Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / નેત્તિવિભાવિની • Nettivibhāvinī |
૧૩. સોધનહારવિભઙ્ગવિભાવના
13. Sodhanahāravibhaṅgavibhāvanā
૪૫. યેન યેન સંવણ્ણનાવિસેસભૂતેન ઓતરણહારવિભઙ્ગેન ઓતરેતબ્બા સુત્તત્થા વિભત્તા, સો સંવણ્ણનાવિસેસભૂતો વિભઙ્ગો પરિપુણ્ણો, ‘‘કતમો સોધનહારવિભઙ્ગો’’તિ પુચ્છિતબ્બત્તા ‘‘તત્થ કતમો સોધનો હારો’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ તત્થાતિ તેસુ નિદ્દિટ્ઠેસુ સોળસસુ દેસનાહારાદીસુ કતમો સંવણ્ણનાવિસેસો સોધનો હારો સોધનહારવિભઙ્ગો નામાતિ પુચ્છતિ. ‘‘વિસ્સજ્જિતમ્હિ પઞ્હે’’તિઆદિનિદ્દેસસ્સ ઇદાનિ મયા વુચ્ચમાનો ‘‘યથા આયસ્મા અજિતો’’તિઆદિકો વિત્થારસંવણ્ણનાવિસેસો સોધનહારવિભઙ્ગો નામાતિ ગહેતબ્બો. ‘‘કથં તત્થ પઞ્હે સોધનો હારો વિઞ્ઞાતબ્બો’’તિ વત્તબ્બત્તા ‘‘યથા આયસ્મા’’તિઆદિ વુત્તં. યથા યેન પકારેન આયસ્મા અજિતો પારાયને ભગવન્તં પઞ્હં પુચ્છતિ, તથા તેન પકારેન વિસ્સજ્જિતમ્હિ પઞ્હે અયં સોધનો હારો વિઞ્ઞાતબ્બોતિ. ‘‘નિયમેત્વા વિભજેહી’’તિ વત્તબ્બત્તા નિયમેત્વા વિભજિતું ‘‘કેનસ્સૂ’’તિઆદિ વુત્તં. ગાથાત્થો વુત્તોવ.
45. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena otaraṇahāravibhaṅgena otaretabbā suttatthā vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo sodhanahāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo sodhano hāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso sodhano hāro sodhanahāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Vissajjitamhi pañhe’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘yathā āyasmā ajito’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso sodhanahāravibhaṅgo nāmāti gahetabbo. ‘‘Kathaṃ tattha pañhe sodhano hāro viññātabbo’’ti vattabbattā ‘‘yathā āyasmā’’tiādi vuttaṃ. Yathā yena pakārena āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati, tathā tena pakārena vissajjitamhi pañhe ayaṃ sodhano hāro viññātabboti. ‘‘Niyametvā vibhajehī’’ti vattabbattā niyametvā vibhajituṃ ‘‘kenassū’’tiādi vuttaṃ. Gāthāttho vuttova.
‘‘કેનસ્સુ નિવુતો લોકો, કેનસ્સુ નપ્પકાસતિ;
‘‘Kenassu nivuto loko, kenassu nappakāsati;
કિસ્સાભિલેપનં બ્રૂસિ, કિંસુ તસ્સ મહબ્ભય’’ન્તિ. –
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti. –
પુચ્છાવસેન પવત્તગાથાયઞ્ચ –
Pucchāvasena pavattagāthāyañca –
‘‘અવિજ્જાય નિવુતો લોકો, (અજિતાતિ ભગવા,)
‘‘Avijjāya nivuto loko, (ajitāti bhagavā,)
વિવિચ્છા પમાદા નપ્પકાસતિ;
Vivicchā pamādā nappakāsati;
જપ્પાભિલેપનં બ્રૂમિ, દુક્ખમસ્સ મહબ્ભય’’ન્તિ. –
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti. –
વિસ્સજ્જનવસેન પવત્તગાથાયઞ્ચાતિ ઇમાસુ દ્વીસુ ગાથાસુ ‘‘કેનસ્સુ નિવુતો લોકો’’તિ ઇમિના પદેન પઞ્હે પુચ્છિતે ‘‘અવિજ્જાય નિવુતો લોકો’’તિ ઇમિના પદેન ભગવા ‘‘કેનસ્સુ નિવુતો લોકો’’તિ પદં તદત્થે અઞ્ઞાણસંસયાદિમલાનં અપનયનેન સોધેતિ. તદત્થે હિ વિસ્સજ્જિતે અઞ્ઞાણસંસયાદીનં અભાવતો અત્થો સોધિતો નામ, અત્થે ચ સોધિતે પદમ્પિ સોધિતંયેવ. તેનાહ અટ્ઠકથાયં – ‘‘તદત્થસ્સ વિસ્સજ્જનતો’’તિ (નેત્તિ॰ અટ્ઠ॰ ૪૫), ટીકાયઞ્ચ ‘‘તબ્બિસયઅઞ્ઞાણસંસયાદિમલાપનયનેન સોધેતી’’તિ વુત્તં. નો ચ આરમ્ભન્તિ પુચ્છિતું આરભિતબ્બં સબ્બગાથાપદં, ગાથાત્થં વા, ઞાતું ઇચ્છિતસ્સ સબ્બસ્સ અત્થસ્સ વિસ્સજ્જનવસેન અપરિયોસિતત્તા ભગવા ‘‘અવિજ્જાય નિવુતો લોકો’’તિ એત્તકેનેવ પદેન સોધેતિ. સેસેસુપિ એસ નયો.
Vissajjanavasena pavattagāthāyañcāti imāsu dvīsu gāthāsu ‘‘kenassu nivuto loko’’ti iminā padena pañhe pucchite ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti iminā padena bhagavā ‘‘kenassu nivuto loko’’ti padaṃ tadatthe aññāṇasaṃsayādimalānaṃ apanayanena sodheti. Tadatthe hi vissajjite aññāṇasaṃsayādīnaṃ abhāvato attho sodhito nāma, atthe ca sodhite padampi sodhitaṃyeva. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘tadatthassa vissajjanato’’ti (netti. aṭṭha. 45), ṭīkāyañca ‘‘tabbisayaaññāṇasaṃsayādimalāpanayanena sodhetī’’ti vuttaṃ. No ca ārambhanti pucchituṃ ārabhitabbaṃ sabbagāthāpadaṃ, gāthātthaṃ vā, ñātuṃ icchitassa sabbassa atthassa vissajjanavasena apariyositattā bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti ettakeneva padena sodheti. Sesesupi esa nayo.
‘‘કિંસુ તસ્સ મહબ્ભય’’ન્તિ ઇમિના પદેન પઞ્હે પુચ્છિતે ‘‘દુક્ખમસ્સ મહબ્ભય’’ન્તિ પદેન ભગવતા આરમ્ભો ઞાતું ઇચ્છિતો અત્થો સુદ્ધો સોધિતો હોતિ. સેસગાથાસુપિ એસેવ નયો.
‘‘Kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti iminā padena pañhe pucchite ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti padena bhagavatā ārambho ñātuṃ icchito attho suddho sodhito hoti. Sesagāthāsupi eseva nayo.
યત્થ પઞ્હે એવં નિરવસેસવિસ્સજ્જનવસેન આરમ્ભો સુદ્ધો સોધિતો ભવતિ, સો પઞ્હો વિસ્સજ્જિતો સોધિતો ભવતિ. યત્થ પઞ્હે એવં નિરવસેસવિસ્સજ્જનવસેન આરમ્ભો યાવ અસુદ્ધો અસોધિતો ભવતિ, તાવ સો પઞ્હો વિસ્સજ્જિતો સોધિતો ન ભવતીતિ યોજના. ‘‘તેનાહા’’તિઆદ્યાનુસન્ધ્યાદ્યત્થો ચેવ ‘‘નિયુત્તો સોધનો હારો’’તિ અનુસન્ધ્યાદ્યત્થો ચ વુત્તનયાનુસારેન વેદિતબ્બો.
Yattha pañhe evaṃ niravasesavissajjanavasena ārambho suddho sodhito bhavati, so pañho vissajjito sodhito bhavati. Yattha pañhe evaṃ niravasesavissajjanavasena ārambho yāva asuddho asodhito bhavati, tāva so pañho vissajjito sodhito na bhavatīti yojanā. ‘‘Tenāhā’’tiādyānusandhyādyattho ceva ‘‘niyutto sodhano hāro’’ti anusandhyādyattho ca vuttanayānusārena veditabbo.
ઇતિ સોધનહારવિભઙ્ગે સત્તિબલાનુરૂપા રચિતા
Iti sodhanahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
વિભાવના નિટ્ઠિતા.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
પણ્ડિતેહિ પન અટ્ઠકથાટીકાનુસારેન ગમ્ભીરત્થો વિત્થારતો વિભજિત્વા ગહેતબ્બોતિ.
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / નેત્તિપ્પકરણપાળિ • Nettippakaraṇapāḷi / ૧૩. સોધનહારવિભઙ્ગો • 13. Sodhanahāravibhaṅgo
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / નેત્તિપ્પકરણ-અટ્ઠકથા • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ૧૩. સોધનહારવિભઙ્ગવણ્ણના • 13. Sodhanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિપ્પકરણ-ટીકા • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ૧૩. સોધનહારવિભઙ્ગવણ્ણના • 13. Sodhanahāravibhaṅgavaṇṇanā