Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൪൯൯] ൩. സിവിജാതകവണ്ണനാ
[499] 3. Sivijātakavaṇṇanā
ദൂരേ അപസ്സം ഥേരോവാതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ അസദിസദാനം ആരബ്ഭ കഥേസി. തം അട്ഠകനിപാതേ സിവിജാതകേ വിത്ഥാരിതമേവ. തദാ പന രാജാ സത്തമേ ദിവസേ സബ്ബപരിക്ഖാരേ ദത്വാ അനുമോദനം യാചി, സത്ഥാ അകത്വാവ പക്കാമി. രാജാ ഭുത്തപാതരാസോ വിഹാരം ഗന്ത്വാ ‘‘കസ്മാ, ഭന്തേ, അനുമോദനം ന കരിത്ഥാ’’തി ആഹ. സത്ഥാ ‘‘അപരിസുദ്ധാ, മഹാരാജ, പരിസാ’’തി വത്വാ ‘‘ന വേ കദരിയാ ദേവലോകം വജന്തീ’’തി (ധ॰ പ॰ ൧൭൭) ഗാഥായ ധമ്മം ദേസേസി. രാജാ പസീദിത്വാ സതസഹസ്സഗ്ഘനകേന സീവേയ്യകേന ഉത്തരാസങ്ഗേന തഥാഗതം പൂജേത്വാ നഗരം പാവിസി. പുനദിവസേ ധമ്മസഭായം കഥം സമുട്ഠാപേസും ‘‘ആവുസോ, കോസലരാജാ അസദിസദാനം ദത്വാ താദിസേനപി ദാനേന അതിത്തോ ദസബലേന ധമ്മേ ദേസിതേ പുന സതസഹസ്സഗ്ഘനകം സീവേയ്യകവത്ഥം അദാസി, യാവ അതിത്തോ വത ആവുസോ ദാനേന രാജാ’’തി. സത്ഥാ ആഗന്ത്വാ ‘‘കായ നുത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി കഥായ സന്നിസിന്നാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘ഇമായ നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘ഭിക്ഖവേ, ബാഹിരഭണ്ഡം നാമ സുദിന്നം, പോരാണകപണ്ഡിതാ സകലജമ്ബുദീപം ഉന്നങ്ഗലം കത്വാ ദേവസികം ഛസതസഹസ്സപരിച്ചാഗേന ദാനം ദദമാനാപി ബാഹിരദാനേന അതിത്താ ‘പിയസ്സ ദാതാ പിയം ലഭതീ’തി സമ്പത്തയാചകാനം അക്ഖീനി ഉപ്പാടേത്വാ അദംസുയേവാ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Dūreapassaṃ therovāti idaṃ satthā jetavane viharanto asadisadānaṃ ārabbha kathesi. Taṃ aṭṭhakanipāte sivijātake vitthāritameva. Tadā pana rājā sattame divase sabbaparikkhāre datvā anumodanaṃ yāci, satthā akatvāva pakkāmi. Rājā bhuttapātarāso vihāraṃ gantvā ‘‘kasmā, bhante, anumodanaṃ na karitthā’’ti āha. Satthā ‘‘aparisuddhā, mahārāja, parisā’’ti vatvā ‘‘na ve kadariyā devalokaṃ vajantī’’ti (dha. pa. 177) gāthāya dhammaṃ desesi. Rājā pasīditvā satasahassagghanakena sīveyyakena uttarāsaṅgena tathāgataṃ pūjetvā nagaraṃ pāvisi. Punadivase dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, kosalarājā asadisadānaṃ datvā tādisenapi dānena atitto dasabalena dhamme desite puna satasahassagghanakaṃ sīveyyakavatthaṃ adāsi, yāva atitto vata āvuso dānena rājā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘bhikkhave, bāhirabhaṇḍaṃ nāma sudinnaṃ, porāṇakapaṇḍitā sakalajambudīpaṃ unnaṅgalaṃ katvā devasikaṃ chasatasahassapariccāgena dānaṃ dadamānāpi bāhiradānena atittā ‘piyassa dātā piyaṃ labhatī’ti sampattayācakānaṃ akkhīni uppāṭetvā adaṃsuyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ സിവിരട്ഠേ അരിട്ഠപുരനഗരേ സിവിമഹാരാജേ രജ്ജം കാരേന്തേ മഹാസത്തോ തസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, ‘‘സിവികുമാരോ’’തിസ്സ നാമം കരിംസു. സോ വയപ്പത്തോ തക്കസിലം ഗന്ത്വാ ഉഗ്ഗഹിതസിപ്പോ ആഗന്ത്വാ പിതു സിപ്പം ദസ്സേത്വാ ഉപരജ്ജം ലഭിത്വാ അപരഭാഗേ പിതു അച്ചയേന രാജാ ഹുത്വാ അഗതിഗമനം പഹായ ദസ രാജധമ്മേ അകോപേത്വാ ധമ്മേന രജ്ജം കാരേത്വാ ചതൂസു ദ്വാരേസു നഗരമജ്ഝേ നിവേസനദ്വാരേ ചാതി ഛ ദാനസാലായോ കാരേത്വാ ദേവസികം ഛസതസഹസ്സപരിച്ചാഗേന മഹാദാനം പവത്തേസി. അട്ഠമിയം ചാതുദ്ദസിയം പന്നരസിയഞ്ച നിച്ചം ദാനസാലം ഗന്ത്വാ ദാനം ഓലോകേസി. സോ ഏകദാ പുണ്ണമദിവസേ പാതോവ സമുസ്സിതസേതച്ഛത്തേ രാജപല്ലങ്കേ നിസിന്നോ അത്തനാ ദിന്നദാനം ആവജ്ജേന്തോ ബാഹിരവത്ഥും അത്തനാ അദിന്നം നാമ അദിസ്വാ ‘‘മയാ ബാഹിരവത്ഥു അദിന്നം നാമ നത്ഥി, ന മം ബാഹിരദാനം തോസേതി, അഹം അജ്ഝത്തികദാനം ദാതുകാമോ, അഹോ വത അജ്ജ മമ ദാനസാലം ഗതകാലേ കോചിദേവ യാചകോ ബാഹിരവത്ഥും അയാചിത്വാ അജ്ഝത്തികസ്സ നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, സചേ ഹി മേ കോചി ഹദയമംസസ്സ നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, കണയേന ഉരം പഹരിത്വാ പസന്നഉദകതോ സനാളം പദുമം ഉദ്ധരന്തോ വിയ ലോഹിതബിന്ദൂനി പഗ്ഘരന്തം ഹദയം നീഹരിത്വാ ദസ്സാമി. സചേ സരീരമംസസ്സ നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, അവലേഖനസത്ഥകേന തേലസിങ്ഗം ലിഖന്തോ വിയ സരീരമംസം ഓതാരേത്വാ ദസ്സാമി. സചേ ലോഹിതസ്സ നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, യന്തമുഖേ പക്ഖന്ദിത്വാ ഉപനീതം ഭാജനം പൂരേത്വാ ലോഹിതം ദസ്സാമി. സചേ വാ പന കോചി ‘ഗേഹേ മേ കമ്മം നപ്പവത്തതി, ഗേഹേ മേ ദാസകമ്മം കരോഹീ’തി വദേയ്യ, രാജവേസം അപനേത്വാ ബഹി ഠത്വാ അത്താനം സാവേത്വാ ദാസകമ്മം കരിസ്സാമി. സചേ മേ കോചി അക്ഖിനോ നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, താലമിഞ്ജം നീഹരന്തോ വിയ അക്ഖീനി ഉപ്പാടേത്വാ ദസ്സാമീ’’തി ചിന്തേസി.
Atīte siviraṭṭhe ariṭṭhapuranagare sivimahārāje rajjaṃ kārente mahāsatto tassa putto hutvā nibbatti, ‘‘sivikumāro’’tissa nāmaṃ kariṃsu. So vayappatto takkasilaṃ gantvā uggahitasippo āgantvā pitu sippaṃ dassetvā uparajjaṃ labhitvā aparabhāge pitu accayena rājā hutvā agatigamanaṃ pahāya dasa rājadhamme akopetvā dhammena rajjaṃ kāretvā catūsu dvāresu nagaramajjhe nivesanadvāre cāti cha dānasālāyo kāretvā devasikaṃ chasatasahassapariccāgena mahādānaṃ pavattesi. Aṭṭhamiyaṃ cātuddasiyaṃ pannarasiyañca niccaṃ dānasālaṃ gantvā dānaṃ olokesi. So ekadā puṇṇamadivase pātova samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno attanā dinnadānaṃ āvajjento bāhiravatthuṃ attanā adinnaṃ nāma adisvā ‘‘mayā bāhiravatthu adinnaṃ nāma natthi, na maṃ bāhiradānaṃ toseti, ahaṃ ajjhattikadānaṃ dātukāmo, aho vata ajja mama dānasālaṃ gatakāle kocideva yācako bāhiravatthuṃ ayācitvā ajjhattikassa nāmaṃ gaṇheyya, sace hi me koci hadayamaṃsassa nāmaṃ gaṇheyya, kaṇayena uraṃ paharitvā pasannaudakato sanāḷaṃ padumaṃ uddharanto viya lohitabindūni paggharantaṃ hadayaṃ nīharitvā dassāmi. Sace sarīramaṃsassa nāmaṃ gaṇheyya, avalekhanasatthakena telasiṅgaṃ likhanto viya sarīramaṃsaṃ otāretvā dassāmi. Sace lohitassa nāmaṃ gaṇheyya, yantamukhe pakkhanditvā upanītaṃ bhājanaṃ pūretvā lohitaṃ dassāmi. Sace vā pana koci ‘gehe me kammaṃ nappavattati, gehe me dāsakammaṃ karohī’ti vadeyya, rājavesaṃ apanetvā bahi ṭhatvā attānaṃ sāvetvā dāsakammaṃ karissāmi. Sace me koci akkhino nāmaṃ gaṇheyya, tālamiñjaṃ nīharanto viya akkhīni uppāṭetvā dassāmī’’ti cintesi.
ഇതി സോ –
Iti so –
‘‘യംകിഞ്ചി മാനുസം ദാനം, അദിന്നം മേ ന വിജ്ജതി;
‘‘Yaṃkiñci mānusaṃ dānaṃ, adinnaṃ me na vijjati;
യോപി യാചേയ്യ മം ചക്ഖും, ദദേയ്യം അവികമ്പിതോ’’തി. (ചരിയാ॰ ൧.൫൨) –
Yopi yāceyya maṃ cakkhuṃ, dadeyyaṃ avikampito’’ti. (cariyā. 1.52) –
ചിന്തേത്വാ സോളസഹി ഗന്ധോദകഘടേഹി ന്ഹായിത്വാ സബ്ബാലങ്കാരപടിമണ്ഡിതോ നാനഗ്ഗരസഭോജനം ഭുഞ്ജിത്വാ അലങ്കതഹത്ഥിക്ഖന്ധവരഗതോ ദാനഗ്ഗം അഗമാസി. സക്കോ തസ്സ അജ്ഝാസയം വിദിത്വാ ‘‘സിവിരാജാ ‘അജ്ജ സമ്പത്തയാചകാനം ചക്ഖൂനി ഉപ്പാടേത്വാ ദസ്സാമീ’തി ചിന്തേസി, സക്ഖിസ്സതി നു ഖോ ദാതും, ഉദാഹു നോ’’തി തസ്സ വിമംസനത്ഥായ ജരാപത്തോ അന്ധബ്രാഹ്മണോ വിയ ഹുത്വാ രഞ്ഞോ ദാനഗ്ഗഗമനകാലേ ഏകസ്മിം ഉന്നതപ്പദേസേ ഹത്ഥം പസാരേത്വാ രാജാനം ജയാപേത്വാ അട്ഠാസി. രാജാ തദഭിമുഖം വാരണം പേസേത്വാ ‘‘ബ്രാഹ്മണ, കിം വദേസീ’’തി പുച്ഛി. അഥ നം സക്കോ ‘‘മഹാരാജ, തവ ദാനജ്ഝാസയം നിസ്സായ സമുഗ്ഗതേന കിത്തിഘോസേന സകലലോകസന്നിവാസോ നിരന്തരം ഫുടോ, അഹം അന്ധോ, ത്വം ദ്വിചക്ഖുകോ’’തി വത്വാ ചക്ഖും യാചന്തോ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Cintetvā soḷasahi gandhodakaghaṭehi nhāyitvā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā alaṅkatahatthikkhandhavaragato dānaggaṃ agamāsi. Sakko tassa ajjhāsayaṃ viditvā ‘‘sivirājā ‘ajja sampattayācakānaṃ cakkhūni uppāṭetvā dassāmī’ti cintesi, sakkhissati nu kho dātuṃ, udāhu no’’ti tassa vimaṃsanatthāya jarāpatto andhabrāhmaṇo viya hutvā rañño dānaggagamanakāle ekasmiṃ unnatappadese hatthaṃ pasāretvā rājānaṃ jayāpetvā aṭṭhāsi. Rājā tadabhimukhaṃ vāraṇaṃ pesetvā ‘‘brāhmaṇa, kiṃ vadesī’’ti pucchi. Atha naṃ sakko ‘‘mahārāja, tava dānajjhāsayaṃ nissāya samuggatena kittighosena sakalalokasannivāso nirantaraṃ phuṭo, ahaṃ andho, tvaṃ dvicakkhuko’’ti vatvā cakkhuṃ yācanto paṭhamaṃ gāthamāha –
൫൨.
52.
‘‘ദൂരേ അപസ്സം ഥേരോവ, ചക്ഖും യാചിതുമാഗതോ;
‘‘Dūre apassaṃ therova, cakkhuṃ yācitumāgato;
ഏകനേത്താ ഭവിസ്സാമ, ചക്ഖും മേ ദേഹി യാചിതോ’’തി.
Ekanettā bhavissāma, cakkhuṃ me dehi yācito’’ti.
തത്ഥ ദൂരേതി ഇതോ ദൂരേ വസന്തോ. ഥേരോതി ജരാജിണ്ണഥേരോ. ഏകനേത്താതി ഏകം നേത്തം മയ്ഹം ദേഹി, ഏവം ദ്വേപി ഏകേകനേത്താ ഭവിസ്സാമാതി.
Tattha dūreti ito dūre vasanto. Theroti jarājiṇṇathero. Ekanettāti ekaṃ nettaṃ mayhaṃ dehi, evaṃ dvepi ekekanettā bhavissāmāti.
തം സുത്വാ മഹാസത്തോ ‘‘ഇദാനേവാഹം പാസാദേ നിസിന്നോ ചിന്തേത്വാ ആഗതോ, അഹോ മേ ലാഭോ, അജ്ജേവ മേ മനോരഥോ മത്ഥകം പാപുണിസ്സതി, അദിന്നപുബ്ബം ദാനം ദസ്സാമീ’’തി തുട്ഠമാനസോ ദുതിയം ഗാഥമാഹ –
Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘idānevāhaṃ pāsāde nisinno cintetvā āgato, aho me lābho, ajjeva me manoratho matthakaṃ pāpuṇissati, adinnapubbaṃ dānaṃ dassāmī’’ti tuṭṭhamānaso dutiyaṃ gāthamāha –
൫൩.
53.
‘‘കേനാനുസിട്ഠോ ഇധ മാഗതോസി, വനിബ്ബക ചക്ഖുപഥാനി യാചിതും;
‘‘Kenānusiṭṭho idha māgatosi, vanibbaka cakkhupathāni yācituṃ;
സുദുച്ചജം യാചസി ഉത്തമങ്ഗം, യമാഹു നേത്തം പുരിസേന ‘ദുച്ചജ’ന്തി.
Suduccajaṃ yācasi uttamaṅgaṃ, yamāhu nettaṃ purisena ‘duccaja’nti.
തത്ഥ വനിബ്ബകാതി തം ആലപതി. ചക്ഖുപഥാനീതി ചക്ഖൂനമേതം നാമം. യമാഹൂതി യം പണ്ഡിതാ ‘‘ദുച്ചജ’’ന്തി കഥേന്തി.
Tattha vanibbakāti taṃ ālapati. Cakkhupathānīti cakkhūnametaṃ nāmaṃ. Yamāhūti yaṃ paṇḍitā ‘‘duccaja’’nti kathenti.
ഇതോ പരം ഉത്താനസമ്ബന്ധഗാഥാ പാളിനയേനേവ വേദിതബ്ബാ –
Ito paraṃ uttānasambandhagāthā pāḷinayeneva veditabbā –
൫൪.
54.
‘‘യമാഹു ദേവേസു സുജമ്പതീതി, മഘവാതി നം ആഹു മനുസ്സലോകേ;
‘‘Yamāhu devesu sujampatīti, maghavāti naṃ āhu manussaloke;
തേനാനുസിട്ഠോ ഇധ മാഗതോസ്മി, വനിബ്ബകോ ചക്ഖുപഥാനി യാചിതും.
Tenānusiṭṭho idha māgatosmi, vanibbako cakkhupathāni yācituṃ.
൫൫.
55.
‘‘വനിബ്ബതോ മയ്ഹ വനിം അനുത്തരം, ദദാഹി തേ ചക്ഖുപഥാനി യാചിതോ;
‘‘Vanibbato mayha vaniṃ anuttaraṃ, dadāhi te cakkhupathāni yācito;
ദദാഹി മേ ചക്ഖുപഥം അനുത്തരം, യമാഹു നേത്തം പുരിസേന ദുച്ചജം.
Dadāhi me cakkhupathaṃ anuttaraṃ, yamāhu nettaṃ purisena duccajaṃ.
൫൬.
56.
‘‘യേന അത്ഥേന ആഗച്ഛി, യമത്ഥമഭിപത്ഥയം;
‘‘Yena atthena āgacchi, yamatthamabhipatthayaṃ;
തേ തേ ഇജ്ഝന്തു സങ്കപ്പാ, ലഭ ചക്ഖൂനി ബ്രാഹ്മണ.
Te te ijjhantu saṅkappā, labha cakkhūni brāhmaṇa.
൫൭.
57.
‘‘ഏകം തേ യാചമാനസ്സ, ഉഭയാനി ദദാമഹം;
‘‘Ekaṃ te yācamānassa, ubhayāni dadāmahaṃ;
സ ചക്ഖുമാ ഗച്ഛ ജനസ്സ പേക്ഖതോ, യദിച്ഛസേ ത്വം തദതേ സമിജ്ഝതൂ’’തി.
Sa cakkhumā gaccha janassa pekkhato, yadicchase tvaṃ tadate samijjhatū’’ti.
തത്ഥ വനിബ്ബതോതി യാചന്തസ്സ. വനിന്തി യാചനം. തേ തേതി തേ തവ തസ്സ അത്ഥസ്സ സങ്കപ്പാ. സ ചക്ഖുമാതി സോ ത്വം മമ ചക്ഖൂഹി ചക്ഖുമാ ഹുത്വാ. യദിച്ഛസേ ത്വം തദതേ സമിജ്ഝതൂതി യം ത്വം മമ സന്തികാ ഇച്ഛസി, തം തേ സമിജ്ഝതൂതി.
Tattha vanibbatoti yācantassa. Vaninti yācanaṃ. Te teti te tava tassa atthassa saṅkappā. Sa cakkhumāti so tvaṃ mama cakkhūhi cakkhumā hutvā. Yadicchase tvaṃ tadate samijjhatūti yaṃ tvaṃ mama santikā icchasi, taṃ te samijjhatūti.
രാജാ ഏത്തകം കഥേത്വാ ‘‘ഇധേവ മയാ അക്ഖീനി ഉപ്പാടേത്വാ ദാതും അസാരുപ്പ’’ന്തി ചിന്തേത്വാ ബ്രാഹ്മണം ആദായ അന്തേപുരം ഗന്ത്വാ രാജാസനേ നിസീദിത്വാ സീവികം നാമ വേജ്ജം പക്കോസാപേത്വാ ‘‘അക്ഖിം മേ സോധേഹീ’’തി ആഹ. ‘‘അമ്ഹാകം കിര രാജാ അക്ഖീനി ഉപ്പാടേത്വാ ബ്രാഹ്മണസ്സ ദാതുകാമോ’’തി സകലനഗരേ ഏകകോലാഹലം അഹോസി. അഥ സേനാപതിആദയോ രാജവല്ലഭാ ച നാഗരാ ച ഓരോധാ ച സബ്ബേ സന്നിപതിത്വാ രാജാനം വാരേന്താ തിസ്സോ ഗാഥാ അവോചും –
Rājā ettakaṃ kathetvā ‘‘idheva mayā akkhīni uppāṭetvā dātuṃ asāruppa’’nti cintetvā brāhmaṇaṃ ādāya antepuraṃ gantvā rājāsane nisīditvā sīvikaṃ nāma vejjaṃ pakkosāpetvā ‘‘akkhiṃ me sodhehī’’ti āha. ‘‘Amhākaṃ kira rājā akkhīni uppāṭetvā brāhmaṇassa dātukāmo’’ti sakalanagare ekakolāhalaṃ ahosi. Atha senāpatiādayo rājavallabhā ca nāgarā ca orodhā ca sabbe sannipatitvā rājānaṃ vārentā tisso gāthā avocuṃ –
൫൮.
58.
‘‘മാ നോ ദേവ അദാ ചക്ഖും, മാ നോ സബ്ബേ പരാകരി;
‘‘Mā no deva adā cakkhuṃ, mā no sabbe parākari;
ധനം ദേഹി മഹാരാജ, മുത്താ വേളുരിയാ ബഹൂ.
Dhanaṃ dehi mahārāja, muttā veḷuriyā bahū.
൫൯.
59.
‘‘യുത്തേ ദേവ രഥേ ദേഹി, ആജാനീയേ ചലങ്കതേ;
‘‘Yutte deva rathe dehi, ājānīye calaṅkate;
നാഗേ ദേഹി മഹാരാജ, ഹേമകപ്പനവാസസേ.
Nāge dehi mahārāja, hemakappanavāsase.
൬൦.
60.
‘‘യഥാ തം സിവയോ സബ്ബേ, സയോഗ്ഗാ സരഥാ സദാ;
‘‘Yathā taṃ sivayo sabbe, sayoggā sarathā sadā;
സമന്താ പരികിരേയ്യും, ഏവം ദേഹി രഥേസഭാ’’തി.
Samantā parikireyyuṃ, evaṃ dehi rathesabhā’’ti.
തത്ഥ പരാകരീതി പരിച്ചജി. അക്ഖീസു ഹി ദിന്നേസു രജ്ജം ത്വം ന കാരേസ്സസി, അഞ്ഞോ രാജാ ഭവിസ്സതി, ഏവം തയാ മയം പരിച്ചത്താ നാമ ഭവിസ്സാമാതി അധിപ്പായേനേവമാഹംസു. പരികിരേയ്യുന്തി പരിവാരേയ്യും. ഏവം ദേഹീതി യഥാ തം അവികലചക്ഖും സിവയോ പരിവാരേയ്യും, ഏവം ബാഹിരധനമേവസ്സ ദേഹി, മാ അക്ഖീനി. അക്ഖീസു ഹി ദിന്നേസു ന തം സിവയോ പരിവാരേസ്സന്തീതി.
Tattha parākarīti pariccaji. Akkhīsu hi dinnesu rajjaṃ tvaṃ na kāressasi, añño rājā bhavissati, evaṃ tayā mayaṃ pariccattā nāma bhavissāmāti adhippāyenevamāhaṃsu. Parikireyyunti parivāreyyuṃ. Evaṃ dehīti yathā taṃ avikalacakkhuṃ sivayo parivāreyyuṃ, evaṃ bāhiradhanamevassa dehi, mā akkhīni. Akkhīsu hi dinnesu na taṃ sivayo parivāressantīti.
അഥ രാജാ തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –
Atha rājā tisso gāthā abhāsi –
൬൧.
61.
‘‘യോ വേ ദസ്സന്തി വത്വാന, അദാനേ കുരുതേ മനോ;
‘‘Yo ve dassanti vatvāna, adāne kurute mano;
ഭൂമ്യം സോ പതിതം പാസം, ഗീവായം പടിമുഞ്ചതി.
Bhūmyaṃ so patitaṃ pāsaṃ, gīvāyaṃ paṭimuñcati.
൬൨.
62.
‘‘യോ വേ ദസ്സന്തി വത്വാനം, അദാനേ കുരുതേ മനോ;
‘‘Yo ve dassanti vatvānaṃ, adāne kurute mano;
പാപാ പാപതരോ ഹോതി, സമ്പത്തോ യമസാധനം.
Pāpā pāpataro hoti, sampatto yamasādhanaṃ.
൬൩.
63.
‘‘യഞ്ഹി യാചേ തഞ്ഹി ദദേ, യം ന യാചേ ന തം ദദേ;
‘‘Yañhi yāce tañhi dade, yaṃ na yāce na taṃ dade;
സ്വാഹം തമേവ ദസ്സാമി, യം മം യാചതി ബ്രാഹ്മണോ’’തി.
Svāhaṃ tameva dassāmi, yaṃ maṃ yācati brāhmaṇo’’ti.
തത്ഥ പടിമുഞ്ചതീതി പവേസേതി. പാപാ പാപതരോതി ലാമകാപി ലാമകതരോ നാമ ഹോതി. സമ്പത്തോ യമസാധനന്തി യമസ്സ ആണാപവത്തിട്ഠാനം ഉസ്സദനിരയം ഏസ പത്തോയേവ നാമ ഹോതി. യഞ്ഹി യാചേതി യം യാചകോ യാചേയ്യ, ദായകോപി തമേവ ദദേയ്യ, ന അയാചിതം, അയഞ്ച ബ്രാഹ്മണോ മം ചക്ഖും യാചതി, ന മുത്താദികം ധനം, തദേവസ്സാഹം ദസ്സാമീതി വദതി.
Tattha paṭimuñcatīti paveseti. Pāpā pāpataroti lāmakāpi lāmakataro nāma hoti. Sampatto yamasādhananti yamassa āṇāpavattiṭṭhānaṃ ussadanirayaṃ esa pattoyeva nāma hoti. Yañhi yāceti yaṃ yācako yāceyya, dāyakopi tameva dadeyya, na ayācitaṃ, ayañca brāhmaṇo maṃ cakkhuṃ yācati, na muttādikaṃ dhanaṃ, tadevassāhaṃ dassāmīti vadati.
അഥ നം അമച്ചാ ‘‘കിം പത്ഥേത്വാ ചക്ഖൂനി ദേസീ’’തി പുച്ഛന്താ ഗാഥമാഹംസു –
Atha naṃ amaccā ‘‘kiṃ patthetvā cakkhūni desī’’ti pucchantā gāthamāhaṃsu –
൬൪.
64.
‘‘ആയും നു വണ്ണം നു സുഖം ബലം നു, കിം പത്ഥയാനോ നു ജനിന്ദ ദേസി;
‘‘Āyuṃ nu vaṇṇaṃ nu sukhaṃ balaṃ nu, kiṃ patthayāno nu janinda desi;
കഥഞ്ഹി രാജാ സിവിനം അനുത്തരോ, ചക്ഖൂനി ദജ്ജാ പരലോകഹേതൂ’’തി.
Kathañhi rājā sivinaṃ anuttaro, cakkhūni dajjā paralokahetū’’ti.
തത്ഥ പരലോകഹേതൂതി മഹാരാജ, കഥം നാമ തുമ്ഹാദിസോ പണ്ഡിതപുരിസോ സന്ദിട്ഠികം ഇസ്സരിയം പഹായ പരലോകഹേതു ചക്ഖൂനി ദദേയ്യാതി.
Tattha paralokahetūti mahārāja, kathaṃ nāma tumhādiso paṇḍitapuriso sandiṭṭhikaṃ issariyaṃ pahāya paralokahetu cakkhūni dadeyyāti.
അഥ നേസം കഥേന്തോ രാജാ ഗാഥമാഹ –
Atha nesaṃ kathento rājā gāthamāha –
൬൫.
65.
‘‘ന വാഹമേതം യസസാ ദദാമി, ന പുത്തമിച്ഛേ ന ധനം ന രട്ഠം;
‘‘Na vāhametaṃ yasasā dadāmi, na puttamicche na dhanaṃ na raṭṭhaṃ;
സതഞ്ച ധമ്മോ ചരിതോ പുരാണോ, ഇച്ചേവ ദാനേ രമതേ മനോ മമാ’’തി.
Satañca dhammo carito purāṇo, icceva dāne ramate mano mamā’’ti.
തത്ഥ ന വാഹന്തി ന വേ അഹം. യസസാതി ദിബ്ബസ്സ വാ മാനുസസ്സ വാ യസസ്സ കാരണാ. ന പുത്തമിച്ഛേതി ഇമസ്സ ചക്ഖുദാനസ്സ ഫലേന നേവാഹം പുത്തം ഇച്ഛാമി, ന ധനം ന രട്ഠം, അപിച സതം പണ്ഡിതാനം സബ്ബഞ്ഞുബോധിസത്താനം ഏസ ആചിണ്ണോ സമാചിണ്ണോ പോരാണകമഗ്ഗോ, യദിദം പാരമീപൂരണം നാമ. ന ഹി പാരമിയോ അപൂരേത്വാ ബോധിപല്ലങ്കേ സബ്ബഞ്ഞുതം പാപുണിതും സമത്ഥോ നാമ അത്ഥി, അഹഞ്ച പാരമിയോ പൂരേത്വാ ബുദ്ധോ ഭവിതുകാമോ. ഇച്ചേവ ദാനേ രമതേ മനോ മമാതി ഇമിനാ കാരണേന മമ മനോ ദാനേയേവ നിരതോതി വദതി.
Tattha na vāhanti na ve ahaṃ. Yasasāti dibbassa vā mānusassa vā yasassa kāraṇā. Na puttamiccheti imassa cakkhudānassa phalena nevāhaṃ puttaṃ icchāmi, na dhanaṃ na raṭṭhaṃ, apica sataṃ paṇḍitānaṃ sabbaññubodhisattānaṃ esa āciṇṇo samāciṇṇo porāṇakamaggo, yadidaṃ pāramīpūraṇaṃ nāma. Na hi pāramiyo apūretvā bodhipallaṅke sabbaññutaṃ pāpuṇituṃ samattho nāma atthi, ahañca pāramiyo pūretvā buddho bhavitukāmo. Icceva dāne ramate mano mamāti iminā kāraṇena mama mano dāneyeva niratoti vadati.
സമ്മാസമ്ബുദ്ധോപി ധമ്മസേനാപതിസാരിപുത്തത്ഥേരസ്സ ചരിയാപിടകം ദേസേന്തോ ‘‘മയ്ഹം ദ്വീഹി ചക്ഖൂഹിപി സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണമേവ പിയതര’’ന്തി ദീപേതും ആഹ –
Sammāsambuddhopi dhammasenāpatisāriputtattherassa cariyāpiṭakaṃ desento ‘‘mayhaṃ dvīhi cakkhūhipi sabbaññutaññāṇameva piyatara’’nti dīpetuṃ āha –
‘‘ന മേ ദേസ്സാ ഉഭോ ചക്ഖൂ, അത്താനം മേ ന ദേസ്സിയം;
‘‘Na me dessā ubho cakkhū, attānaṃ me na dessiyaṃ;
സബ്ബഞ്ഞുതം പിയം മയ്ഹം, തസ്മാ ചക്ഖും അദാസഹ’’ന്തി. (ചരിയാ॰ ൧.൬൬);
Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā cakkhuṃ adāsaha’’nti. (cariyā. 1.66);
മഹാസത്തസ്സ പന കഥം സുത്വാ അമച്ചേസു അപ്പടിഭാണേസു ഠിതേസു മഹാസത്തോ സീവികം വേജ്ജം ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –
Mahāsattassa pana kathaṃ sutvā amaccesu appaṭibhāṇesu ṭhitesu mahāsatto sīvikaṃ vejjaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
൬൬.
66.
‘‘സഖാ ച മിത്തോ ച മമാസി സീവിക, സുസിക്ഖിതോ സാധു കരോഹി മേ വചോ;
‘‘Sakhā ca mitto ca mamāsi sīvika, susikkhito sādhu karohi me vaco;
ഉദ്ധരിത്വാ ചക്ഖൂനി മമം ജിഗീസതോ, ഹത്ഥേസു ഠപേഹി വനിബ്ബകസ്സാ’’തി.
Uddharitvā cakkhūni mamaṃ jigīsato, hatthesu ṭhapehi vanibbakassā’’ti.
തസ്സത്ഥോ – സമ്മ സീവിക, ത്വം മയ്ഹം സഹായോ ച മിത്തോ ച വേജ്ജസിപ്പേ ചാസി സുസിക്ഖിതോ, സാധു മേ വചനം കരോഹി. മമ ജിഗീസതോ ഉപധാരേന്തസ്സ ഓലോകേന്തസ്സേവ താലമിഞ്ജം വിയ മേ അക്ഖീനി ഉദ്ധരിത്വാ ഇമസ്സ യാചകസ്സ ഹത്ഥേസു ഠപേഹീതി.
Tassattho – samma sīvika, tvaṃ mayhaṃ sahāyo ca mitto ca vejjasippe cāsi susikkhito, sādhu me vacanaṃ karohi. Mama jigīsato upadhārentassa olokentasseva tālamiñjaṃ viya me akkhīni uddharitvā imassa yācakassa hatthesu ṭhapehīti.
അഥ നം സീവികോ ആഹ ‘‘ചക്ഖുദാനം നാമ ഭാരിയം, ഉപധാരേഹി, ദേവാ’’തി. സീവിക, ഉപധാരിതം മയാ, ത്വം മാ പപഞ്ചം കരോഹി, മാ മയാ സദ്ധിം ബഹും കഥേഹീതി. സോ ചിന്തേസി ‘‘അയുത്തം മാദിസസ്സ സുസിക്ഖിതസ്സ വേജ്ജസ്സ രഞ്ഞോ അക്ഖീസു സത്ഥപാതന’’ന്തി. സോ നാനാഭേസജ്ജാനി ഘംസിത്വാ ഭേസജ്ജചുണ്ണേന നീലുപ്പലം പരിഭാവേത്വാ ദക്ഖിണക്ഖിം ഉപസിങ്ഘാപേസി, അക്ഖി പരിവത്തി, ദുക്ഖവേദനാ ഉപ്പജ്ജി. ‘‘സല്ലക്ഖേഹി, മഹാരാജ, പടിപാകതികകരണം മയ്ഹം ഭാരോ’’തി. ‘‘അലഞ്ഹി താത മാ പപഞ്ചം കരീ’’തി. സോ പരിഭാവേത്വാ പുന ഉപസിങ്ഘാപേസി, അക്ഖി അക്ഖികൂപതോ മുച്ചി, ബലവതരാ വേദനാ ഉദപാദി. ‘‘സല്ലക്ഖേഹി മഹാരാജ, സക്കോമഹം പടിപാകതികം കാതു’’ന്തി. ‘‘മാ പപഞ്ചം കരീ’’തി. സോ തതിയവാരേ ഖരതരം പരിഭാവേത്വാ ഉപനാമേസി. അക്ഖി ഓസധബലേന പരിബ്ഭമിത്വാ അക്ഖികൂപതോ നിക്ഖമിത്വാ ന്ഹാരുസുത്തകേന ഓലമ്ബമാനം അട്ഠാസി. സല്ലക്ഖേഹി നരിന്ദ, പുന പാകതികകരണം മയ്ഹം ബലന്തി. മാ പപഞ്ചം കരീതി. അധിമത്താ വേദനാ ഉദപാദി, ലോഹിതം പഗ്ഘരി, നിവത്ഥസാടകാ ലോഹിതേന തേമിംസു. ഓരോധാ ച അമച്ചാ ച രഞ്ഞോ പാദമൂലേ പതിത്വാ ‘‘ദേവ അക്ഖീനി മാ ദേഹീ’’തി മഹാപരിദേവം പരിദേവിംസു.
Atha naṃ sīviko āha ‘‘cakkhudānaṃ nāma bhāriyaṃ, upadhārehi, devā’’ti. Sīvika, upadhāritaṃ mayā, tvaṃ mā papañcaṃ karohi, mā mayā saddhiṃ bahuṃ kathehīti. So cintesi ‘‘ayuttaṃ mādisassa susikkhitassa vejjassa rañño akkhīsu satthapātana’’nti. So nānābhesajjāni ghaṃsitvā bhesajjacuṇṇena nīluppalaṃ paribhāvetvā dakkhiṇakkhiṃ upasiṅghāpesi, akkhi parivatti, dukkhavedanā uppajji. ‘‘Sallakkhehi, mahārāja, paṭipākatikakaraṇaṃ mayhaṃ bhāro’’ti. ‘‘Alañhi tāta mā papañcaṃ karī’’ti. So paribhāvetvā puna upasiṅghāpesi, akkhi akkhikūpato mucci, balavatarā vedanā udapādi. ‘‘Sallakkhehi mahārāja, sakkomahaṃ paṭipākatikaṃ kātu’’nti. ‘‘Mā papañcaṃ karī’’ti. So tatiyavāre kharataraṃ paribhāvetvā upanāmesi. Akkhi osadhabalena paribbhamitvā akkhikūpato nikkhamitvā nhārusuttakena olambamānaṃ aṭṭhāsi. Sallakkhehi narinda, puna pākatikakaraṇaṃ mayhaṃ balanti. Mā papañcaṃ karīti. Adhimattā vedanā udapādi, lohitaṃ pagghari, nivatthasāṭakā lohitena temiṃsu. Orodhā ca amaccā ca rañño pādamūle patitvā ‘‘deva akkhīni mā dehī’’ti mahāparidevaṃ parideviṃsu.
രാജാ വേദനം അധിവാസേത്വാ ‘‘താത, മാ പപഞ്ചം കരീ’’തി ആഹ. സോ ‘‘സാധു, ദേവാ’’തി വാമഹത്ഥേന അക്ഖിം ധാരേത്വാ ദക്ഖിണഹത്ഥേന സത്ഥകം ആദായ അക്ഖിസുത്തകം ഛിന്ദിത്വാ അക്ഖിം ഗഹേത്വാ മഹാസത്തസ്സ ഹത്ഥേ ഠപേസി. സോ വാമക്ഖിനാ ദക്ഖിണക്ഖിം ഓലോകേത്വാ വേദനം അധിവാസേത്വാ ‘‘ഏഹി ബ്രാഹ്മണാ’’തി ബ്രാഹ്മണം പക്കോസിത്വാ ‘‘മമ ഇതോ അക്ഖിതോ സതഗുണേന സഹസ്സഗുണേന സതസഹസ്സഗുണേന സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണക്ഖിമേവ പിയതരം, തസ്സ മേ ഇദം പച്ചയോ ഹോതൂ’’തി വത്വാ ബ്രാഹ്മണസ്സ അക്ഖിം അദാസി. സോ തം ഉക്ഖിപിത്വാ അത്തനോ അക്ഖിമ്ഹി ഠപേസി. തം തസ്സാനുഭാവേന വികസിതനീലുപ്പലം വിയ ഹുത്വാ പതിട്ഠാസി. മഹാസത്തോ വാമക്ഖിനാ തസ്സ തം അക്ഖിം ദിസ്വാ ‘‘അഹോ, സുദിന്നം മയാ അക്ഖിദാന’’ന്തി അന്തോ സമുഗ്ഗതായ പീതിയാ നിരന്തരം ഫുടോ ഹുത്വാ ഇതരമ്പി അക്ഖിം അദാസി. സക്കോ തമ്പി അത്തനോ അക്ഖിമ്ഹി ഠപേത്വാ രാജനിവേസനാ നിക്ഖമിത്വാ മഹാജനസ്സ ഓലോകേന്തസ്സേവ നഗരാ നിക്ഖമിത്വാ ദേവലോകമേവ ഗതോ. തമത്ഥം പകാസേന്തോ സത്ഥാ ദിയഡ്ഢഗാഥമാഹ –
Rājā vedanaṃ adhivāsetvā ‘‘tāta, mā papañcaṃ karī’’ti āha. So ‘‘sādhu, devā’’ti vāmahatthena akkhiṃ dhāretvā dakkhiṇahatthena satthakaṃ ādāya akkhisuttakaṃ chinditvā akkhiṃ gahetvā mahāsattassa hatthe ṭhapesi. So vāmakkhinā dakkhiṇakkhiṃ oloketvā vedanaṃ adhivāsetvā ‘‘ehi brāhmaṇā’’ti brāhmaṇaṃ pakkositvā ‘‘mama ito akkhito sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena sabbaññutaññāṇakkhimeva piyataraṃ, tassa me idaṃ paccayo hotū’’ti vatvā brāhmaṇassa akkhiṃ adāsi. So taṃ ukkhipitvā attano akkhimhi ṭhapesi. Taṃ tassānubhāvena vikasitanīluppalaṃ viya hutvā patiṭṭhāsi. Mahāsatto vāmakkhinā tassa taṃ akkhiṃ disvā ‘‘aho, sudinnaṃ mayā akkhidāna’’nti anto samuggatāya pītiyā nirantaraṃ phuṭo hutvā itarampi akkhiṃ adāsi. Sakko tampi attano akkhimhi ṭhapetvā rājanivesanā nikkhamitvā mahājanassa olokentasseva nagarā nikkhamitvā devalokameva gato. Tamatthaṃ pakāsento satthā diyaḍḍhagāthamāha –
൬൭.
67.
‘‘ചോദിതോ സിവിരാജേന, സീവികോ വചനംകരോ;
‘‘Codito sivirājena, sīviko vacanaṃkaro;
രഞ്ഞോ ചക്ഖൂനുദ്ധരിത്വാ, ബ്രാഹ്മണസ്സൂപനാമയി;
Rañño cakkhūnuddharitvā, brāhmaṇassūpanāmayi;
സചക്ഖു ബ്രാഹ്മണോ ആസി, അന്ധോ രാജാ ഉപാവിസീ’’തി.
Sacakkhu brāhmaṇo āsi, andho rājā upāvisī’’ti.
രഞ്ഞോ ന ചിരസ്സേവ അക്ഖീനി രുഹിംസു, രുഹമാനാനി ച ആവാടഭാവം അപ്പത്വാ കമ്ബലഗേണ്ഡുകേന വിയ ഉഗ്ഗതേന മംസപിണ്ഡേന പൂരേത്വാ ചിത്തകമ്മരൂപസ്സ വിയ അക്ഖീനി അഹേസും, വേദനാ പച്ഛിജ്ജി. അഥ മഹാസത്തോ കതിപാഹം പാസാദേ വസിത്വാ ‘‘കിം അന്ധസ്സ രജ്ജേന, അമച്ചാനം രജ്ജം നിയ്യാദേത്വാ ഉയ്യാനം ഗന്ത്വാ പബ്ബജിത്വാ സമണധമ്മം കരിസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ അമച്ചേ പക്കോസാപേത്വാ തേസം തമത്ഥം ആരോചേത്വാ ‘‘ഏകോ മുഖധോവനാദിദായകോ കപ്പിയകാരകോവ മയ്ഹം സന്തികേ ഭവിസ്സതി, സരീരകിച്ചട്ഠാനേസുപി മേ രജ്ജുകം ബന്ധഥാ’’തി വത്വാ സാരഥിം ആമന്തേത്വാ ‘‘രഥം യോജേഹീ’’തി ആഹ. അമച്ചാ പനസ്സ രഥേന ഗന്തും അദത്വാ സുവണ്ണസിവികായ നം നേത്വാ പോക്ഖരണീതീരേ നിസീദാപേത്വാ ആരക്ഖം സംവിധായ പടിക്കമിംസു. രാജാ പല്ലങ്കേന നിസിന്നോ അത്തനോ ദാനം ആവജ്ജേസി. തസ്മിം ഖണേ സക്കസ്സ ആസനം ഉണ്ഹം അഹോസി. സോ ആവജ്ജേന്തോ തം കാരണം ദിസ്വാ ‘‘മഹാരാജസ്സ വരം ദത്വാ ചക്ഖും പടിപാകതികം കരിസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ തത്ഥ ഗന്ത്വാ മഹാസത്തസ്സ അവിദൂരേ അപരാപരം ചങ്കമി. തമത്ഥം പകാസേന്തോ സത്ഥാ ഇമാ ഗാഥാ ആഹ –
Rañño na cirasseva akkhīni ruhiṃsu, ruhamānāni ca āvāṭabhāvaṃ appatvā kambalageṇḍukena viya uggatena maṃsapiṇḍena pūretvā cittakammarūpassa viya akkhīni ahesuṃ, vedanā pacchijji. Atha mahāsatto katipāhaṃ pāsāde vasitvā ‘‘kiṃ andhassa rajjena, amaccānaṃ rajjaṃ niyyādetvā uyyānaṃ gantvā pabbajitvā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti cintetvā amacce pakkosāpetvā tesaṃ tamatthaṃ ārocetvā ‘‘eko mukhadhovanādidāyako kappiyakārakova mayhaṃ santike bhavissati, sarīrakiccaṭṭhānesupi me rajjukaṃ bandhathā’’ti vatvā sārathiṃ āmantetvā ‘‘rathaṃ yojehī’’ti āha. Amaccā panassa rathena gantuṃ adatvā suvaṇṇasivikāya naṃ netvā pokkharaṇītīre nisīdāpetvā ārakkhaṃ saṃvidhāya paṭikkamiṃsu. Rājā pallaṅkena nisinno attano dānaṃ āvajjesi. Tasmiṃ khaṇe sakkassa āsanaṃ uṇhaṃ ahosi. So āvajjento taṃ kāraṇaṃ disvā ‘‘mahārājassa varaṃ datvā cakkhuṃ paṭipākatikaṃ karissāmī’’ti cintetvā tattha gantvā mahāsattassa avidūre aparāparaṃ caṅkami. Tamatthaṃ pakāsento satthā imā gāthā āha –
൬൮.
68.
‘‘തതോ സോ കതിപാഹസ്സ, ഉപരൂള്ഹേസു ചക്ഖുസു;
‘‘Tato so katipāhassa, uparūḷhesu cakkhusu;
സൂതം ആമന്തയീ രാജാ, സിവീനം രട്ഠവഡ്ഢനോ.
Sūtaṃ āmantayī rājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.
൬൯.
69.
‘‘യോജേഹി സാരഥി യാനം, യുത്തഞ്ച പടിവേദയ;
‘‘Yojehi sārathi yānaṃ, yuttañca paṭivedaya;
ഉയ്യാനഭൂമിം ഗച്ഛാമ, പോക്ഖരഞ്ഞോ വനാനി ച.
Uyyānabhūmiṃ gacchāma, pokkharañño vanāni ca.
൭൦.
70.
‘‘സോ ച പോക്ഖരണീതീരേ, പല്ലങ്കേന ഉപാവിസി;
‘‘So ca pokkharaṇītīre, pallaṅkena upāvisi;
തസ്സ സക്കോ പാതുരഹു, ദേവരാജാ സുജമ്പതീ’’തി.
Tassa sakko pāturahu, devarājā sujampatī’’ti.
സക്കോപി മഹാസത്തേന പദസദ്ദം സുത്വാ ‘‘കോ ഏസോ’’തി പുട്ഠോ ഗാഥമാഹ –
Sakkopi mahāsattena padasaddaṃ sutvā ‘‘ko eso’’ti puṭṭho gāthamāha –
൭൧.
71.
‘‘സക്കോഹമസ്മി ദേവിന്ദോ, ആഗതോസ്മി തവന്തികേ;
‘‘Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;
വരം വരസ്സു രാജീസി, യം കിഞ്ചി മനസിച്ഛസീ’’തി. –
Varaṃ varassu rājīsi, yaṃ kiñci manasicchasī’’ti. –
ഏവം വുത്തേ രാജാ ഗാഥമാഹ –
Evaṃ vutte rājā gāthamāha –
൭൨.
72.
‘‘പഹൂതം മേ ധനം സക്ക, ബലം കോസോ ചനപ്പകോ;
‘‘Pahūtaṃ me dhanaṃ sakka, balaṃ koso canappako;
അന്ധസ്സ മേ സതോ ദാനി, മരണഞ്ഞേവ രുച്ചതീ’’തി.
Andhassa me sato dāni, maraṇaññeva ruccatī’’ti.
തത്ഥ മരണഞ്ഞേവ രുച്ചതീതി ദേവരാജ, ഇദാനി മയ്ഹം അന്ധഭാവേന മരണമേവ രുച്ചതി, തം മേ ദേഹീതി.
Tattha maraṇaññeva ruccatīti devarāja, idāni mayhaṃ andhabhāvena maraṇameva ruccati, taṃ me dehīti.
അഥ നം സക്കോ ആഹ ‘‘സിവിരാജ, കിം പന ത്വം മരിതുകാമോ ഹുത്വാ മരണം രോചേസി, ഉദാഹു അന്ധഭാവേനാ’’തി? ‘‘അന്ധഭാവേന ദേവാ’’തി. ‘‘മഹാരാജ, ദാനം നാമ ന കേവലം സമ്പരായത്ഥമേവ ദീയതി, ദിട്ഠധമ്മത്ഥായപി പച്ചയോ ഹോതി, ത്വഞ്ച ഏകം ചക്ഖും യാചിതോ ദ്വേ അദാസി, തേന സച്ചകിരിയം കരോഹീ’’തി കഥം സമുട്ഠാപേത്വാ ആഹ –
Atha naṃ sakko āha ‘‘sivirāja, kiṃ pana tvaṃ maritukāmo hutvā maraṇaṃ rocesi, udāhu andhabhāvenā’’ti? ‘‘Andhabhāvena devā’’ti. ‘‘Mahārāja, dānaṃ nāma na kevalaṃ samparāyatthameva dīyati, diṭṭhadhammatthāyapi paccayo hoti, tvañca ekaṃ cakkhuṃ yācito dve adāsi, tena saccakiriyaṃ karohī’’ti kathaṃ samuṭṭhāpetvā āha –
൭൩.
73.
‘‘യാനി സച്ചാനി ദ്വിപദിന്ദ, താനി ഭാസസ്സു ഖത്തിയ;
‘‘Yāni saccāni dvipadinda, tāni bhāsassu khattiya;
സച്ചം തേ ഭണമാനസ്സ, പുന ചക്ഖു ഭവിസ്സതീ’’തി.
Saccaṃ te bhaṇamānassa, puna cakkhu bhavissatī’’ti.
തം സുത്വാ മഹാസത്തോ ‘‘സക്ക, സചേസി മമ ചക്ഖും ദാതുകാമോ, അഞ്ഞം ഉപായം മാ കരി, മമ ദാനനിസ്സന്ദേനേവ മേ ചക്ഖു ഉപ്പജ്ജതൂ’’തി വത്വാ സക്കേന ‘‘മഹാരാജ, അഹം സക്കോ ദേവരാജാപി ന പരേസം ചക്ഖും ദാതും സക്കോമി, തയാ ദിന്നദാനസ്സ ഫലേനേവ തേ ചക്ഖു ഉപ്പജ്ജിസ്സതീ’’തി വുത്തേ ‘‘തേന ഹി മയാ ദാനം സുദിന്ന’’ന്തി വത്വാ സച്ചകിരിയം കരോന്തോ ഗാഥമാഹ –
Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘sakka, sacesi mama cakkhuṃ dātukāmo, aññaṃ upāyaṃ mā kari, mama dānanissandeneva me cakkhu uppajjatū’’ti vatvā sakkena ‘‘mahārāja, ahaṃ sakko devarājāpi na paresaṃ cakkhuṃ dātuṃ sakkomi, tayā dinnadānassa phaleneva te cakkhu uppajjissatī’’ti vutte ‘‘tena hi mayā dānaṃ sudinna’’nti vatvā saccakiriyaṃ karonto gāthamāha –
൭൪.
74.
‘‘യേ മം യാചിതുമായന്തി, നാനാഗോത്താ വനിബ്ബകാ;
‘‘Ye maṃ yācitumāyanti, nānāgottā vanibbakā;
യോപി മം യാചതേ തത്ഥ, സോപി മേ മനസോ പിയോ;
Yopi maṃ yācate tattha, sopi me manaso piyo;
ഏതേന സച്ചവജ്ജേന, ചക്ഖു മേ ഉപപജ്ജഥാ’’തി.
Etena saccavajjena, cakkhu me upapajjathā’’ti.
തത്ഥ യേ മന്തി യേ മം യാചിതും ആഗച്ഛന്തി, തേസു യാചകേസു ആഗച്ഛന്തേസു യോപി മം യാചതേ, സോപി മേ മനസോ പിയോ. ഏതേനാതി സചേ മമ സബ്ബേപി യാചകാ പിയാ, സച്ചമേവേതം മയാ വുത്തം, ഏതേന മേ സച്ചവചനേന ഏകം മേ ചക്ഖു ഉപപജ്ജഥ ഉപപജ്ജതൂതി ആഹ.
Tattha ye manti ye maṃ yācituṃ āgacchanti, tesu yācakesu āgacchantesu yopi maṃ yācate, sopi me manaso piyo. Etenāti sace mama sabbepi yācakā piyā, saccamevetaṃ mayā vuttaṃ, etena me saccavacanena ekaṃ me cakkhu upapajjatha upapajjatūti āha.
അഥസ്സ വചനാനന്തരമേവ പഠമം ചക്ഖു ഉദപാദി. തതോ ദുതിയസ്സ ഉപ്പജ്ജനത്ഥായ ഗാഥാദ്വയമാഹ –
Athassa vacanānantarameva paṭhamaṃ cakkhu udapādi. Tato dutiyassa uppajjanatthāya gāthādvayamāha –
൭൫.
75.
‘‘യം മം സോ യാചിതും ആഗാ, ദേഹി ചക്ഖുന്തി ബ്രാഹ്മണോ;
‘‘Yaṃ maṃ so yācituṃ āgā, dehi cakkhunti brāhmaṇo;
തസ്സ ചക്ഖൂനി പാദാസിം, ബ്രാഹ്മണസ്സ വനിബ്ബതോ.
Tassa cakkhūni pādāsiṃ, brāhmaṇassa vanibbato.
൭൬.
76.
‘‘ഭിയ്യോ മം ആവിസീ പീതി, സോമനസ്സഞ്ചനപ്പകം;
‘‘Bhiyyo maṃ āvisī pīti, somanassañcanappakaṃ;
ഏതേന സച്ചവജ്ജേന, ദുതിയം മേ ഉപപജ്ജഥാ’’തി.
Etena saccavajjena, dutiyaṃ me upapajjathā’’ti.
തത്ഥ യം മന്തി യോ മം യാചതി. സോതി സോ ചക്ഖുവികലോ ബ്രാഹ്മണോ ‘‘ദേഹി മേ ചക്ഖു’’ന്തി യാചിതും ആഗതോ. വനിബ്ബതോതി യാചന്തസ്സ. ഭിയ്യോ മം ആവിസീതി ബ്രാഹ്മണസ്സ ചക്ഖൂനി ദത്വാ അന്ധകാലതോ പട്ഠായ തസ്മിം അന്ധകാലേ തഥാരൂപം വേദനം അഗണേത്വാ ‘‘അഹോ സുദിന്നം മേ ദാന’’ന്തി പച്ചവേക്ഖന്തം മം ഭിയ്യോ അതിരേകതരാ പീതി ആവിസി, മമ ഹദയം പവിട്ഠാ, സോമനസ്സഞ്ച മമ അനന്തം അപരിമാണം ഉപ്പജ്ജി. ഏതേനാതി സചേ മമ തദാ അനപ്പകം പീതിസോമനസ്സം ഉപ്പന്നം, സച്ചമേവേതം മയാ വുത്തം, ഏതേന മേ സച്ചവചനേന ദുതിയമ്പി ചക്ഖു ഉപപജ്ജതൂതി ആഹ.
Tattha yaṃ manti yo maṃ yācati. Soti so cakkhuvikalo brāhmaṇo ‘‘dehi me cakkhu’’nti yācituṃ āgato. Vanibbatoti yācantassa. Bhiyyo maṃ āvisīti brāhmaṇassa cakkhūni datvā andhakālato paṭṭhāya tasmiṃ andhakāle tathārūpaṃ vedanaṃ agaṇetvā ‘‘aho sudinnaṃ me dāna’’nti paccavekkhantaṃ maṃ bhiyyo atirekatarā pīti āvisi, mama hadayaṃ paviṭṭhā, somanassañca mama anantaṃ aparimāṇaṃ uppajji. Etenāti sace mama tadā anappakaṃ pītisomanassaṃ uppannaṃ, saccamevetaṃ mayā vuttaṃ, etena me saccavacanena dutiyampi cakkhu upapajjatūti āha.
തങ്ഖണഞ്ഞേവ ദുതിയമ്പി ചക്ഖു ഉദപാദി. താനി പനസ്സ ചക്ഖൂനി നേവ പാകതികാനി, ന ദിബ്ബാനി. സക്കബ്രാഹ്മണസ്സ ഹി ദിന്നം ചക്ഖും പുന പാകതികം കാതും ന സക്കാ, ഉപഹതവത്ഥുനോ ച ദിബ്ബചക്ഖു നാമ ന ഉപ്പജ്ജതി, താനി പനസ്സ സച്ചപാരമിതാനുഭാവേന സമ്ഭൂതാനി ചക്ഖൂനീതി വുത്താനി. തേസം ഉപ്പത്തിസമകാലമേവ സക്കാനുഭാവേന സബ്ബാ രാജപരിസാ സന്നിപതിതാവ അഹേസും. അഥസ്സ സക്കോ മഹാജനമജ്ഝേയേവ ഥുതിം കരോന്തോ ഗാഥാദ്വയമാഹ –
Taṅkhaṇaññeva dutiyampi cakkhu udapādi. Tāni panassa cakkhūni neva pākatikāni, na dibbāni. Sakkabrāhmaṇassa hi dinnaṃ cakkhuṃ puna pākatikaṃ kātuṃ na sakkā, upahatavatthuno ca dibbacakkhu nāma na uppajjati, tāni panassa saccapāramitānubhāvena sambhūtāni cakkhūnīti vuttāni. Tesaṃ uppattisamakālameva sakkānubhāvena sabbā rājaparisā sannipatitāva ahesuṃ. Athassa sakko mahājanamajjheyeva thutiṃ karonto gāthādvayamāha –
൭൭.
77.
‘‘ധമ്മേന ഭാസിതാ ഗാഥാ, സിവീനം രട്ഠവഡ്ഢന;
‘‘Dhammena bhāsitā gāthā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhana;
ഏതാനി തവ നേത്താനി, ദിബ്ബാനി പടിദിസ്സരേ.
Etāni tava nettāni, dibbāni paṭidissare.
൭൮.
78.
‘‘തിരോകുട്ടം തിരോസേലം, സമതിഗ്ഗയ്ഹ പബ്ബതം;
‘‘Tirokuṭṭaṃ tiroselaṃ, samatiggayha pabbataṃ;
സമന്താ യോജനസതം, ദസ്സനം അനുഭോന്തു തേ’’തി.
Samantā yojanasataṃ, dassanaṃ anubhontu te’’ti.
തത്ഥ ധമ്മേന ഭാസിതാതി മഹാരാജ, ഇമാ തേ ഗാഥാ ധമ്മേന സഭാവേനേവ ഭാസിതാ. ദിബ്ബാനീതി ദിബ്ബാനുഭാവയുത്താനി. പടിദിസ്സരേതി പടിദിസ്സന്തി. തിരോകുട്ടന്തി മഹാരാജ, ഇമാനി തേ ചക്ഖൂനി ദേവതാനം ചക്ഖൂനി വിയ പരകുട്ടം പരസേലം യംകിഞ്ചി പബ്ബതമ്പി സമതിഗ്ഗയ്ഹ അതിക്കമിത്വാ സമന്താ ദസ ദിസാ യോജനസതം രൂപദസ്സനം അനുഭോന്തു സാധേന്തൂതി അത്ഥോ.
Tattha dhammena bhāsitāti mahārāja, imā te gāthā dhammena sabhāveneva bhāsitā. Dibbānīti dibbānubhāvayuttāni. Paṭidissareti paṭidissanti. Tirokuṭṭanti mahārāja, imāni te cakkhūni devatānaṃ cakkhūni viya parakuṭṭaṃ paraselaṃ yaṃkiñci pabbatampi samatiggayha atikkamitvā samantā dasa disā yojanasataṃ rūpadassanaṃ anubhontu sādhentūti attho.
ഇതി സോ ആകാസേ ഠത്വാ മഹാജനമജ്ഝേ ഇമാ ഗാഥാ ഭാസിത്വാ ‘‘അപ്പമത്തോ ഹോഹീ’’തി മഹാസത്തം ഓവദിത്വാ ദേവലോകമേവ ഗതോ. മഹാസത്തോപി മഹാജനപരിവുതോ മഹന്തേന സക്കാരേന നഗരം പവിസിത്വാ സുചന്ദകം പാസാദം അഭിരുഹി. തേന ചക്ഖൂനം പടിലദ്ധഭാവോ സകലസിവിരട്ഠേ പാകടോ ജാതോ. അഥസ്സ ദസ്സനത്ഥം സകലരട്ഠവാസിനോ ബഹും പണ്ണാകാരം ഗഹേത്വാ ആഗമിംസു. മഹാസത്തോ ‘‘ഇമസ്മിം മഹാജനസന്നിപാതേ മമ ദാനം വണ്ണയിസ്സാമീ’’തി രാജദ്വാരേ മഹാമണ്ഡപം കാരേത്വാ സമുസ്സിതസേതച്ഛത്തേ രാജപല്ലങ്കേ നിസിന്നോ നഗരേ ഭേരിം ചരാപേത്വാ സബ്ബസേനിയോ സന്നിപാതേത്വാ ‘‘അമ്ഭോ, സിവിരട്ഠവാസിനോ ഇമാനി മേ ദിബ്ബചക്ഖൂനി ദിസ്വാ ഇതോ പട്ഠായ ദാനം അദത്വാ മാ ഭുഞ്ജഥാ’’തി ധമ്മം ദേസേന്തോ ചതസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –
Iti so ākāse ṭhatvā mahājanamajjhe imā gāthā bhāsitvā ‘‘appamatto hohī’’ti mahāsattaṃ ovaditvā devalokameva gato. Mahāsattopi mahājanaparivuto mahantena sakkārena nagaraṃ pavisitvā sucandakaṃ pāsādaṃ abhiruhi. Tena cakkhūnaṃ paṭiladdhabhāvo sakalasiviraṭṭhe pākaṭo jāto. Athassa dassanatthaṃ sakalaraṭṭhavāsino bahuṃ paṇṇākāraṃ gahetvā āgamiṃsu. Mahāsatto ‘‘imasmiṃ mahājanasannipāte mama dānaṃ vaṇṇayissāmī’’ti rājadvāre mahāmaṇḍapaṃ kāretvā samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno nagare bheriṃ carāpetvā sabbaseniyo sannipātetvā ‘‘ambho, siviraṭṭhavāsino imāni me dibbacakkhūni disvā ito paṭṭhāya dānaṃ adatvā mā bhuñjathā’’ti dhammaṃ desento catasso gāthā abhāsi –
൭൯.
79.
‘‘കോ നീധ വിത്തം ന ദദേയ്യ യാചിതോ, അപി വിസിട്ഠം സുപിയമ്പി അത്തനോ;
‘‘Ko nīdha vittaṃ na dadeyya yācito, api visiṭṭhaṃ supiyampi attano;
തദിങ്ഘ സബ്ബേ സിവയോ സമാഗതാ, ദിബ്ബാനി നേത്താനി മമജ്ജ പസ്സഥ.
Tadiṅgha sabbe sivayo samāgatā, dibbāni nettāni mamajja passatha.
൮൦.
80.
‘‘തിരോകുട്ടം തിരോസേലം, സമതിഗ്ഗയ്ഹ പബ്ബതം;
‘‘Tirokuṭṭaṃ tiroselaṃ, samatiggayha pabbataṃ;
സമന്താ യോജനസതം, ദസ്സനം അനുഭോന്തി മേ.
Samantā yojanasataṃ, dassanaṃ anubhonti me.
൮൧.
81.
‘‘ന ചാഗമത്താ പരമത്ഥി കിഞ്ചി, മച്ചാനം ഇധ ജീവിതേ;
‘‘Na cāgamattā paramatthi kiñci, maccānaṃ idha jīvite;
ദത്വാന മാനുസം ചക്ഖും, ലദ്ധം മേ ചക്ഖും അമാനുസം.
Datvāna mānusaṃ cakkhuṃ, laddhaṃ me cakkhuṃ amānusaṃ.
൮൨.
82.
‘‘ഏതമ്പി ദിസ്വാ സിവയോ, ദേഥ ദാനാനി ഭുഞ്ജഥ;
‘‘Etampi disvā sivayo, detha dānāni bhuñjatha;
ദത്വാ ച ഭുത്വാ ച യഥാനുഭാവം, അനിന്ദിതാ സഗ്ഗമുപേഥ ഠാന’’ന്തി.
Datvā ca bhutvā ca yathānubhāvaṃ, aninditā saggamupetha ṭhāna’’nti.
തത്ഥ കോനീധാതി കോ നു ഇധ. അപി വിസിട്ഠന്തി ഉത്തമമ്പി സമാനം. ചാഗമത്താതി ചാഗപമാണതോ അഞ്ഞം വരം നാമ നത്ഥി. ഇധ ജീവിതേതി ഇമസ്മിം ജീവലോകേ. ‘‘ഇധ ജീവത’’ന്തിപി പാഠോ, ഇമസ്മിം ലോകേ ജീവമാനാനന്തി അത്ഥോ. അമാനുസന്തി ദിബ്ബചക്ഖു മയാ ലദ്ധം, ഇമിനാ കാരണേന വേദിതബ്ബമേതം ‘‘ചാഗതോ ഉത്തമം നാമ നത്ഥീ’’തി. ഏതമ്പി ദിസ്വാതി ഏതം മയാ ലദ്ധം ദിബ്ബചക്ഖും ദിസ്വാപി.
Tattha konīdhāti ko nu idha. Api visiṭṭhanti uttamampi samānaṃ. Cāgamattāti cāgapamāṇato aññaṃ varaṃ nāma natthi. Idha jīviteti imasmiṃ jīvaloke. ‘‘Idha jīvata’’ntipi pāṭho, imasmiṃ loke jīvamānānanti attho. Amānusanti dibbacakkhu mayā laddhaṃ, iminā kāraṇena veditabbametaṃ ‘‘cāgato uttamaṃ nāma natthī’’ti. Etampi disvāti etaṃ mayā laddhaṃ dibbacakkhuṃ disvāpi.
ഇതി ഇമാഹി ചതൂഹി ഗാഥാഹി ധമ്മം ദേസേത്വാ തതോ പട്ഠായ അന്വദ്ധമാസം പന്നരസുപോസഥേസു മഹാജനം സന്നിപാതാപേത്വാ നിച്ചം ഇമാഹി ഗാഥാഹി ധമ്മം ദേസേസി. തം സുത്വാ മഹാജനോ ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കത്വാ ദേവലോകം പൂരേന്തോവ അഗമാസി.
Iti imāhi catūhi gāthāhi dhammaṃ desetvā tato paṭṭhāya anvaddhamāsaṃ pannarasuposathesu mahājanaṃ sannipātāpetvā niccaṃ imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi. Taṃ sutvā mahājano dānādīni puññāni katvā devalokaṃ pūrentova agamāsi.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ‘‘ഏവം, ഭിക്ഖവേ, പോരാണകപണ്ഡിതാ ബാഹിരദാനേന അസന്തുട്ഠാ സമ്പത്തയാചകാനം അത്തനോ ചക്ഖൂനി ഉപ്പാടേത്വാ അദംസൂ’’തി വത്വാ സച്ചാനി പകാസേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ സീവികവേജ്ജോ ആനന്ദോ അഹോസി, സക്കോ അനുരുദ്ധോ അഹോസി, സേസപരിസാ ബുദ്ധപരിസാ, സിവിരാജാ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, porāṇakapaṇḍitā bāhiradānena asantuṭṭhā sampattayācakānaṃ attano cakkhūni uppāṭetvā adaṃsū’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sīvikavejjo ānando ahosi, sakko anuruddho ahosi, sesaparisā buddhaparisā, sivirājā pana ahameva ahosi’’nti.
സിവിജാതകവണ്ണനാ തതിയാ.
Sivijātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൪൯൯. സിവിജാതകം • 499. Sivijātakaṃ