Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
౨. దుతియపణ్ణాసకం
2. Dutiyapaṇṇāsakaṃ
౬. మహావగ్గో
6. Mahāvaggo
౧. సోణసుత్తవణ్ణనా
1. Soṇasuttavaṇṇanā
౫౫. ఛట్ఠస్స పఠమే సోణోతి సుఖుమాలసోణత్థేరో. సీతవనేతి ఏవంనామకే సుసానే. తస్మిం కిర పటిపాటియా పఞ్చ చఙ్కమనపణ్ణసాలాసతాని మాపితాని, తేసు థేరో అత్తనో సప్పాయచఙ్కమనం గహేత్వా సమణధమ్మం కరోతి. తస్స ఆరద్ధవీరియస్స హుత్వా చఙ్కమతో పాదతలాని భిజ్జింసు, జాణూహి చఙ్కమతో జాణుకానిపి హత్థతలానిపి భిజ్జింసు, ఛిద్దాని అహేసుం. ఏవం ఆరద్ధవీరియో విహరన్తో ఓభాసనిమిత్తమత్తకమ్పి దస్సేతుం నాసక్ఖి. తస్స వీరియేన కిలమితకాయస్స కోటియం పాసాణఫలకే నిసిన్నస్స యో వితక్కో ఉదపాది, తం దస్సేతుం అథ ఖో ఆయస్మతోతిఆది వుత్తం. తత్థ ఆరద్ధవీరియాతి పరిపుణ్ణపగ్గహితవీరియా. న అనుపాదాయ ఆసవేహి చిత్తం విముచ్చతీతి సచే హి అహం ఉగ్ఘటితఞ్ఞూ వా అస్సం విపఞ్చితఞ్ఞూ వా నేయ్యో వా, నూన మే చిత్తం విముచ్చేయ్య. అద్ధా పనస్మి పదపరమో, యేన మే చిత్తం న విముచ్చతీతి సన్నిట్ఠానం కత్వా సంవిజ్జన్తి ఖో పనాతిఆదీని చిన్తేసి. తత్థ భోగాతి ఉపయోగత్థే పచ్చత్తం.
55. Chaṭṭhassa paṭhame soṇoti sukhumālasoṇatthero. Sītavaneti evaṃnāmake susāne. Tasmiṃ kira paṭipāṭiyā pañca caṅkamanapaṇṇasālāsatāni māpitāni, tesu thero attano sappāyacaṅkamanaṃ gahetvā samaṇadhammaṃ karoti. Tassa āraddhavīriyassa hutvā caṅkamato pādatalāni bhijjiṃsu, jāṇūhi caṅkamato jāṇukānipi hatthatalānipi bhijjiṃsu, chiddāni ahesuṃ. Evaṃ āraddhavīriyo viharanto obhāsanimittamattakampi dassetuṃ nāsakkhi. Tassa vīriyena kilamitakāyassa koṭiyaṃ pāsāṇaphalake nisinnassa yo vitakko udapādi, taṃ dassetuṃ atha kho āyasmatotiādi vuttaṃ. Tattha āraddhavīriyāti paripuṇṇapaggahitavīriyā. Na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccatīti sace hi ahaṃ ugghaṭitaññū vā assaṃ vipañcitaññū vā neyyo vā, nūna me cittaṃ vimucceyya. Addhā panasmi padaparamo, yena me cittaṃ na vimuccatīti sanniṭṭhānaṃ katvā saṃvijjanti kho panātiādīni cintesi. Tattha bhogāti upayogatthe paccattaṃ.
పాతురహోసీతి థేరస్స చిత్తాచారం ఞత్వా ‘‘అయం సోణో అజ్జ సీతవనే పధానభూమియం నిసిన్నో ఇమం వితక్కం వితక్కేతి, గన్త్వాస్స వితక్కం సహోత్థం గణ్హిత్వా వీణోపమం కమ్మట్ఠానం కథేస్సామీ’’తి పముఖే పాకటో అహోసి. పఞ్ఞత్తే ఆసనేతి పధానికభిక్ఖూ అత్తనో వసనట్ఠానే ఓవదితుం ఆగతస్స బుద్ధస్స భగవతో నిసీదనత్థం యథాలాభేన ఆసనం పఞ్ఞాపేత్వావ పధానం కరోన్తి, అఞ్ఞం అలభమానా పురాణపణ్ణానిపి సన్థరిత్వా ఉపరి సఙ్ఘాటిం పఞ్ఞపేన్తి. థేరోపి ఆసనం పఞ్ఞాపేత్వా పధానం అకాసి. తం సన్ధాయ వుత్తం – ‘‘పఞ్ఞత్తే ఆసనే’’తి.
Pāturahosīti therassa cittācāraṃ ñatvā ‘‘ayaṃ soṇo ajja sītavane padhānabhūmiyaṃ nisinno imaṃ vitakkaṃ vitakketi, gantvāssa vitakkaṃ sahotthaṃ gaṇhitvā vīṇopamaṃ kammaṭṭhānaṃ kathessāmī’’ti pamukhe pākaṭo ahosi. Paññatte āsaneti padhānikabhikkhū attano vasanaṭṭhāne ovadituṃ āgatassa buddhassa bhagavato nisīdanatthaṃ yathālābhena āsanaṃ paññāpetvāva padhānaṃ karonti, aññaṃ alabhamānā purāṇapaṇṇānipi santharitvā upari saṅghāṭiṃ paññapenti. Theropi āsanaṃ paññāpetvā padhānaṃ akāsi. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘paññatte āsane’’ti.
తం కిం మఞ్ఞసీతి సత్థా ‘‘ఇమస్స భిక్ఖునో అవసేసకమ్మట్ఠానేహి అత్థో నత్థి, అయం గన్ధబ్బసిప్పే ఛేకో చిణ్ణవసీ, అత్తనో విసయే కథియమానం ఖిప్పమేవ సల్లక్ఖేస్సతీ’’తి వీణోపమం కథేతుం ‘‘తం కిం మఞ్ఞసీ’’తిఆదిమాహ. వీణాయ తన్తిస్సరే కుసలతా నామ వీణాయ వాదనకుసలతా, సో చ తత్థ కుసలో. మాతాపితరో హిస్స ‘‘అమ్హాకం పుత్తో అఞ్ఞం సిప్పం సిక్ఖన్తో కాయేన కిలమిస్సతి, ఇదం పన సయనే నిసిన్నేనేవ సక్కా ఉగ్గణ్హితు’’న్తి గన్ధబ్బసిప్పమేవ ఉగ్గణ్హాపేసుం. తస్స –
Taṃ kiṃ maññasīti satthā ‘‘imassa bhikkhuno avasesakammaṭṭhānehi attho natthi, ayaṃ gandhabbasippe cheko ciṇṇavasī, attano visaye kathiyamānaṃ khippameva sallakkhessatī’’ti vīṇopamaṃ kathetuṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha. Vīṇāya tantissare kusalatā nāma vīṇāya vādanakusalatā, so ca tattha kusalo. Mātāpitaro hissa ‘‘amhākaṃ putto aññaṃ sippaṃ sikkhanto kāyena kilamissati, idaṃ pana sayane nisinneneva sakkā uggaṇhitu’’nti gandhabbasippameva uggaṇhāpesuṃ. Tassa –
‘‘సత్త సరా తయో గామా, ముచ్ఛనా ఏకవీసతి;
‘‘Satta sarā tayo gāmā, mucchanā ekavīsati;
ఠానా ఏకూనపఞ్ఞాస, ఇచ్చేతే సరమణ్డలా’’తి. –
Ṭhānā ekūnapaññāsa, iccete saramaṇḍalā’’ti. –
ఆదికం గన్ధబ్బసిప్పం సబ్బమేవ పగుణం అహోసి. అచ్చాయతాతి అతిఆయతా ఖరముచ్ఛనా. సరవతీతి సరసమ్పన్నా. కమ్మఞ్ఞాతి కమ్మక్ఖమా కమ్మయోగ్గా. అతిసిథిలాతి మన్దముచ్ఛనా. సమే గుణే పతిట్ఠితాతి మజ్ఝిమే సరే ఠపేత్వా ముచ్ఛితా.
Ādikaṃ gandhabbasippaṃ sabbameva paguṇaṃ ahosi. Accāyatāti atiāyatā kharamucchanā. Saravatīti sarasampannā. Kammaññāti kammakkhamā kammayoggā. Atisithilāti mandamucchanā. Same guṇe patiṭṭhitāti majjhime sare ṭhapetvā mucchitā.
అచ్చారద్ధన్తి అతిగాళ్హం. ఉద్ధచ్చాయ సంవత్తతీతి ఉద్ధతభావాయ సంవత్తతి. అతిలీనన్తి అతిసిథిలం. కోసజ్జాయాతి కుసీతభావత్థాయ. వీరియసమథం అధిట్ఠహాతి వీరియసమ్పయుత్తం సమథం అధిట్ఠహ, వీరియం సమథేన యోజేహీతి అత్థో. ఇన్ద్రియానఞ్చ సమతం పటివిజ్ఝాతి సద్ధాదీనం ఇన్ద్రియానం సమతం సమభావం అధిట్ఠాహి. తత్థ సద్ధం పఞ్ఞాయ, పఞ్ఞఞ్చ సద్ధాయ, వీరియం సమాధినా, సమాధిఞ్చ వీరియేన యోజయతా ఇన్ద్రియానం సమతా అధిట్ఠితా నామ హోతి. సతి పన సబ్బత్థికా, సా సదా బలవతీయేవ వట్టతి. తఞ్చ పన తేసం యోజనావిధానం విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౧.౬౦-౬౨) పకాసితమేవ. తత్థ చ నిమిత్తం గణ్హాహీతి తస్మిఞ్చ సమభావే సతి యేన ఆదాసే ముఖబిమ్బేనేవ నిమిత్తేన ఉప్పజ్జితబ్బం, తం సమథనిమిత్తం విపస్సనానిమిత్తం మగ్గనిమిత్తం ఫలనిమిత్తఞ్చ గణ్హాహి నిబ్బత్తేహీతి ఏవమస్స సత్థా అరహత్తే పక్ఖిపిత్వా కమ్మట్ఠానం కథేసి.
Accāraddhanti atigāḷhaṃ. Uddhaccāya saṃvattatīti uddhatabhāvāya saṃvattati. Atilīnanti atisithilaṃ. Kosajjāyāti kusītabhāvatthāya. Vīriyasamathaṃ adhiṭṭhahāti vīriyasampayuttaṃ samathaṃ adhiṭṭhaha, vīriyaṃ samathena yojehīti attho. Indriyānañca samataṃ paṭivijjhāti saddhādīnaṃ indriyānaṃ samataṃ samabhāvaṃ adhiṭṭhāhi. Tattha saddhaṃ paññāya, paññañca saddhāya, vīriyaṃ samādhinā, samādhiñca vīriyena yojayatā indriyānaṃ samatā adhiṭṭhitā nāma hoti. Sati pana sabbatthikā, sā sadā balavatīyeva vaṭṭati. Tañca pana tesaṃ yojanāvidhānaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.60-62) pakāsitameva. Tattha ca nimittaṃ gaṇhāhīti tasmiñca samabhāve sati yena ādāse mukhabimbeneva nimittena uppajjitabbaṃ, taṃ samathanimittaṃ vipassanānimittaṃ magganimittaṃ phalanimittañca gaṇhāhi nibbattehīti evamassa satthā arahatte pakkhipitvā kammaṭṭhānaṃ kathesi.
తత్థ చ నిమిత్తం అగ్గహేసీతి సమథనిమిత్తఞ్చ విపస్సనానిమిత్తఞ్చ అగ్గహేసి. ఛ ఠానానీతి ఛ కారణాని. అధిముత్తో హోతీతి పటివిజ్ఝిత్వా పచ్చక్ఖం కత్వా ఠితో హోతి. నేక్ఖమ్మాధిముత్తోతిఆది సబ్బం అరహత్తవసేనేవ వుత్తం. అరహత్తఞ్హి సబ్బకిలేసేహి నిక్ఖన్తత్తా నేక్ఖమ్మం, తేహేవ పవివిత్తత్తా పవివేకో, బ్యాపజ్ఝాభావతో అబ్యాపజ్ఝం, తణ్హాక్ఖయన్తే ఉప్పన్నత్తా తణ్హాక్ఖయో , ఉపాదానక్ఖయన్తే ఉప్పన్నత్తా ఉపాదానక్ఖయో, సమ్మోహాభావతో అసమ్మోహోతి వుచ్చతి.
Tattha ca nimittaṃ aggahesīti samathanimittañca vipassanānimittañca aggahesi. Cha ṭhānānīti cha kāraṇāni. Adhimutto hotīti paṭivijjhitvā paccakkhaṃ katvā ṭhito hoti. Nekkhammādhimuttotiādi sabbaṃ arahattavaseneva vuttaṃ. Arahattañhi sabbakilesehi nikkhantattā nekkhammaṃ, teheva pavivittattā paviveko, byāpajjhābhāvato abyāpajjhaṃ, taṇhākkhayante uppannattā taṇhākkhayo, upādānakkhayante uppannattā upādānakkhayo, sammohābhāvato asammohoti vuccati.
కేవలం సద్ధామత్తకన్తి పటివేధరహితం కేవలం పటివేధపఞ్ఞాయ అసమ్మిస్సకం సద్ధామత్తకం. పటిచయన్తి పునప్పునం కరణేన వడ్ఢిం. వీతరాగత్తాతి మగ్గపటివేధేన రాగస్స విగతత్తాయేవ నేక్ఖమ్మసఙ్ఖాతం అరహత్తం పటివిజ్ఝిత్వా సచ్ఛికత్వా ఠితో హోతి, ఫలసమాపత్తివిహారేన విహరతి, తన్నిన్నమానసోయేవ చ హోతీతి అత్థో. సేసపదేసుపి ఏసేవ నయో.
Kevalaṃ saddhāmattakanti paṭivedharahitaṃ kevalaṃ paṭivedhapaññāya asammissakaṃ saddhāmattakaṃ. Paṭicayanti punappunaṃ karaṇena vaḍḍhiṃ. Vītarāgattāti maggapaṭivedhena rāgassa vigatattāyeva nekkhammasaṅkhātaṃ arahattaṃ paṭivijjhitvā sacchikatvā ṭhito hoti, phalasamāpattivihārena viharati, tanninnamānasoyeva ca hotīti attho. Sesapadesupi eseva nayo.
లాభసక్కారసిలోకన్తి చతుపచ్చయలాభఞ్చ తేసఞ్ఞేవ సుకతభావఞ్చ వణ్ణభణనఞ్చ. నికామయమానోతి ఇచ్ఛమానో పత్థయమానో. పవివేకాధిముత్తోతి పవివేకే అధిముత్తో అరహన్తి ఏవం అరహత్తం బ్యాకరోతీతి అత్థో.
Lābhasakkārasilokanti catupaccayalābhañca tesaññeva sukatabhāvañca vaṇṇabhaṇanañca. Nikāmayamānoti icchamāno patthayamāno. Pavivekādhimuttoti paviveke adhimutto arahanti evaṃ arahattaṃ byākarotīti attho.
సీలబ్బతపరామాసన్తి సీలఞ్చ వతఞ్చ పరామసిత్వా గహితం గహణమత్తం. సారతో పచ్చాగచ్ఛన్తోతి సారభావేన జానన్తో. అబ్యాపజ్ఝాధిముత్తోతి అబ్యాపజ్ఝం అరహత్తం బ్యాకరోతి. ఇమినావ నయేన సబ్బట్ఠానేసు అత్థో దట్ఠబ్బో. అపిచేత్థ ‘‘నేక్ఖమ్మాధిముత్తోతి ఇమస్మింయేవ అరహత్తం కథితం, సేసేసు పఞ్చసు నిబ్బాన’’న్తి ఏకే వదన్తి. అపరే ‘‘అసమ్మోహాధిముత్తోతి ఏత్థేవ నిబ్బానం కథితం, సేసేసు అరహత్త’’న్తి వదన్తి. అయం పనేత్థ సారో – సబ్బేస్వేవ తేసు అరహత్తమ్పి నిబ్బానమ్పి కథితమేవాతి.
Sīlabbataparāmāsanti sīlañca vatañca parāmasitvā gahitaṃ gahaṇamattaṃ. Sāratopaccāgacchantoti sārabhāvena jānanto. Abyāpajjhādhimuttoti abyāpajjhaṃ arahattaṃ byākaroti. Imināva nayena sabbaṭṭhānesu attho daṭṭhabbo. Apicettha ‘‘nekkhammādhimuttoti imasmiṃyeva arahattaṃ kathitaṃ, sesesu pañcasu nibbāna’’nti eke vadanti. Apare ‘‘asammohādhimuttoti ettheva nibbānaṃ kathitaṃ, sesesu arahatta’’nti vadanti. Ayaṃ panettha sāro – sabbesveva tesu arahattampi nibbānampi kathitamevāti.
భుసాతి బలవన్తో దిబ్బరూపసదిసా. నేవస్స చిత్తం పరియాదియన్తీతి ఏతస్స ఖీణాసవస్స చిత్తం గహేత్వా ఠాతుం న సక్కోన్తి. కిలేసా హి ఉప్పజ్జమానా చిత్తం గణ్హన్తి నామ. అమిస్సీకతన్తి కిలేసా హి ఆరమ్మణేన సద్ధిం చిత్తం మిస్సం కరోన్తి, తేసం అభావా అమిస్సీకతం. ఠితన్తి పతిట్ఠితం. ఆనేఞ్జప్పత్తన్తి అచలప్పత్తం. వయఞ్చస్సానుపస్సతీతి తస్స చేస చిత్తస్స ఉప్పాదమ్పి వయమ్పి పస్సతి. భుసా వాతవుట్ఠీతి బలవా వాతక్ఖన్ధో. నేవ సమ్పకమ్పేయ్యాతి ఏకభాగేన చాలేతుం న సక్కుణేయ్య. న సమ్పకమ్పేయ్యాతి థూణం వియ సబ్బభాగతో కమ్పేతుం న సక్కుణేయ్య. న సమ్పవేధేయ్యాతి వేధేత్వా పవేధేత్వా పాతేతుం న సక్కుణేయ్య.
Bhusāti balavanto dibbarūpasadisā. Nevassa cittaṃ pariyādiyantīti etassa khīṇāsavassa cittaṃ gahetvā ṭhātuṃ na sakkonti. Kilesā hi uppajjamānā cittaṃ gaṇhanti nāma. Amissīkatanti kilesā hi ārammaṇena saddhiṃ cittaṃ missaṃ karonti, tesaṃ abhāvā amissīkataṃ. Ṭhitanti patiṭṭhitaṃ. Āneñjappattanti acalappattaṃ. Vayañcassānupassatīti tassa cesa cittassa uppādampi vayampi passati. Bhusā vātavuṭṭhīti balavā vātakkhandho. Neva sampakampeyyāti ekabhāgena cāletuṃ na sakkuṇeyya. Na sampakampeyyāti thūṇaṃ viya sabbabhāgato kampetuṃ na sakkuṇeyya. Na sampavedheyyāti vedhetvā pavedhetvā pātetuṃ na sakkuṇeyya.
నేక్ఖమ్మం అధిముత్తస్సాతి అరహత్తం పటివిజ్ఝిత్వా ఠితస్స ఖీణాసవస్స. సేసపదేసుపి అరహత్తమేవ కథితం. ఉపాదానక్ఖయస్స చాతి ఉపయోగత్థే సామివచనం. అసమ్మోహఞ్చ చేతసోతి చిత్తస్స చ అసమ్మోహం అధిముత్తస్స. దిస్వా ఆయతనుప్పాదన్తి ఆయతనానం ఉప్పాదఞ్చ వయఞ్చ దిస్వా. సమ్మా చిత్తం విముచ్చతీతి సమ్మా హేతునా నయేన ఇమాయ విపస్సనాపటిపత్తియా ఫలసమాపత్తివసేన చిత్తం విముచ్చతి, నిబ్బానారమ్మణే అధిముచ్చతి. అథ వా ఇమినా ఖీణాసవస్స పటిపదా కథితా. తస్స హి ఆయతనుప్పాదం దిస్వా ఇమాయ విపస్సనాయ అధిగతస్స అరియమగ్గస్సానుభావేన సబ్బకిలేసేహి సమ్మా చిత్తం విముచ్చతి. ఏవం తస్స సమ్మా విముత్తస్స…పే॰… న విజ్జతి. తత్థ సన్తచిత్తస్సాతి నిబ్బుతచిత్తస్స. సేసమేత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.
Nekkhammaṃadhimuttassāti arahattaṃ paṭivijjhitvā ṭhitassa khīṇāsavassa. Sesapadesupi arahattameva kathitaṃ. Upādānakkhayassa cāti upayogatthe sāmivacanaṃ. Asammohañca cetasoti cittassa ca asammohaṃ adhimuttassa. Disvā āyatanuppādanti āyatanānaṃ uppādañca vayañca disvā. Sammā cittaṃ vimuccatīti sammā hetunā nayena imāya vipassanāpaṭipattiyā phalasamāpattivasena cittaṃ vimuccati, nibbānārammaṇe adhimuccati. Atha vā iminā khīṇāsavassa paṭipadā kathitā. Tassa hi āyatanuppādaṃ disvā imāya vipassanāya adhigatassa ariyamaggassānubhāvena sabbakilesehi sammā cittaṃ vimuccati. Evaṃ tassa sammā vimuttassa…pe… na vijjati. Tattha santacittassāti nibbutacittassa. Sesamettha uttānatthamevāti.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౧. సోణసుత్తం • 1. Soṇasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ౧. సోణసుత్తవణ్ణనా • 1. Soṇasuttavaṇṇanā