Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੪੯੯] ੩. ਸਿવਿਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[499] 3. Sivijātakavaṇṇanā
ਦੂਰੇ ਅਪਸ੍ਸਂ ਥੇਰੋવਾਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਸਦਿਸਦਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਨਿਪਾਤੇ ਸਿવਿਜਾਤਕੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ। ਤਦਾ ਪਨ ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਸਬ੍ਬਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ ਦਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਯਾਚਿ, ਸਤ੍ਥਾ ਅਕਤ੍વਾવ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਰਾਜਾ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੋ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਨ ਕਰਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਸਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਨ વੇ ਕਦਰਿਯਾ ਦੇવਲੋਕਂ વਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੭੭) ਗਾਥਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਕੇਨ ਸੀવੇਯ੍ਯਕੇਨ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗੇਨ ਤਥਾਗਤਂ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਪੁਨਦਿવਸੇ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਕੋਸਲਰਾਜਾ ਅਸਦਿਸਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਤਾਦਿਸੇਨਪਿ ਦਾਨੇਨ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਦਸਬਲੇਨ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਤੇ ਪੁਨ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਕਂ ਸੀવੇਯ੍ਯਕવਤ੍ਥਂ ਅਦਾਸਿ, ਯਾવ ਅਤਿਤ੍ਤੋ વਤ ਆવੁਸੋ ਦਾਨੇਨ ਰਾਜਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਹਿਰਭਣ੍ਡਂ ਨਾਮ ਸੁਦਿਨ੍ਨਂ, ਪੋਰਾਣਕਪਣ੍ਡਿਤਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪਂ ਉਨ੍ਨਙ੍ਗਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਸਿਕਂ ਛਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਦਾਨਂ ਦਦਮਾਨਾਪਿ ਬਾਹਿਰਦਾਨੇਨ ਅਤਿਤ੍ਤਾ ‘ਪਿਯਸ੍ਸ ਦਾਤਾ ਪਿਯਂ ਲਭਤੀ’ਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਯਾਚਕਾਨਂ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਅਦਂਸੁਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Dūreapassaṃ therovāti idaṃ satthā jetavane viharanto asadisadānaṃ ārabbha kathesi. Taṃ aṭṭhakanipāte sivijātake vitthāritameva. Tadā pana rājā sattame divase sabbaparikkhāre datvā anumodanaṃ yāci, satthā akatvāva pakkāmi. Rājā bhuttapātarāso vihāraṃ gantvā ‘‘kasmā, bhante, anumodanaṃ na karitthā’’ti āha. Satthā ‘‘aparisuddhā, mahārāja, parisā’’ti vatvā ‘‘na ve kadariyā devalokaṃ vajantī’’ti (dha. pa. 177) gāthāya dhammaṃ desesi. Rājā pasīditvā satasahassagghanakena sīveyyakena uttarāsaṅgena tathāgataṃ pūjetvā nagaraṃ pāvisi. Punadivase dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, kosalarājā asadisadānaṃ datvā tādisenapi dānena atitto dasabalena dhamme desite puna satasahassagghanakaṃ sīveyyakavatthaṃ adāsi, yāva atitto vata āvuso dānena rājā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘bhikkhave, bāhirabhaṇḍaṃ nāma sudinnaṃ, porāṇakapaṇḍitā sakalajambudīpaṃ unnaṅgalaṃ katvā devasikaṃ chasatasahassapariccāgena dānaṃ dadamānāpi bāhiradānena atittā ‘piyassa dātā piyaṃ labhatī’ti sampattayācakānaṃ akkhīni uppāṭetvā adaṃsuyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਸਿવਿਰਟ੍ਠੇ ਅਰਿਟ੍ਠਪੁਰਨਗਰੇ ਸਿવਿਮਹਾਰਾਜੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ‘‘ਸਿવਿਕੁਮਾਰੋ’’ਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਕਰਿਂਸੁ। ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਕ੍ਕਸਿਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਹਿਤਸਿਪ੍ਪੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਿਤੁ ਸਿਪ੍ਪਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਉਪਰਜ੍ਜਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਗਤਿਗਮਨਂ ਪਹਾਯ ਦਸ ਰਾਜਧਮ੍ਮੇ ਅਕੋਪੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਚਤੂਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਨਗਰਮਜ੍ਝੇ ਨਿવੇਸਨਦ੍વਾਰੇ ਚਾਤਿ ਛ ਦਾਨਸਾਲਾਯੋ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਦੇવਸਿਕਂ ਛਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਸਿ। ਅਟ੍ਠਮਿਯਂ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਯਂ ਪਨ੍ਨਰਸਿਯਞ੍ਚ ਨਿਚ੍ਚਂ ਦਾਨਸਾਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਸੋ ਏਕਦਾ ਪੁਣ੍ਣਮਦਿવਸੇ ਪਾਤੋવ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤੇ ਰਾਜਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨਂ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਬਾਹਿਰવਤ੍ਥੁਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਅਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਯਾ ਬਾਹਿਰવਤ੍ਥੁ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਮਂ ਬਾਹਿਰਦਾਨਂ ਤੋਸੇਤਿ, ਅਹਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਦਾਨਂ ਦਾਤੁਕਾਮੋ, ਅਹੋ વਤ ਅਜ੍ਜ ਮਮ ਦਾਨਸਾਲਂ ਗਤਕਾਲੇ ਕੋਚਿਦੇવ ਯਾਚਕੋ ਬਾਹਿਰવਤ੍ਥੁਂ ਅਯਾਚਿਤ੍વਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਸਚੇ ਹਿ ਮੇ ਕੋਚਿ ਹਦਯਮਂਸਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਕਣਯੇਨ ਉਰਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਉਦਕਤੋ ਸਨਾਲ਼ਂ ਪਦੁਮਂ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਲੋਹਿਤਬਿਨ੍ਦੂਨਿ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ ਹਦਯਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਸਰੀਰਮਂਸਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਅવਲੇਖਨਸਤ੍ਥਕੇਨ ਤੇਲਸਿਙ੍ਗਂ ਲਿਖਨ੍ਤੋ વਿਯ ਸਰੀਰਮਂਸਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਲੋਹਿਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਯਨ੍ਤਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਪਨੀਤਂ ਭਾਜਨਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਲੋਹਿਤਂ ਦਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ વਾ ਪਨ ਕੋਚਿ ‘ਗੇਹੇ ਮੇ ਕਮ੍ਮਂ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਗੇਹੇ ਮੇ ਦਾਸਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ વਦੇਯ੍ਯ, ਰਾਜવੇਸਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਬਹਿ ਠਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਾવੇਤ੍વਾ ਦਾਸਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਮੇ ਕੋਚਿ ਅਕ੍ਖਿਨੋ ਨਾਮਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਤਾਲਮਿਞ੍ਜਂ ਨੀਹਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ।
Atīte siviraṭṭhe ariṭṭhapuranagare sivimahārāje rajjaṃ kārente mahāsatto tassa putto hutvā nibbatti, ‘‘sivikumāro’’tissa nāmaṃ kariṃsu. So vayappatto takkasilaṃ gantvā uggahitasippo āgantvā pitu sippaṃ dassetvā uparajjaṃ labhitvā aparabhāge pitu accayena rājā hutvā agatigamanaṃ pahāya dasa rājadhamme akopetvā dhammena rajjaṃ kāretvā catūsu dvāresu nagaramajjhe nivesanadvāre cāti cha dānasālāyo kāretvā devasikaṃ chasatasahassapariccāgena mahādānaṃ pavattesi. Aṭṭhamiyaṃ cātuddasiyaṃ pannarasiyañca niccaṃ dānasālaṃ gantvā dānaṃ olokesi. So ekadā puṇṇamadivase pātova samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno attanā dinnadānaṃ āvajjento bāhiravatthuṃ attanā adinnaṃ nāma adisvā ‘‘mayā bāhiravatthu adinnaṃ nāma natthi, na maṃ bāhiradānaṃ toseti, ahaṃ ajjhattikadānaṃ dātukāmo, aho vata ajja mama dānasālaṃ gatakāle kocideva yācako bāhiravatthuṃ ayācitvā ajjhattikassa nāmaṃ gaṇheyya, sace hi me koci hadayamaṃsassa nāmaṃ gaṇheyya, kaṇayena uraṃ paharitvā pasannaudakato sanāḷaṃ padumaṃ uddharanto viya lohitabindūni paggharantaṃ hadayaṃ nīharitvā dassāmi. Sace sarīramaṃsassa nāmaṃ gaṇheyya, avalekhanasatthakena telasiṅgaṃ likhanto viya sarīramaṃsaṃ otāretvā dassāmi. Sace lohitassa nāmaṃ gaṇheyya, yantamukhe pakkhanditvā upanītaṃ bhājanaṃ pūretvā lohitaṃ dassāmi. Sace vā pana koci ‘gehe me kammaṃ nappavattati, gehe me dāsakammaṃ karohī’ti vadeyya, rājavesaṃ apanetvā bahi ṭhatvā attānaṃ sāvetvā dāsakammaṃ karissāmi. Sace me koci akkhino nāmaṃ gaṇheyya, tālamiñjaṃ nīharanto viya akkhīni uppāṭetvā dassāmī’’ti cintesi.
ਇਤਿ ਸੋ –
Iti so –
‘‘ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਮਾਨੁਸਂ ਦਾਨਂ, ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਮੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।
‘‘Yaṃkiñci mānusaṃ dānaṃ, adinnaṃ me na vijjati;
ਯੋਪਿ ਯਾਚੇਯ੍ਯ ਮਂ ਚਕ੍ਖੁਂ, ਦਦੇਯ੍ਯਂ ਅવਿਕਮ੍ਪਿਤੋ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੧.੫੨) –
Yopi yāceyya maṃ cakkhuṃ, dadeyyaṃ avikampito’’ti. (cariyā. 1.52) –
ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਗਨ੍ਧੋਦਕਘਟੇਹਿ ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੋ ਨਾਨਗ੍ਗਰਸਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧવਰਗਤੋ ਦਾਨਗ੍ਗਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਿવਿਰਾਜਾ ‘ਅਜ੍ਜ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਯਾਚਕਾਨਂ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ, ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ ਨੁ ਖੋ ਦਾਤੁਂ, ਉਦਾਹੁ ਨੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ વਿਮਂਸਨਤ੍ਥਾਯ ਜਰਾਪਤ੍ਤੋ ਅਨ੍ਧਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਦਾਨਗ੍ਗਗਮਨਕਾਲੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਉਨ੍ਨਤਪ੍ਪਦੇਸੇ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਜਯਾਪੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਦਭਿਮੁਖਂ વਾਰਣਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਿਂ વਦੇਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਕ੍ਕੋ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਤવ ਦਾਨਜ੍ਝਾਸਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਮੁਗ੍ਗਤੇਨ ਕਿਤ੍ਤਿਘੋਸੇਨ ਸਕਲਲੋਕਸਨ੍ਨਿવਾਸੋ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਫੁਟੋ, ਅਹਂ ਅਨ੍ਧੋ, ਤ੍વਂ ਦ੍વਿਚਕ੍ਖੁਕੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਂ ਯਾਚਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Cintetvā soḷasahi gandhodakaghaṭehi nhāyitvā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā alaṅkatahatthikkhandhavaragato dānaggaṃ agamāsi. Sakko tassa ajjhāsayaṃ viditvā ‘‘sivirājā ‘ajja sampattayācakānaṃ cakkhūni uppāṭetvā dassāmī’ti cintesi, sakkhissati nu kho dātuṃ, udāhu no’’ti tassa vimaṃsanatthāya jarāpatto andhabrāhmaṇo viya hutvā rañño dānaggagamanakāle ekasmiṃ unnatappadese hatthaṃ pasāretvā rājānaṃ jayāpetvā aṭṭhāsi. Rājā tadabhimukhaṃ vāraṇaṃ pesetvā ‘‘brāhmaṇa, kiṃ vadesī’’ti pucchi. Atha naṃ sakko ‘‘mahārāja, tava dānajjhāsayaṃ nissāya samuggatena kittighosena sakalalokasannivāso nirantaraṃ phuṭo, ahaṃ andho, tvaṃ dvicakkhuko’’ti vatvā cakkhuṃ yācanto paṭhamaṃ gāthamāha –
੫੨.
52.
‘‘ਦੂਰੇ ਅਪਸ੍ਸਂ ਥੇਰੋવ, ਚਕ੍ਖੁਂ ਯਾਚਿਤੁਮਾਗਤੋ।
‘‘Dūre apassaṃ therova, cakkhuṃ yācitumāgato;
ਏਕਨੇਤ੍ਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ, ਚਕ੍ਖੁਂ ਮੇ ਦੇਹਿ ਯਾਚਿਤੋ’’ਤਿ॥
Ekanettā bhavissāma, cakkhuṃ me dehi yācito’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਦੂਰੇਤਿ ਇਤੋ ਦੂਰੇ વਸਨ੍ਤੋ। ਥੇਰੋਤਿ ਜਰਾਜਿਣ੍ਣਥੇਰੋ। ਏਕਨੇਤ੍ਤਾਤਿ ਏਕਂ ਨੇਤ੍ਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਦੇਹਿ, ਏવਂ ਦ੍વੇਪਿ ਏਕੇਕਨੇਤ੍ਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ।
Tattha dūreti ito dūre vasanto. Theroti jarājiṇṇathero. Ekanettāti ekaṃ nettaṃ mayhaṃ dehi, evaṃ dvepi ekekanettā bhavissāmāti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਇਦਾਨੇવਾਹਂ ਪਾਸਾਦੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਗਤੋ, ਅਹੋ ਮੇ ਲਾਭੋ, ਅਜ੍ਜੇવ ਮੇ ਮਨੋਰਥੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਦਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਂ ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸੋ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘idānevāhaṃ pāsāde nisinno cintetvā āgato, aho me lābho, ajjeva me manoratho matthakaṃ pāpuṇissati, adinnapubbaṃ dānaṃ dassāmī’’ti tuṭṭhamānaso dutiyaṃ gāthamāha –
੫੩.
53.
‘‘ਕੇਨਾਨੁਸਿਟ੍ਠੋ ਇਧ ਮਾਗਤੋਸਿ, વਨਿਬ੍ਬਕ ਚਕ੍ਖੁਪਥਾਨਿ ਯਾਚਿਤੁਂ।
‘‘Kenānusiṭṭho idha māgatosi, vanibbaka cakkhupathāni yācituṃ;
ਸੁਦੁਚ੍ਚਜਂ ਯਾਚਸਿ ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗਂ, ਯਮਾਹੁ ਨੇਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਸੇਨ ‘ਦੁਚ੍ਚਜ’ਨ੍ਤਿ॥
Suduccajaṃ yācasi uttamaṅgaṃ, yamāhu nettaṃ purisena ‘duccaja’nti.
ਤਤ੍ਥ વਨਿਬ੍ਬਕਾਤਿ ਤਂ ਆਲਪਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਪਥਾਨੀਤਿ ਚਕ੍ਖੂਨਮੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਯਮਾਹੂਤਿ ਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ‘‘ਦੁਚ੍ਚਜ’’ਨ੍ਤਿ ਕਥੇਨ੍ਤਿ।
Tattha vanibbakāti taṃ ālapati. Cakkhupathānīti cakkhūnametaṃ nāmaṃ. Yamāhūti yaṃ paṇḍitā ‘‘duccaja’’nti kathenti.
ਇਤੋ ਪਰਂ ਉਤ੍ਤਾਨਸਮ੍ਬਨ੍ਧਗਾਥਾ ਪਾਲ਼ਿਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ –
Ito paraṃ uttānasambandhagāthā pāḷinayeneva veditabbā –
੫੪.
54.
‘‘ਯਮਾਹੁ ਦੇવੇਸੁ ਸੁਜਮ੍ਪਤੀਤਿ, ਮਘવਾਤਿ ਨਂ ਆਹੁ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ।
‘‘Yamāhu devesu sujampatīti, maghavāti naṃ āhu manussaloke;
ਤੇਨਾਨੁਸਿਟ੍ਠੋ ਇਧ ਮਾਗਤੋਸ੍ਮਿ, વਨਿਬ੍ਬਕੋ ਚਕ੍ਖੁਪਥਾਨਿ ਯਾਚਿਤੁਂ॥
Tenānusiṭṭho idha māgatosmi, vanibbako cakkhupathāni yācituṃ.
੫੫.
55.
‘‘વਨਿਬ੍ਬਤੋ ਮਯ੍ਹ વਨਿਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ, ਦਦਾਹਿ ਤੇ ਚਕ੍ਖੁਪਥਾਨਿ ਯਾਚਿਤੋ।
‘‘Vanibbato mayha vaniṃ anuttaraṃ, dadāhi te cakkhupathāni yācito;
ਦਦਾਹਿ ਮੇ ਚਕ੍ਖੁਪਥਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ, ਯਮਾਹੁ ਨੇਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਸੇਨ ਦੁਚ੍ਚਜਂ॥
Dadāhi me cakkhupathaṃ anuttaraṃ, yamāhu nettaṃ purisena duccajaṃ.
੫੬.
56.
‘‘ਯੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਆਗਚ੍ਛਿ, ਯਮਤ੍ਥਮਭਿਪਤ੍ਥਯਂ।
‘‘Yena atthena āgacchi, yamatthamabhipatthayaṃ;
ਤੇ ਤੇ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤੁ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਲਭ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ॥
Te te ijjhantu saṅkappā, labha cakkhūni brāhmaṇa.
੫੭.
57.
‘‘ਏਕਂ ਤੇ ਯਾਚਮਾਨਸ੍ਸ, ਉਭਯਾਨਿ ਦਦਾਮਹਂ।
‘‘Ekaṃ te yācamānassa, ubhayāni dadāmahaṃ;
ਸ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਗਚ੍ਛ ਜਨਸ੍ਸ ਪੇਕ੍ਖਤੋ, ਯਦਿਚ੍ਛਸੇ ਤ੍વਂ ਤਦਤੇ ਸਮਿਜ੍ਝਤੂ’’ਤਿ॥
Sa cakkhumā gaccha janassa pekkhato, yadicchase tvaṃ tadate samijjhatū’’ti.
ਤਤ੍ਥ વਨਿਬ੍ਬਤੋਤਿ ਯਾਚਨ੍ਤਸ੍ਸ। વਨਿਨ੍ਤਿ ਯਾਚਨਂ। ਤੇ ਤੇਤਿ ਤੇ ਤવ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ। ਸ ਚਕ੍ਖੁਮਾਤਿ ਸੋ ਤ੍વਂ ਮਮ ਚਕ੍ਖੂਹਿ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਯਦਿਚ੍ਛਸੇ ਤ੍વਂ ਤਦਤੇ ਸਮਿਜ੍ਝਤੂਤਿ ਯਂ ਤ੍વਂ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤਂ ਤੇ ਸਮਿਜ੍ਝਤੂਤਿ।
Tattha vanibbatoti yācantassa. Vaninti yācanaṃ. Te teti te tava tassa atthassa saṅkappā. Sa cakkhumāti so tvaṃ mama cakkhūhi cakkhumā hutvā. Yadicchase tvaṃ tadate samijjhatūti yaṃ tvaṃ mama santikā icchasi, taṃ te samijjhatūti.
ਰਾਜਾ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਧੇવ ਮਯਾ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਦਾਤੁਂ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਦਾਯ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸੀવਿਕਂ ਨਾਮ વੇਜ੍ਜਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਕ੍ਖਿਂ ਮੇ ਸੋਧੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਿਰ ਰਾਜਾ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਦਾਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ ਸਕਲਨਗਰੇ ਏਕਕੋਲਾਹਲਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਸੇਨਾਪਤਿਆਦਯੋ ਰਾਜવਲ੍ਲਭਾ ਚ ਨਾਗਰਾ ਚ ਓਰੋਧਾ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ વਾਰੇਨ੍ਤਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅવੋਚੁਂ –
Rājā ettakaṃ kathetvā ‘‘idheva mayā akkhīni uppāṭetvā dātuṃ asāruppa’’nti cintetvā brāhmaṇaṃ ādāya antepuraṃ gantvā rājāsane nisīditvā sīvikaṃ nāma vejjaṃ pakkosāpetvā ‘‘akkhiṃ me sodhehī’’ti āha. ‘‘Amhākaṃ kira rājā akkhīni uppāṭetvā brāhmaṇassa dātukāmo’’ti sakalanagare ekakolāhalaṃ ahosi. Atha senāpatiādayo rājavallabhā ca nāgarā ca orodhā ca sabbe sannipatitvā rājānaṃ vārentā tisso gāthā avocuṃ –
੫੮.
58.
‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅਦਾ ਚਕ੍ਖੁਂ, ਮਾ ਨੋ ਸਬ੍ਬੇ ਪਰਾਕਰਿ।
‘‘Mā no deva adā cakkhuṃ, mā no sabbe parākari;
ਧਨਂ ਦੇਹਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਮੁਤ੍ਤਾ વੇਲ਼ੁਰਿਯਾ ਬਹੂ॥
Dhanaṃ dehi mahārāja, muttā veḷuriyā bahū.
੫੯.
59.
‘‘ਯੁਤ੍ਤੇ ਦੇવ ਰਥੇ ਦੇਹਿ, ਆਜਾਨੀਯੇ ਚਲਙ੍ਕਤੇ।
‘‘Yutte deva rathe dehi, ājānīye calaṅkate;
ਨਾਗੇ ਦੇਹਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਹੇਮਕਪ੍ਪਨવਾਸਸੇ॥
Nāge dehi mahārāja, hemakappanavāsase.
੬੦.
60.
‘‘ਯਥਾ ਤਂ ਸਿવਯੋ ਸਬ੍ਬੇ, ਸਯੋਗ੍ਗਾ ਸਰਥਾ ਸਦਾ।
‘‘Yathā taṃ sivayo sabbe, sayoggā sarathā sadā;
ਸਮਨ੍ਤਾ ਪਰਿਕਿਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਂ ਦੇਹਿ ਰਥੇਸਭਾ’’ਤਿ॥
Samantā parikireyyuṃ, evaṃ dehi rathesabhā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਪਰਾਕਰੀਤਿ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿ। ਅਕ੍ਖੀਸੁ ਹਿ ਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਰਜ੍ਜਂ ਤ੍વਂ ਨ ਕਾਰੇਸ੍ਸਸਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਰਾਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਤਯਾ ਮਯਂ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨੇવਮਾਹਂਸੁ। ਪਰਿਕਿਰੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਪਰਿવਾਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਏવਂ ਦੇਹੀਤਿ ਯਥਾ ਤਂ ਅવਿਕਲਚਕ੍ਖੁਂ ਸਿવਯੋ ਪਰਿવਾਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਂ ਬਾਹਿਰਧਨਮੇવਸ੍ਸ ਦੇਹਿ, ਮਾ ਅਕ੍ਖੀਨਿ। ਅਕ੍ਖੀਸੁ ਹਿ ਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਨ ਤਂ ਸਿવਯੋ ਪਰਿવਾਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ।
Tattha parākarīti pariccaji. Akkhīsu hi dinnesu rajjaṃ tvaṃ na kāressasi, añño rājā bhavissati, evaṃ tayā mayaṃ pariccattā nāma bhavissāmāti adhippāyenevamāhaṃsu. Parikireyyunti parivāreyyuṃ. Evaṃ dehīti yathā taṃ avikalacakkhuṃ sivayo parivāreyyuṃ, evaṃ bāhiradhanamevassa dehi, mā akkhīni. Akkhīsu hi dinnesu na taṃ sivayo parivāressantīti.
ਅਥ ਰਾਜਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Atha rājā tisso gāthā abhāsi –
੬੧.
61.
‘‘ਯੋ વੇ ਦਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾਨ, ਅਦਾਨੇ ਕੁਰੁਤੇ ਮਨੋ।
‘‘Yo ve dassanti vatvāna, adāne kurute mano;
ਭੂਮ੍ਯਂ ਸੋ ਪਤਿਤਂ ਪਾਸਂ, ਗੀવਾਯਂ ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤਿ॥
Bhūmyaṃ so patitaṃ pāsaṃ, gīvāyaṃ paṭimuñcati.
੬੨.
62.
‘‘ਯੋ વੇ ਦਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾਨਂ, ਅਦਾਨੇ ਕੁਰੁਤੇ ਮਨੋ।
‘‘Yo ve dassanti vatvānaṃ, adāne kurute mano;
ਪਾਪਾ ਪਾਪਤਰੋ ਹੋਤਿ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੋ ਯਮਸਾਧਨਂ॥
Pāpā pāpataro hoti, sampatto yamasādhanaṃ.
੬੩.
63.
‘‘ਯਞ੍ਹਿ ਯਾਚੇ ਤਞ੍ਹਿ ਦਦੇ, ਯਂ ਨ ਯਾਚੇ ਨ ਤਂ ਦਦੇ।
‘‘Yañhi yāce tañhi dade, yaṃ na yāce na taṃ dade;
ਸ੍વਾਹਂ ਤਮੇવ ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਂ ਮਂ ਯਾਚਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ॥
Svāhaṃ tameva dassāmi, yaṃ maṃ yācati brāhmaṇo’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੀਤਿ ਪવੇਸੇਤਿ। ਪਾਪਾ ਪਾਪਤਰੋਤਿ ਲਾਮਕਾਪਿ ਲਾਮਕਤਰੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੋ ਯਮਸਾਧਨਨ੍ਤਿ ਯਮਸ੍ਸ ਆਣਾਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਉਸ੍ਸਦਨਿਰਯਂ ਏਸ ਪਤ੍ਤੋਯੇવ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯਞ੍ਹਿ ਯਾਚੇਤਿ ਯਂ ਯਾਚਕੋ ਯਾਚੇਯ੍ਯ, ਦਾਯਕੋਪਿ ਤਮੇવ ਦਦੇਯ੍ਯ, ਨ ਅਯਾਚਿਤਂ, ਅਯਞ੍ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਯਾਚਤਿ, ਨ ਮੁਤ੍ਤਾਦਿਕਂ ਧਨਂ, ਤਦੇવਸ੍ਸਾਹਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਦਤਿ।
Tattha paṭimuñcatīti paveseti. Pāpā pāpataroti lāmakāpi lāmakataro nāma hoti. Sampatto yamasādhananti yamassa āṇāpavattiṭṭhānaṃ ussadanirayaṃ esa pattoyeva nāma hoti. Yañhi yāceti yaṃ yācako yāceyya, dāyakopi tameva dadeyya, na ayācitaṃ, ayañca brāhmaṇo maṃ cakkhuṃ yācati, na muttādikaṃ dhanaṃ, tadevassāhaṃ dassāmīti vadati.
ਅਥ ਨਂ ਅਮਚ੍ਚਾ ‘‘ਕਿਂ ਪਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਦੇਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਗਾਥਮਾਹਂਸੁ –
Atha naṃ amaccā ‘‘kiṃ patthetvā cakkhūni desī’’ti pucchantā gāthamāhaṃsu –
੬੪.
64.
‘‘ਆਯੁਂ ਨੁ વਣ੍ਣਂ ਨੁ ਸੁਖਂ ਬਲਂ ਨੁ, ਕਿਂ ਪਤ੍ਥਯਾਨੋ ਨੁ ਜਨਿਨ੍ਦ ਦੇਸਿ।
‘‘Āyuṃ nu vaṇṇaṃ nu sukhaṃ balaṃ nu, kiṃ patthayāno nu janinda desi;
ਕਥਞ੍ਹਿ ਰਾਜਾ ਸਿવਿਨਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ, ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਦਜ੍ਜਾ ਪਰਲੋਕਹੇਤੂ’’ਤਿ॥
Kathañhi rājā sivinaṃ anuttaro, cakkhūni dajjā paralokahetū’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਪਰਲੋਕਹੇਤੂਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਕਥਂ ਨਾਮ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸੋ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ ਪਹਾਯ ਪਰਲੋਕਹੇਤੁ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਦਦੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Tattha paralokahetūti mahārāja, kathaṃ nāma tumhādiso paṇḍitapuriso sandiṭṭhikaṃ issariyaṃ pahāya paralokahetu cakkhūni dadeyyāti.
ਅਥ ਨੇਸਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾ ਗਾਥਮਾਹ –
Atha nesaṃ kathento rājā gāthamāha –
੬੫.
65.
‘‘ਨ વਾਹਮੇਤਂ ਯਸਸਾ ਦਦਾਮਿ, ਨ ਪੁਤ੍ਤਮਿਚ੍ਛੇ ਨ ਧਨਂ ਨ ਰਟ੍ਠਂ।
‘‘Na vāhametaṃ yasasā dadāmi, na puttamicche na dhanaṃ na raṭṭhaṃ;
ਸਤਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਚਰਿਤੋ ਪੁਰਾਣੋ, ਇਚ੍ਚੇવ ਦਾਨੇ ਰਮਤੇ ਮਨੋ ਮਮਾ’’ਤਿ॥
Satañca dhammo carito purāṇo, icceva dāne ramate mano mamā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਨ વਾਹਨ੍ਤਿ ਨ વੇ ਅਹਂ। ਯਸਸਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬਸ੍ਸ વਾ ਮਾਨੁਸਸ੍ਸ વਾ ਯਸਸ੍ਸ ਕਾਰਣਾ। ਨ ਪੁਤ੍ਤਮਿਚ੍ਛੇਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਦਾਨਸ੍ਸ ਫਲੇਨ ਨੇવਾਹਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਇਚ੍ਛਾਮਿ, ਨ ਧਨਂ ਨ ਰਟ੍ਠਂ, ਅਪਿਚ ਸਤਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਏਸ ਆਚਿਣ੍ਣੋ ਸਮਾਚਿਣ੍ਣੋ ਪੋਰਾਣਕਮਗ੍ਗੋ, ਯਦਿਦਂ ਪਾਰਮੀਪੂਰਣਂ ਨਾਮ। ਨ ਹਿ ਪਾਰਮਿਯੋ ਅਪੂਰੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਤੁਕਾਮੋ। ਇਚ੍ਚੇવ ਦਾਨੇ ਰਮਤੇ ਮਨੋ ਮਮਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਮਮ ਮਨੋ ਦਾਨੇਯੇવ ਨਿਰਤੋਤਿ વਦਤਿ।
Tattha na vāhanti na ve ahaṃ. Yasasāti dibbassa vā mānusassa vā yasassa kāraṇā. Na puttamiccheti imassa cakkhudānassa phalena nevāhaṃ puttaṃ icchāmi, na dhanaṃ na raṭṭhaṃ, apica sataṃ paṇḍitānaṃ sabbaññubodhisattānaṃ esa āciṇṇo samāciṇṇo porāṇakamaggo, yadidaṃ pāramīpūraṇaṃ nāma. Na hi pāramiyo apūretvā bodhipallaṅke sabbaññutaṃ pāpuṇituṃ samattho nāma atthi, ahañca pāramiyo pūretvā buddho bhavitukāmo. Icceva dāne ramate mano mamāti iminā kāraṇena mama mano dāneyeva niratoti vadati.
ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚਰਿਯਾਪਿਟਕਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਦ੍વੀਹਿ ਚਕ੍ਖੂਹਿਪਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਮੇવ ਪਿਯਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤੁਂ ਆਹ –
Sammāsambuddhopi dhammasenāpatisāriputtattherassa cariyāpiṭakaṃ desento ‘‘mayhaṃ dvīhi cakkhūhipi sabbaññutaññāṇameva piyatara’’nti dīpetuṃ āha –
‘‘ਨ ਮੇ ਦੇਸ੍ਸਾ ਉਭੋ ਚਕ੍ਖੂ, ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮੇ ਨ ਦੇਸ੍ਸਿਯਂ।
‘‘Na me dessā ubho cakkhū, attānaṃ me na dessiyaṃ;
ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਿਯਂ ਮਯ੍ਹਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਦਾਸਹ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੧.੬੬)।
Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā cakkhuṃ adāsaha’’nti. (cariyā. 1.66);
ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚੇਸੁ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਣੇਸੁ ਠਿਤੇਸੁ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਸੀવਿਕਂ વੇਜ੍ਜਂ ਗਾਥਾਯ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ –
Mahāsattassa pana kathaṃ sutvā amaccesu appaṭibhāṇesu ṭhitesu mahāsatto sīvikaṃ vejjaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
੬੬.
66.
‘‘ਸਖਾ ਚ ਮਿਤ੍ਤੋ ਚ ਮਮਾਸਿ ਸੀવਿਕ, ਸੁਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਸਾਧੁ ਕਰੋਹਿ ਮੇ વਚੋ।
‘‘Sakhā ca mitto ca mamāsi sīvika, susikkhito sādhu karohi me vaco;
ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਮਮਂ ਜਿਗੀਸਤੋ, ਹਤ੍ਥੇਸੁ ਠਪੇਹਿ વਨਿਬ੍ਬਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥
Uddharitvā cakkhūni mamaṃ jigīsato, hatthesu ṭhapehi vanibbakassā’’ti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਮ੍ਮ ਸੀવਿਕ, ਤ੍વਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯੋ ਚ ਮਿਤ੍ਤੋ ਚ વੇਜ੍ਜਸਿਪ੍ਪੇ ਚਾਸਿ ਸੁਸਿਕ੍ਖਿਤੋ, ਸਾਧੁ ਮੇ વਚਨਂ ਕਰੋਹਿ। ਮਮ ਜਿਗੀਸਤੋ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਤਾਲਮਿਞ੍ਜਂ વਿਯ ਮੇ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਸ ਯਾਚਕਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇਸੁ ਠਪੇਹੀਤਿ।
Tassattho – samma sīvika, tvaṃ mayhaṃ sahāyo ca mitto ca vejjasippe cāsi susikkhito, sādhu me vacanaṃ karohi. Mama jigīsato upadhārentassa olokentasseva tālamiñjaṃ viya me akkhīni uddharitvā imassa yācakassa hatthesu ṭhapehīti.
ਅਥ ਨਂ ਸੀવਿਕੋ ਆਹ ‘‘ਚਕ੍ਖੁਦਾਨਂ ਨਾਮ ਭਾਰਿਯਂ, ਉਪਧਾਰੇਹਿ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ਸੀવਿਕ, ਉਪਧਾਰਿਤਂ ਮਯਾ, ਤ੍વਂ ਮਾ ਪਪਞ੍ਚਂ ਕਰੋਹਿ, ਮਾ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਬਹੁਂ ਕਥੇਹੀਤਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਯੁਤ੍ਤਂ ਮਾਦਿਸਸ੍ਸ ਸੁਸਿਕ੍ਖਿਤਸ੍ਸ વੇਜ੍ਜਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਅਕ੍ਖੀਸੁ ਸਤ੍ਥਪਾਤਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਨਾਨਾਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ ਘਂਸਿਤ੍વਾ ਭੇਸਜ੍ਜਚੁਣ੍ਣੇਨ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਂ ਪਰਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਕ੍ਖਿਂ ਉਪਸਿਙ੍ਘਾਪੇਸਿ, ਅਕ੍ਖਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ‘‘ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਟਿਪਾਕਤਿਕਕਰਣਂ ਮਯ੍ਹਂ ਭਾਰੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਞ੍ਹਿ ਤਾਤ ਮਾ ਪਪਞ੍ਚਂ ਕਰੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਪਰਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਉਪਸਿਙ੍ਘਾਪੇਸਿ, ਅਕ੍ਖਿ ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿ, ਬਲવਤਰਾ વੇਦਨਾ ਉਦਪਾਦਿ। ‘‘ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਹਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਸਕ੍ਕੋਮਹਂ ਪਟਿਪਾਕਤਿਕਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਮਾ ਪਪਞ੍ਚਂ ਕਰੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਤਿਯવਾਰੇ ਖਰਤਰਂ ਪਰਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਉਪਨਾਮੇਸਿ। ਅਕ੍ਖਿ ਓਸਧਬਲੇਨ ਪਰਿਬ੍ਭਮਿਤ੍વਾ ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਰੁਸੁਤ੍ਤਕੇਨ ਓਲਮ੍ਬਮਾਨਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਹਿ ਨਰਿਨ੍ਦ, ਪੁਨ ਪਾਕਤਿਕਕਰਣਂ ਮਯ੍ਹਂ ਬਲਨ੍ਤਿ। ਮਾ ਪਪਞ੍ਚਂ ਕਰੀਤਿ। ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ વੇਦਨਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਲੋਹਿਤਂ ਪਗ੍ਘਰਿ, ਨਿવਤ੍ਥਸਾਟਕਾ ਲੋਹਿਤੇਨ ਤੇਮਿਂਸੁ। ਓਰੋਧਾ ਚ ਅਮਚ੍ਚਾ ਚ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਦਮੂਲੇ ਪਤਿਤ੍વਾ ‘‘ਦੇવ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਮਾ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਮਹਾਪਰਿਦੇવਂ ਪਰਿਦੇવਿਂਸੁ।
Atha naṃ sīviko āha ‘‘cakkhudānaṃ nāma bhāriyaṃ, upadhārehi, devā’’ti. Sīvika, upadhāritaṃ mayā, tvaṃ mā papañcaṃ karohi, mā mayā saddhiṃ bahuṃ kathehīti. So cintesi ‘‘ayuttaṃ mādisassa susikkhitassa vejjassa rañño akkhīsu satthapātana’’nti. So nānābhesajjāni ghaṃsitvā bhesajjacuṇṇena nīluppalaṃ paribhāvetvā dakkhiṇakkhiṃ upasiṅghāpesi, akkhi parivatti, dukkhavedanā uppajji. ‘‘Sallakkhehi, mahārāja, paṭipākatikakaraṇaṃ mayhaṃ bhāro’’ti. ‘‘Alañhi tāta mā papañcaṃ karī’’ti. So paribhāvetvā puna upasiṅghāpesi, akkhi akkhikūpato mucci, balavatarā vedanā udapādi. ‘‘Sallakkhehi mahārāja, sakkomahaṃ paṭipākatikaṃ kātu’’nti. ‘‘Mā papañcaṃ karī’’ti. So tatiyavāre kharataraṃ paribhāvetvā upanāmesi. Akkhi osadhabalena paribbhamitvā akkhikūpato nikkhamitvā nhārusuttakena olambamānaṃ aṭṭhāsi. Sallakkhehi narinda, puna pākatikakaraṇaṃ mayhaṃ balanti. Mā papañcaṃ karīti. Adhimattā vedanā udapādi, lohitaṃ pagghari, nivatthasāṭakā lohitena temiṃsu. Orodhā ca amaccā ca rañño pādamūle patitvā ‘‘deva akkhīni mā dehī’’ti mahāparidevaṃ parideviṃsu.
ਰਾਜਾ વੇਦਨਂ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ, ਮਾ ਪਪਞ੍ਚਂ ਕਰੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਦੇવਾ’’ਤਿ વਾਮਹਤ੍ਥੇਨ ਅਕ੍ਖਿਂ ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥੇਨ ਸਤ੍ਥਕਂ ਆਦਾਯ ਅਕ੍ਖਿਸੁਤ੍ਤਕਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਕ੍ਖਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਸਿ। ਸੋ વਾਮਕ੍ਖਿਨਾ ਦਕ੍ਖਿਣਕ੍ਖਿਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ વੇਦਨਂ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਪਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਇਤੋ ਅਕ੍ਖਿਤੋ ਸਤਗੁਣੇਨ ਸਹਸ੍ਸਗੁਣੇਨ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗੁਣੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਿਮੇવ ਪਿਯਤਰਂ, ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਇਦਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖਿਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਠਪੇਸਿ। ਤਂ ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ વਿਕਸਿਤਨੀਲੁਪ੍ਪਲਂ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ વਾਮਕ੍ਖਿਨਾ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਅਕ੍ਖਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਹੋ, ਸੁਦਿਨ੍ਨਂ ਮਯਾ ਅਕ੍ਖਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਸਮੁਗ੍ਗਤਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਫੁਟੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਤਰਮ੍ਪਿ ਅਕ੍ਖਿਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਮੇવ ਗਤੋ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਦਿਯਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹ –
Rājā vedanaṃ adhivāsetvā ‘‘tāta, mā papañcaṃ karī’’ti āha. So ‘‘sādhu, devā’’ti vāmahatthena akkhiṃ dhāretvā dakkhiṇahatthena satthakaṃ ādāya akkhisuttakaṃ chinditvā akkhiṃ gahetvā mahāsattassa hatthe ṭhapesi. So vāmakkhinā dakkhiṇakkhiṃ oloketvā vedanaṃ adhivāsetvā ‘‘ehi brāhmaṇā’’ti brāhmaṇaṃ pakkositvā ‘‘mama ito akkhito sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena sabbaññutaññāṇakkhimeva piyataraṃ, tassa me idaṃ paccayo hotū’’ti vatvā brāhmaṇassa akkhiṃ adāsi. So taṃ ukkhipitvā attano akkhimhi ṭhapesi. Taṃ tassānubhāvena vikasitanīluppalaṃ viya hutvā patiṭṭhāsi. Mahāsatto vāmakkhinā tassa taṃ akkhiṃ disvā ‘‘aho, sudinnaṃ mayā akkhidāna’’nti anto samuggatāya pītiyā nirantaraṃ phuṭo hutvā itarampi akkhiṃ adāsi. Sakko tampi attano akkhimhi ṭhapetvā rājanivesanā nikkhamitvā mahājanassa olokentasseva nagarā nikkhamitvā devalokameva gato. Tamatthaṃ pakāsento satthā diyaḍḍhagāthamāha –
੬੭.
67.
‘‘ਚੋਦਿਤੋ ਸਿવਿਰਾਜੇਨ, ਸੀવਿਕੋ વਚਨਂਕਰੋ।
‘‘Codito sivirājena, sīviko vacanaṃkaro;
ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਖੂਨੁਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸੂਪਨਾਮਯਿ।
Rañño cakkhūnuddharitvā, brāhmaṇassūpanāmayi;
ਸਚਕ੍ਖੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਸਿ, ਅਨ੍ਧੋ ਰਾਜਾ ਉਪਾવਿਸੀ’’ਤਿ॥
Sacakkhu brāhmaṇo āsi, andho rājā upāvisī’’ti.
ਰਞ੍ਞੋ ਨ ਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਰੁਹਿਂਸੁ, ਰੁਹਮਾਨਾਨਿ ਚ ਆવਾਟਭਾવਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਕਮ੍ਬਲਗੇਣ੍ਡੁਕੇਨ વਿਯ ਉਗ੍ਗਤੇਨ ਮਂਸਪਿਣ੍ਡੇਨ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਰੂਪਸ੍ਸ વਿਯ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, વੇਦਨਾ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਿ। ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਕਤਿਪਾਹਂ ਪਾਸਾਦੇ વਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਅਨ੍ਧਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜੇਨ, ਅਮਚ੍ਚਾਨਂ ਰਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚੇ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਕੋ ਮੁਖਧੋવਨਾਦਿਦਾਯਕੋ ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕੋવ ਮਯ੍ਹਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਰੀਰਕਿਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨੇਸੁਪਿ ਮੇ ਰਜ੍ਜੁਕਂ ਬਨ੍ਧਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਾਰਥਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਰਥਂ ਯੋਜੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਮਚ੍ਚਾ ਪਨਸ੍ਸ ਰਥੇਨ ਗਨ੍ਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਸਿવਿਕਾਯ ਨਂ ਨੇਤ੍વਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀਤੀਰੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਆਰਕ੍ਖਂ ਸਂવਿਧਾਯ ਪਟਿਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਾਨਂ ਆવਜ੍ਜੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਆਸਨਂ ਉਣ੍ਹਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ વਰਂ ਦਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਂ ਪਟਿਪਾਕਤਿਕਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਙ੍ਕਮਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਆਹ –
Rañño na cirasseva akkhīni ruhiṃsu, ruhamānāni ca āvāṭabhāvaṃ appatvā kambalageṇḍukena viya uggatena maṃsapiṇḍena pūretvā cittakammarūpassa viya akkhīni ahesuṃ, vedanā pacchijji. Atha mahāsatto katipāhaṃ pāsāde vasitvā ‘‘kiṃ andhassa rajjena, amaccānaṃ rajjaṃ niyyādetvā uyyānaṃ gantvā pabbajitvā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti cintetvā amacce pakkosāpetvā tesaṃ tamatthaṃ ārocetvā ‘‘eko mukhadhovanādidāyako kappiyakārakova mayhaṃ santike bhavissati, sarīrakiccaṭṭhānesupi me rajjukaṃ bandhathā’’ti vatvā sārathiṃ āmantetvā ‘‘rathaṃ yojehī’’ti āha. Amaccā panassa rathena gantuṃ adatvā suvaṇṇasivikāya naṃ netvā pokkharaṇītīre nisīdāpetvā ārakkhaṃ saṃvidhāya paṭikkamiṃsu. Rājā pallaṅkena nisinno attano dānaṃ āvajjesi. Tasmiṃ khaṇe sakkassa āsanaṃ uṇhaṃ ahosi. So āvajjento taṃ kāraṇaṃ disvā ‘‘mahārājassa varaṃ datvā cakkhuṃ paṭipākatikaṃ karissāmī’’ti cintetvā tattha gantvā mahāsattassa avidūre aparāparaṃ caṅkami. Tamatthaṃ pakāsento satthā imā gāthā āha –
੬੮.
68.
‘‘ਤਤੋ ਸੋ ਕਤਿਪਾਹਸ੍ਸ, ਉਪਰੂਲ਼੍ਹੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਸੁ।
‘‘Tato so katipāhassa, uparūḷhesu cakkhusu;
ਸੂਤਂ ਆਮਨ੍ਤਯੀ ਰਾਜਾ, ਸਿવੀਨਂ ਰਟ੍ਠવਡ੍ਢਨੋ॥
Sūtaṃ āmantayī rājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.
੬੯.
69.
‘‘ਯੋਜੇਹਿ ਸਾਰਥਿ ਯਾਨਂ, ਯੁਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਟਿવੇਦਯ।
‘‘Yojehi sārathi yānaṃ, yuttañca paṭivedaya;
ਉਯ੍ਯਾਨਭੂਮਿਂ ਗਚ੍ਛਾਮ, ਪੋਕ੍ਖਰਞ੍ਞੋ વਨਾਨਿ ਚ॥
Uyyānabhūmiṃ gacchāma, pokkharañño vanāni ca.
੭੦.
70.
‘‘ਸੋ ਚ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀਤੀਰੇ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਉਪਾવਿਸਿ।
‘‘So ca pokkharaṇītīre, pallaṅkena upāvisi;
ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕੋ ਪਾਤੁਰਹੁ, ਦੇવਰਾਜਾ ਸੁਜਮ੍ਪਤੀ’’ਤਿ॥
Tassa sakko pāturahu, devarājā sujampatī’’ti.
ਸਕ੍ਕੋਪਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇਨ ਪਦਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਗਾਥਮਾਹ –
Sakkopi mahāsattena padasaddaṃ sutvā ‘‘ko eso’’ti puṭṭho gāthamāha –
੭੧.
71.
‘‘ਸਕ੍ਕੋਹਮਸ੍ਮਿ ਦੇવਿਨ੍ਦੋ, ਆਗਤੋਸ੍ਮਿ ਤવਨ੍ਤਿਕੇ।
‘‘Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;
વਰਂ વਰਸ੍ਸੁ ਰਾਜੀਸਿ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਨਸਿਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ॥ –
Varaṃ varassu rājīsi, yaṃ kiñci manasicchasī’’ti. –
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਰਾਜਾ ਗਾਥਮਾਹ –
Evaṃ vutte rājā gāthamāha –
੭੨.
72.
‘‘ਪਹੂਤਂ ਮੇ ਧਨਂ ਸਕ੍ਕ, ਬਲਂ ਕੋਸੋ ਚਨਪ੍ਪਕੋ।
‘‘Pahūtaṃ me dhanaṃ sakka, balaṃ koso canappako;
ਅਨ੍ਧਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋ ਦਾਨਿ, ਮਰਣਞ੍ਞੇવ ਰੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
Andhassa me sato dāni, maraṇaññeva ruccatī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਮਰਣਞ੍ਞੇવ ਰੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਦੇવਰਾਜ, ਇਦਾਨਿ ਮਯ੍ਹਂ ਅਨ੍ਧਭਾવੇਨ ਮਰਣਮੇવ ਰੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ ਮੇ ਦੇਹੀਤਿ।
Tattha maraṇaññeva ruccatīti devarāja, idāni mayhaṃ andhabhāvena maraṇameva ruccati, taṃ me dehīti.
ਅਥ ਨਂ ਸਕ੍ਕੋ ਆਹ ‘‘ਸਿવਿਰਾਜ, ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਮਰਿਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਰਣਂ ਰੋਚੇਸਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਨ੍ਧਭਾવੇਨਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਨ੍ਧਭਾવੇਨ ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਦਾਨਂ ਨਾਮ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਮ੍ਪਰਾਯਤ੍ਥਮੇવ ਦੀਯਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਤ੍ਥਾਯਪਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਏਕਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਯਾਚਿਤੋ ਦ੍વੇ ਅਦਾਸਿ, ਤੇਨ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਆਹ –
Atha naṃ sakko āha ‘‘sivirāja, kiṃ pana tvaṃ maritukāmo hutvā maraṇaṃ rocesi, udāhu andhabhāvenā’’ti? ‘‘Andhabhāvena devā’’ti. ‘‘Mahārāja, dānaṃ nāma na kevalaṃ samparāyatthameva dīyati, diṭṭhadhammatthāyapi paccayo hoti, tvañca ekaṃ cakkhuṃ yācito dve adāsi, tena saccakiriyaṃ karohī’’ti kathaṃ samuṭṭhāpetvā āha –
੭੩.
73.
‘‘ਯਾਨਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦ੍વਿਪਦਿਨ੍ਦ, ਤਾਨਿ ਭਾਸਸ੍ਸੁ ਖਤ੍ਤਿਯ।
‘‘Yāni saccāni dvipadinda, tāni bhāsassu khattiya;
ਸਚ੍ਚਂ ਤੇ ਭਣਮਾਨਸ੍ਸ, ਪੁਨ ਚਕ੍ਖੁ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥
Saccaṃ te bhaṇamānassa, puna cakkhu bhavissatī’’ti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਸਕ੍ਕ, ਸਚੇਸਿ ਮਮ ਚਕ੍ਖੁਂ ਦਾਤੁਕਾਮੋ, ਅਞ੍ਞਂ ਉਪਾਯਂ ਮਾ ਕਰਿ, ਮਮ ਦਾਨਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨੇવ ਮੇ ਚਕ੍ਖੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕੇਨ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਅਹਂ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾਪਿ ਨ ਪਰੇਸਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਦਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਤਯਾ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨਸ੍ਸ ਫਲੇਨੇવ ਤੇ ਚਕ੍ਖੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਮਯਾ ਦਾਨਂ ਸੁਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘sakka, sacesi mama cakkhuṃ dātukāmo, aññaṃ upāyaṃ mā kari, mama dānanissandeneva me cakkhu uppajjatū’’ti vatvā sakkena ‘‘mahārāja, ahaṃ sakko devarājāpi na paresaṃ cakkhuṃ dātuṃ sakkomi, tayā dinnadānassa phaleneva te cakkhu uppajjissatī’’ti vutte ‘‘tena hi mayā dānaṃ sudinna’’nti vatvā saccakiriyaṃ karonto gāthamāha –
੭੪.
74.
‘‘ਯੇ ਮਂ ਯਾਚਿਤੁਮਾਯਨ੍ਤਿ, ਨਾਨਾਗੋਤ੍ਤਾ વਨਿਬ੍ਬਕਾ।
‘‘Ye maṃ yācitumāyanti, nānāgottā vanibbakā;
ਯੋਪਿ ਮਂ ਯਾਚਤੇ ਤਤ੍ਥ, ਸੋਪਿ ਮੇ ਮਨਸੋ ਪਿਯੋ।
Yopi maṃ yācate tattha, sopi me manaso piyo;
ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ, ਚਕ੍ਖੁ ਮੇ ਉਪਪਜ੍ਜਥਾ’’ਤਿ॥
Etena saccavajjena, cakkhu me upapajjathā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਮਨ੍ਤਿ ਯੇ ਮਂ ਯਾਚਿਤੁਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਯਾਚਕੇਸੁ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਸੁ ਯੋਪਿ ਮਂ ਯਾਚਤੇ, ਸੋਪਿ ਮੇ ਮਨਸੋ ਪਿਯੋ। ਏਤੇਨਾਤਿ ਸਚੇ ਮਮ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਯਾਚਕਾ ਪਿਯਾ, ਸਚ੍ਚਮੇવੇਤਂ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਏਤੇਨ ਮੇ ਸਚ੍ਚવਚਨੇਨ ਏਕਂ ਮੇ ਚਕ੍ਖੁ ਉਪਪਜ੍ਜਥ ਉਪਪਜ੍ਜਤੂਤਿ ਆਹ।
Tattha ye manti ye maṃ yācituṃ āgacchanti, tesu yācakesu āgacchantesu yopi maṃ yācate, sopi me manaso piyo. Etenāti sace mama sabbepi yācakā piyā, saccamevetaṃ mayā vuttaṃ, etena me saccavacanena ekaṃ me cakkhu upapajjatha upapajjatūti āha.
ਅਥਸ੍ਸ વਚਨਾਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਪਠਮਂ ਚਕ੍ਖੁ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਤੋ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ –
Athassa vacanānantarameva paṭhamaṃ cakkhu udapādi. Tato dutiyassa uppajjanatthāya gāthādvayamāha –
੭੫.
75.
‘‘ਯਂ ਮਂ ਸੋ ਯਾਚਿਤੁਂ ਆਗਾ, ਦੇਹਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।
‘‘Yaṃ maṃ so yācituṃ āgā, dehi cakkhunti brāhmaṇo;
ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਪਾਦਾਸਿਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ વਨਿਬ੍ਬਤੋ॥
Tassa cakkhūni pādāsiṃ, brāhmaṇassa vanibbato.
੭੬.
76.
‘‘ਭਿਯ੍ਯੋ ਮਂ ਆવਿਸੀ ਪੀਤਿ, ਸੋਮਨਸ੍ਸਞ੍ਚਨਪ੍ਪਕਂ।
‘‘Bhiyyo maṃ āvisī pīti, somanassañcanappakaṃ;
ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ, ਦੁਤਿਯਂ ਮੇ ਉਪਪਜ੍ਜਥਾ’’ਤਿ॥
Etena saccavajjena, dutiyaṃ me upapajjathā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਮਨ੍ਤਿ ਯੋ ਮਂ ਯਾਚਤਿ। ਸੋਤਿ ਸੋ ਚਕ੍ਖੁવਿਕਲੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਦੇਹਿ ਮੇ ਚਕ੍ਖੁ’’ਨ੍ਤਿ ਯਾਚਿਤੁਂ ਆਗਤੋ। વਨਿਬ੍ਬਤੋਤਿ ਯਾਚਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਭਿਯ੍ਯੋ ਮਂ ਆવਿਸੀਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਦਤ੍વਾ ਅਨ੍ਧਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਧਕਾਲੇ ਤਥਾਰੂਪਂ વੇਦਨਂ ਅਗਣੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਹੋ ਸੁਦਿਨ੍ਨਂ ਮੇ ਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਮਂ ਭਿਯ੍ਯੋ ਅਤਿਰੇਕਤਰਾ ਪੀਤਿ ਆવਿਸਿ, ਮਮ ਹਦਯਂ ਪવਿਟ੍ਠਾ, ਸੋਮਨਸ੍ਸਞ੍ਚ ਮਮ ਅਨਨ੍ਤਂ ਅਪਰਿਮਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਏਤੇਨਾਤਿ ਸਚੇ ਮਮ ਤਦਾ ਅਨਪ੍ਪਕਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸਚ੍ਚਮੇવੇਤਂ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਏਤੇਨ ਮੇ ਸਚ੍ਚવਚਨੇਨ ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਚਕ੍ਖੁ ਉਪਪਜ੍ਜਤੂਤਿ ਆਹ।
Tattha yaṃ manti yo maṃ yācati. Soti so cakkhuvikalo brāhmaṇo ‘‘dehi me cakkhu’’nti yācituṃ āgato. Vanibbatoti yācantassa. Bhiyyo maṃ āvisīti brāhmaṇassa cakkhūni datvā andhakālato paṭṭhāya tasmiṃ andhakāle tathārūpaṃ vedanaṃ agaṇetvā ‘‘aho sudinnaṃ me dāna’’nti paccavekkhantaṃ maṃ bhiyyo atirekatarā pīti āvisi, mama hadayaṃ paviṭṭhā, somanassañca mama anantaṃ aparimāṇaṃ uppajji. Etenāti sace mama tadā anappakaṃ pītisomanassaṃ uppannaṃ, saccamevetaṃ mayā vuttaṃ, etena me saccavacanena dutiyampi cakkhu upapajjatūti āha.
ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਚਕ੍ਖੁ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਾਨਿ ਪਨਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਨੇવ ਪਾਕਤਿਕਾਨਿ, ਨ ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ। ਸਕ੍ਕਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਹਿ ਦਿਨ੍ਨਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਪੁਨ ਪਾਕਤਿਕਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਉਪਹਤવਤ੍ਥੁਨੋ ਚ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਨਾਮ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਾਨਿ ਪਨਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਭੂਤਾਨਿ ਚਕ੍ਖੂਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮਕਾਲਮੇવ ਸਕ੍ਕਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਬ੍ਬਾ ਰਾਜਪਰਿਸਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾવ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕੋ ਮਹਾਜਨਮਜ੍ਝੇਯੇવ ਥੁਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ –
Taṅkhaṇaññeva dutiyampi cakkhu udapādi. Tāni panassa cakkhūni neva pākatikāni, na dibbāni. Sakkabrāhmaṇassa hi dinnaṃ cakkhuṃ puna pākatikaṃ kātuṃ na sakkā, upahatavatthuno ca dibbacakkhu nāma na uppajjati, tāni panassa saccapāramitānubhāvena sambhūtāni cakkhūnīti vuttāni. Tesaṃ uppattisamakālameva sakkānubhāvena sabbā rājaparisā sannipatitāva ahesuṃ. Athassa sakko mahājanamajjheyeva thutiṃ karonto gāthādvayamāha –
੭੭.
77.
‘‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਭਾਸਿਤਾ ਗਾਥਾ, ਸਿવੀਨਂ ਰਟ੍ਠવਡ੍ਢਨ।
‘‘Dhammena bhāsitā gāthā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhana;
ਏਤਾਨਿ ਤવ ਨੇਤ੍ਤਾਨਿ, ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ ਪਟਿਦਿਸ੍ਸਰੇ॥
Etāni tava nettāni, dibbāni paṭidissare.
੭੮.
78.
‘‘ਤਿਰੋਕੁਟ੍ਟਂ ਤਿਰੋਸੇਲਂ, ਸਮਤਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਬ੍ਬਤਂ।
‘‘Tirokuṭṭaṃ tiroselaṃ, samatiggayha pabbataṃ;
ਸਮਨ੍ਤਾ ਯੋਜਨਸਤਂ, ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਨੁਭੋਨ੍ਤੁ ਤੇ’’ਤਿ॥
Samantā yojanasataṃ, dassanaṃ anubhontu te’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਇਮਾ ਤੇ ਗਾਥਾ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਭਾવੇਨੇવ ਭਾਸਿਤਾ। ਦਿਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਾਨੁਭਾવਯੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਪਟਿਦਿਸ੍ਸਰੇਤਿ ਪਟਿਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਿਰੋਕੁਟ੍ਟਨ੍ਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਇਮਾਨਿ ਤੇ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਦੇવਤਾਨਂ ਚਕ੍ਖੂਨਿ વਿਯ ਪਰਕੁਟ੍ਟਂ ਪਰਸੇਲਂ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪਬ੍ਬਤਮ੍ਪਿ ਸਮਤਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਮਨ੍ਤਾ ਦਸ ਦਿਸਾ ਯੋਜਨਸਤਂ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ ਅਨੁਭੋਨ੍ਤੁ ਸਾਧੇਨ੍ਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha dhammena bhāsitāti mahārāja, imā te gāthā dhammena sabhāveneva bhāsitā. Dibbānīti dibbānubhāvayuttāni. Paṭidissareti paṭidissanti. Tirokuṭṭanti mahārāja, imāni te cakkhūni devatānaṃ cakkhūni viya parakuṭṭaṃ paraselaṃ yaṃkiñci pabbatampi samatiggayha atikkamitvā samantā dasa disā yojanasataṃ rūpadassanaṃ anubhontu sādhentūti attho.
ਇਤਿ ਸੋ ਆਕਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਮਜ੍ਝੇ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਭਾਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੋਹੀ’’ਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਮੇવ ਗਤੋ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋਪਿ ਮਹਾਜਨਪਰਿવੁਤੋ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸੁਚਨ੍ਦਕਂ ਪਾਸਾਦਂ ਅਭਿਰੁਹਿ। ਤੇਨ ਚਕ੍ਖੂਨਂ ਪਟਿਲਦ੍ਧਭਾવੋ ਸਕਲਸਿવਿਰਟ੍ਠੇ ਪਾਕਟੋ ਜਾਤੋ। ਅਥਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਸਕਲਰਟ੍ਠવਾਸਿਨੋ ਬਹੁਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਮਿਂਸੁ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਜਨਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਮਮ ਦਾਨਂ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰਾਜਦ੍વਾਰੇ ਮਹਾਮਣ੍ਡਪਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤੇ ਰਾਜਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸੇਨਿਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਭੋ, ਸਿવਿਰਟ੍ਠવਾਸਿਨੋ ਇਮਾਨਿ ਮੇ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੂਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦਾਨਂ ਅਦਤ੍વਾ ਮਾ ਭੁਞ੍ਜਥਾ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਚਤਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Iti so ākāse ṭhatvā mahājanamajjhe imā gāthā bhāsitvā ‘‘appamatto hohī’’ti mahāsattaṃ ovaditvā devalokameva gato. Mahāsattopi mahājanaparivuto mahantena sakkārena nagaraṃ pavisitvā sucandakaṃ pāsādaṃ abhiruhi. Tena cakkhūnaṃ paṭiladdhabhāvo sakalasiviraṭṭhe pākaṭo jāto. Athassa dassanatthaṃ sakalaraṭṭhavāsino bahuṃ paṇṇākāraṃ gahetvā āgamiṃsu. Mahāsatto ‘‘imasmiṃ mahājanasannipāte mama dānaṃ vaṇṇayissāmī’’ti rājadvāre mahāmaṇḍapaṃ kāretvā samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno nagare bheriṃ carāpetvā sabbaseniyo sannipātetvā ‘‘ambho, siviraṭṭhavāsino imāni me dibbacakkhūni disvā ito paṭṭhāya dānaṃ adatvā mā bhuñjathā’’ti dhammaṃ desento catasso gāthā abhāsi –
੭੯.
79.
‘‘ਕੋ ਨੀਧ વਿਤ੍ਤਂ ਨ ਦਦੇਯ੍ਯ ਯਾਚਿਤੋ, ਅਪਿ વਿਸਿਟ੍ਠਂ ਸੁਪਿਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ।
‘‘Ko nīdha vittaṃ na dadeyya yācito, api visiṭṭhaṃ supiyampi attano;
ਤਦਿਙ੍ਘ ਸਬ੍ਬੇ ਸਿવਯੋ ਸਮਾਗਤਾ, ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ ਨੇਤ੍ਤਾਨਿ ਮਮਜ੍ਜ ਪਸ੍ਸਥ॥
Tadiṅgha sabbe sivayo samāgatā, dibbāni nettāni mamajja passatha.
੮੦.
80.
‘‘ਤਿਰੋਕੁਟ੍ਟਂ ਤਿਰੋਸੇਲਂ, ਸਮਤਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਬ੍ਬਤਂ।
‘‘Tirokuṭṭaṃ tiroselaṃ, samatiggayha pabbataṃ;
ਸਮਨ੍ਤਾ ਯੋਜਨਸਤਂ, ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਨੁਭੋਨ੍ਤਿ ਮੇ॥
Samantā yojanasataṃ, dassanaṃ anubhonti me.
੮੧.
81.
‘‘ਨ ਚਾਗਮਤ੍ਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਿ, ਮਚ੍ਚਾਨਂ ਇਧ ਜੀવਿਤੇ।
‘‘Na cāgamattā paramatthi kiñci, maccānaṃ idha jīvite;
ਦਤ੍વਾਨ ਮਾਨੁਸਂ ਚਕ੍ਖੁਂ, ਲਦ੍ਧਂ ਮੇ ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਮਾਨੁਸਂ॥
Datvāna mānusaṃ cakkhuṃ, laddhaṃ me cakkhuṃ amānusaṃ.
੮੨.
82.
‘‘ਏਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾ ਸਿવਯੋ, ਦੇਥ ਦਾਨਾਨਿ ਭੁਞ੍ਜਥ।
‘‘Etampi disvā sivayo, detha dānāni bhuñjatha;
ਦਤ੍વਾ ਚ ਭੁਤ੍વਾ ਚ ਯਥਾਨੁਭਾવਂ, ਅਨਿਨ੍ਦਿਤਾ ਸਗ੍ਗਮੁਪੇਥ ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Datvā ca bhutvā ca yathānubhāvaṃ, aninditā saggamupetha ṭhāna’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਕੋਨੀਧਾਤਿ ਕੋ ਨੁ ਇਧ। ਅਪਿ વਿਸਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਮਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ। ਚਾਗਮਤ੍ਤਾਤਿ ਚਾਗਪਮਾਣਤੋ ਅਞ੍ਞਂ વਰਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਧ ਜੀવਿਤੇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਜੀવਲੋਕੇ। ‘‘ਇਧ ਜੀવਤ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਜੀવਮਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਮਾਨੁਸਨ੍ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਮਯਾ ਲਦ੍ਧਂ, ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਮੇਤਂ ‘‘ਚਾਗਤੋ ਉਤ੍ਤਮਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਏਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਏਤਂ ਮਯਾ ਲਦ੍ਧਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ।
Tattha konīdhāti ko nu idha. Api visiṭṭhanti uttamampi samānaṃ. Cāgamattāti cāgapamāṇato aññaṃ varaṃ nāma natthi. Idha jīviteti imasmiṃ jīvaloke. ‘‘Idha jīvata’’ntipi pāṭho, imasmiṃ loke jīvamānānanti attho. Amānusanti dibbacakkhu mayā laddhaṃ, iminā kāraṇena veditabbametaṃ ‘‘cāgato uttamaṃ nāma natthī’’ti. Etampi disvāti etaṃ mayā laddhaṃ dibbacakkhuṃ disvāpi.
ਇਤਿ ਇਮਾਹਿ ਚਤੂਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਨ੍વਦ੍ਧਮਾਸਂ ਪਨ੍ਨਰਸੁਪੋਸਥੇਸੁ ਮਹਾਜਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਂ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋવ ਅਗਮਾਸਿ।
Iti imāhi catūhi gāthāhi dhammaṃ desetvā tato paṭṭhāya anvaddhamāsaṃ pannarasuposathesu mahājanaṃ sannipātāpetvā niccaṃ imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi. Taṃ sutvā mahājano dānādīni puññāni katvā devalokaṃ pūrentova agamāsi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੋਰਾਣਕਪਣ੍ਡਿਤਾ ਬਾਹਿਰਦਾਨੇਨ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਯਾਚਕਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਅਦਂਸੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਸੀવਿਕવੇਜ੍ਜੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਕ੍ਕੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੇਸਪਰਿਸਾ ਬੁਦ੍ਧਪਰਿਸਾ, ਸਿવਿਰਾਜਾ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, porāṇakapaṇḍitā bāhiradānena asantuṭṭhā sampattayācakānaṃ attano cakkhūni uppāṭetvā adaṃsū’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sīvikavejjo ānando ahosi, sakko anuruddho ahosi, sesaparisā buddhaparisā, sivirājā pana ahameva ahosi’’nti.
ਸਿવਿਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਤਤਿਯਾ।
Sivijātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੯੯. ਸਿવਿਜਾਤਕਂ • 499. Sivijātakaṃ