Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ೧೦. ಸಿರಿಮತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ

    10. Sirimattheragāthāvaṇṇanā

    ಪರೇ ಚ ನಂ ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಿರಿಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ತುಸಿತಭವನೇ ಠಿತಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಸನಿಘಣ್ಡುಕೇಟುಭಾನಂ ಸಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದಾನಂ ಇತಿಹಾಸಪಞ್ಚಮಾನಂ ಪದಕೋ ವೇಯ್ಯಾಕರಣೋ ಲೋಕಾಯತಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೇಸು ಅನವಯೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೇನ ತಾಪಸಗಣೇನ ಪರಿವುತೋ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ದೇವತಾಭಿನಿಮ್ಮಿತೇ ಅಸ್ಸಮೇ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ವಸನ್ತೋ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರತಾಯ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತೇಸು ಆಗತನಿಯಾಮೇನ ಚ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಅತೀತೇ ಬುದ್ಧೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನದೀನಿವತ್ತನೇ ಪುಲಿನಚೇತಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಪೂಜಾಸಕ್ಕಾರಾಭಿರತೋ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಾಪಸಾ, ‘‘ಕಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅಯಂ ಪೂಜಾಸಕ್ಕಾರೋ ಕರೀಯತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ತೇಸಂ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಆಗತಾನಿ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ತದನುಸಾರೇನ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇ ಠತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಕಿತ್ತೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಪಿ ತಾಪಸಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಥೂಪಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ।

    Pare ca naṃ pasaṃsantīti āyasmato sirimattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato pāramiyo pūretvā tusitabhavane ṭhitakāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sakkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā caturāsītisahassaparimāṇena tāpasagaṇena parivuto himavantappadese devatābhinimmite assame jhānābhiññāyo nibbattetvā vasanto purimabuddhesu katādhikāratāya lakkhaṇamantesu āgataniyāmena ca buddhaguṇe anussaritvā atīte buddhe uddissa aññatarasmiṃ nadīnivattane pulinacetiyaṃ katvā pūjāsakkārābhirato ahosi. Taṃ disvā tāpasā, ‘‘kaṃ uddissa ayaṃ pūjāsakkāro karīyatī’’ti pucchiṃsu. So tesaṃ lakkhaṇamante āharitvā tattha āgatāni mahāpurisalakkhaṇāni vibhajitvā tadanusārena attano bale ṭhatvā buddhaguṇe kittesi. Taṃ sutvā tepi tāpasā pasannamānasā tato paṭṭhāya sammāsambuddhaṃ uddissa thūpapūjaṃ karontā viharanti.

    ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಪದುಮುತ್ತರಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತುಸಿತಕಾಯಾ ಚವಿತ್ವಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತಿ। ಚರಿಮಭವೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ , ಸಬ್ಬೇ ಚ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭೂತಧಮ್ಮಾ। ತಾಪಸೋ ತಾನಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇಸು ತೇಸಂ ಪಸಾದಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಸ್ಸ ಪೂಜಾಯ ಕರೀಯಮಾನಾಯ ದಿಸ್ಸಮಾನರೂಪೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತುಮ್ಹೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಪುಲಿನಚೇತಿಯಪೂಜಮನುಯುಞ್ಜಥ, ಭಾವನಾಯ ಚ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಗತೋ।

    Tena ca samayena padumuttarabodhisatto tusitakāyā cavitvā mātukucchiṃ okkanto hoti. Carimabhave dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ , sabbe ca acchariyabbhūtadhammā. Tāpaso tāni antevāsikānaṃ dassetvā bhiyyosomattāya sammāsambuddhesu tesaṃ pasādaṃ vaḍḍhetvā kālaṃ katvā brahmaloke nibbattitvā tehi attano sarīrassa pūjāya karīyamānāya dissamānarūpo āgantvā, ‘‘ahaṃ tumhākaṃ ācariyo brahmaloke nibbatto, tumhe appamattā pulinacetiyapūjamanuyuñjatha, bhāvanāya ca yuttappayuttā hothā’’ti vatvā brahmalokameva gato.

    ಏವಂ ಸೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಡ್ಢಮಾನತ್ತಾ ಸಿರಿಮಾತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಸ ಪದಸಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅಯಂ ಸಿರಿಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಸಿರಿವಡ್ಢೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಜೇತವನಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತೇಸು ಸಿರಿವಡ್ಢೋ ನ ತಾವ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಲಾಭೀ ಅಹೋಸಿ, ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಲಾಭೀ, ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಸಕ್ಕತೋ ಗರುಕತೋ, ಸಿರಿಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾದಿಸೇನ ಕಮ್ಮಚ್ಛಿದ್ದೇನ ಅಪ್ಪಲಾಭೀ ಅಹೋಸಿ ಬಹುಜನಾಸಮ್ಭಾವಿತೋ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸು ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೪೯.೧೧೧-೧೪೭) –

    Evaṃ so devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatikule nibbatti, tassa jātadivasato paṭṭhāya tasmiṃ kule sirisampattiyā vaḍḍhamānattā sirimātveva nāmaṃ akaṃsu. Tassa padasā gamanakāle kaniṭṭhabhātā nibbatti, tassa ‘‘ayaṃ siriṃ vaḍḍhento jāto’’ti sirivaḍḍhoti nāmaṃ akaṃsu. Te ubhopi jetavanappaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddhā pabbajiṃsu. Tesu sirivaḍḍho na tāva uttarimanussadhammassa lābhī ahosi, catunnaṃ paccayānaṃ lābhī, gahaṭṭhapabbajitānaṃ sakkato garukato, sirimatthero pana pabbajitakālato paṭṭhāya tādisena kammacchiddena appalābhī ahosi bahujanāsambhāvito, samathavipassanāsu kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.111-147) –

    ‘‘ಪಬ್ಬತೇ ಹಿಮವನ್ತಮ್ಹಿ, ದೇವಲೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ।

    ‘‘Pabbate himavantamhi, devalo nāma tāpaso;

    ತತ್ಥ ಮೇ ಚಙ್ಕಮೋ ಆಸಿ, ಅಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಮಾಪಿತೋ॥

    Tattha me caṅkamo āsi, amanussehi māpito.

    ‘‘ಜಟಾಭಾರೇನ ಭರಿತೋ, ಕಮಣ್ಡಲುಧರೋ ಸದಾ।

    ‘‘Jaṭābhārena bharito, kamaṇḍaludharo sadā;

    ಉತ್ತಮತ್ಥಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ವಿಪಿನಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂ ತದಾ॥

    Uttamatthaṃ gavesanto, vipinā nikkhamiṃ tadā.

    ‘‘ಚುಲ್ಲಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಸಿಸ್ಸಾ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಟ್ಠಹುಂ।

    ‘‘Cullāsītisahassāni, sissā mayhaṃ upaṭṭhahuṃ;

    ಸಕಕಮ್ಮಾಭಿಪಸುತಾ, ವಸನ್ತಿ ವಿಪಿನೇ ತದಾ॥

    Sakakammābhipasutā, vasanti vipine tadā.

    ‘‘ಅಸ್ಸಮಾ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಅಕಂ ಪುಲಿನಚೇತಿಯಂ।

    ‘‘Assamā abhinikkhamma, akaṃ pulinacetiyaṃ;

    ನಾನಾಪುಪ್ಫಂ ಸಮಾನೇತ್ವಾ, ತಂ ಚೇತಿಯಮಪೂಜಯಿಂ॥

    Nānāpupphaṃ samānetvā, taṃ cetiyamapūjayiṃ.

    ‘‘ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ಅಸ್ಸಮಂ ಪವಿಸಾಮಹಂ।

    ‘‘Tattha cittaṃ pasādetvā, assamaṃ pavisāmahaṃ;

    ಸಬ್ಬೇ ಸಿಸ್ಸಾ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ, ಏತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ಮಂ॥

    Sabbe sissā samāgantvā, etamatthaṃ pucchiṃsu maṃ.

    ‘‘ಪುಲಿನೇನ ಕತೋ ಥೂಪೋ, ಯಂ ತ್ವಂ ದೇವ ನಮಸ್ಸಸಿ।

    ‘‘Pulinena kato thūpo, yaṃ tvaṃ deva namassasi;

    ಮಯಮ್ಪಿ ಞಾತುಮಿಚ್ಛಾಮ, ಪುಟ್ಠೋ ಆಚಿಕ್ಖ ನೋ ತುವಂ॥

    Mayampi ñātumicchāma, puṭṭho ācikkha no tuvaṃ.

    ‘‘ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ನು ಮನ್ತಪದೇ, ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ಮಹಾಯಸಾ।

    ‘‘Niddiṭṭhā nu mantapade, cakkhumanto mahāyasā;

    ತೇ ಖೋ ಅಹಂ ನಮಸ್ಸಾಮಿ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠೇ ಮಹಾಯಸೇ॥

    Te kho ahaṃ namassāmi, buddhaseṭṭhe mahāyase.

    ‘‘ಕೀದಿಸಾ ತೇ ಮಹಾವೀರಾ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಲೋಕನಾಯಕಾ।

    ‘‘Kīdisā te mahāvīrā, sabbaññū lokanāyakā;

    ಕಥಂವಣ್ಣಾ ಕಥಂಸೀಲಾ, ಕೀದಿಸಾ ತೇ ಮಹಾಯಸಾ॥

    Kathaṃvaṇṇā kathaṃsīlā, kīdisā te mahāyasā.

    ‘‘ಬಾತ್ತಿಂಸಲಕ್ಖಣಾ ಬುದ್ಧಾ, ಚತ್ತಾಲೀಸದಿಜಾಪಿ ಚ।

    ‘‘Bāttiṃsalakkhaṇā buddhā, cattālīsadijāpi ca;

    ನೇತ್ತಾ ಗೋಪಖುಮಾ ತೇಸಂ, ಜಿಞ್ಜುಕಾ ಫಲಸನ್ನಿಭಾ॥

    Nettā gopakhumā tesaṃ, jiñjukā phalasannibhā.

    ‘‘ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಚ ತೇ ಬುದ್ಧಾ, ಯುಗಮತ್ತಞ್ಚ ಪೇಕ್ಖರೇ।

    ‘‘Gacchamānā ca te buddhā, yugamattañca pekkhare;

    ನ ತೇಸಂ ಜಾಣು ನದತಿ, ಸನ್ಧಿಸದ್ದೋ ನ ಸುಯ್ಯತಿ॥

    Na tesaṃ jāṇu nadati, sandhisaddo na suyyati.

    ‘‘ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಚ ಸುಗತಾ, ಉದ್ಧರನ್ತಾವ ಗಚ್ಛರೇ।

    ‘‘Gacchamānā ca sugatā, uddharantāva gacchare;

    ಪಠಮಂ ದಕ್ಖಿಣಂ ಪಾದಂ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಏಸ ಧಮ್ಮತಾ॥

    Paṭhamaṃ dakkhiṇaṃ pādaṃ, buddhānaṃ esa dhammatā.

    ‘‘ಅಸಮ್ಭೀತಾ ಚ ತೇ ಬುದ್ಧಾ, ಮಿಗರಾಜಾವ ಕೇಸರೀ।

    ‘‘Asambhītā ca te buddhā, migarājāva kesarī;

    ನೇವುಕ್ಕಂಸೇನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ, ನೋ ಚ ವಮ್ಭೇನ್ತಿ ಪಾಣಿನಂ॥

    Nevukkaṃsenti attānaṃ, no ca vambhenti pāṇinaṃ.

    ‘‘ಮಾನಾವಮಾನತೋ ಮುತ್ತಾ, ಸಮಾ ಸಬ್ಬೇಸು ಪಾಣಿಸು।

    ‘‘Mānāvamānato muttā, samā sabbesu pāṇisu;

    ಅನತ್ತುಕ್ಕಂಸಕಾ ಬುದ್ಧಾ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಏಸ ಧಮ್ಮತಾ॥

    Anattukkaṃsakā buddhā, buddhānaṃ esa dhammatā.

    ‘‘ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಾ ಚ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಆಲೋಕಂ ದಸ್ಸಯನ್ತಿ ತೇ।

    ‘‘Uppajjantā ca sambuddhā, ālokaṃ dassayanti te;

    ಛಪ್ಪಕಾರಂ ಪಕಮ್ಪೇನ್ತಿ, ಕೇವಲಂ ವಸುಧಂ ಇಮಂ॥

    Chappakāraṃ pakampenti, kevalaṃ vasudhaṃ imaṃ.

    ‘‘ಪಸ್ಸನ್ತಿ ನಿರಯಞ್ಚೇತೇ, ನಿಬ್ಬಾತಿ ನಿರಯೋ ತದಾ।

    ‘‘Passanti nirayañcete, nibbāti nirayo tadā;

    ಪವಸ್ಸತಿ ಮಹಾಮೇಘೋ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಏಸ ಧಮ್ಮತಾ॥

    Pavassati mahāmegho, buddhānaṃ esa dhammatā.

    ‘‘ಈದಿಸಾ ತೇ ಮಹಾನಾಗಾ, ಅತುಲಾ ಚ ಮಹಾಯಸಾ।

    ‘‘Īdisā te mahānāgā, atulā ca mahāyasā;

    ವಣ್ಣತೋ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾ ತಥಾಗತಾ॥

    Vaṇṇato anatikkantā, appameyyā tathāgatā.

    ‘‘ಅನುಮೋದಿಂಸು ಮೇ ವಾಕ್ಯಂ, ಸಬ್ಬೇ ಸಿಸ್ಸಾ ಸಗಾರವಾ।

    ‘‘Anumodiṃsu me vākyaṃ, sabbe sissā sagāravā;

    ತಥಾ ಚ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲಂ॥

    Tathā ca paṭipajjiṃsu, yathāsatti yathābalaṃ.

    ‘‘ಪಟಿಪೂಜೇನ್ತಿ ಪುಲಿನಂ, ಸಕಕಮ್ಮಾಭಿಲಾಸಿನೋ।

    ‘‘Paṭipūjenti pulinaṃ, sakakammābhilāsino;

    ಸದ್ದಹನ್ತಾ ಮಮ ವಾಕ್ಯಂ, ಬುದ್ಧಸಕ್ಕತಮಾನಸಾ॥

    Saddahantā mama vākyaṃ, buddhasakkatamānasā.

    ‘‘ತದಾ ಚವಿತ್ವಾ ತುಸಿತಾ, ದೇವಪುತ್ತೋ ಮಹಾಯಸೋ।

    ‘‘Tadā cavitvā tusitā, devaputto mahāyaso;

    ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ, ದಸಸಹಸ್ಸಿ ಕಮ್ಪಥ॥

    Uppajji mātukucchimhi, dasasahassi kampatha.

    ‘‘ಅಸ್ಸಮಸ್ಸಾವಿದೂರಮ್ಹಿ, ಚಙ್ಕಮಮ್ಹಿ ಠಿತೋ ಅಹಂ।

    ‘‘Assamassāvidūramhi, caṅkamamhi ṭhito ahaṃ;

    ಸಬ್ಬೇ ಸಿಸ್ಸಾ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ, ಆಗಚ್ಛುಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ॥

    Sabbe sissā samāgantvā, āgacchuṃ mama santike.

    ‘‘ಉಸಭೋವ ಮಹೀ ನದತಿ, ಮಿಗರಾಜಾವ ಕೂಜತಿ।

    ‘‘Usabhova mahī nadati, migarājāva kūjati;

    ಸುಸುಮಾರೋವ ಸಳತಿ, ಕಿಂ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥

    Susumārova saḷati, kiṃ vipāko bhavissati.

    ‘‘ಯಂ ಪಕಿತ್ತೇಮಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಸಿಕತಾಥೂಪಸನ್ತಿಕೇ।

    ‘‘Yaṃ pakittemi sambuddhaṃ, sikatāthūpasantike;

    ಸೋ ದಾನಿ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾ, ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮುಪಾಗಮಿ॥

    So dāni bhagavā satthā, mātukucchimupāgami.

    ‘‘ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ವತ್ವಾ, ಕಿತ್ತಯಿತ್ವಾ ಮಹಾಮುನಿಂ।

    ‘‘Tesaṃ dhammakathaṃ vatvā, kittayitvā mahāmuniṃ;

    ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಕೇ ಸಿಸ್ಸೇ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಮಾಭುಜಿಂ ಅಹಂ॥

    Uyyojetvā sake sisse, pallaṅkamābhujiṃ ahaṃ.

    ‘‘ಬಲಞ್ಚ ವತ ಮೇ ಖೀಣಂ, ಬ್ಯಾಧಿನಾ ಪರಮೇನ ತಂ।

    ‘‘Balañca vata me khīṇaṃ, byādhinā paramena taṃ;

    ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಂ ಸರಿತ್ವಾನ, ತತ್ಥ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಅಹಂ॥

    Buddhaseṭṭhaṃ saritvāna, tattha kālaṅkato ahaṃ.

    ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಿಸ್ಸಾ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ, ಅಕಂಸು ಚಿತಕಂ ತದಾ।

    ‘‘Sabbe sissā samāgantvā, akaṃsu citakaṃ tadā;

    ಕಳೇವರಞ್ಚ ಮೇ ಗಯ್ಹ, ಚಿತಕಂ ಅಭಿರೋಪಯುಂ॥

    Kaḷevarañca me gayha, citakaṃ abhiropayuṃ.

    ‘‘ಚಿತಕಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ, ಸೀಸೇ ಕತ್ವಾನ ಅಞ್ಜಲಿಂ।

    ‘‘Citakaṃ parivāretvā, sīse katvāna añjaliṃ;

    ಸೋಕಸಲ್ಲಪರೇತಾ ತೇ, ವಿಕ್ಕನ್ದಿಂಸು ಸಮಾಗತಾ॥

    Sokasallaparetā te, vikkandiṃsu samāgatā.

    ‘‘ತೇಸಂ ಲಾಲಪ್ಪಮಾನಾನಂ, ಅಗಮಂ ಚಿತಕಂ ತದಾ।

    ‘‘Tesaṃ lālappamānānaṃ, agamaṃ citakaṃ tadā;

    ಅಹಂ ಆಚರಿಯೋ ತುಮ್ಹಂ, ಮಾ ಸೋಚಿತ್ಥ ಸುಮೇಧಸಾ॥

    Ahaṃ ācariyo tumhaṃ, mā socittha sumedhasā.

    ‘‘ಸದತ್ಥೇ ವಾಯಮೇಯ್ಯಾಥ, ರತ್ತಿನ್ದಿವಮತನ್ದಿತಾ।

    ‘‘Sadatthe vāyameyyātha, rattindivamatanditā;

    ಮಾ ವೋ ಪಮತ್ತಾ ಅಹುತ್ಥ, ಖಣೋ ವೋ ಪಟಿಪಾದಿತೋ॥

    Mā vo pamattā ahuttha, khaṇo vo paṭipādito.

    ‘‘ಸಕೇ ಸಿಸ್ಸೇನುಸಾಸಿತ್ವಾ, ದೇವಲೋಕಂ ಪುನಾಗಮಿಂ।

    ‘‘Sake sissenusāsitvā, devalokaṃ punāgamiṃ;

    ಅಟ್ಠಾರಸ ಚ ಕಪ್ಪಾನಿ, ದೇವಲೋಕೇ ರಮಾಮಹಂ॥

    Aṭṭhārasa ca kappāni, devaloke ramāmahaṃ.

    ‘‘ಸತಾನಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಅಹೋಸಹಂ।

    ‘‘Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ;

    ಅನೇಕಸತಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ದೇವರಜ್ಜಮಕಾರಯಿಂ॥

    Anekasatakkhattuñca, devarajjamakārayiṃ.

    ‘‘ಅವಸೇಸೇಸು ಕಪ್ಪೇಸು, ವೋಕಿಣ್ಣೋ ಸಂಸರಿಂ ಅಹಂ।

    ‘‘Avasesesu kappesu, vokiṇṇo saṃsariṃ ahaṃ;

    ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಉಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಇದಂ ಫಲಂ॥

    Duggatiṃ nābhijānāmi, uppādassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘ಯಥಾ ಕೋಮುದಿಕೇ ಮಾಸೇ, ಬಹೂ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಪಾದಪಾ।

    ‘‘Yathā komudike māse, bahū pupphanti pādapā;

    ತಥೇವಾಹಮ್ಪಿ ಸಮಯೇ, ಪುಪ್ಫಿತೋಮ್ಹಿ ಮಹೇಸಿನಾ॥

    Tathevāhampi samaye, pupphitomhi mahesinā.

    ‘‘ವೀರಿಯಂ ಮೇ ಧುರಧೋರಯ್ಹಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಾಧಿವಾಹನಂ।

    ‘‘Vīriyaṃ me dhuradhorayhaṃ, yogakkhemādhivāhanaṃ;

    ನಾಗೋವ ಬನ್ಧನಂ ಛೇತ್ವಾ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥

    Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಬುದ್ಧಮಭಿಕಿತ್ತಯಿಂ।

    ‘‘Satasahassito kappe, yaṃ buddhamabhikittayiṃ;

    ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಕಿತ್ತನಾಯ ಇದಂ ಫಲಂ॥

    Duggatiṃ nābhijānāmi, kittanāya idaṃ phalaṃ.

    ‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ಛಳಭಿಞ್ಞಞ್ಹಿ ಸಮಾನಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಿರಿಮತ್ಥೇರಂ ‘‘ಅರಿಯೋ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ಅಪ್ಪಲಾಭಿತಾಯ ಲೋಕಸ್ಸ ಅನಭಿಗತಭಾವೇನ ಅಸಮ್ಭಾವೇನ್ತಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಗರಹನ್ತಿ। ಸಿರಿವಡ್ಢತ್ಥೇರಂ ಪನ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಲಾಭಿಭಾವೇನ ಲೋಕಸ್ಸ ಸಕ್ಕತಗರುಕತಭಾವತೋ ಸಮ್ಭಾವೇನ್ತಾ ಪಸಂಸನ್ತಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಅವಣ್ಣಾರಹಸ್ಸ ನಾಮ ವಣ್ಣಭಣನಂ, ವಣ್ಣಾರಹಸ್ಸ ಚ ಅವಣ್ಣಭಣನಂ ಅಸ್ಸ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವಸ್ಸ ದೋಸೋ’’ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವಞ್ಚ ಗರಹನ್ತೋ –

    Chaḷabhiññañhi samānaṃ āyasmantaṃ sirimattheraṃ ‘‘ariyo’’ti ajānantā puthujjanā bhikkhū sāmaṇerā ca appalābhitāya lokassa anabhigatabhāvena asambhāventā yaṃkiñci kathetvā garahanti. Sirivaḍḍhattheraṃ pana paccayānaṃ lābhibhāvena lokassa sakkatagarukatabhāvato sambhāventā pasaṃsanti. Thero ‘‘avaṇṇārahassa nāma vaṇṇabhaṇanaṃ, vaṇṇārahassa ca avaṇṇabhaṇanaṃ assa puthujjanabhāvassa doso’’ti puthujjanabhāvañca garahanto –

    ೧೫೯.

    159.

    ‘‘ಪರೇ ಚ ನಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಅತ್ತಾ ಚೇ ಅಸಮಾಹಿತೋ।

    ‘‘Pare ca naṃ pasaṃsanti, attā ce asamāhito;

    ಮೋಘಂ ಪರೇ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಅತ್ತಾ ಹಿ ಅಸಮಾಹಿತೋ॥

    Moghaṃ pare pasaṃsanti, attā hi asamāhito.

    ೧೬೦.

    160.

    ‘‘ಪರೇ ಚ ನಂ ಗರಹನ್ತಿ, ಅತ್ತಾ ಚೇ ಸುಸಮಾಹಿತೋ।

    ‘‘Pare ca naṃ garahanti, attā ce susamāhito;

    ಮೋಘಂ ಪರೇ ಗರಹನ್ತಿ, ಅತ್ತಾ ಹಿ ಸುಸಮಾಹಿತೋ’’ತಿ॥

    Moghaṃ pare garahanti, attā hi susamāhito’’ti.

    – ಗಾಥಾದ್ವಯಮಭಾಸಿ।

    – Gāthādvayamabhāsi.

    ತತ್ಥ ಪರೇತಿ ಅತ್ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ಪರೇ ನಾಮ, ಇಧ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಬಾಲಾ ಪರೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಪರಿಯೋಗಾಹೇತ್ವಾ ಭಾಸನತೋ ಗರಹಾ ವಿಯ ಪಸಂಸಾಪಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಭೂತಾ। ನ್ತಿ ನಂ ಪುಗ್ಗಲಂ। ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಅವಿದ್ದಸುಭಾವೇನ ತಣ್ಹಾವಿಪನ್ನತಾಯ ವಾ, ಅಥ ವಾ ಅಭೂತಂಯೇವ ಪುಗ್ಗಲಂ ‘‘ಅಸುಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಝಾನಲಾಭೀ, ಅರಿಯೋ’’ತಿ ವಾ ಅಭೂತಗುಣರೋಪನೇನ ಕಿತ್ತೇನ್ತಿ ಅಭಿತ್ಥವನ್ತಿ। ಯೋ ಪನೇತ್ಥ -ಸದ್ದೋ, ಸೋ ಅತ್ತೂಪನಯತ್ಥೋ। ತೇನ ಪರೇ ನಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ ಚ, ತಞ್ಚ ಖೋ ತೇಸಂ ಪಸಂಸನಮತ್ತಂ, ನ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಪಸಂಸಾಯ ವತ್ಥು ಅತ್ಥೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅತ್ತಾ ಚೇ ಅಸಮಾಹಿತೋತಿ ಯಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪರೇ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಸೋ ಚೇ ಸಯಂ ಅಸಮಾಹಿತೋ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿನಾ ಫಲಸಮಾಧಿನಾ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿಮತ್ತೇನೇವ ವಾ ನ ಸಮಾಹಿತೋ, ಸಮಾಧಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ ವಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಿಬ್ಭನ್ತಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ ಚೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಸಮಾಹಿತೋ’’ತಿ ಚ ಏತೇನ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಗುಣಾನಂ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮೋಘನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕನಿದ್ದೇಸೋ ‘‘ವಿಸಮಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಪರಿವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ಪರೇ ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಯೇ ತಂ ಅಸಮಾಹಿತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ತೇ ಮೋಘಂ ಮುಧಾ ಅಮೂಲಕಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅತ್ತಾ ಹಿ ಅಸಮಾಹಿತೋ ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಸಮಾಹಿತಂ, ತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha pareti attato aññe pare nāma, idha pana paṇḍitehi aññe bālā pareti adhippetā. Tesañhi ajānitvā apariyogāhetvā bhāsanato garahā viya pasaṃsāpi appamāṇabhūtā. Nanti naṃ puggalaṃ. Pasaṃsantīti aviddasubhāvena taṇhāvipannatāya vā, atha vā abhūtaṃyeva puggalaṃ ‘‘asuko bhikkhu jhānalābhī, ariyo’’ti vā abhūtaguṇaropanena kittenti abhitthavanti. Yo panettha ca-saddo, so attūpanayattho. Tena pare naṃ puggalaṃ pasaṃsanti ca, tañca kho tesaṃ pasaṃsanamattaṃ, na pana tasmiṃ pasaṃsāya vatthu atthīti imamatthaṃ dasseti. Attā ce asamāhitoti yaṃ puggalaṃ pare pasaṃsanti, so ce sayaṃ asamāhito maggasamādhinā phalasamādhinā upacārappanāsamādhimatteneva vā na samāhito, samādhānassa paṭipakkhabhūtānaṃ kilesānaṃ appahīnattā vikkhitto vibbhantacitto hoti ceti attho. ‘‘Asamāhito’’ti ca etena samādhinimittānaṃ guṇānaṃ abhāvaṃ dasseti. Moghanti bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu viya. Pare pasaṃsantīti ye taṃ asamāhitaṃ puggalaṃ pasaṃsanti, te moghaṃ mudhā amūlakaṃ pasaṃsanti. Kasmā? Attā hi asamāhito yasmā tassa puggalassa cittaṃ asamāhitaṃ, tasmāti attho.

    ದುತಿಯಗಾಥಾಯಂ ಗರಹನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಅವಿದ್ದಸುಭಾವೇನ ದೋಸನ್ತರಾಯ ವಾ ಅರಿಯಂ ಝಾನಲಾಭಿಞ್ಚ ಸಮಾನಂ ‘‘ಅಸುಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಜಾಗರಿಯಂ ನಾನುಯುಞ್ಜತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಗೋದುಹನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ಕೇವಲಂ ಕಾಯದಳ್ಹಿಬಹುಲೋ ನಿದ್ದಾರಾಮೋ ಭಸ್ಸಾರಾಮೋ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನತಾವಿಭಾವನೇನ ವಾ ಗುಣಪರಿಧಂಸನೇನ ವಾ ಗರಹನ್ತಿ ನಿನ್ದನ್ತಿ, ಉಪಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಥೇರೇನ ಇಮಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಭಾವೇ ಸಿರಿವಡ್ಢಸ್ಸ ಚ ಸಕಿಲೇಸಭಾವೇ ಪಕಾಸಿತೇ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿರಿವಡ್ಢೋ ಸಂವೇಗಜಾತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸದತ್ಥಂ ಪರಿಪೂರೇಸಿ, ಗರಹಕಪುಗ್ಗಲಾ ಚ ಥೇರಂ ಖಮಾಪೇಸುಂ।

    Dutiyagāthāyaṃ garahantīti attano aviddasubhāvena dosantarāya vā ariyaṃ jhānalābhiñca samānaṃ ‘‘asuko bhikkhu jāgariyaṃ nānuyuñjati antamaso goduhanamattampi kālaṃ kevalaṃ kāyadaḷhibahulo niddārāmo bhassārāmo saṅgaṇikārāmo viharatī’’tiādinā appaṭipajjamānatāvibhāvanena vā guṇaparidhaṃsanena vā garahanti nindanti, upakkosanti vāti attho. Sesaṃ paṭhamagāthāya vuttapariyāyena veditabbaṃ. Evaṃ therena imāhi gāthāhi attano nikkilesabhāve sirivaḍḍhassa ca sakilesabhāve pakāsite taṃ sutvā sirivaḍḍho saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva sadatthaṃ paripūresi, garahakapuggalā ca theraṃ khamāpesuṃ.

    ಸಿರಿಮತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Sirimattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧೦. ಸಿರಿಮತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 10. Sirimattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact