| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೫. ಪಞ್ಚಮವಗ್ಗೋ
5. Pañcamavaggo
೧. ಸಿರಿವಡ್ಢತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
1. Sirivaḍḍhattheragāthāvaṇṇanā
ವಿವರಮನುಪತನ್ತಿ ವಿಜ್ಜುತಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಿರಿವಡ್ಢತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಕುಸಲಂ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಕಿಙ್ಕಣಿಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹೇ ವಿಭವಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಿರಿವಡ್ಢೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸಮಾಗಮೇ ಸತ್ಥರಿ ಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಪ್ಪಸಾದೋ ಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಪಬ್ಬಜಿ। ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಕತಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚೋ ವೇಭಾರಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಾನಂ ಅವಿದೂರೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಪಬ್ಬತಗುಹಾಯಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಮಹಾ ಅಕಾಲಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ। ವಿಜ್ಜುಲ್ಲತಾ ಪಬ್ಬತವಿವರಂ ಪವಿಸನ್ತಿಯೋ ವಿಯ ವಿಚರನ್ತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಘಮ್ಮಪರಿಳಾಹಾಭಿಭೂತಸ್ಸ ಸಾರಗಬ್ಭೇಹಿ ಮೇಘವಾತೇಹಿ ಘಮ್ಮಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮಿ। ಉತುಸಪ್ಪಾಯಲಾಭೇನ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೨೧.೧೦-೧೪) –
Vivaramanupatantivijjutāti āyasmato sirivaḍḍhattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā kiṅkaṇipupphehi pūjaṃ katvā tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa gehe nibbatti, sirivaḍḍhotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto bimbisārasamāgame satthari saddhamme ca uppannappasādo hetusampannatāya pabbaji. Pabbajitvā ca katapubbakicco vebhārapaṇḍavapabbatānaṃ avidūre aññatarasmiṃ araññāyatane pabbataguhāyaṃ kammaṭṭhānamanuyutto viharati. Tasmiñca samaye mahā akālamegho uṭṭhahi. Vijjullatā pabbatavivaraṃ pavisantiyo viya vicaranti. Therassa ghammapariḷāhābhibhūtassa sāragabbhehi meghavātehi ghammapariḷāho vūpasami. Utusappāyalābhena cittaṃ ekaggaṃ ahosi. Samāhitacitto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.10-14) –
‘‘ಕಞ್ಚನಗ್ಘಿಯಸಙ್ಕಾಸೋ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಲೋಕನಾಯಕೋ।
‘‘Kañcanagghiyasaṅkāso, sabbaññū lokanāyako;
ಓದಕಂ ದಹಮೋಗ್ಗಯ್ಹ, ಸಿನಾಯಿ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ॥
Odakaṃ dahamoggayha, sināyi aggapuggalo.
‘‘ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕಿಙ್ಕಣಿಂ ಪುಪ್ಫಂ, ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಭಿರೋಪಯಿಂ।
‘‘Paggayha kiṅkaṇiṃ pupphaṃ, vipassissābhiropayiṃ;
ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಸುಮನೋ, ದ್ವಿಪದಿನ್ದಸ್ಸ ತಾದಿನೋ॥
Udaggacitto sumano, dvipadindassa tādino.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿರೋಪಯಿಂ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಸತ್ತವೀಸತಿಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ರಾಜಾ ಭೀಮರಥೋ ಅಹು।
‘‘Sattavīsatikappamhi, rājā bhīmaratho ahu;
ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲೋ॥
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಅತ್ತಸನ್ನಿಸ್ಸಯಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ‘‘ವಿವರಮನುಪತನ್ತಿ ವಿಜ್ಜುತಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā aññāpadesena attasannissayaṃ udānaṃ udānento ‘‘vivaramanupatanti vijjutā’’ti gāthaṃ abhāsi.
೪೧. ತತ್ಥ ವಿವರನ್ತಿ ಅನ್ತರಾ ವೇಮಜ್ಝಂ। ಅನುಪತನ್ತೀತಿ ಅನುಲಕ್ಖಣೇ ಪತನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ವಿಜ್ಜೋತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಜ್ಜೋತನಮೇವ ಹಿ ವಿಜ್ಜುಲ್ಲತಾನಂ ಪವತ್ತಿ ನಾಮ। ಅನು-ಸದ್ದಯೋಗೇನ ಚೇತ್ಥ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಯಥಾ ‘‘ರುಕ್ಖಮನುವಿಜ್ಜೋತನ್ತೀ’’ತಿ। ವಿಜ್ಜುತಾತಿ ಸತೇರತಾ। ವೇಭಾರಸ್ಸ ಚ ಪಣ್ಡವಸ್ಸ ಚಾತಿ ವೇಭಾರಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಚ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಚ ವಿವರಮನುಪತನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ನಗವಿವರಗತೋತಿ ನಗವಿವರಂ ಪಬ್ಬತಗುಹಂ ಉಪಗತೋ। ಝಾಯತೀತಿ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ಚ ಝಾಯತಿ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇನ್ತೋ ಭಾವೇತಿ। ಪುತ್ತೋ ಅಪ್ಪಟಿಮಸ್ಸ ತಾದಿನೋತಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದಿಧಮ್ಮಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ರೂಪಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಅನುಪಮಸ್ಸ ಉಪಮಾರಹಿತಸ್ಸ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾದೀಸು ತಾದಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ತಾದಿನೋ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಓರಸಪುತ್ತೋ। ಪುತ್ತವಚನೇನೇವ ಚೇತ್ಥ ಥೇರೇನ ಸತ್ಥು ಅನುಜಾತಭಾವದೀಪನೇನ ಅಞ್ಞಾ ಬ್ಯಾಕತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
41. Tattha vivaranti antarā vemajjhaṃ. Anupatantīti anulakkhaṇe patanti pavattanti, vijjotantīti attho. Vijjotanameva hi vijjullatānaṃ pavatti nāma. Anu-saddayogena cettha upayogavacanaṃ, yathā ‘‘rukkhamanuvijjotantī’’ti. Vijjutāti sateratā. Vebhārassa ca paṇḍavassa cāti vebhārapabbatassa ca paṇḍavapabbatassa ca vivaramanupatantīti yojanā. Nagavivaragatoti nagavivaraṃ pabbataguhaṃ upagato. Jhāyatīti ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyati, samathavipassanaṃ ussukkāpento bhāveti. Putto appaṭimassa tādinoti sīlakkhandhādidhammakāyasampattiyā rūpakāyasampattiyā ca anupamassa upamārahitassa iṭṭhāniṭṭhādīsu tādilakkhaṇasampattiyā tādino buddhassa bhagavato orasaputto. Puttavacaneneva cettha therena satthu anujātabhāvadīpanena aññā byākatāti veditabbaṃ.
ಸಿರಿವಡ್ಢತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sirivaḍḍhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧. ಸಿರಿವಡ್ಢತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 1. Sirivaḍḍhattheragāthā
