Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi

    ५३२. सोणनन्दजातकं (२)

    532. Soṇanandajātakaṃ (2)

    ९२.

    92.

    ‘‘देवता नुसि गन्धब्बो, अदु 1 सक्‍को पुरिन्ददो।

    ‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu 2 sakko purindado;

    मनुस्सभूतो इद्धिमा, कथं जानेमु तं मयं’’॥

    Manussabhūto iddhimā, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ’’.

    ९३.

    93.

    ‘‘नापि देवो न गन्धब्बो, नापि सक्‍को पुरिन्ददो।

    ‘‘Nāpi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;

    मनुस्सभूतो इद्धिमा, एवं जानाहि भारध’’ 3

    Manussabhūto iddhimā, evaṃ jānāhi bhāradha’’ 4.

    ९४.

    94.

    ‘‘कतरूपमिदं भोतो 5, वेय्यावच्‍चं अनप्पकं।

    ‘‘Katarūpamidaṃ bhoto 6, veyyāvaccaṃ anappakaṃ;

    देवम्हि वस्समानम्हि, अनोवस्सं भवं अका॥

    Devamhi vassamānamhi, anovassaṃ bhavaṃ akā.

    ९५.

    95.

    ‘‘ततो वातातपे घोरे, सीतच्छायं भवं अका।

    ‘‘Tato vātātape ghore, sītacchāyaṃ bhavaṃ akā;

    ततो अमित्तमज्झेसु 7, सरताणं भवं अका॥

    Tato amittamajjhesu 8, saratāṇaṃ bhavaṃ akā.

    ९६.

    96.

    ‘‘ततो फीतानि रट्ठानि, वसिनो ते भवं अका।

    ‘‘Tato phītāni raṭṭhāni, vasino te bhavaṃ akā;

    ततो एकसतं खत्ये, अनुयन्ते 9 भवं अका॥

    Tato ekasataṃ khatye, anuyante 10 bhavaṃ akā.

    ९७.

    97.

    ‘‘पतीतास्सु मयं भोतो, वद तं 11 भञ्‍ज 12 मिच्छसि।

    ‘‘Patītāssu mayaṃ bhoto, vada taṃ 13 bhañja 14 micchasi;

    हत्थियानं अस्सरथं, नारियो च अलङ्कता।

    Hatthiyānaṃ assarathaṃ, nāriyo ca alaṅkatā;

    निवेसनानि रम्मानि, मयं भोतो ददामसे॥

    Nivesanāni rammāni, mayaṃ bhoto dadāmase.

    ९८.

    98.

    ‘‘अथ वङ्गे 15 वा मगधे, मयं भोतो ददामसे।

    ‘‘Atha vaṅge 16 vā magadhe, mayaṃ bhoto dadāmase;

    अथ वा अस्सकावन्ती 17, सुमना दम्म ते मयं॥

    Atha vā assakāvantī 18, sumanā damma te mayaṃ.

    ९९.

    99.

    ‘‘उपड्ढं वापि रज्‍जस्स, मयं भोतो ददामसे।

    ‘‘Upaḍḍhaṃ vāpi rajjassa, mayaṃ bhoto dadāmase;

    सचे ते अत्थो रज्‍जेन, अनुसास यदिच्छसि’’॥

    Sace te attho rajjena, anusāsa yadicchasi’’.

    १००.

    100.

    ‘‘न मे अत्थोपि रज्‍जेन, नगरेन धनेन वा।

    ‘‘Na me atthopi rajjena, nagarena dhanena vā;

    अथोपि जनपदेन, अत्थो मय्हं न विज्‍जति॥

    Athopi janapadena, attho mayhaṃ na vijjati.

    १०१.

    101.

    ‘‘भोतोव रट्ठे विजिते, अरञ्‍ञे अत्थि अस्समो।

    ‘‘Bhotova raṭṭhe vijite, araññe atthi assamo;

    पिता मय्हं जनेत्ती च, उभो सम्मन्ति अस्समे॥

    Pitā mayhaṃ janettī ca, ubho sammanti assame.

    १०२.

    102.

    ‘‘तेसाहं 19 पुब्बाचरियेसु, पुञ्‍ञं न लभामि कातवे।

    ‘‘Tesāhaṃ 20 pubbācariyesu, puññaṃ na labhāmi kātave;

    भवन्तं अज्झावरं कत्वा, सोणं 21 याचेमु संवरं’’॥

    Bhavantaṃ ajjhāvaraṃ katvā, soṇaṃ 22 yācemu saṃvaraṃ’’.

    १०३.

    103.

    ‘‘करोमि ते तं वचनं, यं मं भणसि ब्राह्मण।

    ‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi brāhmaṇa;

    एतञ्‍च खो नो अक्खाहि, कीवन्तो होन्तु याचका’’॥

    Etañca kho no akkhāhi, kīvanto hontu yācakā’’.

    १०४.

    104.

    ‘‘परोसतं जानपदा, महासाला च ब्राह्मणा।

    ‘‘Parosataṃ jānapadā, mahāsālā ca brāhmaṇā;

    इमे च खत्तिया सब्बे, अभिजाता यसस्सिनो।

    Ime ca khattiyā sabbe, abhijātā yasassino;

    भवञ्‍च राजा मनोजो, अलं हेस्सन्ति याचका’’॥

    Bhavañca rājā manojo, alaṃ hessanti yācakā’’.

    १०५.

    105.

    ‘‘हत्थी अस्से च योजेन्तु, रथं सन्‍नय्ह सारथि 23

    ‘‘Hatthī asse ca yojentu, rathaṃ sannayha sārathi 24;

    आबन्धनानि गण्हाथ, पादासुस्सारयद्धजे 25

    Ābandhanāni gaṇhātha, pādāsussārayaddhaje 26;

    अस्समं तं गमिस्सामि, यत्थ सम्मति कोसियो’’॥

    Assamaṃ taṃ gamissāmi, yattha sammati kosiyo’’.

    १०६.

    106.

    ‘‘ततो च राजा पायासि, सेनाय चतुरङ्गिनी।

    ‘‘Tato ca rājā pāyāsi, senāya caturaṅginī;

    अगमा अस्समं रम्मं, यत्थ सम्मति कोसियो’’॥

    Agamā assamaṃ rammaṃ, yattha sammati kosiyo’’.

    १०७.

    107.

    ‘‘कस्स कादम्बयो 27 काजो, वेहासं चतुरङ्गुलं।

    ‘‘Kassa kādambayo 28 kājo, vehāsaṃ caturaṅgulaṃ;

    अंसं असम्फुसं एति, उदहाराय 29 गच्छतो’’॥

    Aṃsaṃ asamphusaṃ eti, udahārāya 30 gacchato’’.

    १०८.

    108.

    ‘‘अहं सोणो महाराज, तापसो सहितब्बतो 31

    ‘‘Ahaṃ soṇo mahārāja, tāpaso sahitabbato 32;

    भरामि मातापितरो, रत्तिन्दिवमतन्दितो॥

    Bharāmi mātāpitaro, rattindivamatandito.

    १०९.

    109.

    ‘‘वने फलञ्‍च मूलञ्‍च, आहरित्वा दिसम्पति।

    ‘‘Vane phalañca mūlañca, āharitvā disampati;

    पोसेमि मातापितरो, पुब्बे कतमनुस्सरं’’॥

    Posemi mātāpitaro, pubbe katamanussaraṃ’’.

    ११०.

    110.

    ‘‘इच्छाम अस्समं गन्तुं, यत्थ सम्मति कोसियो।

    ‘‘Icchāma assamaṃ gantuṃ, yattha sammati kosiyo;

    मग्गं नो सोण अक्खाहि, येन गच्छेमु 33 अस्समं’’॥

    Maggaṃ no soṇa akkhāhi, yena gacchemu 34 assamaṃ’’.

    १११.

    111.

    ‘‘अयं एकपदी राज, येनेतं 35 मेघसन्‍निभं।

    ‘‘Ayaṃ ekapadī rāja, yenetaṃ 36 meghasannibhaṃ;

    कोविळारेहि सञ्छन्‍नं, एत्थ सम्मति कोसियो’’॥

    Koviḷārehi sañchannaṃ, ettha sammati kosiyo’’.

    ११२.

    112.

    ‘‘इदं वत्वान पक्‍कामि, तरमानो महाइसि।

    ‘‘Idaṃ vatvāna pakkāmi, taramāno mahāisi;

    वेहासे अन्तलिक्खस्मिं, अनुसासित्वान खत्तिये॥

    Vehāse antalikkhasmiṃ, anusāsitvāna khattiye.

    ११३.

    113.

    ‘‘अस्समं परिमज्‍जित्वा, पञ्‍ञपेत्वान 37 आसनं।

    ‘‘Assamaṃ parimajjitvā, paññapetvāna 38 āsanaṃ;

    पण्णसालं पविसित्वा, पितरं पटिबोधयि॥

    Paṇṇasālaṃ pavisitvā, pitaraṃ paṭibodhayi.

    ११४.

    114.

    ‘‘इमे आयन्ति राजानो, अभिजाता यसस्सिनो।

    ‘‘Ime āyanti rājāno, abhijātā yasassino;

    अस्समा निक्खमित्वान, निसीद त्वं 39 महाइसे॥

    Assamā nikkhamitvāna, nisīda tvaṃ 40 mahāise.

    ११५.

    115.

    ‘‘तस्स तं वचनं सुत्वा, तरमानो महाइसि।

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, taramāno mahāisi;

    अस्समा निक्खमित्वान, सद्वारम्हि उपाविसि’’॥

    Assamā nikkhamitvāna, sadvāramhi upāvisi’’.

    ११६.

    116.

    ‘‘तञ्‍च दिस्वान आयन्तं, जलन्तंरिव तेजसा।

    ‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, jalantaṃriva tejasā;

    खत्यसङ्घपरिब्यूळ्हं, कोसियो एतदब्रवि॥

    Khatyasaṅghaparibyūḷhaṃ, kosiyo etadabravi.

    ११७.

    117.

    ‘‘कस्स भेरी मुदिङ्गा च 41, सङ्खा पणवदिन्दिमा 42

    ‘‘Kassa bherī mudiṅgā ca 43, saṅkhā paṇavadindimā 44;

    पुरतो पटिपन्‍नानि, हासयन्ता रथेसभं॥

    Purato paṭipannāni, hāsayantā rathesabhaṃ.

    ११८.

    118.

    ‘‘कस्स कञ्‍चनपट्टेन, पुथुना विज्‍जुवण्णिना।

    ‘‘Kassa kañcanapaṭṭena, puthunā vijjuvaṇṇinā;

    युवा कलापसन्‍नद्धो, को एति सिरिया जलं॥

    Yuvā kalāpasannaddho, ko eti siriyā jalaṃ.

    ११९.

    119.

    ‘‘उक्‍कामुखपहट्ठंव, खदिरङ्गारसन्‍निभं।

    ‘‘Ukkāmukhapahaṭṭhaṃva, khadiraṅgārasannibhaṃ;

    मुखञ्‍च रुचिरा भाति, को एति सिरिया जलं॥

    Mukhañca rucirā bhāti, ko eti siriyā jalaṃ.

    १२०.

    120.

    ‘‘कस्स पग्गहितं छत्तं, ससलाकं मनोरमं।

    ‘‘Kassa paggahitaṃ chattaṃ, sasalākaṃ manoramaṃ;

    आदिच्‍चरंसावरणं, को एति सिरिया जलं॥

    Ādiccaraṃsāvaraṇaṃ, ko eti siriyā jalaṃ.

    १२१.

    121.

    ‘‘कस्स अङ्गं परिग्गय्ह, वाळबीजनिमुत्तमं।

    ‘‘Kassa aṅgaṃ pariggayha, vāḷabījanimuttamaṃ;

    चरन्ति वरपुञ्‍ञस्स 45, हत्थिक्खन्धेन आयतो॥

    Caranti varapuññassa 46, hatthikkhandhena āyato.

    १२२.

    122.

    ‘‘कस्स सेतानि छत्तानि, आजानीया च वम्मिता।

    ‘‘Kassa setāni chattāni, ājānīyā ca vammitā;

    समन्ता परिकिरेन्ति 47, को एति सिरिया जलं॥

    Samantā parikirenti 48, ko eti siriyā jalaṃ.

    १२३.

    123.

    ‘‘कस्स एकसतं खत्या, अनुयन्ता 49 यसस्सिनो।

    ‘‘Kassa ekasataṃ khatyā, anuyantā 50 yasassino;

    समन्तानुपरियन्ति, को एति सिरिया जलं॥

    Samantānupariyanti, ko eti siriyā jalaṃ.

    १२४.

    124.

    ‘‘हत्थि अस्सरथ पत्ति 51, सेना च चतुरङ्गिनी।

    ‘‘Hatthi assaratha patti 52, senā ca caturaṅginī;

    समन्तानुपरियन्ति 53, को एति सिरिया जलं॥

    Samantānupariyanti 54, ko eti siriyā jalaṃ.

    १२५.

    125.

    ‘‘कस्सेसा महती सेना, पिट्ठितो अनुवत्तति।

    ‘‘Kassesā mahatī senā, piṭṭhito anuvattati;

    अक्खोभणी 55 अपरियन्ता, सागरस्सेव ऊमियो’’॥

    Akkhobhaṇī 56 apariyantā, sāgarasseva ūmiyo’’.

    १२६.

    126.

    ‘‘राजाभिराजा 57 मनोजो, इन्दोव जयतं पति।

    ‘‘Rājābhirājā 58 manojo, indova jayataṃ pati;

    नन्दस्सज्झावरं एति, अस्समं ब्रह्मचारिनं॥

    Nandassajjhāvaraṃ eti, assamaṃ brahmacārinaṃ.

    १२७.

    127.

    ‘‘तस्सेसा महती सेना, पिट्ठितो अनुवत्तति।

    ‘‘Tassesā mahatī senā, piṭṭhito anuvattati;

    अक्खोभणी अपरियन्ता, सागरस्सेव ऊमियो’’॥

    Akkhobhaṇī apariyantā, sāgarasseva ūmiyo’’.

    १२८.

    128.

    ‘‘अनुलित्ता चन्दनेन, कासिकुत्तमधारिनो 59

    ‘‘Anulittā candanena, kāsikuttamadhārino 60;

    सब्बे पञ्‍जलिका हुत्वा, इसीनं अज्झुपागमुं’’॥

    Sabbe pañjalikā hutvā, isīnaṃ ajjhupāgamuṃ’’.

    १२९.

    129.

    ‘‘कच्‍चि नु भोतो कुसलं, कच्‍चि भोतो अनामयं।

    ‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;

    कच्‍चि उञ्छेन यापेथ, कच्‍चि मूलफला बहू॥

    Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.

    १३०.

    130.

    ‘‘कच्‍चि डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा 61

    ‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā 62;

    वने वाळमिगाकिण्णे, कच्‍चि हिंसा न विज्‍जति’’॥

    Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.

    १३१.

    131.

    ‘‘कुसलञ्‍चेव नो राज, अथो राज अनामयं।

    ‘‘Kusalañceva no rāja, atho rāja anāmayaṃ;

    अथो उञ्छेन यापेम, अथो मूलफला बहू॥

    Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.

    १३२.

    132.

    ‘‘अथो डंसा मकसा च 63, अप्पमेव सरीसपा 64

    ‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca 65, appameva sarīsapā 66;

    वने वाळमिगाकिण्णे, हिंसा मय्हं 67 न विज्‍जति॥

    Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ 68 na vijjati.

    १३३.

    133.

    ‘‘बहूनि वस्सपूगानि, अस्समे सम्मतं 69 इध।

    ‘‘Bahūni vassapūgāni, assame sammataṃ 70 idha;

    नाभिजानामि उप्पन्‍नं, आबाधं अमनोरमं॥

    Nābhijānāmi uppannaṃ, ābādhaṃ amanoramaṃ.

    १३४.

    134.

    ‘‘स्वागतं ते महाराज, अथो ते अदुरागतं।

    ‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;

    इस्सरोसि अनुप्पत्तो, यं इधत्थि पवेदय॥

    Issarosi anuppatto, yaṃ idhatthi pavedaya.

    १३५.

    135.

    ‘‘तिन्दुकानि पियालानि, मधुके कासुमारियो 71

    ‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo 72;

    फलानि खुद्दकप्पानि, भुञ्‍ज राज वरं वरं॥

    Phalāni khuddakappāni, bhuñja rāja varaṃ varaṃ.

    १३६.

    136.

    ‘‘इदम्पि पानीयं सीतं, आभतं गिरिगब्भरा।

    ‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;

    ततो पिव महाराज, सचे त्वं अभिकङ्खसि’’॥

    Tato piva mahārāja, sace tvaṃ abhikaṅkhasi’’.

    १३७.

    137.

    ‘‘पटिग्गहितं यं दिन्‍नं, सब्बस्स अग्घियं कतं।

    ‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;

    नन्दस्सापि निसामेथ, वचनं सो 73 पवक्खति॥

    Nandassāpi nisāmetha, vacanaṃ so 74 pavakkhati.

    १३८.

    138.

    ‘‘अज्झावरम्हा नन्दस्स, भोतो सन्तिकमागता।

    ‘‘Ajjhāvaramhā nandassa, bhoto santikamāgatā;

    सुणातु 75 भवं वचनं, नन्दस्स परिसाय च’’॥

    Suṇātu 76 bhavaṃ vacanaṃ, nandassa parisāya ca’’.

    १३९.

    139.

    ‘‘परोसतं जानपदा 77, महासाला च ब्राह्मणा।

    ‘‘Parosataṃ jānapadā 78, mahāsālā ca brāhmaṇā;

    इमे च खत्तिया सब्बे, अभिजाता यसस्सिनो।

    Ime ca khattiyā sabbe, abhijātā yasassino;

    भवञ्‍च राजा मनोजो, अनुमञ्‍ञन्तु मे वचो॥

    Bhavañca rājā manojo, anumaññantu me vaco.

    १४०.

    140.

    ‘‘ये च सन्ति 79 समीतारो, यक्खानि इध मस्समे।

    ‘‘Ye ca santi 80 samītāro, yakkhāni idha massame;

    अरञ्‍ञे भूतभब्यानि, सुणन्तु वचनं मम॥

    Araññe bhūtabhabyāni, suṇantu vacanaṃ mama.

    १४१.

    141.

    ‘‘नमो कत्वान भूतानं, इसिं वक्खामि सुब्बतं।

    ‘‘Namo katvāna bhūtānaṃ, isiṃ vakkhāmi subbataṃ;

    सो त्याहं दक्खिणा बाहु, तव कोसिय सम्मतो॥

    So tyāhaṃ dakkhiṇā bāhu, tava kosiya sammato.

    १४२.

    142.

    ‘‘पितरं मे जनेत्तिञ्‍च, भत्तुकामस्स मे सतो।

    ‘‘Pitaraṃ me janettiñca, bhattukāmassa me sato;

    वीर पुञ्‍ञमिदं ठानं, मा मं कोसिय वारय॥

    Vīra puññamidaṃ ṭhānaṃ, mā maṃ kosiya vāraya.

    १४३.

    143.

    ‘‘सब्भि हेतं उपञ्‍ञातं, ममेतं उपनिस्सज।

    ‘‘Sabbhi hetaṃ upaññātaṃ, mametaṃ upanissaja;

    उट्ठानपारिचरियाय, दीघरत्तं तया कतं।

    Uṭṭhānapāricariyāya, dīgharattaṃ tayā kataṃ;

    मातापितूसु पुञ्‍ञानि, मम लोकददो भव॥

    Mātāpitūsu puññāni, mama lokadado bhava.

    १४४.

    144.

    ‘‘तथेव सन्ति मनुजा, धम्मे धम्मपदं विदू।

    ‘‘Tatheva santi manujā, dhamme dhammapadaṃ vidū;

    मग्गो सग्गस्स लोकस्स, यथा जानासि त्वं इसे॥

    Maggo saggassa lokassa, yathā jānāsi tvaṃ ise.

    १४५.

    145.

    ‘‘उट्ठानपारिचरियाय, मातापितुसुखावहं।

    ‘‘Uṭṭhānapāricariyāya, mātāpitusukhāvahaṃ;

    तं मं पुञ्‍ञा निवारेति, अरियमग्गावरो नरो’’॥

    Taṃ maṃ puññā nivāreti, ariyamaggāvaro naro’’.

    १४६.

    146.

    ‘‘सुणन्तु भोन्तो वचनं, भातुरज्झावरा मम।

    ‘‘Suṇantu bhonto vacanaṃ, bhāturajjhāvarā mama;

    कुलवंसं महाराज, पोराणं परिहापयं।

    Kulavaṃsaṃ mahārāja, porāṇaṃ parihāpayaṃ;

    अधम्मचारी जेट्ठेसु 81, निरयं सोपपज्‍जति 82

    Adhammacārī jeṭṭhesu 83, nirayaṃ sopapajjati 84.

    १४७.

    147.

    ‘‘ये च धम्मस्स कुसला, पोराणस्स दिसम्पति।

    ‘‘Ye ca dhammassa kusalā, porāṇassa disampati;

    चारित्तेन च सम्पन्‍ना, न ते गच्छन्ति दुग्गतिं॥

    Cārittena ca sampannā, na te gacchanti duggatiṃ.

    १४८.

    148.

    ‘‘मातापिता च भाता च, भगिनी ञातिबन्धवा।

    ‘‘Mātāpitā ca bhātā ca, bhaginī ñātibandhavā;

    सब्बे जेट्ठस्स ते भारा, एवं जानाहि भारध 85

    Sabbe jeṭṭhassa te bhārā, evaṃ jānāhi bhāradha 86.

    १४९.

    149.

    ‘‘आदियित्वा गरुं भारं, नाविको विय उस्सहे।

    ‘‘Ādiyitvā garuṃ bhāraṃ, nāviko viya ussahe;

    धम्मञ्‍च नप्पमज्‍जामि, जेट्ठो चस्मि रथेसभ’’॥

    Dhammañca nappamajjāmi, jeṭṭho casmi rathesabha’’.

    १५०.

    150.

    ‘‘अधिगमा 87 तमे ञाणं, जालंव जातवेदतो।

    ‘‘Adhigamā 88 tame ñāṇaṃ, jālaṃva jātavedato;

    एवमेव नो भवं धम्मं, कोसियो पविदंसयि॥

    Evameva no bhavaṃ dhammaṃ, kosiyo pavidaṃsayi.

    १५१.

    151.

    ‘‘यथा उदयमादिच्‍चो, वासुदेवो पभङ्करो।

    ‘‘Yathā udayamādicco, vāsudevo pabhaṅkaro;

    पाणीनं पविदंसेति, रूपं कल्याणपापकं।

    Pāṇīnaṃ pavidaṃseti, rūpaṃ kalyāṇapāpakaṃ;

    एवमेव नो भवं धम्मं, कोसियो पविदंसयि’’॥

    Evameva no bhavaṃ dhammaṃ, kosiyo pavidaṃsayi’’.

    १५२.

    152.

    ‘‘एवं मे याचमानस्स, अञ्‍जलिं नावबुज्झथ।

    ‘‘Evaṃ me yācamānassa, añjaliṃ nāvabujjhatha;

    तव पद्धचरो 89 हेस्सं, वुट्ठितो परिचारको’’॥

    Tava paddhacaro 90 hessaṃ, vuṭṭhito paricārako’’.

    १५३.

    153.

    ‘‘अद्धा नन्द विजानासि 91, सद्धम्मं सब्भि देसितं।

    ‘‘Addhā nanda vijānāsi 92, saddhammaṃ sabbhi desitaṃ;

    अरियो अरियसमाचारो, बाळ्हं त्वं मम रुच्‍चसि॥

    Ariyo ariyasamācāro, bāḷhaṃ tvaṃ mama ruccasi.

    १५४.

    154.

    ‘‘भवन्तं वदामि भोतिञ्‍च, सुणाथ वचनं मम।

    ‘‘Bhavantaṃ vadāmi bhotiñca, suṇātha vacanaṃ mama;

    नायं भारो भारमतो 93, अहु मय्हं कुदाचनं॥

    Nāyaṃ bhāro bhāramato 94, ahu mayhaṃ kudācanaṃ.

    १५५.

    155.

    ‘‘तं मं उपट्ठितं सन्तं, मातापितुसुखावहं।

    ‘‘Taṃ maṃ upaṭṭhitaṃ santaṃ, mātāpitusukhāvahaṃ;

    नन्दो अज्झावरं कत्वा, उपट्ठानाय याचति॥

    Nando ajjhāvaraṃ katvā, upaṭṭhānāya yācati.

    १५६.

    156.

    ‘‘यो वे इच्छति कामेन, सन्तानं ब्रह्मचारिनं।

    ‘‘Yo ve icchati kāmena, santānaṃ brahmacārinaṃ;

    नन्दं वो वरथ एको 95, कं नन्दो उपतिट्ठतु’’॥

    Nandaṃ vo varatha eko 96, kaṃ nando upatiṭṭhatu’’.

    १५७.

    157.

    ‘‘तया तात अनुञ्‍ञाता, सोण तं निस्सिता मयं।

    ‘‘Tayā tāta anuññātā, soṇa taṃ nissitā mayaṃ;

    उपघातुं 97 लभे नन्दं, मुद्धनि ब्रह्मचारिनं’’॥

    Upaghātuṃ 98 labhe nandaṃ, muddhani brahmacārinaṃ’’.

    १५८.

    158.

    ‘‘अस्सत्थस्सेव तरुणं, पवाळं मालुतेरितं।

    ‘‘Assatthasseva taruṇaṃ, pavāḷaṃ māluteritaṃ;

    चिरस्सं नन्दं दिस्वान, हदयं मे पवेधति॥

    Cirassaṃ nandaṃ disvāna, hadayaṃ me pavedhati.

    १५९.

    159.

    ‘‘यदा सुत्तापि सुपिने 99, नन्दं पस्सामि आगतं।

    ‘‘Yadā suttāpi supine 100, nandaṃ passāmi āgataṃ;

    उदग्गा सुमना होमि, नन्दो नो आगतो अयं॥

    Udaggā sumanā homi, nando no āgato ayaṃ.

    १६०.

    160.

    ‘‘यदा च पटिबुज्झित्वा, नन्दं पस्सामि नागतं।

    ‘‘Yadā ca paṭibujjhitvā, nandaṃ passāmi nāgataṃ;

    भिय्यो आविसती सोको, दोमनस्सञ्‍चनप्पकं॥

    Bhiyyo āvisatī soko, domanassañcanappakaṃ.

    १६१.

    161.

    ‘‘साहं अज्‍ज चिरस्सम्पि, नन्दं पस्सामि आगतं।

    ‘‘Sāhaṃ ajja cirassampi, nandaṃ passāmi āgataṃ;

    भत्तुच्‍च 101 मय्हञ्‍च पियो, नन्दो नो पाविसी घरं॥

    Bhattucca 102 mayhañca piyo, nando no pāvisī gharaṃ.

    १६२.

    162.

    ‘‘पितुपि नन्दो सुप्पियो, यं नन्दो नप्पवसे 103 घरा 104

    ‘‘Pitupi nando suppiyo, yaṃ nando nappavase 105 gharā 106;

    लभतू तात नन्दो तं, मं नन्दो उपतिट्ठतु’’॥

    Labhatū tāta nando taṃ, maṃ nando upatiṭṭhatu’’.

    १६३.

    163.

    ‘‘अनुकम्पिका पतिट्ठा च, पुब्बे रसददी च नो।

    ‘‘Anukampikā patiṭṭhā ca, pubbe rasadadī ca no;

    मग्गो सग्गस्स लोकस्स, माता तं वरते इसे॥

    Maggo saggassa lokassa, mātā taṃ varate ise.

    १६४.

    164.

    ‘‘पुब्बे रसददी गोत्ती, माता पुञ्‍ञूपसंहिता।

    ‘‘Pubbe rasadadī gottī, mātā puññūpasaṃhitā;

    मग्गो सग्गस्स लोकस्स, माता तं वरते इसे’’॥

    Maggo saggassa lokassa, mātā taṃ varate ise’’.

    १६५.

    165.

    ‘‘आकङ्खमाना पुत्तफलं, देवताय नमस्सति।

    ‘‘Ākaṅkhamānā puttaphalaṃ, devatāya namassati;

    नक्खत्तानि च पुच्छति, उतुसंवच्छरानि च॥

    Nakkhattāni ca pucchati, utusaṃvaccharāni ca.

    १६६.

    166.

    ‘‘तस्सा उतुम्हि न्हाताय 107, होति गब्भस्स वोक्‍कमो 108

    ‘‘Tassā utumhi nhātāya 109, hoti gabbhassa vokkamo 110;

    तेन दोहळिनी होति, सुहदा तेन वुच्‍चति॥

    Tena dohaḷinī hoti, suhadā tena vuccati.

    १६७.

    167.

    ‘‘संवच्छरं वा ऊनं वा, परिहरित्वा विजायति।

    ‘‘Saṃvaccharaṃ vā ūnaṃ vā, pariharitvā vijāyati;

    तेन सा जनयन्तीति, जनेत्ति 111 तेन वुच्‍चति॥

    Tena sā janayantīti, janetti 112 tena vuccati.

    १६८.

    168.

    ‘‘थनखीरेन 113 गीतेन, अङ्गपावुरणेन 114 च।

    ‘‘Thanakhīrena 115 gītena, aṅgapāvuraṇena 116 ca;

    रोदन्तं पुत्तं 117 तोसेति, तोसेन्ती तेन वुच्‍चति॥

    Rodantaṃ puttaṃ 118 toseti, tosentī tena vuccati.

    १६९.

    169.

    ‘‘ततो वातातपे घोरे, ममं कत्वा उदिक्खति।

    ‘‘Tato vātātape ghore, mamaṃ katvā udikkhati;

    दारकं अप्पजानन्तं, पोसेन्ती तेन वुच्‍चति॥

    Dārakaṃ appajānantaṃ, posentī tena vuccati.

    १७०.

    170.

    ‘‘यञ्‍च मातुधनं होति, यञ्‍च होति पितुद्धनं।

    ‘‘Yañca mātudhanaṃ hoti, yañca hoti pituddhanaṃ;

    उभयम्पेतस्स गोपेति, अपि पुत्तस्स नो सिया॥

    Ubhayampetassa gopeti, api puttassa no siyā.

    १७१.

    171.

    ‘‘एवं पुत्त अदुं पुत्त, इति माता विहञ्‍ञति।

    ‘‘Evaṃ putta aduṃ putta, iti mātā vihaññati;

    पमत्तं परदारेसु, निसीथे पत्तयोब्बने।

    Pamattaṃ paradāresu, nisīthe pattayobbane;

    सायं पुत्तं अनायन्तं, इति माता विहञ्‍ञति॥

    Sāyaṃ puttaṃ anāyantaṃ, iti mātā vihaññati.

    १७२.

    172.

    ‘‘एवं किच्छा भतो पोसो, मातु अपरिचारको।

    ‘‘Evaṃ kicchā bhato poso, mātu aparicārako;

    मातरि मिच्छा चरित्वान, निरयं सोपपज्‍जति॥

    Mātari micchā caritvāna, nirayaṃ sopapajjati.

    १७३.

    173.

    ‘‘एवं किच्छा भतो पोसो, पितु अपरिचारको।

    ‘‘Evaṃ kicchā bhato poso, pitu aparicārako;

    पितरि मिच्छा चरित्वान, निरयं सोपपज्‍जति॥

    Pitari micchā caritvāna, nirayaṃ sopapajjati.

    १७४.

    174.

    ‘‘धनापि धनकामानं, नस्सति इति मे सुतं।

    ‘‘Dhanāpi dhanakāmānaṃ, nassati iti me sutaṃ;

    मातरं अपरिचरित्वान, किच्छं वा सो निगच्छति॥

    Mātaraṃ aparicaritvāna, kicchaṃ vā so nigacchati.

    १७५.

    175.

    ‘‘धनापि धनकामानं, नस्सति इति मे सुतं।

    ‘‘Dhanāpi dhanakāmānaṃ, nassati iti me sutaṃ;

    पितरं अपरिचरित्वान, किच्छं वा सो निगच्छति॥

    Pitaraṃ aparicaritvāna, kicchaṃ vā so nigacchati.

    १७६.

    176.

    ‘‘आनन्दो च पमोदो च, सदा हसितकीळितं।

    ‘‘Ānando ca pamodo ca, sadā hasitakīḷitaṃ;

    मातरं परिचरित्वान, लब्भमेतं विजानतो॥

    Mātaraṃ paricaritvāna, labbhametaṃ vijānato.

    १७७.

    177.

    ‘‘आनन्दो च पमोदो च, सदा हसितकीळितं।

    ‘‘Ānando ca pamodo ca, sadā hasitakīḷitaṃ;

    पितरं परिचरित्वान, लब्भमेतं विजानतो॥

    Pitaraṃ paricaritvāna, labbhametaṃ vijānato.

    १७८.

    178.

    ‘‘दानञ्‍च पेय्यवज्‍जञ्‍च 119, अत्थचरिया च या इध।

    ‘‘Dānañca peyyavajjañca 120, atthacariyā ca yā idha;

    समानत्तता 121 च धम्मेसु, तत्थ तत्थ यथारहं।

    Samānattatā 122 ca dhammesu, tattha tattha yathārahaṃ;

    एते खो सङ्गहा लोके, रथस्साणीव यायतो॥

    Ete kho saṅgahā loke, rathassāṇīva yāyato.

    १७९.

    179.

    एते च सङ्गहा नास्सु, न माता पुत्तकारणा।

    Ete ca saṅgahā nāssu, na mātā puttakāraṇā;

    लभेथ मानं पूजं वा 123, पिता वा पुत्तकारणा॥

    Labhetha mānaṃ pūjaṃ vā 124, pitā vā puttakāraṇā.

    १८०.

    180.

    ‘‘यस्मा च सङ्गहा 125 एते, सम्मपेक्खन्ति 126 पण्डिता।

    ‘‘Yasmā ca saṅgahā 127 ete, sammapekkhanti 128 paṇḍitā;

    तस्मा महत्तं पप्पोन्ति, पासंसा च भवन्ति ते॥

    Tasmā mahattaṃ papponti, pāsaṃsā ca bhavanti te.

    १८१.

    181.

    ‘‘ब्रह्माति 129 मातापितरो, पुब्बाचरियाति वुच्‍चरे।

    ‘‘Brahmāti 130 mātāpitaro, pubbācariyāti vuccare;

    आहुनेय्या च पुत्तानं, पजाय अनुकम्पका॥

    Āhuneyyā ca puttānaṃ, pajāya anukampakā.

    १८२.

    182.

    ‘‘तस्मा हि ने नमस्सेय्य, सक्‍करेय्य च पण्डितो।

    ‘‘Tasmā hi ne namasseyya, sakkareyya ca paṇḍito;

    अन्‍नेन अथो 131 पानेन, वत्थेन सयनेन च।

    Annena atho 132 pānena, vatthena sayanena ca;

    उच्छादनेन न्हापनेन 133, पादानं धोवनेन च॥

    Ucchādanena nhāpanena 134, pādānaṃ dhovanena ca.

    १८३.

    183.

    ‘‘ताय नं पारिचरियाय 135, मातापितूसु पण्डिता।

    ‘‘Tāya naṃ pāricariyāya 136, mātāpitūsu paṇḍitā;

    इधेव नं पसंसन्ति, पेच्‍च सग्गे पमोदती’’ति॥

    Idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti.

    सोणनन्दजातकं दुतियं।

    Soṇanandajātakaṃ dutiyaṃ.

    सत्ततिनिपातं निट्ठितं।

    Sattatinipātaṃ niṭṭhitaṃ.

    तस्सुद्दानं –

    Tassuddānaṃ –

    अथ सत्ततिमम्हि निपातवरे, सभावन्तु कुसावतिराजवरो।

    Atha sattatimamhi nipātavare, sabhāvantu kusāvatirājavaro;

    अथ सोणसुनन्दवरो च पुन, अभिवासितसत्ततिमम्हि सुतेति॥

    Atha soṇasunandavaro ca puna, abhivāsitasattatimamhi suteti.







    Footnotes:
    1. आदु (सी॰ स्या॰)
    2. ādu (sī. syā.)
    3. भारभ (क॰)
    4. bhārabha (ka.)
    5. भोतो (सी॰ पी॰)
    6. bhoto (sī. pī.)
    7. अमित्तमज्झे च (सी॰)
    8. amittamajjhe ca (sī.)
    9. अनुयुत्ते (पी॰)
    10. anuyutte (pī.)
    11. वर तं (सी॰ स्या॰ पी॰)
    12. भञ्‍ञ (सी॰ पी॰), भुञ्‍ज (स्या॰ क॰)
    13. vara taṃ (sī. syā. pī.)
    14. bhañña (sī. pī.), bhuñja (syā. ka.)
    15. अथ वा सङ्गे (सी॰ पी॰)
    16. atha vā saṅge (sī. pī.)
    17. अस्सकावन्तिं (सी॰ स्या॰ पी॰)
    18. assakāvantiṃ (sī. syā. pī.)
    19. तेस्वहं (क॰)
    20. tesvahaṃ (ka.)
    21. सोनं (पी॰)
    22. sonaṃ (pī.)
    23. नं रथि (पी॰)
    24. naṃ rathi (pī.)
    25. पादेसुस्सारयं धजे (सी॰), पादासुस्सारयं धजे (पी॰)
    26. pādesussārayaṃ dhaje (sī.), pādāsussārayaṃ dhaje (pī.)
    27. कस्स कादम्बमयो (क॰)
    28. kassa kādambamayo (ka.)
    29. उदहारस्स (सी॰ स्या॰ पी॰)
    30. udahārassa (sī. syā. pī.)
    31. सहितं वतो (पी॰)
    32. sahitaṃ vato (pī.)
    33. गच्छाम (सी॰)
    34. gacchāma (sī.)
    35. येन तं (क॰)
    36. yena taṃ (ka.)
    37. पञ्‍ञपेत्वान (सी॰ स्या॰)
    38. paññapetvāna (sī. syā.)
    39. निसीदाहि (सी॰)
    40. nisīdāhi (sī.)
    41. मुतिङ्गा च (पी॰)
    42. देण्डिमा (सी॰ पी॰)
    43. mutiṅgā ca (pī.)
    44. deṇḍimā (sī. pī.)
    45. वरपञ्‍ञस्स (सी॰ पी॰)
    46. varapaññassa (sī. pī.)
    47. परिकिरन्ति (सी॰ स्या॰ पी॰)
    48. parikiranti (sī. syā. pī.)
    49. अनुयुत्ता (पी॰)
    50. anuyuttā (pī.)
    51. हत्थी अस्सा रथा पत्ती (सी॰)
    52. hatthī assā rathā pattī (sī.)
    53. समन्ता अनुपरियाति (पी॰)
    54. samantā anupariyāti (pī.)
    55. अक्खाभनी (सी॰), अक्खोभिनी (स्या॰)
    56. akkhābhanī (sī.), akkhobhinī (syā.)
    57. राजाधिराजा (क॰)
    58. rājādhirājā (ka.)
    59. कासिकवत्थधारिनो (पी॰)
    60. kāsikavatthadhārino (pī.)
    61. सिरिंसपा (सी॰ स्या॰ पी॰)
    62. siriṃsapā (sī. syā. pī.)
    63. डंसा च मकसा (सी॰), डंसा च मकसा च (पी॰)
    64. सिरिंसपा (सी॰ स्या॰ पी॰)
    65. ḍaṃsā ca makasā (sī.), ḍaṃsā ca makasā ca (pī.)
    66. siriṃsapā (sī. syā. pī.)
    67. अ म्हं (सी॰ पी॰)
    68. a mhaṃ (sī. pī.)
    69. वसतो (सी॰)
    70. vasato (sī.)
    71. कासमारियो (सी॰ स्या॰)
    72. kāsamāriyo (sī. syā.)
    73. यं (सी॰), यं सो (पी॰)
    74. yaṃ (sī.), yaṃ so (pī.)
    75. सुणातु मे (सी॰ स्या॰)
    76. suṇātu me (sī. syā.)
    77. जनपदा (पी॰)
    78. janapadā (pī.)
    79. ये वसन्ति (सी॰), ये हि सन्ति (पी॰)
    80. ye vasanti (sī.), ye hi santi (pī.)
    81. यो जेट्ठो (सी॰)
    82. सो उपपज्‍जति (सी॰ स्या॰ पी॰)
    83. yo jeṭṭho (sī.)
    84. so upapajjati (sī. syā. pī.)
    85. भारथ (स्या॰)
    86. bhāratha (syā.)
    87. अधिगतम्हा (सी॰), अधिगम्हा (स्या॰), अधिगतम्ह (पी॰)
    88. adhigatamhā (sī.), adhigamhā (syā.), adhigatamha (pī.)
    89. तव पट्ठचरो (स्या॰), तव बद्धञ्‍चरो (पी॰), तवुपट्ठचरो (क॰)
    90. tava paṭṭhacaro (syā.), tava baddhañcaro (pī.), tavupaṭṭhacaro (ka.)
    91. पजानासि (सी॰)
    92. pajānāsi (sī.)
    93. भारमत्तो (सी॰ स्या॰)
    94. bhāramatto (sī. syā.)
    95. नन्दं वदथ एके (पी॰)
    96. nandaṃ vadatha eke (pī.)
    97. उपघायितुं (सी॰)
    98. upaghāyituṃ (sī.)
    99. सुप्पन्ते (स्या॰ पी॰)
    100. suppante (syā. pī.)
    101. भत्तुञ्‍च (क॰)
    102. bhattuñca (ka.)
    103. पाविसी (पी॰)
    104. घरं (स्या॰ पी॰ क॰)
    105. pāvisī (pī.)
    106. gharaṃ (syā. pī. ka.)
    107. उतुसिनाताय (पी॰)
    108. गब्भस्स’वक्‍कमो (सी॰ स्या॰ पी॰)
    109. utusinātāya (pī.)
    110. gabbhassa’vakkamo (sī. syā. pī.)
    111. जनेत्ती (सी॰ स्या॰ पी॰)
    112. janettī (sī. syā. pī.)
    113. थनक्खीरेन (सी॰)
    114. अङ्गपापुरणेन (पी॰)
    115. thanakkhīrena (sī.)
    116. aṅgapāpuraṇena (pī.)
    117. एव (पी॰)
    118. eva (pī.)
    119. पियवाचा च (सी॰ स्या॰ क॰)
    120. piyavācā ca (sī. syā. ka.)
    121. समानत्ता (पी॰)
    122. samānattā (pī.)
    123. पूजञ्‍च (पी॰)
    124. pūjañca (pī.)
    125. सङ्गहे (दी॰ नि॰ ३.२७३; अ॰ नि॰ ४.३२) तदट्ठकथायो ओलोकेतब्बा
    126. समवेक्खन्ति (सी॰ स्या॰ पी॰) अ॰ नि॰ ४.३२
    127. saṅgahe (dī. ni. 3.273; a. ni. 4.32) tadaṭṭhakathāyo oloketabbā
    128. samavekkhanti (sī. syā. pī.) a. ni. 4.32
    129. ब्रह्मा हि (पी॰)
    130. brahmā hi (pī.)
    131. मथो (पी॰), अथ (अ॰ नि॰ ४.६३; इतिवु॰ १०६)
    132. matho (pī.), atha (a. ni. 4.63; itivu. 106)
    133. नहापनेन (सी॰ पी॰)
    134. nahāpanena (sī. pī.)
    135. परिचरियाय (पी॰)
    136. paricariyāya (pī.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५३२] २. सोणनन्दजातकवण्णना • [532] 2. Soṇanandajātakavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact