནཀཱལེ པན ཨནྟོནིམིཏྟགཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨཱགནྟབྦཾ, ཨནཱགཙྪནྟཱནཾ ཚནྡོ ཨཱཧརིཏབྦོ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ‘‘ཏཾ བནྡྷིཏུཀཱམེཧི སཱམནྟཝིཧཱརེསུ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདི། ཨེཝཾ བྷིཀྑཱུསུ སནྣིཔཏིཏེསུ ཚནྡཱརཧཱནཾ ཚནྡེ ཨཱཧཊེ ཏེསུ ཏེསུ མགྒེསུ ནདཱིཏིཏྠགཱམདྭཱརཱདཱིསུ ཙ ཨཱགནྟུཀབྷིཀྑཱུནཾ སཱིགྷཾ སཱིགྷཾ ཧཏྠཔཱསཱནཡནཏྠཉྩ བཧིསཱིམཀརཎཏྠཉྩ ཨཱརཱམིཀསཱམཎེརེ ཋཔེཏྭཱ བྷེརིསཉྙཾ ཝཱ སངྑསཉྙཾ ཝཱ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ནིམིཏྟཀིཏྟནཱནནྟརཾ ཝུཏྟཱཡ ‘‘སུཎཱཏུ མེ, བྷནྟེ སངྒྷོ’’ཏིཨཱདིཀཱཡ (མཧཱཝ॰ ༡༣༩) ཀམྨཝཱཙཱཡ སཱིམཱ བནྡྷིཏབྦཱ། ཝུཏྟཉྷི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ‘‘ཨེཝཾ སནྣིཔཏིཏེསུ པན བྷིཀྑཱུསཱུ’’ཏིཨཱདི། ཨེཏྟཱཝཏཱ པརིསསམྤཏྟིསངྑཱཏཾ དུཏིཡངྒཾ སཱུཔཔནྣཾ ཧོཏི།

    Yadi aññaṃ gāmakkhettampi antokattukāmā, tattha nivāsino bhikkhū samānasaṃvāsakasīmāsammannanakāle āgantumpi anāgantumpi vaṭṭanti. Avippavāsasīmāsammannanakāle pana antonimittagatehi bhikkhūhi āgantabbaṃ, anāgacchantānaṃ chando āharitabbo. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘taṃ bandhitukāmehi sāmantavihāresu bhikkhū’’tiādi. Evaṃ bhikkhūsu sannipatitesu chandārahānaṃ chande āhaṭe tesu tesu maggesu nadītitthagāmadvārādīsu ca āgantukabhikkhūnaṃ sīghaṃ sīghaṃ hatthapāsānayanatthañca bahisīmakaraṇatthañca ārāmikasāmaṇere ṭhapetvā bherisaññaṃ vā saṅkhasaññaṃ vā kārāpetvā nimittakittanānantaraṃ vuttāya ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho’’tiādikāya (mahāva. 139) kammavācāya sīmā bandhitabbā. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘evaṃ sannipatitesu pana bhikkhūsū’’tiādi. Ettāvatā parisasampattisaṅkhātaṃ dutiyaṅgaṃ sūpapannaṃ hoti.

    ཏཏོ པརཾ ཀམྨཝཱཙཱཔཱཋསམཡེ ‘‘སཱིམཾ, བྷིཀྑཝེ, སམྨནྣནྟེན པཋམཾ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ, པཙྪཱ ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསོ སམྨནྣིཏབྦོ’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༡༤༤) ཝཙནཏོ པཋམཾ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ, པཙྪཱ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ, སམཱནསཾཝཱསཀཀམྨཝཱཙཱཔརིཡོསཱནེཡེཝ ནིམིཏྟཱནི བཧི ཀཏྭཱ ནིམིཏྟཱནཾ ཨནྟོཔམཱཎེནེཝ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ ཙཏུནཧུཏཱདྷིཀདྭིལཀྑཡོཛནཔུཐུལཾ མཧཱཔཐཝིཾ ཝིནིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ པཐཝཱིསནྡྷཱརཀཨུདཀཾ པརིཡནྟཾ ཀཏྭཱ གཏཱ། ཏེན ཝུཏྟཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ ‘‘ཀམྨཝཱཙཱཔརིཡོསཱནེཡེཝ…པེ॰… གཏཱ ཧོཏཱི’’ཏི། ཨཝིཔྤཝཱསཀམྨཝཱཙཱཔརིཡོསཱནེ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ ཡདི ཨནྟོསཱིམཱཡ གཱམོ ཨཏྠི, གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩ མུཉྩིཏྭཱ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱཡ གཏཔརིཙྪེདེནེཝ གཏཱ། ཨིཏི ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩ ན ཨཝཏྠརཏི, སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱཝ ཨཝཏྠརཏི, སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ ཨཏྟནོ དྷམྨཏཱཡ གཙྪཏི། ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ པན ཡཏྠ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ, ཏཏྠེཝ གཙྪཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ ‘‘ཨིཏི བྷིཀྑཱུནཾ ཨཝིཔྤཝཱསསཱིམཱ…པེ॰… གཙྪཏཱི’’ཏི། ཏསྨཱ –

    Tato paraṃ kammavācāpāṭhasamaye ‘‘sīmaṃ, bhikkhave, sammannantena paṭhamaṃ samānasaṃvāsakasīmā sammannitabbā, pacchā ticīvarena avippavāso sammannitabbo’’ti (mahāva. 144) vacanato paṭhamaṃ samānasaṃvāsakasīmā sammannitabbā, pacchā avippavāsasīmā sammannitabbā, samānasaṃvāsakakammavācāpariyosāneyeva nimittāni bahi katvā nimittānaṃ antopamāṇeneva samānasaṃvāsakasīmā catunahutādhikadvilakkhayojanaputhulaṃ mahāpathaviṃ vinivijjhitvā pathavīsandhārakaudakaṃ pariyantaṃ katvā gatā. Tena vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘kammavācāpariyosāneyeva…pe… gatā hotī’’ti. Avippavāsakammavācāpariyosāne avippavāsasīmā yadi antosīmāya gāmo atthi, gāmañca gāmūpacārañca muñcitvā samānasaṃvāsakasīmāya gataparicchedeneva gatā. Iti ticīvarena avippavāsasīmā gāmañca gāmūpacārañca na avattharati, samānasaṃvāsakasīmāva avattharati, samānasaṃvāsakasīmā attano dhammatāya gacchati. Avippavāsasīmā pana yattha samānasaṃvāsakasīmā, tattheva gacchati. Tena vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘iti bhikkhūnaṃ avippavāsasīmā…pe… gacchatī’’ti. Tasmā –

    ‘‘སུཎཱཏུ མེ, བྷནྟེ སངྒྷོ, ཡཱཝཏཱ སམནྟཱ ནིམིཏྟཱ ཀིཏྟིཏཱ། ཡདི སངྒྷསྶ པཏྟཀལླཾ, སངྒྷོ ཨེཏེཧི ནིམིཏྟེཧི སཱིམཾ སམྨནྣེཡྻ སམཱནསཾཝཱསཾ ཨེཀཱུཔོསཐཾ, ཨེསཱ ཉཏྟི།

    ‘‘Suṇātu me, bhante saṅgho, yāvatā samantā nimittā kittitā. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho etehi nimittehi sīmaṃ sammanneyya samānasaṃvāsaṃ ekūposathaṃ, esā ñatti.

    ‘‘སུཎཱཏུ མེ, བྷནྟེ སངྒྷོ, ཡཱཝཏཱ སམནྟཱ ནིམིཏྟཱ ཀིཏྟིཏཱ, སངྒྷོ ཨེཏེཧི ནིམིཏྟེཧི སཱིམཾ སམྨནྣཏི སམཱནསཾཝཱསཾ ཨེཀཱུཔོསཐཾ། ཡསྶཱཡསྨཏོ ཁམཏི ཨེཏེཧི ནིམིཏྟེཧི སཱིམཱཡ སམྨུཏི སམཱནསཾཝཱསཱཡ ཨེཀཱུཔོསཐཱཡ, སོ ཏུཎྷསྶ། ཡསྶ ནཀྑམཏི, སོ བྷཱསེཡྻ། སམྨཏཱ སཱ སཱིམཱ སངྒྷེན ཨེཏེཧི ནིམིཏྟེཧི སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱ, ཁམཏི སངྒྷསྶ, ཏསྨཱ ཏུཎྷཱི། ཨེཝམེཏཾ དྷཱརཡཱམཱི’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༡༣༩)།

    ‘‘Suṇātu me, bhante saṅgho, yāvatā samantā nimittā kittitā, saṅgho etehi nimittehi sīmaṃ sammannati samānasaṃvāsaṃ ekūposathaṃ. Yassāyasmato khamati etehi nimittehi sīmāya sammuti samānasaṃvāsāya ekūposathāya, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammatā sā sīmā saṅghena etehi nimittehi samānasaṃvāsā ekūposathā, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī. Evametaṃ dhārayāmī’’ti (mahāva. 139).

    ཨེསཱ སམཱནསཾཝཱསཀཀམྨཝཱཙཱ,

    Esā samānasaṃvāsakakammavācā,

    ‘‘སུཎཱཏུ མེ, བྷནྟེ སངྒྷོ, ཡཱ སཱ སངྒྷེན སཱིམཱ སམྨཏཱ སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱ། ཡདི སངྒྷསྶ པཏྟཀལླཾ, སངྒྷོ ཏཾ སཱིམཾ ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསཾ སམྨནྣེཡྻ ཋཔེཏྭཱ གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩ, ཨེསཱ ཉཏྟི།

    ‘‘Suṇātu me, bhante saṅgho, yā sā saṅghena sīmā sammatā samānasaṃvāsā ekūposathā. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho taṃ sīmaṃ ticīvarena avippavāsaṃ sammanneyya ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca, esā ñatti.

    ‘‘སུཎཱཏུ མེ, བྷནྟེ སངྒྷོ, ཡཱ སཱ སངྒྷེན སཱིམཱ སམྨཏཱ སམཱནསཾཝཱསཱ ཨེཀཱུཔོསཐཱ། སངྒྷོ ཏཾ སཱིམཾ ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསཾ སམྨནྣཏི ཋཔེཏྭཱ གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩ། ཡསྶཱཡསྨཏོ ཁམཏི ཨེཏིསྶཱ སཱིམཱཡ ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསསམྨུཏི ཋཔེཏྭཱ གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩ, སོ ཏུཎྷསྶ། ཡསྶ ནཀྑམཏི, སོ བྷཱསེཡྻ། སམྨཏཱ སཱ སཱིམཱ སངྒྷེན ཏིཙཱིཝརེན ཨཝིཔྤཝཱསཱ ཋཔེཏྭཱ གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩ, ཁམཏི སངྒྷསྶ, ཏསྨཱ ཏུཎྷཱི། ཨེཝམེཏཾ དྷཱརཡཱམཱི’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༡༤༤)།

    ‘‘Suṇātu me, bhante saṅgho, yā sā saṅghena sīmā sammatā samānasaṃvāsā ekūposathā. Saṅgho taṃ sīmaṃ ticīvarena avippavāsaṃ sammannati ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca. Yassāyasmato khamati etissā sīmāya ticīvarena avippavāsasammuti ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammatā sā sīmā saṅghena ticīvarena avippavāsā ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī. Evametaṃ dhārayāmī’’ti (mahāva. 144).

    ཨེསཱ ཨཝིཔྤཝཱསཀམྨཝཱཙཱ ཉཏྟིདོསཨནུསྶཱཝནཱདོསེ ཨནུཊྛཔེཏྭཱ སུཊྛུ བྷཎིཏབྦཱ། ཨེཏྟཱཝཏཱ ཀམྨཝཱཙཱསམྤཏྟིསངྑཱཏཾ ཏཏིཡངྒཾ སཱུཔཔནྣཾ ཧོཏི།

    Esā avippavāsakammavācā ñattidosaanussāvanādose anuṭṭhapetvā suṭṭhu bhaṇitabbā. Ettāvatā kammavācāsampattisaṅkhātaṃ tatiyaṅgaṃ sūpapannaṃ hoti.

    ཨེཝམཡཾ སཱིམཱ ཨནྟོ མཎིཝིམཱནཾ བཧི རཛཏཔརིཀྑིཏྟཾ ཝིམཱནསཱམིཀདེཝཔུཏྟོཏི ཨིམེཧི ཏཱིཧི ཨངྒེཧི སམྤནྣཾ ཙནྡམཎྜལཾ ཝིཡ, ཨནྟོ ཀནཀཝིམཱནཾ བཧི ཕལིཀཔརིཀྑིཏྟཾ ཝིམཱནསཱམིཀདེཝཔུཏྟོཏི ཨིམེཧི ཏཱིཧི ཨངྒེཧི སམྤནྣཾ སཱུརིཡམཎྜལཾ ཝིཡ ཙ ནིམིཏྟསམྤཏྟིཔརིསསམྤཏྟིཀམྨཝཱཙཱསམྤཏྟིསངྑཱཏེཧི ཏཱིཧི ཨངྒེཧི སམྤནྣཱ ཧུཏྭཱ ཨཏིཝིཡ སོབྷཏི ཝིརོཙཏི, ཛིནསཱསནསྶ ཙིརཊྛིཏིཀཱརཎབྷཱུཏཱ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏཱིཏི དཊྛབྦཾ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨུཔོསཐཀྑནྡྷཀཔཱལི༹ཡཾ ‘‘སཱིམཾ, བྷིཀྑཝེ, སམྨནྣནྟེན པཋམཾ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ’’ཏིཨཱདི།

    Evamayaṃ sīmā anto maṇivimānaṃ bahi rajataparikkhittaṃ vimānasāmikadevaputtoti imehi tīhi aṅgehi sampannaṃ candamaṇḍalaṃ viya, anto kanakavimānaṃ bahi phalikaparikkhittaṃ vimānasāmikadevaputtoti imehi tīhi aṅgehi sampannaṃ sūriyamaṇḍalaṃ viya ca nimittasampattiparisasampattikammavācāsampattisaṅkhātehi tīhi aṅgehi sampannā hutvā ativiya sobhati virocati, jinasāsanassa ciraṭṭhitikāraṇabhūtā hutvā tiṭṭhatīti daṭṭhabbaṃ. Vuttañhetaṃ uposathakkhandhakapāḷiyaṃ ‘‘sīmaṃ, bhikkhave, sammannantena paṭhamaṃ samānasaṃvāsakasīmā sammannitabbā’’tiādi.

    ‘‘ནིམིཏྟེན ནིམིཏྟཾ སམྦནྡྷིཏྭཱ’’ཏི ཨེཏྠ པན པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནེཝ པུརཏྠིམདིསཏོ པཊྛཱཡ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ སབྦནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ ཨུཏྟརཱནུདིསཾ པཏྭཱ ཏཏྠེཝ ཨཊྛཔེཏྭཱ པུབྦེ ཀིཏྟིཏཾ པུརཏྠིམདིསཱཡ ནིམིཏྟཾ པུན ཀིཏྟེཏྭཱ སམྨཏཱཏི ཨཏྠོ། ཨེཝཾ སམྨཏཱ ཨཡཾ སཱིམཱ ཨེཀཱདསཧི ཝིཔཏྟཱིཧི མུཏྟཱ, ཏཱིཧི སམྤཏྟཱིཧི སམནྣཱགཏཱ ཧུཏྭཱ སབྦཱཀཱརསམྤནྣཱ པཉྩཝསྶསཧསྶཔརིམཱཎཀཱལཾ ཨཔརིམཱཎཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཔལོཀནཱདིཙཏུབྦིདྷཀམྨཀརཎཊྛཱནབྷཱུཏཱ བདྡྷསཱིམཱ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཱ།

    ‘‘Nimittena nimittaṃ sambandhitvā’’ti ettha pana pubbe vuttanayeneva puratthimadisato paṭṭhāya padakkhiṇaṃ katvā sabbanimittāni kittetvā uttarānudisaṃ patvā tattheva aṭṭhapetvā pubbe kittitaṃ puratthimadisāya nimittaṃ puna kittetvā sammatāti attho. Evaṃ sammatā ayaṃ sīmā ekādasahi vipattīhi muttā, tīhi sampattīhi samannāgatā hutvā sabbākārasampannā pañcavassasahassaparimāṇakālaṃ aparimāṇaṃ bhikkhūnaṃ apalokanādicatubbidhakammakaraṇaṭṭhānabhūtā baddhasīmā hotīti daṭṭhabbā.

    ཡདི པན སཁཎྜསཱིམཾ མཧཱསཱིམཾ བནྡྷིཏུཀཱམཱ, པུབྦེ ཝུཏྟནཡེན སུཊྛུ སོདྷེཏྭཱ སམཱུཧནིཏཔོརཱཎསཱིམཱཡ ཀེཝལཱཡ པཀཏིགཱམསཱིམཱཡ ཝཱ ཝིསུཾགཱམསཱིམཱཡ ཝཱ བནྡྷིཏབྦཱ, ཏཱསུ ཙ དྭཱིསུ སཱིམཱསུཔབྦཛྫུཔསམྤདཱདཱིནཾ སངྒྷཀམྨཱནཾ སུཁཀརཎཏྠཾ སཱིམཱ པཋམཾ བནྡྷིཏབྦཱ, ཏཾ པན བནྡྷནྟེཧི ཝཏྟཾ ཛཱནིཏབྦཾ། སཙེ ཧི བོདྷིཙེཏིཡབྷཏྟསཱལཱདཱིནི སབྦཝཏྠཱུནི པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ཀཏཝིཧཱརེ བནྡྷནྟི, ཝིཧཱརམཛ྄ཛྷེ བཧཱུནཾ སམོསརཎཊྛཱནེ ཨབནྡྷིཏྭཱ ཝིཧཱརཔཙྩནྟེ ཝིཝིཏྟོཀཱསེ བནྡྷིཏབྦཱ། ཨཀཏཝིཧཱརེ བནྡྷནྟེཧི བོདྷིཙེཏིཡཱདཱིནཾ སབྦཝཏྠཱུནཾ པཏིཊྛཱནཾ སལླཀྑེཏྭཱ ཡཐཱ པཏིཊྛིཏེསུ ཝཏྠཱུསུ ཝིཧཱརཔཙྩནྟེ ཝིཝིཏྟོཀཱསེ ཧོཏི, ཨེཝཾ བནྡྷིཏབྦཱ། ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ‘‘ཨིམཾ པན སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཾ སམྨནྣནྟེཧཱི’’ཏིཨཱདི།

    Yadi pana sakhaṇḍasīmaṃ mahāsīmaṃ bandhitukāmā, pubbe vuttanayena suṭṭhu sodhetvā samūhanitaporāṇasīmāya kevalāya pakatigāmasīmāya vā visuṃgāmasīmāya vā bandhitabbā, tāsu ca dvīsu sīmāsupabbajjupasampadādīnaṃ saṅghakammānaṃ sukhakaraṇatthaṃ sīmā paṭhamaṃ bandhitabbā, taṃ pana bandhantehi vattaṃ jānitabbaṃ. Sace hi bodhicetiyabhattasālādīni sabbavatthūni patiṭṭhāpetvā katavihāre bandhanti, vihāramajjhe bahūnaṃ samosaraṇaṭṭhāne abandhitvā vihārapaccante vivittokāse bandhitabbā. Akatavihāre bandhantehi bodhicetiyādīnaṃ sabbavatthūnaṃ patiṭṭhānaṃ sallakkhetvā yathā patiṭṭhitesu vatthūsu vihārapaccante vivittokāse hoti, evaṃ bandhitabbā. Tathā hi vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘imaṃ pana samānasaṃvāsakasīmaṃ sammannantehī’’tiādi.

    ཀིཏྟཀཔྤམཱཎཱ པན ཁཎྜསཱིམཱ བནྡྷིཏབྦཱཏི? ཧེཊྛིམཔརིཙྪེདེན སཙེ ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུ གཎྷཱཏི, ཝཊྚཏི, ཏཏོ ཨོརཾ ན ཝཊྚཏི། པརཾ བྷིཀྑུསཧསྶཾ གཎྷནྟཱིཔི ཝཊྚཏི། ཝུཏྟཉྷི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ༡༣༨) ‘‘སཱ ཧེཊྛིམཔརིཙྪེདེནཱ’’ཏིཨཱདི། ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུཏི ཙ ནིསིནྣེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཨིདཉྩ ཨབྦྷཱནཀརཎཀཱལེ ཀམྨཱརཧབྷིཀྑུནཱ སདྡྷིཾ ཝཱིསཏིགཎསྶ སངྒྷསྶ ནིསཱིདནཔྤཧོནཀཏྠཾ ཝུཏྟཾ། ཝུཏྟཉྷི ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༣༨) ‘‘ཨེཀཝཱིསཏི བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདི། ཏཾ ཁཎྜསཱིམཾ བནྡྷནྟེཧི བྷིཀྑཱུཧི སཱིམམཱལ༹ཀསྶ སམནྟཱ ནིམིཏྟཱུཔགཱ པཱསཱཎཱ ཋཔེཏབྦཱ། ཨནྟོཁཎྜསཱིམཱཡམེཝ ཋཏྭཱ ཁཎྜསཱིམཱ བནྡྷིཏབྦཱ། ‘‘ཨེསོ པཱསཱཎོ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཨེཝཾ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ ཀམྨཝཱཙཱཡ སཱིམཱ བནྡྷིཏབྦཱ, ཏསྶཱཡེཝ སཱིམཱཡ དལ༹ྷཱིཀམྨཏྠཾ ཨཝིཔྤཝཱསཀམྨཝཱཙཱ ཀཱཏབྦཱ། ཝུཏྟཉྷི ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ‘‘ཏཾ བནྡྷནྟེཧཱི’’ཏིཨཱདི། ཨེཝཾ ཁཎྜསཱིམཾ སམྨནྣིཏྭཱ བཧི སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱ ཋཔེཏབྦཱ། སཱིམནྟརིཀཱ པཙྪིམཀོཊིཡཱ ཨེཀརཏནཔྤམཱཎཱ ཝཊྚཏི, ཝིདཏྠིཔྤམཱཎཱཔི ཙཏུརངྒུལཔྤམཱཎཱཔི ཝཊྚཏི། སཙེ པན ཝིཧཱརོ མཧཱ ཧོཏི, དྭེཔི ཏིསྶོཔི ཏཏུཏྟརིཔི ཁཎྜསཱིམཱཡོ བནྡྷིཏབྦཱ། ཝུཏྟཉྷི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘སཱིམཾ སམྨནྣིཏྭཱ’’ཏིཨཱདི།

    Kittakappamāṇā pana khaṇḍasīmā bandhitabbāti? Heṭṭhimaparicchedena sace ekavīsati bhikkhū gaṇhāti, vaṭṭati, tato oraṃ na vaṭṭati. Paraṃ bhikkhusahassaṃ gaṇhantīpi vaṭṭati. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. 138) ‘‘sā heṭṭhimaparicchedenā’’tiādi. Ekavīsati bhikkhūti ca nisinne sandhāya vuttaṃ, idañca abbhānakaraṇakāle kammārahabhikkhunā saddhiṃ vīsatigaṇassa saṅghassa nisīdanappahonakatthaṃ vuttaṃ. Vuttañhi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) ‘‘ekavīsati bhikkhū’’tiādi. Taṃ khaṇḍasīmaṃ bandhantehi bhikkhūhi sīmamāḷakassa samantā nimittūpagā pāsāṇā ṭhapetabbā. Antokhaṇḍasīmāyameva ṭhatvā khaṇḍasīmā bandhitabbā. ‘‘Eso pāsāṇo nimitta’’nti evaṃ nimittāni kittetvā kammavācāya sīmā bandhitabbā, tassāyeva sīmāya daḷhīkammatthaṃ avippavāsakammavācā kātabbā. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘taṃ bandhantehī’’tiādi. Evaṃ khaṇḍasīmaṃ sammannitvā bahi sīmantarikapāsāṇā ṭhapetabbā. Sīmantarikā pacchimakoṭiyā ekaratanappamāṇā vaṭṭati, vidatthippamāṇāpi caturaṅgulappamāṇāpi vaṭṭati. Sace pana vihāro mahā hoti, dvepi tissopi tatuttaripi khaṇḍasīmāyo bandhitabbā. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sīmaṃ sammannitvā’’tiādi.

    ཨེཝཾ ཁཎྜསཱིམཾ སམྨནྣིཏྭཱ མཧཱསཱིམཱསམྨུཏིཀཱལེ ཁཎྜསཱིམཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ མཧཱསཱིམཱཡ ཋཏྭཱ སམནྟཱ ཨནུཔརིཡཱཡནྟེཧི སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱ ཀིཏྟེཏབྦཱ, ཏཏོ ཨཝསེསནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ ཧཏྠཔཱསཾ ཨཝིཛཧནྟེཧི ཀམྨཝཱཙཱཡ སམཱནསཾཝཱསཀསཱིམཾ སམྨནྣིཏྭཱ ཏསྶ དལ༹ྷཱིཀམྨཏྠཾ ཨཝིཔྤཝཱསཀམྨཝཱཙཱཔི ཀཱཏབྦཱ། ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ‘‘ཨེཝཾ ཁཎྜསཱིམཾ སམྨནྣིཏྭཱ’’ཏིཨཱདི།

    Evaṃ khaṇḍasīmaṃ sammannitvā mahāsīmāsammutikāle khaṇḍasīmato nikkhamitvā mahāsīmāya ṭhatvā samantā anupariyāyantehi sīmantarikapāsāṇā kittetabbā, tato avasesanimittāni kittetvā hatthapāsaṃ avijahantehi kammavācāya samānasaṃvāsakasīmaṃ sammannitvā tassa daḷhīkammatthaṃ avippavāsakammavācāpi kātabbā. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘evaṃ khaṇḍasīmaṃ sammannitvā’’tiādi.

    ‘‘སམནྟཱ ཨནུཔརིཡཱཡནྟེཧི སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱ ཀིཏྟེཏབྦཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཀཐཾ ཀིཏྟེཏབྦཱཏི? དཀྑིཎཏོ ཨནུཔརིཡཱཡནྟེནེཝ ཀིཏྟེཏབྦཱ། ཏཐཱ ཧི ཁཎྜསཱིམཏོ པཙྪིམཱཡ དིསཱཡ པུརཏྠཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ ‘‘པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཏཏྠ སབྦཱནི ནིམིཏྟཱནི ཨནུཀྐམེན ཀིཏྟེཏྭཱ ཏཐཱ ཨུཏྟརཱཡ དིསཱཡ དཀྑིཎཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ ‘‘དཀྑིཎཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཨནུཀྐམེན ཀིཏྟེཏྭཱ ཏཐཱ པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ པཙྪིམཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ ‘‘པཙྪིམཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཨནུཀྐམེན ཀིཏྟེཏྭཱ ཏཐཱ དཀྑིཎཱཡ དིསཱཡ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ ‘‘ཨུཏྟརཱཡ དིསཱཡ ཀིཾ ནིམིཏྟ’’ནྟི ཏཏྠ སབྦཱནི ནིམིཏྟཱནི ཨནུཀྐམེན ཀིཏྟེཏྭཱ པུན པཙྪིམཱཡ དིསཱཡ པུརཏྠཱབྷིམུཁེན ཋཏྭཱ པུརིམཾ ཀིཏྟིཏཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ པུན ཀིཏྟེཏབྦཾ། ཨེཝཾ བཧཱུནམྤི ཁཎྜསཱིམཱནཾ སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱ པཙྩེཀཾ ཀིཏྟེཏབྦཱ, ཏཏོ པཙྪཱ ཨཝསེསནིམིཏྟཱནཱིཏི མཧཱསཱིམཱཡ བཱཧིརབནྡྷནེསུ ནིམིཏྟཱནི། ཨེཝཾ སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱ མཧཱསཱིམཱཡ ཨནྟོ ནིམིཏྟཱནི ཧོནྟི དྭིནྣཾ སཱིམཱནཾ སངྐརདོསཱཔགམནཏྠཾ སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱནཾ ཋཔེཏབྦཏྟཱ། ཨེཝཾ སམནྟཱ ཨནུཔརིཡཱཡནྟེན སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱ ཀིཏྟེཏབྦཱ། ཏཐཱཧི ཝུཏྟཾ ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ མཧཱཝགྒ ༢.༡༣༨) ‘‘སཱིམནྟརིཀཔཱསཱཎཱཏི སཱིམནྟརིཀཱཡ ཋཔིཏནིམིཏྟཔཱསཱཎཱ, ཏེ པན ཀིཏྟེནྟེན པདཀྑིཎཏོ ཨནུཔརིཡཱཡནྟེནེཝ ཀིཏྟེཏབྦཱ’’ཏིཨཱདི།

    ‘‘Samantā anupariyāyantehi sīmantarikapāsāṇā kittetabbā’’ti vuttaṃ. Kathaṃ kittetabbāti? Dakkhiṇato anupariyāyanteneva kittetabbā. Tathā hi khaṇḍasīmato pacchimāya disāya puratthābhimukhena ṭhatvā ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimitta’’nti tattha sabbāni nimittāni anukkamena kittetvā tathā uttarāya disāya dakkhiṇābhimukhena ṭhatvā ‘‘dakkhiṇāya disāya kiṃ nimitta’’nti anukkamena kittetvā tathā puratthimāya disāya pacchimābhimukhena ṭhatvā ‘‘pacchimāya disāya kiṃ nimitta’’nti anukkamena kittetvā tathā dakkhiṇāya disāya uttarābhimukhena ṭhatvā ‘‘uttarāya disāya kiṃ nimitta’’nti tattha sabbāni nimittāni anukkamena kittetvā puna pacchimāya disāya puratthābhimukhena ṭhatvā purimaṃ kittitaṃ vuttanayeneva puna kittetabbaṃ. Evaṃ bahūnampi khaṇḍasīmānaṃ sīmantarikapāsāṇā paccekaṃ kittetabbā, tato pacchā avasesanimittānīti mahāsīmāya bāhirabandhanesu nimittāni. Evaṃ sīmantarikapāsāṇā mahāsīmāya anto nimittāni honti dvinnaṃ sīmānaṃ saṅkaradosāpagamanatthaṃ sīmantarikapāsāṇānaṃ ṭhapetabbattā. Evaṃ samantā anupariyāyantena sīmantarikapāsāṇā kittetabbā. Tathāhi vuttaṃ vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) ‘‘sīmantarikapāsāṇāti sīmantarikāya ṭhapitanimittapāsāṇā, te pana kittentena padakkhiṇato anupariyāyanteneva kittetabbā’’tiādi.

    ཀིཾ ཨིམིནཱ ཨནུཀྐམེནེཝ སཱིམཱ སམྨནྣིཏབྦཱ, ཨུདཱཧུ ཨཉྙེནཔི ཨནུཀྐམེན སམྨནྣིཏབྦཱཏི? སཙེ པན ཁཎྜསཱིམཱཡ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ ཏཏོ སཱིམནྟརིཀཱཡ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ མཧཱསཱིམཱཡ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེནྟི, ཨེཝཾ ཏཱིསུ ཋཱནེསུ ནིམིཏྟཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ ཡཾ སཱིམཾ ཨིཙྪནྟི, ཏཾ པཋམཾ བནྡྷིཏུཾ ཝཊྚཏི། ཨེཝཾ སནྟེཔི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ཁཎྜསཱིམཏོཝ པཊྛཱཡ བནྡྷིཏབྦཱ། ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༣༨) ‘‘སཙེ པན ཁཎྜསཱིམཱཡ ནིམིཏྟཱནཱི’’ཏིཨཱདི། ཨེཝཾ ཁཎྜསཱིམམཧཱསཱིམབནྡྷནེན བྷིཀྑཱུནཾ ཀོ གུཎོཏི ཙེ? ཨེཝཾ བདྡྷཱསུ པན སཱིམཱསུ ཁཎྜསཱིམཱཡ ཋིཏཱ བྷིཀྑཱུ མཧཱསཱིམཱཡཾ ཀམྨཾ ཀརོནྟཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཀམྨཾ ན ཀོཔེནྟི, མཧཱསཱིམཱཡ ཝཱ ཋིཏཱ ཁཎྜསཱིམཱཡ ཀམྨཾ ཀརོནྟཱནཾ, སཱིམནྟརིཀཱཡ པན ཋིཏཱ ཨུབྷིནྣམྤི ན ཀོཔེནྟི། གཱམཀྑེཏྟེ ཋཏྭཱ ཀམྨཾ ཀརོནྟཱནཾ པན སཱིམནྟརིཀཱཡ ཋིཏཱ ཀོཔེནྟི། སཱིམནྟརིཀཱ ཧི གཱམཀྑེཏྟཾ བྷཛཏི། ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨེཝཾ བདྡྷཱསུ པན སཱིམཱསཱུ’’ཏིཨཱདི, ཨེཝཾ བདྡྷསཱིམཝིཧཱརེསུ ཝསནྟཱ བྷིཀྑཱུ ཏིཙཱིཝརཱདྷིཊྛཱནེན ཨདྷིཊྛིཏེཧི ཏིཙཱིཝརེཧི ཝིནཱ ཡཐཱརུཙི ཝསིཏུཾ ལབྷནྟི། སཙེ པན གཱམོ ཨཏྠི, གཱམགཱམཱུཔཙཱརེསུ ན ལབྷཏཱིཏི དཊྛབྦཾ།

    Kiṃ iminā anukkameneva sīmā sammannitabbā, udāhu aññenapi anukkamena sammannitabbāti? Sace pana khaṇḍasīmāya nimittāni kittetvā tato sīmantarikāya nimittāni kittetvā mahāsīmāya nimittāni kittenti, evaṃ tīsu ṭhānesu nimittāni kittetvā yaṃ sīmaṃ icchanti, taṃ paṭhamaṃ bandhituṃ vaṭṭati. Evaṃ santepi yathāvuttanayena khaṇḍasīmatova paṭṭhāya bandhitabbā. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘sace pana khaṇḍasīmāya nimittānī’’tiādi. Evaṃ khaṇḍasīmamahāsīmabandhanena bhikkhūnaṃ ko guṇoti ce? Evaṃ baddhāsu pana sīmāsu khaṇḍasīmāya ṭhitā bhikkhū mahāsīmāyaṃ kammaṃ karontānaṃ bhikkhūnaṃ kammaṃ na kopenti, mahāsīmāya vā ṭhitā khaṇḍasīmāya kammaṃ karontānaṃ, sīmantarikāya pana ṭhitā ubhinnampi na kopenti. Gāmakkhette ṭhatvā kammaṃ karontānaṃ pana sīmantarikāya ṭhitā kopenti. Sīmantarikā hi gāmakkhettaṃ bhajati. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘evaṃ baddhāsu pana sīmāsū’’tiādi, evaṃ baddhasīmavihāresu vasantā bhikkhū ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitehi ticīvarehi vinā yathāruci vasituṃ labhanti. Sace pana gāmo atthi, gāmagāmūpacāresu na labhatīti daṭṭhabbaṃ.

    ཨིཏི ཝིནཡསངྒཧསཾཝཎྞནཱབྷཱུཏེ ཝིནཡཱལངྐཱརེ

    Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre

    སཱིམཱབནྡྷནཝིནིཙྪཡཀཐཱལངྐཱརོ།

    Sīmābandhanavinicchayakathālaṅkāro.




    Next: ༢༥. ཨུཔོསཐཔཝཱརཎཱཝིནིཙྪཡཀཐཱ • 25. Uposathapavāraṇāvinicchayakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact