Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī |
൧൩. സോധനഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ
13. Sodhanahāravibhaṅgavibhāvanā
൪൫. യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന ഓതരണഹാരവിഭങ്ഗേന ഓതരേതബ്ബാ സുത്തത്ഥാ വിഭത്താ, സോ സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതോ വിഭങ്ഗോ പരിപുണ്ണോ, ‘‘കതമോ സോധനഹാരവിഭങ്ഗോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമോ സോധനോ ഹാരോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു നിദ്ദിട്ഠേസു സോളസസു ദേസനാഹാരാദീസു കതമോ സംവണ്ണനാവിസേസോ സോധനോ ഹാരോ സോധനഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി പുച്ഛതി. ‘‘വിസ്സജ്ജിതമ്ഹി പഞ്ഹേ’’തിആദിനിദ്ദേസസ്സ ഇദാനി മയാ വുച്ചമാനോ ‘‘യഥാ ആയസ്മാ അജിതോ’’തിആദികോ വിത്ഥാരസംവണ്ണനാവിസേസോ സോധനഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി ഗഹേതബ്ബോ. ‘‘കഥം തത്ഥ പഞ്ഹേ സോധനോ ഹാരോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘യഥാ ആയസ്മാ’’തിആദി വുത്തം. യഥാ യേന പകാരേന ആയസ്മാ അജിതോ പാരായനേ ഭഗവന്തം പഞ്ഹം പുച്ഛതി, തഥാ തേന പകാരേന വിസ്സജ്ജിതമ്ഹി പഞ്ഹേ അയം സോധനോ ഹാരോ വിഞ്ഞാതബ്ബോതി. ‘‘നിയമേത്വാ വിഭജേഹീ’’തി വത്തബ്ബത്താ നിയമേത്വാ വിഭജിതും ‘‘കേനസ്സൂ’’തിആദി വുത്തം. ഗാഥാത്ഥോ വുത്തോവ.
45. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena otaraṇahāravibhaṅgena otaretabbā suttatthā vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo sodhanahāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo sodhano hāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso sodhano hāro sodhanahāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Vissajjitamhi pañhe’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘yathā āyasmā ajito’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso sodhanahāravibhaṅgo nāmāti gahetabbo. ‘‘Kathaṃ tattha pañhe sodhano hāro viññātabbo’’ti vattabbattā ‘‘yathā āyasmā’’tiādi vuttaṃ. Yathā yena pakārena āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati, tathā tena pakārena vissajjitamhi pañhe ayaṃ sodhano hāro viññātabboti. ‘‘Niyametvā vibhajehī’’ti vattabbattā niyametvā vibhajituṃ ‘‘kenassū’’tiādi vuttaṃ. Gāthāttho vuttova.
‘‘കേനസ്സു നിവുതോ ലോകോ, കേനസ്സു നപ്പകാസതി;
‘‘Kenassu nivuto loko, kenassu nappakāsati;
കിസ്സാഭിലേപനം ബ്രൂസി, കിംസു തസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി. –
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti. –
പുച്ഛാവസേന പവത്തഗാഥായഞ്ച –
Pucchāvasena pavattagāthāyañca –
‘‘അവിജ്ജായ നിവുതോ ലോകോ, (അജിതാതി ഭഗവാ,)
‘‘Avijjāya nivuto loko, (ajitāti bhagavā,)
വിവിച്ഛാ പമാദാ നപ്പകാസതി;
Vivicchā pamādā nappakāsati;
ജപ്പാഭിലേപനം ബ്രൂമി, ദുക്ഖമസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി. –
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti. –
വിസ്സജ്ജനവസേന പവത്തഗാഥായഞ്ചാതി ഇമാസു ദ്വീസു ഗാഥാസു ‘‘കേനസ്സു നിവുതോ ലോകോ’’തി ഇമിനാ പദേന പഞ്ഹേ പുച്ഛിതേ ‘‘അവിജ്ജായ നിവുതോ ലോകോ’’തി ഇമിനാ പദേന ഭഗവാ ‘‘കേനസ്സു നിവുതോ ലോകോ’’തി പദം തദത്ഥേ അഞ്ഞാണസംസയാദിമലാനം അപനയനേന സോധേതി. തദത്ഥേ ഹി വിസ്സജ്ജിതേ അഞ്ഞാണസംസയാദീനം അഭാവതോ അത്ഥോ സോധിതോ നാമ, അത്ഥേ ച സോധിതേ പദമ്പി സോധിതംയേവ. തേനാഹ അട്ഠകഥായം – ‘‘തദത്ഥസ്സ വിസ്സജ്ജനതോ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൪൫), ടീകായഞ്ച ‘‘തബ്ബിസയഅഞ്ഞാണസംസയാദിമലാപനയനേന സോധേതീ’’തി വുത്തം. നോ ച ആരമ്ഭന്തി പുച്ഛിതും ആരഭിതബ്ബം സബ്ബഗാഥാപദം, ഗാഥാത്ഥം വാ, ഞാതും ഇച്ഛിതസ്സ സബ്ബസ്സ അത്ഥസ്സ വിസ്സജ്ജനവസേന അപരിയോസിതത്താ ഭഗവാ ‘‘അവിജ്ജായ നിവുതോ ലോകോ’’തി ഏത്തകേനേവ പദേന സോധേതി. സേസേസുപി ഏസ നയോ.
Vissajjanavasena pavattagāthāyañcāti imāsu dvīsu gāthāsu ‘‘kenassu nivuto loko’’ti iminā padena pañhe pucchite ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti iminā padena bhagavā ‘‘kenassu nivuto loko’’ti padaṃ tadatthe aññāṇasaṃsayādimalānaṃ apanayanena sodheti. Tadatthe hi vissajjite aññāṇasaṃsayādīnaṃ abhāvato attho sodhito nāma, atthe ca sodhite padampi sodhitaṃyeva. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘tadatthassa vissajjanato’’ti (netti. aṭṭha. 45), ṭīkāyañca ‘‘tabbisayaaññāṇasaṃsayādimalāpanayanena sodhetī’’ti vuttaṃ. No ca ārambhanti pucchituṃ ārabhitabbaṃ sabbagāthāpadaṃ, gāthātthaṃ vā, ñātuṃ icchitassa sabbassa atthassa vissajjanavasena apariyositattā bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti ettakeneva padena sodheti. Sesesupi esa nayo.
‘‘കിംസു തസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി ഇമിനാ പദേന പഞ്ഹേ പുച്ഛിതേ ‘‘ദുക്ഖമസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി പദേന ഭഗവതാ ആരമ്ഭോ ഞാതും ഇച്ഛിതോ അത്ഥോ സുദ്ധോ സോധിതോ ഹോതി. സേസഗാഥാസുപി ഏസേവ നയോ.
‘‘Kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti iminā padena pañhe pucchite ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti padena bhagavatā ārambho ñātuṃ icchito attho suddho sodhito hoti. Sesagāthāsupi eseva nayo.
യത്ഥ പഞ്ഹേ ഏവം നിരവസേസവിസ്സജ്ജനവസേന ആരമ്ഭോ സുദ്ധോ സോധിതോ ഭവതി, സോ പഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ സോധിതോ ഭവതി. യത്ഥ പഞ്ഹേ ഏവം നിരവസേസവിസ്സജ്ജനവസേന ആരമ്ഭോ യാവ അസുദ്ധോ അസോധിതോ ഭവതി, താവ സോ പഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ സോധിതോ ന ഭവതീതി യോജനാ. ‘‘തേനാഹാ’’തിആദ്യാനുസന്ധ്യാദ്യത്ഥോ ചേവ ‘‘നിയുത്തോ സോധനോ ഹാരോ’’തി അനുസന്ധ്യാദ്യത്ഥോ ച വുത്തനയാനുസാരേന വേദിതബ്ബോ.
Yattha pañhe evaṃ niravasesavissajjanavasena ārambho suddho sodhito bhavati, so pañho vissajjito sodhito bhavati. Yattha pañhe evaṃ niravasesavissajjanavasena ārambho yāva asuddho asodhito bhavati, tāva so pañho vissajjito sodhito na bhavatīti yojanā. ‘‘Tenāhā’’tiādyānusandhyādyattho ceva ‘‘niyutto sodhano hāro’’ti anusandhyādyattho ca vuttanayānusārena veditabbo.
ഇതി സോധനഹാരവിഭങ്ഗേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ
Iti sodhanahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
വിഭാവനാ നിട്ഠിതാ.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
പണ്ഡിതേഹി പന അട്ഠകഥാടീകാനുസാരേന ഗമ്ഭീരത്ഥോ വിത്ഥാരതോ വിഭജിത്വാ ഗഹേതബ്ബോതി.
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൧൩. സോധനഹാരവിഭങ്ഗോ • 13. Sodhanahāravibhaṅgo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൧൩. സോധനഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 13. Sodhanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൧൩. സോധനഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 13. Sodhanahāravibhaṅgavaṇṇanā