Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya

    ૯. સુભસુત્તં

    9. Subhasuttaṃ

    ૪૬૨. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો સાવત્થિયં પટિવસતિ અઞ્ઞતરસ્સ ગહપતિસ્સ નિવેસને કેનચિદેવ કરણીયેન. અથ ખો સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો યસ્સ ગહપતિસ્સ નિવેસને પટિવસતિ તં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ગહપતિ – ‘અવિવિત્તા સાવત્થી અરહન્તેહી’તિ. કં નુ ખ્વજ્જ સમણં વા બ્રાહ્મણં વા પયિરુપાસેય્યામા’’તિ? ‘‘અયં, ભન્તે, ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તં, ભન્તે, ભગવન્તં પયિરુપાસસ્સૂ’’તિ. અથ ખો સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો તસ્સ ગહપતિસ્સ પટિસ્સુત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘બ્રાહ્મણા, ભો ગોતમ, એવમાહંસુ – ‘ગહટ્ઠો આરાધકો હોતિ ઞાયં ધમ્મં કુસલં, ન પબ્બજિતો આરાધકો હોતિ ઞાયં ધમ્મં કુસલ’ન્તિ. ઇધ ભવં ગોતમો કિમાહા’’તિ?

    462. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena subho māṇavo todeyyaputto sāvatthiyaṃ paṭivasati aññatarassa gahapatissa nivesane kenacideva karaṇīyena. Atha kho subho māṇavo todeyyaputto yassa gahapatissa nivesane paṭivasati taṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, gahapati – ‘avivittā sāvatthī arahantehī’ti. Kaṃ nu khvajja samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyyāmā’’ti? ‘‘Ayaṃ, bhante, bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Taṃ, bhante, bhagavantaṃ payirupāsassū’’ti. Atha kho subho māṇavo todeyyaputto tassa gahapatissa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho subho māṇavo todeyyaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘brāhmaṇā, bho gotama, evamāhaṃsu – ‘gahaṭṭho ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ, na pabbajito ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusala’nti. Idha bhavaṃ gotamo kimāhā’’ti?

    ૪૬૩. ‘‘વિભજ્જવાદો ખો અહમેત્થ, માણવ; નાહમેત્થ એકંસવાદો. ગિહિસ્સ વાહં, માણવ, પબ્બજિતસ્સ વા મિચ્છાપટિપત્તિં ન વણ્ણેમિ. ગિહી વા હિ , માણવ, પબ્બજિતો વા મિચ્છાપટિપન્નો મિચ્છાપટિપત્તાધિકરણહેતુ ન આરાધકો હોતિ ઞાયં ધમ્મં કુસલં. ગિહિસ્સ વાહં, માણવ, પબ્બજિતસ્સ વા સમ્માપટિપત્તિં વણ્ણેમિ. ગિહી વા હિ, માણવ, પબ્બજિતો વા સમ્માપટિપન્નો સમ્માપટિપત્તાધિકરણહેતુ આરાધકો હોતિ ઞાયં ધમ્મં કુસલ’’ન્તિ.

    463. ‘‘Vibhajjavādo kho ahamettha, māṇava; nāhamettha ekaṃsavādo. Gihissa vāhaṃ, māṇava, pabbajitassa vā micchāpaṭipattiṃ na vaṇṇemi. Gihī vā hi , māṇava, pabbajito vā micchāpaṭipanno micchāpaṭipattādhikaraṇahetu na ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ. Gihissa vāhaṃ, māṇava, pabbajitassa vā sammāpaṭipattiṃ vaṇṇemi. Gihī vā hi, māṇava, pabbajito vā sammāpaṭipanno sammāpaṭipattādhikaraṇahetu ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusala’’nti.

    ‘‘બ્રાહ્મણા, ભો ગોતમ, એવમાહંસુ – ‘મહટ્ઠમિદં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં ઘરાવાસકમ્મટ્ઠાનં મહપ્ફલં હોતિ; અપ્પટ્ઠમિદં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં પબ્બજ્જા કમ્મટ્ઠાનં અપ્પફલં હોતી’તિ. ઇધ ભવં ગોતમો કિમાહા’’તિ.

    ‘‘Brāhmaṇā, bho gotama, evamāhaṃsu – ‘mahaṭṭhamidaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ gharāvāsakammaṭṭhānaṃ mahapphalaṃ hoti; appaṭṭhamidaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ pabbajjā kammaṭṭhānaṃ appaphalaṃ hotī’ti. Idha bhavaṃ gotamo kimāhā’’ti.

    ‘‘એત્થાપિ ખો અહં, માણવ, વિભજ્જવાદો; નાહમેત્થ એકંસવાદો. અત્થિ, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ; અત્થિ, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ; અત્થિ, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ; અત્થિ, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ. કતમઞ્ચ, માણવ , કમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ? કસિ ખો, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ. કતમઞ્ચ, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ? કસિયેવ ખો, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ. કતમઞ્ચ, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ? વણિજ્જા ખો, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ. કતમઞ્ચ માણવ, કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ? વણિજ્જાયેવ ખો, માણવ, કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ.

    ‘‘Etthāpi kho ahaṃ, māṇava, vibhajjavādo; nāhamettha ekaṃsavādo. Atthi, māṇava, kammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti; atthi, māṇava, kammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti; atthi, māṇava, kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti; atthi, māṇava, kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti. Katamañca, māṇava , kammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti? Kasi kho, māṇava, kammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti. Katamañca, māṇava, kammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti? Kasiyeva kho, māṇava, kammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti. Katamañca, māṇava, kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti? Vaṇijjā kho, māṇava, kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti. Katamañca māṇava, kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti? Vaṇijjāyeva kho, māṇava, kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti.

    ૪૬૪. ‘‘સેય્યથાપિ, માણવ, કસિ કમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ; એવમેવ ખો, માણવ, ઘરાવાસકમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ. સેય્યથાપિ, માણવ, કસિયેવ કમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ; એવમેવ ખો, માણવ, ઘરાવાસકમ્મટ્ઠાનં મહટ્ઠં મહાકિચ્ચં મહાધિકરણં મહાસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ. સેય્યથાપિ, માણવ, વણિજ્જા કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ; એવમેવ ખો, માણવ, પબ્બજ્જા કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં વિપજ્જમાનં અપ્પફલં હોતિ. સેય્યથાપિ, માણવ, વણિજ્જાયેવ કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતિ; એવમેવ ખો , માણવ, પબ્બજ્જા કમ્મટ્ઠાનં અપ્પટ્ઠં અપ્પકિચ્ચં અપ્પાધિકરણં અપ્પસમારમ્ભં સમ્પજ્જમાનં મહપ્ફલં હોતી’’તિ.

    464. ‘‘Seyyathāpi, māṇava, kasi kammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti; evameva kho, māṇava, gharāvāsakammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti. Seyyathāpi, māṇava, kasiyeva kammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti; evameva kho, māṇava, gharāvāsakammaṭṭhānaṃ mahaṭṭhaṃ mahākiccaṃ mahādhikaraṇaṃ mahāsamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti. Seyyathāpi, māṇava, vaṇijjā kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti; evameva kho, māṇava, pabbajjā kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti. Seyyathāpi, māṇava, vaṇijjāyeva kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hoti; evameva kho , māṇava, pabbajjā kammaṭṭhānaṃ appaṭṭhaṃ appakiccaṃ appādhikaraṇaṃ appasamārambhaṃ sampajjamānaṃ mahapphalaṃ hotī’’ti.

    ‘‘બ્રાહ્મણા , ભો ગોતમ, પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય, કુસલસ્સ આરાધનાયા’’તિ. ‘‘યે તે, માણવ, બ્રાહ્મણા પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય, કુસલસ્સ આરાધનાય – સચે તે અગરુ – સાધુ તે પઞ્ચ ધમ્મે ઇમસ્મિં પરિસતિ ભાસસ્સૂ’’તિ. ‘‘ન ખો મે, ભો ગોતમ, ગરુ યત્થસ્સુ ભવન્તો વા નિસિન્નો ભવન્તરૂપો વા’’તિ 1. ‘‘તેન હિ, માણવ, ભાસસ્સૂ’’તિ. ‘‘સચ્ચં ખો, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા પઠમં ધમ્મં પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય, કુસલસ્સ આરાધનાય. તપં ખો, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા દુતિયં ધમ્મં પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય, કુસલસ્સ આરાધનાય. બ્રહ્મચરિયં ખો, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા તતિયં ધમ્મં પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય, કુસલસ્સ આરાધનાય. અજ્ઝેનં ખો, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા ચતુત્થં ધમ્મં પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય, કુસલસ્સ આરાધનાય. ચાગં ખો, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા પઞ્ચમં ધમ્મં પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય, કુસલસ્સ આરાધનાય. બ્રાહ્મણા, ભો ગોતમ, ઇમે પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય, કુસલસ્સ આરાધનાયાતિ. ઇધ ભવં ગોતમો કિમાહા’’તિ?

    ‘‘Brāhmaṇā , bho gotama, pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya, kusalassa ārādhanāyā’’ti. ‘‘Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya, kusalassa ārādhanāya – sace te agaru – sādhu te pañca dhamme imasmiṃ parisati bhāsassū’’ti. ‘‘Na kho me, bho gotama, garu yatthassu bhavanto vā nisinno bhavantarūpo vā’’ti 2. ‘‘Tena hi, māṇava, bhāsassū’’ti. ‘‘Saccaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā paṭhamaṃ dhammaṃ paññapenti puññassa kiriyāya, kusalassa ārādhanāya. Tapaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā dutiyaṃ dhammaṃ paññapenti puññassa kiriyāya, kusalassa ārādhanāya. Brahmacariyaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā tatiyaṃ dhammaṃ paññapenti puññassa kiriyāya, kusalassa ārādhanāya. Ajjhenaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā catutthaṃ dhammaṃ paññapenti puññassa kiriyāya, kusalassa ārādhanāya. Cāgaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā pañcamaṃ dhammaṃ paññapenti puññassa kiriyāya, kusalassa ārādhanāya. Brāhmaṇā, bho gotama, ime pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya, kusalassa ārādhanāyāti. Idha bhavaṃ gotamo kimāhā’’ti?

    ૪૬૫. ‘‘કિં પન, માણવ, અત્થિ કોચિ બ્રાહ્મણાનં એકબ્રાહ્મણોપિ યો એવમાહ – ‘અહં ઇમેસં પઞ્ચન્નં ધમ્માનં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા વિપાકં પવેદેમી’’’તિ? ‘‘નો હિદં, ભો ગોતમ’’. ‘‘કિં પન, માણવ, અત્થિ કોચિ બ્રાહ્મણાનં એકાચરિયોપિ એકાચરિયપાચરિયોપિ યાવ સત્તમા આચરિયમહયુગાપિ યો એવમાહ – ‘અહં ઇમેસં પઞ્ચન્નં ધમ્માનં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા વિપાકં પવેદેમી’’’તિ? ‘‘નો હિદં, ભો ગોતમ’’. ‘‘કિં પન, માણવ, યેપિ તે બ્રાહ્મણાનં પુબ્બકા ઇસયો મન્તાનં કત્તારો મન્તાનં પવત્તારો યેસમિદં એતરહિ બ્રાહ્મણા પોરાણં મન્તપદં ગીતં પવુત્તં સમિહિતં તદનુગાયન્તિ તદનુભાસન્તિ ભાસિતમનુભાસન્તિ વાચિતમનુવાચેન્તિ, સેય્યથિદં – અટ્ઠકો વામકો વામદેવો વેસ્સામિત્તો યમતગ્ગિ અઙ્ગીરસો ભારદ્વાજો વાસેટ્ઠો કસ્સપો ભગુ, તેપિ એવમાહંસુ – ‘મયં ઇમેસં પઞ્ચન્નં ધમ્માનં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા વિપાકં પવેદેમા’’’તિ? ‘‘નો હિદં, ભો ગોતમ’’.

    465. ‘‘Kiṃ pana, māṇava, atthi koci brāhmaṇānaṃ ekabrāhmaṇopi yo evamāha – ‘ahaṃ imesaṃ pañcannaṃ dhammānaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā vipākaṃ pavedemī’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Kiṃ pana, māṇava, atthi koci brāhmaṇānaṃ ekācariyopi ekācariyapācariyopi yāva sattamā ācariyamahayugāpi yo evamāha – ‘ahaṃ imesaṃ pañcannaṃ dhammānaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā vipākaṃ pavedemī’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Kiṃ pana, māṇava, yepi te brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, tepi evamāhaṃsu – ‘mayaṃ imesaṃ pañcannaṃ dhammānaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā vipākaṃ pavedemā’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.

    ‘‘ઇતિ કિર, માણવ, નત્થિ કોચિ બ્રાહ્મણાનં એકબ્રાહ્મણોપિ યો એવમાહ – ‘અહં ઇમેસં પઞ્ચન્નં ધમ્માનં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા વિપાકં પવેદેમી’તિ; નત્થિ કોચિ બ્રાહ્મણાનં એકાચરિયોપિ એકાચરિયપાચરિયોપિ યાવ સત્તમા આચરિયમહયુગાપિ યો એવમાહ – ‘અહં ઇમેસં પઞ્ચન્નં ધમ્માનં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા વિપાકં પવેદેમી’તિ; યેપિ તે બ્રાહ્મણાનં પુબ્બકા ઇસયો મન્તાનં કત્તારો મન્તાનં પવત્તારો, યેસમિદં એતરહિ બ્રાહ્મણા પોરાણં મન્તપદં ગીતં પવુત્તં સમિહિતં, તદનુગાયન્તિ તદનુભાસન્તિ ભાસિતમનુભાસન્તિ વાચિતમનુવાચેન્તિ, સેય્યથિદં – અટ્ઠકો વામકો વામદેવો વેસ્સામિત્તો યમતગ્ગિ અઙ્ગીરસો ભારદ્વાજો વાસેટ્ઠો કસ્સપો ભગુ. તેપિ ન એવમાહંસુ – ‘મયં ઇમેસં પઞ્ચન્નં ધમ્માનં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા વિપાકં પવેદેમા’તિ.

    ‘‘Iti kira, māṇava, natthi koci brāhmaṇānaṃ ekabrāhmaṇopi yo evamāha – ‘ahaṃ imesaṃ pañcannaṃ dhammānaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā vipākaṃ pavedemī’ti; natthi koci brāhmaṇānaṃ ekācariyopi ekācariyapācariyopi yāva sattamā ācariyamahayugāpi yo evamāha – ‘ahaṃ imesaṃ pañcannaṃ dhammānaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā vipākaṃ pavedemī’ti; yepi te brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu. Tepi na evamāhaṃsu – ‘mayaṃ imesaṃ pañcannaṃ dhammānaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā vipākaṃ pavedemā’ti.

    ‘‘સેય્યથાપિ, માણવ, અન્ધવેણિ પરમ્પરાસંસત્તા પુરિમોપિ ન પસ્સતિ મજ્ઝિમોપિ ન પસ્સતિ પચ્છિમોપિ ન પસ્સતિ; એવમેવ ખો, માણવ, અન્ધવેણૂપમં મઞ્ઞે બ્રાહ્મણાનં ભાસિતં સમ્પજ્જતિ – પુરિમોપિ ન પસ્સતિ મજ્ઝિમોપિ ન પસ્સતિ પચ્છિમોપિ ન પસ્સતી’’તિ.

    ‘‘Seyyathāpi, māṇava, andhaveṇi paramparāsaṃsattā purimopi na passati majjhimopi na passati pacchimopi na passati; evameva kho, māṇava, andhaveṇūpamaṃ maññe brāhmaṇānaṃ bhāsitaṃ sampajjati – purimopi na passati majjhimopi na passati pacchimopi na passatī’’ti.

    ૪૬૬. એવં વુત્તે, સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો ભગવતા અન્ધવેણૂપમેન વુચ્ચમાનો કુપિતો અનત્તમનો ભગવન્તંયેવ ખુંસેન્તો ભગવન્તંયેવ વમ્ભેન્તો ભગવન્તંયેવ વદમાનો – ‘સમણો ગોતમો પાપિતો ભવિસ્સતી’તિ ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘બ્રાહ્મણો, ભો ગોતમ, પોક્ખરસાતિ ઓપમઞ્ઞો સુભગવનિકો એવમાહ – ‘એવમેવ પનિધેકચ્ચે 3 સમણબ્રાહ્મણા ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મા અલમરિયઞાણદસ્સનવિસેસં પટિજાનન્તિ. તેસમિદં ભાસિતં હસ્સકંયેવ સમ્પજ્જતિ, નામકંયેવ સમ્પજ્જતિ, રિત્તકંયેવ સમ્પજ્જતિ, તુચ્છકંયેવ સમ્પજ્જતિ. કથઞ્હિ નામ મનુસ્સભૂતો ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મા અલમરિયઞાણદસ્સનવિસેસં ઞસ્સતિ વા દક્ખતિ વા સચ્છિ વા કરિસ્સતીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતી’’’તિ?

    466. Evaṃ vutte, subho māṇavo todeyyaputto bhagavatā andhaveṇūpamena vuccamāno kupito anattamano bhagavantaṃyeva khuṃsento bhagavantaṃyeva vambhento bhagavantaṃyeva vadamāno – ‘samaṇo gotamo pāpito bhavissatī’ti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘brāhmaṇo, bho gotama, pokkharasāti opamañño subhagavaniko evamāha – ‘evameva panidhekacce 4 samaṇabrāhmaṇā uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ paṭijānanti. Tesamidaṃ bhāsitaṃ hassakaṃyeva sampajjati, nāmakaṃyeva sampajjati, rittakaṃyeva sampajjati, tucchakaṃyeva sampajjati. Kathañhi nāma manussabhūto uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’’ti?

    ‘‘કિં પન, માણવ, બ્રાહ્મણો પોક્ખરસાતિ ઓપમઞ્ઞો સુભગવનિકો સબ્બેસંયેવ સમણબ્રાહ્મણાનં ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનાતી’’તિ? ‘‘સકાયપિ હિ, ભો ગોતમ, પુણ્ણિકાય દાસિયા બ્રાહ્મણો પોક્ખરસાતિ ઓપમઞ્ઞો સુભગવનિકો ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ ન પજાનાતિ, કુતો પન સબ્બેસંયેવ સમણબ્રાહ્મણાનં ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનિસ્સતી’’તિ?

    ‘‘Kiṃ pana, māṇava, brāhmaṇo pokkharasāti opamañño subhagavaniko sabbesaṃyeva samaṇabrāhmaṇānaṃ cetasā ceto paricca pajānātī’’ti? ‘‘Sakāyapi hi, bho gotama, puṇṇikāya dāsiyā brāhmaṇo pokkharasāti opamañño subhagavaniko cetasā ceto paricca na pajānāti, kuto pana sabbesaṃyeva samaṇabrāhmaṇānaṃ cetasā ceto paricca pajānissatī’’ti?

    ‘‘સેય્યથાપિ, માણવ, જચ્ચન્ધો પુરિસો ન પસ્સેય્ય કણ્હસુક્કાનિ રૂપાનિ, ન પસ્સેય્ય નીલકાનિ રૂપાનિ, ન પસ્સેય્ય પીતકાનિ રૂપાનિ, ન પસ્સેય્ય લોહિતકાનિ રૂપાનિ, ન પસ્સેય્ય મઞ્જિટ્ઠકાનિ રૂપાનિ, ન પસ્સેય્ય સમવિસમં, ન પસ્સેય્ય તારકરૂપાનિ, ન પસ્સેય્ય ચન્દિમસૂરિયે. સો એવં વદેય્ય – ‘નત્થિ કણ્હસુક્કાનિ રૂપાનિ, નત્થિ કણ્હસુક્કાનં રૂપાનં દસ્સાવી; નત્થિ નીલકાનિ રૂપાનિ, નત્થિ નીલકાનં રૂપાનં દસ્સાવી; નત્થિ પીતકાનિ રૂપાનિ, નત્થિ પીતકાનં રૂપાનં દસ્સાવી; નત્થિ લોહિતકાનિ રૂપાનિ, નત્થિ લોહિતકાનં રૂપાનં દસ્સાવી; નત્થિ મઞ્જિટ્ઠકાનિ રૂપાનિ, નત્થિ મઞ્જિટ્ઠકાનં રૂપાનં દસ્સાવી; નત્થિ સમવિસમં, નત્થિ સમવિસમસ્સ દસ્સાવી; નત્થિ તારકરૂપાનિ, નત્થિ તારકરૂપાનં દસ્સાવી; નત્થિ ચન્દિમસૂરિયા, નત્થિ ચન્દિમસૂરિયાનં દસ્સાવી. અહમેતં ન જાનામિ, અહમેતં ન પસ્સામિ; તસ્મા તં નત્થી’તિ. સમ્મા નુ ખો સો, માણવ, વદમાનો વદેય્યા’’તિ?

    ‘‘Seyyathāpi, māṇava, jaccandho puriso na passeyya kaṇhasukkāni rūpāni, na passeyya nīlakāni rūpāni, na passeyya pītakāni rūpāni, na passeyya lohitakāni rūpāni, na passeyya mañjiṭṭhakāni rūpāni, na passeyya samavisamaṃ, na passeyya tārakarūpāni, na passeyya candimasūriye. So evaṃ vadeyya – ‘natthi kaṇhasukkāni rūpāni, natthi kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī; natthi nīlakāni rūpāni, natthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī; natthi pītakāni rūpāni, natthi pītakānaṃ rūpānaṃ dassāvī; natthi lohitakāni rūpāni, natthi lohitakānaṃ rūpānaṃ dassāvī; natthi mañjiṭṭhakāni rūpāni, natthi mañjiṭṭhakānaṃ rūpānaṃ dassāvī; natthi samavisamaṃ, natthi samavisamassa dassāvī; natthi tārakarūpāni, natthi tārakarūpānaṃ dassāvī; natthi candimasūriyā, natthi candimasūriyānaṃ dassāvī. Ahametaṃ na jānāmi, ahametaṃ na passāmi; tasmā taṃ natthī’ti. Sammā nu kho so, māṇava, vadamāno vadeyyā’’ti?

    ‘‘નો હિદં, ભો ગોતમ. અત્થિ કણ્હસુક્કાનિ રૂપાનિ, અત્થિ કણ્હસુક્કાનં રૂપાનં દસ્સાવી; અત્થિ નીલકાનિ રૂપાનિ, અત્થિ નીલકાનં રૂપાનં દસ્સાવી; અત્થિ પીતકાનિ રૂપાનિ, અત્થિ પીતકાનં રૂપાનં દસ્સાવી; અત્થિ લોહિતકાનિ રૂપાનિ, અત્થિ લોહિતકાનં રૂપાનં દસ્સાવી; અત્થિ મઞ્જિટ્ઠકાનિ રૂપાનિ, અત્થિ મઞ્જિટ્ઠકાનં રૂપાનં દસ્સાવી; અત્થિ સમવિસમં, અત્થિ સમવિસમસ્સ દસ્સાવી; અત્થિ તારકરૂપાનિ, અત્થિ તારકરૂપાનં દસ્સાવી ; અત્થિ ચન્દિમસૂરિયા, અત્થિ ચન્દિમસૂરિયાનં દસ્સાવી. ‘અહમેતં ન જાનામિ, અહમેતં ન પસ્સામિ; તસ્મા તં નત્થી’તિ; ન હિ સો, ભો ગોતમ, સમ્મા વદમાનો વદેય્યા’’તિ.

    ‘‘No hidaṃ, bho gotama. Atthi kaṇhasukkāni rūpāni, atthi kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī; atthi nīlakāni rūpāni, atthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī; atthi pītakāni rūpāni, atthi pītakānaṃ rūpānaṃ dassāvī; atthi lohitakāni rūpāni, atthi lohitakānaṃ rūpānaṃ dassāvī; atthi mañjiṭṭhakāni rūpāni, atthi mañjiṭṭhakānaṃ rūpānaṃ dassāvī; atthi samavisamaṃ, atthi samavisamassa dassāvī; atthi tārakarūpāni, atthi tārakarūpānaṃ dassāvī ; atthi candimasūriyā, atthi candimasūriyānaṃ dassāvī. ‘Ahametaṃ na jānāmi, ahametaṃ na passāmi; tasmā taṃ natthī’ti; na hi so, bho gotama, sammā vadamāno vadeyyā’’ti.

    ‘‘એવમેવ ખો, માણવ, બ્રાહ્મણો પોક્ખરસાતિ ઓપમઞ્ઞો સુભગવનિકો અન્ધો અચક્ખુકો. સો વત ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મા અલમરિયઞાણદસ્સનવિસેસં ઞસ્સતિ વા દક્ખતિ વા સચ્છિ વા કરિસ્સતીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ’’.

    ‘‘Evameva kho, māṇava, brāhmaṇo pokkharasāti opamañño subhagavaniko andho acakkhuko. So vata uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati’’.

    ૪૬૭. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, માણવ, યે તે કોસલકા બ્રાહ્મણમહાસાલા, સેય્યથિદં – ચઙ્કી બ્રાહ્મણો તારુક્ખો બ્રાહ્મણો પોક્ખરસાતિ બ્રાહ્મણો જાણુસ્સોણિ બ્રાહ્મણો પિતા ચ 5 તે તોદેય્યો, કતમા નેસં સેય્યો 6, યં વા તે સમ્મુચ્ચા 7 વાચં ભાસેય્યું યં વા અસમ્મુચ્ચા’’તિ? ‘‘સમ્મુચ્ચા, ભો ગોતમ’’.

    467. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, māṇava, ye te kosalakā brāhmaṇamahāsālā, seyyathidaṃ – caṅkī brāhmaṇo tārukkho brāhmaṇo pokkharasāti brāhmaṇo jāṇussoṇi brāhmaṇo pitā ca 8 te todeyyo, katamā nesaṃ seyyo 9, yaṃ vā te sammuccā 10 vācaṃ bhāseyyuṃ yaṃ vā asammuccā’’ti? ‘‘Sammuccā, bho gotama’’.

    ‘‘કતમા નેસં સેય્યો, યં વા તે મન્તા વાચં ભાસેય્યું યં વા અમન્તા’’તિ? ‘‘મન્તા, ભો ગોતમ’’.

    ‘‘Katamā nesaṃ seyyo, yaṃ vā te mantā vācaṃ bhāseyyuṃ yaṃ vā amantā’’ti? ‘‘Mantā, bho gotama’’.

    ‘‘કતમા નેસં સેય્યો, યં વા તે પટિસઙ્ખાય વાચં ભાસેય્યું યં વા અપ્પટિસઙ્ખાયા’’તિ? ‘‘પટિસઙ્ખાય, ભો ગોતમ’’.

    ‘‘Katamā nesaṃ seyyo, yaṃ vā te paṭisaṅkhāya vācaṃ bhāseyyuṃ yaṃ vā appaṭisaṅkhāyā’’ti? ‘‘Paṭisaṅkhāya, bho gotama’’.

    ‘‘કતમા નેસં સેય્યો, યં વા તે અત્થસંહિતં વાચં ભાસેય્યું યં વા અનત્થસંહિત’’ન્તિ? ‘‘અત્થસંહિતં, ભો ગોતમ’’.

    ‘‘Katamā nesaṃ seyyo, yaṃ vā te atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāseyyuṃ yaṃ vā anatthasaṃhita’’nti? ‘‘Atthasaṃhitaṃ, bho gotama’’.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, માણવ, યદિ એવં સન્તે, બ્રાહ્મણેન પોક્ખરસાતિના ઓપમઞ્ઞેન સુભગવનિકેન સમ્મુચ્ચા વાચા ભાસિતા અસમ્મુચ્ચા’’તિ 11? ‘‘અસમ્મુચ્ચા, ભો ગોતમ’’.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, māṇava, yadi evaṃ sante, brāhmaṇena pokkharasātinā opamaññena subhagavanikena sammuccā vācā bhāsitā asammuccā’’ti 12? ‘‘Asammuccā, bho gotama’’.

    ‘‘મન્તા વાચા ભાસિતા અમન્તા વા’’તિ? ‘‘અમન્તા, ભો ગોતમ’’.

    ‘‘Mantā vācā bhāsitā amantā vā’’ti? ‘‘Amantā, bho gotama’’.

    ‘‘પટિસઙ્ખાય વાચા ભાસિતા અપ્પટિસઙ્ખાયા’’તિ? ‘‘અપ્પટિસઙ્ખાય, ભો ગોતમ’’.

    ‘‘Paṭisaṅkhāya vācā bhāsitā appaṭisaṅkhāyā’’ti? ‘‘Appaṭisaṅkhāya, bho gotama’’.

    ‘‘અત્થસંહિતા વાચા ભાસિતા અનત્થસંહિતા’’તિ? ‘‘અનત્થસંહિતા, ભો ગોતમ’’.

    ‘‘Atthasaṃhitā vācā bhāsitā anatthasaṃhitā’’ti? ‘‘Anatthasaṃhitā, bho gotama’’.

    ‘‘પઞ્ચ ખો ઇમે, માણવ, નીવરણા. કતમે પઞ્ચ? કામચ્છન્દનીવરણં, બ્યાપાદનીવરણં, થીનમિદ્ધનીવરણં ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચનીવરણં, વિચિકિચ્છાનીવરણં – ઇમે ખો, માણવ, પઞ્ચ નીવરણા. ઇમેહિ ખો માણવ, પઞ્ચહિ નીવરણેહિ બ્રાહ્મણો પોક્ખરસાતિ ઓપમઞ્ઞો સુભગવનિકો આવુતો નિવુતો ઓફુટો 13 પરિયોનદ્ધો. સો વત ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મા અલમરિયઞાણદસ્સનવિસેસં ઞસ્સતિ વા દક્ખતિ વા સચ્છિ વા કરિસ્સતીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ.

    ‘‘Pañca kho ime, māṇava, nīvaraṇā. Katame pañca? Kāmacchandanīvaraṇaṃ, byāpādanīvaraṇaṃ, thīnamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ, vicikicchānīvaraṇaṃ – ime kho, māṇava, pañca nīvaraṇā. Imehi kho māṇava, pañcahi nīvaraṇehi brāhmaṇo pokkharasāti opamañño subhagavaniko āvuto nivuto ophuṭo 14 pariyonaddho. So vata uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

    ૪૬૮. ‘‘પઞ્ચ ખો ઇમે, માણવ, કામગુણા. કતમે પઞ્ચ? ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, સોતવિઞ્ઞેય્યા સદ્દા…પે॰… ઘાનવિઞ્ઞેય્યા ગન્ધા… જિવ્હા વિઞ્ઞેય્યા રસા… કાયવિઞ્ઞેય્યા ફોટ્ઠબ્બા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા – ઇમે ખો, માણવ, પઞ્ચ કામગુણા. ઇમેહિ ખો, માણવ, પઞ્ચહિ કામગુણેહિ બ્રાહ્મણો પોક્ખરસાતિ ઓપમઞ્ઞો સુભગવનિકો ગથિતો મુચ્છિતો અજ્ઝોપન્નો અનાદીનવદસ્સાવી અનિસ્સરણપઞ્ઞો પરિભુઞ્જતિ. સો વત ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મા અલમરિયઞાણદસ્સનવિસેસં ઞસ્સતિ વા દક્ખતિ વા સચ્છિ વા કરિસ્સતીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ.

    468. ‘‘Pañca kho ime, māṇava, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhā viññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā – ime kho, māṇava, pañca kāmaguṇā. Imehi kho, māṇava, pañcahi kāmaguṇehi brāhmaṇo pokkharasāti opamañño subhagavaniko gathito mucchito ajjhopanno anādīnavadassāvī anissaraṇapañño paribhuñjati. So vata uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, માણવ, યં વા તિણકટ્ઠુપાદાનં પટિચ્ચ અગ્ગિં જાલેય્ય યં વા નિસ્સટ્ઠતિણકટ્ઠુપાદાનં અગ્ગિં જાલેય્ય, કતમો નુ ખ્વાસ્સ અગ્ગિ અચ્ચિમા ચેવ વણ્ણવા ચ પભસ્સરો ચા’’તિ? ‘‘સચે તં, ભો ગોતમ, ઠાનં નિસ્સટ્ઠતિણકટ્ઠુપાદાનં અગ્ગિં જાલેતું, સ્વાસ્સ અગ્ગિ અચ્ચિમા ચેવ વણ્ણવા ચ પભસ્સરો ચા’’તિ. ‘‘અટ્ઠાનં ખો એતં, માણવ, અનવકાસો યં નિસ્સટ્ઠતિણકટ્ઠુપાદાનં અગ્ગિં જાલેય્ય અઞ્ઞત્ર ઇદ્ધિમતા. સેય્યથાપિ, માણવ, તિણકટ્ઠુપાદાનં પટિચ્ચ અગ્ગિ જલતિ તથૂપમાહં, માણવ, ઇમં પીતિં વદામિ યાયં પીતિ પઞ્ચ કામગુણે પટિચ્ચ. સેય્યથાપિ, માણવ, નિસ્સટ્ઠતિણકટ્ઠુપાદાનો 15 અગ્ગિ જલતિ તથૂપમાહં, માણવ , ઇમં પીતિં વદામિ યાયં પીતિ અઞ્ઞત્રેવ કામેહિ અઞ્ઞત્ર અકુસલેહિ ધમ્મેહિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, māṇava, yaṃ vā tiṇakaṭṭhupādānaṃ paṭicca aggiṃ jāleyya yaṃ vā nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādānaṃ aggiṃ jāleyya, katamo nu khvāssa aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro cā’’ti? ‘‘Sace taṃ, bho gotama, ṭhānaṃ nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādānaṃ aggiṃ jāletuṃ, svāssa aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro cā’’ti. ‘‘Aṭṭhānaṃ kho etaṃ, māṇava, anavakāso yaṃ nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādānaṃ aggiṃ jāleyya aññatra iddhimatā. Seyyathāpi, māṇava, tiṇakaṭṭhupādānaṃ paṭicca aggi jalati tathūpamāhaṃ, māṇava, imaṃ pītiṃ vadāmi yāyaṃ pīti pañca kāmaguṇe paṭicca. Seyyathāpi, māṇava, nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādāno 16 aggi jalati tathūpamāhaṃ, māṇava , imaṃ pītiṃ vadāmi yāyaṃ pīti aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi.

    ‘‘કતમા ચ, માણવ, પીતિ અઞ્ઞત્રેવ કામેહિ અઞ્ઞત્ર અકુસલેહિ ધમ્મેહિ? ઇધ, માણવ, ભિક્ખુ વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયમ્પિ ખો, માણવ, પીતિ અઞ્ઞત્રેવ કામેહિ અઞ્ઞત્ર અકુસલેહિ ધમ્મેહિ. પુન ચપરં, માણવ, ભિક્ખુ વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા…પે॰… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયમ્પિ ખો, માણવ, પીતિ અઞ્ઞત્રેવ કામેહિ અઞ્ઞત્ર અકુસલેહિ ધમ્મેહિ.

    ‘‘Katamā ca, māṇava, pīti aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi? Idha, māṇava, bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayampi kho, māṇava, pīti aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi. Puna caparaṃ, māṇava, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayampi kho, māṇava, pīti aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi.

    ૪૬૯. ‘‘યે તે, માણવ, બ્રાહ્મણા પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાય, કતમેત્થ 17 બ્રાહ્મણા ધમ્મં મહપ્ફલતરં પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાયા’’તિ? ‘‘યેમે, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાય, ચાગમેત્થ બ્રાહ્મણા ધમ્મં મહપ્ફલતરં પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાયા’’તિ.

    469. ‘‘Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, katamettha 18 brāhmaṇā dhammaṃ mahapphalataraṃ paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāyā’’ti? ‘‘Yeme, bho gotama, brāhmaṇā pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, cāgamettha brāhmaṇā dhammaṃ mahapphalataraṃ paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāyā’’ti.

    ‘‘તં કિ મઞ્ઞસિ, માણવ, ઇધ અઞ્ઞતરસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ મહાયઞ્ઞો પચ્ચુપટ્ઠિતો અસ્સ. અથ દ્વે બ્રાહ્મણા આગચ્છેય્યું – ‘ઇત્થન્નામસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ મહાયઞ્ઞં અનુભવિસ્સામા’તિ. તત્રેકસ્સ 19 બ્રાહ્મણસ્સ એવમસ્સ – ‘અહો વત! અહમેવ લભેય્યં ભત્તગ્ગે અગ્ગાસનં અગ્ગોદકં અગ્ગપિણ્ડં, ન અઞ્ઞો બ્રાહ્મણો લભેય્ય ભત્તગ્ગે અગ્ગાસનં અગ્ગોદકં અગ્ગપિણ્ડ’ન્તિ. ઠાનં ખો પનેતં, માણવ , વિજ્જતિ યં અઞ્ઞો બ્રાહ્મણો લભેય્ય ભત્તગ્ગે અગ્ગાસનં અગ્ગોદકં અગ્ગપિણ્ડં, ન સો બ્રાહ્મણો લભેય્ય ભત્તગ્ગે અગ્ગાસનં અગ્ગોદકં અગ્ગપિણ્ડં. ‘અઞ્ઞો બ્રાહ્મણો લભતિ ભત્તગ્ગે અગ્ગાસનં અગ્ગોદકં અગ્ગપિણ્ડં, નાહં લભામિ ભત્તગ્ગે અગ્ગાસનં અગ્ગોદકં અગ્ગપિણ્ડ’ન્તિ – ઇતિ સો કુપિતો હોતિ અનત્તમનો. ઇમસ્સ પન, માણવ, બ્રાહ્મણા કિં વિપાકં પઞ્ઞપેન્તી’’તિ? ‘‘ન ખ્વેત્થ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા એવં દાનં દેન્તિ – ‘ઇમિના પરો કુપિતો હોતુ અનત્તમનો’તિ. અથ ખ્વેત્થ બ્રાહ્મણા અનુકમ્પાજાતિકંયેવ 20 દાનં દેન્તી’’તિ. ‘‘એવં સન્તે, ખો, માણવ, બ્રાહ્મણાનં ઇદં છટ્ઠં પુઞ્ઞકિરિયવત્થુ હોતિ – યદિદં અનુકમ્પાજાતિક’’ન્તિ. ‘‘એવં સન્તે, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણાનં ઇદં છટ્ઠં પુઞ્ઞકિરિયવત્થુ હોતિ – યદિદં અનુકમ્પાજાતિક’’ન્તિ.

    ‘‘Taṃ ki maññasi, māṇava, idha aññatarassa brāhmaṇassa mahāyañño paccupaṭṭhito assa. Atha dve brāhmaṇā āgaccheyyuṃ – ‘itthannāmassa brāhmaṇassa mahāyaññaṃ anubhavissāmā’ti. Tatrekassa 21 brāhmaṇassa evamassa – ‘aho vata! Ahameva labheyyaṃ bhattagge aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍaṃ, na añño brāhmaṇo labheyya bhattagge aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’nti. Ṭhānaṃ kho panetaṃ, māṇava , vijjati yaṃ añño brāhmaṇo labheyya bhattagge aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍaṃ, na so brāhmaṇo labheyya bhattagge aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍaṃ. ‘Añño brāhmaṇo labhati bhattagge aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍaṃ, nāhaṃ labhāmi bhattagge aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’nti – iti so kupito hoti anattamano. Imassa pana, māṇava, brāhmaṇā kiṃ vipākaṃ paññapentī’’ti? ‘‘Na khvettha, bho gotama, brāhmaṇā evaṃ dānaṃ denti – ‘iminā paro kupito hotu anattamano’ti. Atha khvettha brāhmaṇā anukampājātikaṃyeva 22 dānaṃ dentī’’ti. ‘‘Evaṃ sante, kho, māṇava, brāhmaṇānaṃ idaṃ chaṭṭhaṃ puññakiriyavatthu hoti – yadidaṃ anukampājātika’’nti. ‘‘Evaṃ sante, bho gotama, brāhmaṇānaṃ idaṃ chaṭṭhaṃ puññakiriyavatthu hoti – yadidaṃ anukampājātika’’nti.

    ‘‘યે તે, માણવ, બ્રાહ્મણા પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાય, ઇમે ત્વં પઞ્ચ ધમ્મે કત્થ બહુલં સમનુપસ્સસિ – ગહટ્ઠેસુ વા પબ્બજિતેસુ વા’’તિ? ‘‘યેમે, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાય, ઇમાહં પઞ્ચ ધમ્મે પબ્બજિતેસુ બહુલં સમનુપસ્સામિ અપ્પં ગહટ્ઠેસુ. ગહટ્ઠો હિ, ભો ગોતમ, મહટ્ઠો મહાકિચ્ચો મહાધિકરણો મહાસમારમ્ભો, ન સતતં સમિતં સચ્ચવાદી હોતિ; પબ્બજિતો ખો પન, ભો ગોતમ, અપ્પટ્ઠો અપ્પકિચ્ચો અપ્પાધિકરણો અપ્પસમારમ્ભો, સતતં સમિતં સચ્ચવાદી હોતિ. ગહટ્ઠો હિ, ભો ગોતમ, મહટ્ઠો મહાકિચ્ચો મહાધિકરણો મહાસમારમ્ભો ન સતતં સમિતં તપસ્સી હોતિ… બ્રહ્મચારી હોતિ… સજ્ઝાયબહુલો હોતિ… ચાગબહુલો હોતિ; પબ્બજિતો ખો પન, ભો ગોતમ, અપ્પટ્ઠો અપ્પકિચ્ચો અપ્પાધિકરણો અપ્પસમારમ્ભો સતતં સમિતં તપસ્સી હોતિ… બ્રહ્મચારી હોતિ… સજ્ઝાયબહુલો હોતિ… ચાગબહુલો હોતિ. યેમે, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાય, ઇમાહં પઞ્ચ ધમ્મે પબ્બજિતેસુ બહુલં સમનુપસ્સામિ અપ્પં ગહટ્ઠેસૂ’’તિ.

    ‘‘Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, ime tvaṃ pañca dhamme kattha bahulaṃ samanupassasi – gahaṭṭhesu vā pabbajitesu vā’’ti? ‘‘Yeme, bho gotama, brāhmaṇā pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, imāhaṃ pañca dhamme pabbajitesu bahulaṃ samanupassāmi appaṃ gahaṭṭhesu. Gahaṭṭho hi, bho gotama, mahaṭṭho mahākicco mahādhikaraṇo mahāsamārambho, na satataṃ samitaṃ saccavādī hoti; pabbajito kho pana, bho gotama, appaṭṭho appakicco appādhikaraṇo appasamārambho, satataṃ samitaṃ saccavādī hoti. Gahaṭṭho hi, bho gotama, mahaṭṭho mahākicco mahādhikaraṇo mahāsamārambho na satataṃ samitaṃ tapassī hoti… brahmacārī hoti… sajjhāyabahulo hoti… cāgabahulo hoti; pabbajito kho pana, bho gotama, appaṭṭho appakicco appādhikaraṇo appasamārambho satataṃ samitaṃ tapassī hoti… brahmacārī hoti… sajjhāyabahulo hoti… cāgabahulo hoti. Yeme, bho gotama, brāhmaṇā pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, imāhaṃ pañca dhamme pabbajitesu bahulaṃ samanupassāmi appaṃ gahaṭṭhesū’’ti.

    ‘‘યે તે, માણવ, બ્રાહ્મણા પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાય ચિત્તસ્સાહં એતે પરિક્ખારે વદામિ – યદિદં ચિત્તં અવેરં અબ્યાબજ્ઝં તસ્સ ભાવનાય. ઇધ, માણવ, ભિક્ખુ સચ્ચવાદી હોતિ. સો ‘સચ્ચવાદીમ્હી’તિ લભતિ અત્થવેદં, લભતિ ધમ્મવેદં, લભતિ ધમ્મૂપસંહિતં પામોજ્જં. યં તં કુસલૂપસંહિતં પામોજ્જં, ચિત્તસ્સાહં એતં પરિક્ખારં વદામિ – યદિદં ચિત્તં અવેરં અબ્યાબજ્ઝં તસ્સ ભાવનાય. ઇધ, માણવ, ભિક્ખુ તપસ્સી હોતિ…પે॰… બ્રહ્મચારી હોતિ…પે॰… સજ્ઝાયબહુલો હોતિ…પે॰… ચાગબહુલો હોતિ. સો ‘ચાગબહુલોમ્હી’તિ લભતિ અત્થવેદં, લભતિ ધમ્મવેદં, લભતિ ધમ્મૂપસંહિતં પામોજ્જં. યં તં કુસલૂપસંહિતં પામોજ્જં, ચિત્તસ્સાહં એતં પરિક્ખારં વદામિ – યદિદં ચિત્તં અવેરં અબ્યાબજ્ઝં તસ્સ ભાવનાય. યે તે માણવ, બ્રાહ્મણા, પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાય, ચિત્તસ્સાહં એતે પરિક્ખારે વદામિ – યદિદં ચિત્તં અવેરં અબ્યાબજ્ઝં તસ્સ ભાવનાયા’’તિ.

    ‘‘Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya cittassāhaṃ ete parikkhāre vadāmi – yadidaṃ cittaṃ averaṃ abyābajjhaṃ tassa bhāvanāya. Idha, māṇava, bhikkhu saccavādī hoti. So ‘saccavādīmhī’ti labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ. Yaṃ taṃ kusalūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, cittassāhaṃ etaṃ parikkhāraṃ vadāmi – yadidaṃ cittaṃ averaṃ abyābajjhaṃ tassa bhāvanāya. Idha, māṇava, bhikkhu tapassī hoti…pe… brahmacārī hoti…pe… sajjhāyabahulo hoti…pe… cāgabahulo hoti. So ‘cāgabahulomhī’ti labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ. Yaṃ taṃ kusalūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, cittassāhaṃ etaṃ parikkhāraṃ vadāmi – yadidaṃ cittaṃ averaṃ abyābajjhaṃ tassa bhāvanāya. Ye te māṇava, brāhmaṇā, pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, cittassāhaṃ ete parikkhāre vadāmi – yadidaṃ cittaṃ averaṃ abyābajjhaṃ tassa bhāvanāyā’’ti.

    ૪૭૦. એવં વુત્તે, સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભો ગોતમ – ‘સમણો ગોતમો બ્રહ્માનં સહબ્યતાય મગ્ગં જાનાતી’’’તિ.

    470. Evaṃ vutte, subho māṇavo todeyyaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho gotama – ‘samaṇo gotamo brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ jānātī’’’ti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, માણવ, આસન્ને ઇતો નળકારગામો, ન યિતો દૂરે નળકારગામો’’તિ?

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, māṇava, āsanne ito naḷakāragāmo, na yito dūre naḷakāragāmo’’ti?

    ‘‘એવં, ભો, આસન્ને ઇતો નળકારગામો , ન યિતો દૂરે નળકારગામો’’તિ.

    ‘‘Evaṃ, bho, āsanne ito naḷakāragāmo , na yito dūre naḷakāragāmo’’ti.

    ‘‘તં, કિં મઞ્ઞસિ માણવ, ઇધસ્સ પુરિસો નળકારગામે જાતવદ્ધો 23; તમેનં નળકારગામતો તાવદેવ અવસટં 24 નળકારગામસ્સ મગ્ગં પુચ્છેય્યું; સિયા નુ ખો, માણવ, તસ્સ પુરિસસ્સ નળકારગામે જાતવદ્ધસ્સ નળકારગામસ્સ મગ્ગં પુટ્ઠસ્સ દન્ધાયિતત્તં વા વિત્થાયિતત્તં વા’’તિ?

    ‘‘Taṃ, kiṃ maññasi māṇava, idhassa puriso naḷakāragāme jātavaddho 25; tamenaṃ naḷakāragāmato tāvadeva avasaṭaṃ 26 naḷakāragāmassa maggaṃ puccheyyuṃ; siyā nu kho, māṇava, tassa purisassa naḷakāragāme jātavaddhassa naḷakāragāmassa maggaṃ puṭṭhassa dandhāyitattaṃ vā vitthāyitattaṃ vā’’ti?

    ‘‘નો હિદં, ભો ગોતમ’’.

    ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.

    ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’?

    ‘‘Taṃ kissa hetu’’?

    ‘‘અમુ હિ, ભો ગોતમ, પુરિસો નળકારગામે જાતવદ્ધો. તસ્સ સબ્બાનેવ નળકારગામસ્સ મગ્ગાનિ સુવિદિતાની’’તિ. ‘‘સિયા નુ ખો, માણવ, તસ્સ પુરિસસ્સ નળકારગામે જાતવદ્ધસ્સ નળકારગામસ્સ મગ્ગં પુટ્ઠસ્સ દન્ધાયિતત્તં વા વિત્થાયિતત્તં વાતિ, ન ત્વેવ તથાગતસ્સ બ્રહ્મલોકં વા બ્રહ્મલોકગામિનિં વા પટિપદં પુટ્ઠસ્સ દન્ધાયિતત્તં વા વિત્થાયિતત્તં વા. બ્રહ્માનઞ્ચાહં, માણવ, પજાનામિ બ્રહ્મલોકઞ્ચ બ્રહ્મલોકગામિનિઞ્ચ પટિપદં; યથાપટિપન્નો ચ બ્રહ્મલોકં ઉપપન્નો તઞ્ચ પજાનામી’’તિ .

    ‘‘Amu hi, bho gotama, puriso naḷakāragāme jātavaddho. Tassa sabbāneva naḷakāragāmassa maggāni suviditānī’’ti. ‘‘Siyā nu kho, māṇava, tassa purisassa naḷakāragāme jātavaddhassa naḷakāragāmassa maggaṃ puṭṭhassa dandhāyitattaṃ vā vitthāyitattaṃ vāti, na tveva tathāgatassa brahmalokaṃ vā brahmalokagāminiṃ vā paṭipadaṃ puṭṭhassa dandhāyitattaṃ vā vitthāyitattaṃ vā. Brahmānañcāhaṃ, māṇava, pajānāmi brahmalokañca brahmalokagāminiñca paṭipadaṃ; yathāpaṭipanno ca brahmalokaṃ upapanno tañca pajānāmī’’ti .

    ‘‘સુતં મેતં, ભો ગોતમ – ‘સમણો ગોતમો બ્રહ્માનં સહબ્યતાય મગ્ગં દેસેતી’તિ. સાધુ મે ભવં ગોતમો બ્રહ્માનં સહબ્યતાય મગ્ગં દેસેતૂ’’તિ.

    ‘‘Sutaṃ metaṃ, bho gotama – ‘samaṇo gotamo brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ desetī’ti. Sādhu me bhavaṃ gotamo brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ desetū’’ti.

    ‘‘તેન હિ, માણવ, સુણાહિ, સાધુકં મનસિ કરોહિ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં ભો’’તિ ખો સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. ભગવા એતદવોચ –

    ‘‘Tena hi, māṇava, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ bho’’ti kho subho māṇavo todeyyaputto bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –

    ૪૭૧. ‘‘કતમો ચ, માણવ, બ્રહ્માનં સહબ્યતાય મગ્ગો? ઇધ, માણવ, ભિક્ખુ મેત્તાસહગતેન ચેતસા એકં દિસં ફરિત્વા વિહરતિ, તથા દુતિયં, તથા તતિયં, તથા ચતુત્થં; ઇતિ ઉદ્ધમધો તિરિયં સબ્બધિ સબ્બત્તતાય સબ્બાવન્તં લોકં મેત્તાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાબજ્ઝેન ફરિત્વા વિહરતિ. એવં ભાવિતાય ખો, માણવ, મેત્તાય ચેતોવિમુત્તિયા યં પમાણકતં કમ્મં ન તં તત્રાવસિસ્સતિ, ન તં તત્રાવતિટ્ઠતિ. સેય્યથાપિ, માણવ, બલવા સઙ્ખધમો અપ્પકસિરેનેવ ચાતુદ્દિસા વિઞ્ઞાપેય્ય 27; એવમેવ ખો, માણવ…પે॰… એવં ભાવિતાય ખો, માણવ, મેત્તાય 28 ચેતોવિમુત્તિયા યં પમાણકતં કમ્મં ન તં તત્રાવસિસ્સતિ, ન તં તત્રાવતિટ્ઠતિ. અયમ્પિ ખો, માણવ, બ્રહ્માનં સહબ્યતાય મગ્ગો. ‘‘પુન ચપરં, માણવ, ભિક્ખુ કરુણાસહગતેન ચેતસા…પે॰… મુદિતાસહગતેન ચેતસા…પે॰… ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા એકં દિસં ફરિત્વા વિહરતિ, તથા દુતિયં, તથા તતિયં, તથા ચતુત્થં; ઇતિ ઉદ્ધમધો તિરિયં સબ્બધિ સબ્બત્તતાય સબ્બાવન્તં લોકં ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાબજ્ઝેન ફરિત્વા વિહરતિ. એવં ભાવિતાય ખો, માણવ, ઉપેક્ખાય ચેતોવિમુત્તિયા યં પમાણકતં કમ્મં ન તં તત્રાવસિસ્સતિ, ન તં તત્રાવતિટ્ઠતિ. સેય્યથાપિ, માણવ, બલવા સઙ્ખધમો અપ્પકસિરેનેવ ચાતુદ્દિસા વિઞ્ઞાપેય્ય; એવમેવ ખો, માણવ…પે॰… એવં ભાવિતાય ખો, માણવ, ઉપેક્ખાય ચેતોવિમુત્તિયા યં પમાણકતં કમ્મં ન તં તત્રાવસિસ્સતિ, ન તં તત્રાવતિટ્ઠતિ. અયમ્પિ ખો, માણવ, બ્રહ્માનં સહબ્યતાય મગ્ગો’’તિ.

    471. ‘‘Katamo ca, māṇava, brahmānaṃ sahabyatāya maggo? Idha, māṇava, bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati. Evaṃ bhāvitāya kho, māṇava, mettāya cetovimuttiyā yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhati. Seyyathāpi, māṇava, balavā saṅkhadhamo appakasireneva cātuddisā viññāpeyya 29; evameva kho, māṇava…pe… evaṃ bhāvitāya kho, māṇava, mettāya 30 cetovimuttiyā yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhati. Ayampi kho, māṇava, brahmānaṃ sahabyatāya maggo. ‘‘Puna caparaṃ, māṇava, bhikkhu karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati. Evaṃ bhāvitāya kho, māṇava, upekkhāya cetovimuttiyā yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhati. Seyyathāpi, māṇava, balavā saṅkhadhamo appakasireneva cātuddisā viññāpeyya; evameva kho, māṇava…pe… evaṃ bhāvitāya kho, māṇava, upekkhāya cetovimuttiyā yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhati. Ayampi kho, māṇava, brahmānaṃ sahabyatāya maggo’’ti.

    ૪૭૨. એવં વુત્તે, સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ! સેય્યથાપિ, ભો ગોતમ, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય – ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તીતિ – એવમેવં ભોતા ગોતમેન અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં ભવન્તં ગોતમં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગતં. હન્દ, ચ દાનિ મયં, ભો ગોતમ, ગચ્છામ; બહુકિચ્ચા મયં બહુકરણીયા’’તિ. ‘‘યસ્સદાનિ ત્વં, માણવ, કાલં મઞ્ઞસી’’તિ. અથ ખો સુભો માણવો તોદેય્યપુત્તો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ.

    472. Evaṃ vutte, subho māṇavo todeyyaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti – evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ. Handa, ca dāni mayaṃ, bho gotama, gacchāma; bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassadāni tvaṃ, māṇava, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho subho māṇavo todeyyaputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

    તેન ખો પન સમયેન જાણુસ્સોણિ બ્રાહ્મણો સબ્બસેતેન વળવાભિરથેન 31 સાવત્થિયા નિય્યાતિ દિવા દિવસ્સ. અદ્દસા ખો જાણુસ્સોણિ બ્રાહ્મણો સુભં માણવં તોદેય્યપુત્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન સુભં માણવં તોદેય્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘હન્દ, કુતો નુ ભવં ભારદ્વાજો આગચ્છતિ દિવા દિવસ્સા’’તિ? ‘‘ઇતો હિ ખો અહં, ભો , આગચ્છામિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સન્તિકા’’તિ. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ભવં ભારદ્વાજો, સમણસ્સ ગોતમસ્સ પઞ્ઞાવેય્યત્તિયં પણ્ડિતો મઞ્ઞેતિ’’? ‘‘કો ચાહં, ભો, કો ચ સમણસ્સ ગોતમસ્સ પઞ્ઞાવેય્યત્તિયં જાનિસ્સામિ? સોપિ નૂનસ્સ તાદિસોવ યો સમણસ્સ ગોતમસ્સ પઞ્ઞાવેય્યત્તિયં જાનેય્યા’’તિ. ‘‘ઉળારાય ખલુ, ભવં ભારદ્વાજો, સમણં ગોતમં પસંસાય પસંસતી’’તિ. ‘‘કો ચાહં, ભો, કો ચ સમણં ગોતમં પસંસિસ્સામિ? પસત્થપસત્થોવ સો ભવં ગોતમો સેટ્ઠો દેવમનુસ્સાનં. યે ચિમે, ભો, બ્રાહ્મણા પઞ્ચ ધમ્મે પઞ્ઞપેન્તિ પુઞ્ઞસ્સ કિરિયાય કુસલસ્સ આરાધનાય; ચિત્તસ્સેતે સમણો ગોતમો પરિક્ખારે વદેતિ – યદિદં ચિત્તં અવેરં અબ્યાબજ્ઝં તસ્સ ભાવનાયા’’તિ.

    Tena kho pana samayena jāṇussoṇi brāhmaṇo sabbasetena vaḷavābhirathena 32 sāvatthiyā niyyāti divā divassa. Addasā kho jāṇussoṇi brāhmaṇo subhaṃ māṇavaṃ todeyyaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna subhaṃ māṇavaṃ todeyyaputtaṃ etadavoca – ‘‘handa, kuto nu bhavaṃ bhāradvājo āgacchati divā divassā’’ti? ‘‘Ito hi kho ahaṃ, bho , āgacchāmi samaṇassa gotamassa santikā’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, bhavaṃ bhāradvājo, samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ paṇḍito maññeti’’? ‘‘Ko cāhaṃ, bho, ko ca samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānissāmi? Sopi nūnassa tādisova yo samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyyā’’ti. ‘‘Uḷārāya khalu, bhavaṃ bhāradvājo, samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’ti. ‘‘Ko cāhaṃ, bho, ko ca samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsissāmi? Pasatthapasatthova so bhavaṃ gotamo seṭṭho devamanussānaṃ. Ye cime, bho, brāhmaṇā pañca dhamme paññapenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya; cittassete samaṇo gotamo parikkhāre vadeti – yadidaṃ cittaṃ averaṃ abyābajjhaṃ tassa bhāvanāyā’’ti.

    એવં વુત્તે, જાણુસ્સોણિ બ્રાહ્મણો સબ્બસેતા વળવાભિરથા ઓરોહિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા યેન ભગવા તેનઞ્જલિં પણામેત્વા ઉદાનં ઉદાનેસિ – ‘‘લાભા રઞ્ઞો પસેનદિસ્સ કોસલસ્સ, સુલદ્ધલાભા રઞ્ઞો પસેનદિસ્સ કોસલસ્સ યસ્સ વિજિતે તથાગતો વિહરતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો’’તિ.

    Evaṃ vutte, jāṇussoṇi brāhmaṇo sabbasetā vaḷavābhirathā orohitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā udānaṃ udānesi – ‘‘lābhā rañño pasenadissa kosalassa, suladdhalābhā rañño pasenadissa kosalassa yassa vijite tathāgato viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti.

    સુભસુત્તં નિટ્ઠિતં નવમં.

    Subhasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.







    Footnotes:
    1. નિસિન્ના ભવન્તરૂપા વાતિ (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    2. nisinnā bhavantarūpā vāti (sī. syā. kaṃ. pī.)
    3. પનિમેકે (સબ્બત્થ)
    4. panimeke (sabbattha)
    5. વા (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    6. સેય્યા (સ્યા॰ કં॰)
    7. સમ્મુસા (સી॰ પી॰)
    8. vā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    9. seyyā (syā. kaṃ.)
    10. sammusā (sī. pī.)
    11. અસમ્મુસા વાતિ (પી॰) એવમિતરપઞ્હત્તયેપિ વાસદ્દેન સહ દિસ્સતિ
    12. asammusā vāti (pī.) evamitarapañhattayepi vāsaddena saha dissati
    13. ઓવુતો (સી॰), ઓફુતો (સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    14. ovuto (sī.), ophuto (syā. kaṃ. pī.)
    15. નિસ્સટ્ઠતિણકટ્ઠુપાદાનં પટિચ્ચ (સી॰ પી॰ ક॰)
    16. nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādānaṃ paṭicca (sī. pī. ka.)
    17. કમેત્થ (ક॰ સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    18. kamettha (ka. sī. syā. kaṃ. pī.)
    19. તત્થેકસ્સ (પી॰)
    20. અનુકમ્પજાતિકંયેવ (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    21. tatthekassa (pī.)
    22. anukampajātikaṃyeva (syā. kaṃ. ka.)
    23. જાતવડ્ઢો (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    24. અપસક્કં (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    25. jātavaḍḍho (syā. kaṃ. ka.)
    26. apasakkaṃ (syā. kaṃ. ka.)
    27. એવમેવ ખો માણવ એવં ભાવિતાય મેત્તાય (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰ દી॰ નિ॰ ૧.૫૫૬) તથાપિ ઇધ પાઠોયેવ ઉપમાય સંસન્દિયમાનો પરિપુણ્ણો વિય દિસ્સતિ
    28. એવમેવ ખો માણવ એવં ભાવિતાય મેત્તાય (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰ દી॰ નિ॰ ૧.૫૫૬) તથાપિ ઇધ પાઠોયેવ ઉપમાય સંસન્દિયમાનો પરિપુણ્ણો વિય દિસ્સતિ
    29. evameva kho māṇava evaṃ bhāvitāya mettāya (sī. syā. kaṃ. pī. dī. ni. 1.556) tathāpi idha pāṭhoyeva upamāya saṃsandiyamāno paripuṇṇo viya dissati
    30. evameva kho māṇava evaṃ bhāvitāya mettāya (sī. syā. kaṃ. pī. dī. ni. 1.556) tathāpi idha pāṭhoyeva upamāya saṃsandiyamāno paripuṇṇo viya dissati
    31. વળભીરથેન (સી॰)
    32. vaḷabhīrathena (sī.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૯. સુભસુત્તવણ્ણના • 9. Subhasuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૯. સુભસુત્તવણ્ણના • 9. Subhasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact