Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౭. సోణపోటిరియపుత్తత్థేరగాథావణ్ణనా

    7. Soṇapoṭiriyaputtattheragāthāvaṇṇanā

    న తావ సుపితుం హోతీతి ఆయస్మతో సోణస్స పోటిరియపుత్తస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో సిఖిస్స భగవతో కాలే వనచరో హుత్వా జీవన్తో ఏకదివసం సత్థారం దిస్వా పసన్నచిత్తో కురఞ్జియఫలం సత్థునో అదాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కపిలవత్థుస్మిం పోటిరియస్స నామ గామభోజకస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, సోణోతిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో భద్దియస్స సాకియరఞ్ఞో సేనాపతి అహోసి. అథ భద్దియరాజే హేట్ఠా వుత్తనయేన పబ్బజితే, సేనాపతి ‘‘రాజాపి నామ పబ్బజి, కిం మయ్హం ఘరావాసేనా’’తి పబ్బజి? పబ్బజిత్వా పన నిద్దారామో విహరతి, న భావనమనుయుఞ్జతి. తం భగవా అనుపియాయం అమ్బవనే విహరన్తో అత్తనో ఓభాసం ఫరాపేత్వా తేనస్స సతిం జనేత్వా ఇమాయ గాథాయ తం ఓవదన్తో –

    Na tāva supituṃ hotīti āyasmato soṇassa poṭiriyaputtassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro sikhissa bhagavato kāle vanacaro hutvā jīvanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kurañjiyaphalaṃ satthuno adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ poṭiriyassa nāma gāmabhojakassa putto hutvā nibbatti, soṇotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto bhaddiyassa sākiyarañño senāpati ahosi. Atha bhaddiyarāje heṭṭhā vuttanayena pabbajite, senāpati ‘‘rājāpi nāma pabbaji, kiṃ mayhaṃ gharāvāsenā’’ti pabbaji? Pabbajitvā pana niddārāmo viharati, na bhāvanamanuyuñjati. Taṃ bhagavā anupiyāyaṃ ambavane viharanto attano obhāsaṃ pharāpetvā tenassa satiṃ janetvā imāya gāthāya taṃ ovadanto –

    ౧౯౩.

    193.

    ‘‘న తావ సుపితుం హోతి, రత్తి నక్ఖత్తమాలినీ;

    ‘‘Na tāva supituṃ hoti, ratti nakkhattamālinī;

    పటిజగ్గితుమేవేసా, రత్తి హోతి విజానతా.

    Paṭijaggitumevesā, ratti hoti vijānatā.

    ౧౯౪.

    194.

    ‘‘హత్థిక్ఖన్ధావపతితం , కుఞ్జరో చే అనుక్కమే;

    ‘‘Hatthikkhandhāvapatitaṃ , kuñjaro ce anukkame;

    సఙ్గామే మే మతం సేయ్యో, యఞ్చే జీవే పరాజితో’’తి. – గాథాద్వయం అభాసి;

    Saṅgāme me mataṃ seyyo, yañce jīve parājito’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;

    తత్థ న తావ సుపితుం హోతి, రత్తి నక్ఖత్తమాలినీతి అట్ఠహి అక్ఖణేహి వజ్జితం నవమం ఖణం లభిత్వా ఠితస్స విఞ్ఞుజాతికస్స యావ న అరహత్తం హత్థగతం హోతి, తావ అయం నక్ఖత్తమాలినీ రత్తి సుపితుం నిద్దాయితుం న హోతి, సుపనస్స కాలో న హోతి. అపిచ ఖో పటిజగ్గితుమేవేసా, రత్తి హోతి విజానతాతి ఏసా రత్తి నామ మనుస్సానం మిగపక్ఖీనఞ్చ నిద్దూపగమనేన విసేసతో నిస్సద్దవేలాభూతా పటిపత్తిం అత్తని సఞ్జగ్గితుం జాగరియానుయోగమనుయుఞ్జితుమేవ విజానతా విఞ్ఞునా ఇచ్ఛితా హోతీతి.

    Tattha na tāva supituṃ hoti, ratti nakkhattamālinīti aṭṭhahi akkhaṇehi vajjitaṃ navamaṃ khaṇaṃ labhitvā ṭhitassa viññujātikassa yāva na arahattaṃ hatthagataṃ hoti, tāva ayaṃ nakkhattamālinī ratti supituṃ niddāyituṃ na hoti, supanassa kālo na hoti. Apica kho paṭijaggitumevesā, ratti hoti vijānatāti esā ratti nāma manussānaṃ migapakkhīnañca niddūpagamanena visesato nissaddavelābhūtā paṭipattiṃ attani sañjaggituṃ jāgariyānuyogamanuyuñjitumeva vijānatā viññunā icchitā hotīti.

    తం సుత్వా సోణో సంవిగ్గతరమానసో హిరోత్తప్పం పచ్చుపట్ఠపేత్వా అబ్భోకాసికఙ్గం అధిట్ఠాయ విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో ‘‘హత్థిక్ఖన్ధోవ పతిత’’న్తి దుతియం గాథమాహ. తత్థ అవపతితన్తి అవముఖం పతితం ఉద్ధంపాదం అధోముఖం పతితం. కుఞ్జరో చే అనుక్కమేతి కుఞ్జరో అనుక్కమేయ్య చే. ఇదం వుత్తం హోతి – యదాహం హత్థిమారుహిత్వా సఙ్గామం పవిట్ఠో హత్థిక్ఖన్ధతో పతితో, తదాహం సఙ్గామే తేన హత్థినా మద్దితో మతో అహోసిం చే, తం మే మరణం సేయ్యో, యఞ్చే ఇదాని కిలేసేహి పరాజితో జీవేయ్యం, తం న సేయ్యోతి. ఇమం గాథం వదన్తోయేవ విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౨.౧-౬) –

    Taṃ sutvā soṇo saṃviggataramānaso hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā abbhokāsikaṅgaṃ adhiṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto ‘‘hatthikkhandhova patita’’nti dutiyaṃ gāthamāha. Tattha avapatitanti avamukhaṃ patitaṃ uddhaṃpādaṃ adhomukhaṃ patitaṃ. Kuñjaro ce anukkameti kuñjaro anukkameyya ce. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadāhaṃ hatthimāruhitvā saṅgāmaṃ paviṭṭho hatthikkhandhato patito, tadāhaṃ saṅgāme tena hatthinā maddito mato ahosiṃ ce, taṃ me maraṇaṃ seyyo, yañce idāni kilesehi parājito jīveyyaṃ, taṃ na seyyoti. Imaṃ gāthaṃ vadantoyeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.1-6) –

    ‘‘మిగలుద్దో పురే ఆసిం, విపినే విచరం అహం;

    ‘‘Migaluddo pure āsiṃ, vipine vicaraṃ ahaṃ;

    అద్దసం విరజం బుద్ధం, సబ్బధమ్మాన పారగుం.

    Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sabbadhammāna pāraguṃ.

    ‘‘కురఞ్జియఫలం గయ్హ, బుద్ధసేట్ఠస్సదాసహం;

    ‘‘Kurañjiyaphalaṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;

    పుఞ్ఞక్ఖేత్తస్స తాదినో, పసన్నో సేహి పాణిభి.

    Puññakkhettassa tādino, pasanno sehi pāṇibhi.

    ‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం ఫలం అదదిం తదా;

    ‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఫలదానస్సిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా ‘‘సత్థారా వుత్తం, అత్తనా వుత్త’’న్తి ఉభయఞ్హి గాథం ‘‘హత్థిక్ఖన్ధావపతిత’’న్తిఆదినా పచ్చుదాహాసి. తేన ఇదమేవ అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసీతి.

    Arahattaṃ pana patvā ‘‘satthārā vuttaṃ, attanā vutta’’nti ubhayañhi gāthaṃ ‘‘hatthikkhandhāvapatita’’ntiādinā paccudāhāsi. Tena idameva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.

    సోణపోటిరియపుత్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Soṇapoṭiriyaputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౭. సోణపోటిరియత్థేరగాథా • 7. Soṇapoṭiriyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact