Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / దీఘ నికాయ (అట్ఠకథా) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
౧౦. సుభసుత్తవణ్ణనా
10. Subhasuttavaṇṇanā
సుభమాణవకవత్థువణ్ణనా
Subhamāṇavakavatthuvaṇṇanā
౪౪౪. ఏవం మే సుతం…పే॰… సావత్థియన్తి సుభసుత్తం. తత్రాయం అనుత్తానపదవణ్ణనా. అచిరపరినిబ్బుతే భగవతీతి అచిరం పరినిబ్బుతే భగవతి, పరినిబ్బానతో ఉద్ధం మాసమత్తే కాలే. నిదానవణ్ణనాయం వుత్తనయేనేవ భగవతో పత్తచీవరం ఆదాయ ఆగన్త్వా ఖీరవిరేచనం పివిత్వా విహారే నిసిన్నదివసం సన్ధాయేతం వుత్తం. తోదేయ్యపుత్తోతి తోదేయ్యబ్రాహ్మణస్స పుత్తో, సో కిర సావత్థియా అవిదూరే తుదిగామో నామ అత్థి, తస్స అధిపతిత్తా తోదేయ్యోతి సఙ్ఖ్యం గతో. మహద్ధనో పన హోతి పఞ్చచత్తాలీసకోటివిభవో, పరమమచ్ఛరీ – ‘‘దదతో భోగానం అపరిక్ఖయో నామ నత్థీ’’తి చిన్తేత్వా కస్సచి కిఞ్చి న దేతి, పుత్తమ్పి ఆహ –
444.Evaṃme sutaṃ…pe… sāvatthiyanti subhasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā. Aciraparinibbute bhagavatīti aciraṃ parinibbute bhagavati, parinibbānato uddhaṃ māsamatte kāle. Nidānavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva bhagavato pattacīvaraṃ ādāya āgantvā khīravirecanaṃ pivitvā vihāre nisinnadivasaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Todeyyaputtoti todeyyabrāhmaṇassa putto, so kira sāvatthiyā avidūre tudigāmo nāma atthi, tassa adhipatittā todeyyoti saṅkhyaṃ gato. Mahaddhano pana hoti pañcacattālīsakoṭivibhavo, paramamaccharī – ‘‘dadato bhogānaṃ aparikkhayo nāma natthī’’ti cintetvā kassaci kiñci na deti, puttampi āha –
‘‘అఞ్జనానం ఖయం దిస్వా, వమ్మికానఞ్చ సఞ్చయం;
‘‘Añjanānaṃ khayaṃ disvā, vammikānañca sañcayaṃ;
మధూనఞ్చ సమాహారం, పణ్డితో ఘరమావసే’’తి.
Madhūnañca samāhāraṃ, paṇḍito gharamāvase’’ti.
ఏవం అదానమేవ సిక్ఖాపేత్వా కాయస్స భేదా తస్మింయేవ ఘరే సునఖో హుత్వా నిబ్బత్తో. సుభో తం సునఖం అతివియ పియాయతి. అత్తనో భుఞ్జనకభత్తంయేవ భోజేతి, ఉక్ఖిపిత్వా వరసయనే సయాపేతి. అథ భగవా ఏకదివసం నిక్ఖన్తే మాణవే తం ఘరం పిణ్డాయ పావిసి. సునఖో భగవన్తం దిస్వా భుక్కారం కరోన్తో భగవతో సమీపం గతో. తతో నం భగవా అవోచ ‘‘తోదేయ్య త్వం పుబ్బేపి మం ‘భో, భో’తి పరిభవిత్వా సునఖో జాతో, ఇదానిపి భుక్కారం కత్వా అవీచిం గమిస్ససీ’’తి. సునఖో తం కథం సుత్వా విప్పటిసారీ హుత్వా ఉద్ధనన్తరే ఛారికాయ నిపన్నో, మనుస్సా నం ఉక్ఖిపిత్వా సయనే సయాపేతుం నాసక్ఖింసు .
Evaṃ adānameva sikkhāpetvā kāyassa bhedā tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā nibbatto. Subho taṃ sunakhaṃ ativiya piyāyati. Attano bhuñjanakabhattaṃyeva bhojeti, ukkhipitvā varasayane sayāpeti. Atha bhagavā ekadivasaṃ nikkhante māṇave taṃ gharaṃ piṇḍāya pāvisi. Sunakho bhagavantaṃ disvā bhukkāraṃ karonto bhagavato samīpaṃ gato. Tato naṃ bhagavā avoca ‘‘todeyya tvaṃ pubbepi maṃ ‘bho, bho’ti paribhavitvā sunakho jāto, idānipi bhukkāraṃ katvā avīciṃ gamissasī’’ti. Sunakho taṃ kathaṃ sutvā vippaṭisārī hutvā uddhanantare chārikāya nipanno, manussā naṃ ukkhipitvā sayane sayāpetuṃ nāsakkhiṃsu .
సుభో ఆగన్త్వా ‘‘కేనాయం సునఖో సయనా ఓరోపితో’’తి ఆహ. మనుస్సా ‘‘న కేనచీ’’తి వత్వా తం పవత్తిం ఆరోచేసుం. మాణవో సుత్వా ‘‘మమ పితా బ్రహ్మలోకే నిబ్బత్తో, సమణో పన గోతమో మే పితరం సునఖం కరోతి యం కిఞ్చి ఏస ముఖారూళ్హం భాసతీ’’తి కుజ్ఝిత్వా భగవన్తం ముసావాదేన చోదేతుకామో విహారం గన్త్వా తం పవత్తిం పుచ్ఛి. భగవా తస్స తథేవ వత్వా అవిసంవాదనత్థం ఆహ – ‘‘అత్థి పన తే, మాణవ, పితరా న అక్ఖాతం ధన’’న్తి. అత్థి, భో గోతమ, సతసహస్సగ్ఘనికా సువణ్ణమాలా, సతసహస్సగ్ఘనికా సువణ్ణపాదుకా, సతసహస్సగ్ఘనికా సువణ్ణపాతి, సతసహస్సఞ్చ కహాపణన్తి. గచ్ఛ తం సునఖం అప్పోదకం మధుపాయాసం భోజేత్వా సయనం ఆరోపేత్వా ఈసకం నిద్దం ఓక్కన్తకాలే పుచ్ఛ, సబ్బం తే ఆచిక్ఖిస్సతి, అథ నం జానేయ్యాసి – ‘‘పితా మే ఏసో’’తి. సో తథా అకాసి. సునఖో సబ్బం ఆచిక్ఖి, తదా నం – ‘‘పితా మే’’తి ఞత్వా భగవతి పసన్నచిత్తో గన్త్వా భగవన్తంచుద్దస పఞ్హే పుచ్ఛిత్వా విస్సజ్జనపరియోసానే భగవన్తం సరణం గతో, తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘సుభో మాణవో తోదేయ్యపుత్తో’’తి. సావత్థియం పటివసతీతి అత్తనో భోగగామతో ఆగన్త్వా వసతి.
Subho āgantvā ‘‘kenāyaṃ sunakho sayanā oropito’’ti āha. Manussā ‘‘na kenacī’’ti vatvā taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Māṇavo sutvā ‘‘mama pitā brahmaloke nibbatto, samaṇo pana gotamo me pitaraṃ sunakhaṃ karoti yaṃ kiñci esa mukhārūḷhaṃ bhāsatī’’ti kujjhitvā bhagavantaṃ musāvādena codetukāmo vihāraṃ gantvā taṃ pavattiṃ pucchi. Bhagavā tassa tatheva vatvā avisaṃvādanatthaṃ āha – ‘‘atthi pana te, māṇava, pitarā na akkhātaṃ dhana’’nti. Atthi, bho gotama, satasahassagghanikā suvaṇṇamālā, satasahassagghanikā suvaṇṇapādukā, satasahassagghanikā suvaṇṇapāti, satasahassañca kahāpaṇanti. Gaccha taṃ sunakhaṃ appodakaṃ madhupāyāsaṃ bhojetvā sayanaṃ āropetvā īsakaṃ niddaṃ okkantakāle puccha, sabbaṃ te ācikkhissati, atha naṃ jāneyyāsi – ‘‘pitā me eso’’ti. So tathā akāsi. Sunakho sabbaṃ ācikkhi, tadā naṃ – ‘‘pitā me’’ti ñatvā bhagavati pasannacitto gantvā bhagavantaṃcuddasa pañhe pucchitvā vissajjanapariyosāne bhagavantaṃ saraṇaṃ gato, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘subho māṇavo todeyyaputto’’ti. Sāvatthiyaṃ paṭivasatīti attano bhogagāmato āgantvā vasati.
౪౪౫-౪౪౬. అఞ్ఞతరం మాణవకం ఆమన్తేసీతి సత్థరి పరినిబ్బుతే ‘‘ఆనన్దత్థేరో కిరస్స పత్తచీవరం గహేత్వా ఆగతో, మహాజనో తం దస్సనత్థాయ ఉపసఙ్కమతీ’’తి సుత్వా ‘‘విహారం ఖో పన గన్త్వా మహాజనమజ్ఝే న సక్కా సుఖేన పటిసన్థారం వా కాతుం, ధమ్మకథం వా సోతుం గేహం ఆగతంయేవ నం దిస్వా సుఖేన పటిసన్థారం కరిస్సామి, ఏకా చ మే కఙ్ఖా అత్థి, తమ్పి నం పుచ్ఛిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా అఞ్ఞతరం మాణవకం ఆమన్తేసి. అప్పాబాధన్తిఆదీసు ఆబాధోతి విసభాగవేదనా వుచ్చతి, యా ఏకదేసే ఉప్పజ్జిత్వా చత్తారో ఇరియాపథే అయపట్టేన ఆబన్ధిత్వా వియ గణ్హతి, తస్సా అభావం పుచ్ఛాతి వదతి. అప్పాతఙ్కోతి కిచ్ఛజీవితకరో రోగో వుచ్చతి, తస్సాపి అభావం పుచ్ఛాతి వదతి. గిలానస్సేవ చ ఉట్ఠానం నామ గరుకం హోతి, కాయే బలం న హోతి, తస్మా నిగ్గేలఞ్ఞభావఞ్చ బలఞ్చ పుచ్ఛాతి వదతి. ఫాసువిహారన్తి గమనఠాననిసజ్జసయనేసు చతూసు ఇరియాపథేసు సుఖవిహారం పుచ్ఛాతి వదతి. అథస్స పుచ్ఛితబ్బాకారం దస్సేన్తో ‘‘సుభో’’తిఆదిమాహ.
445-446.Aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesīti satthari parinibbute ‘‘ānandatthero kirassa pattacīvaraṃ gahetvā āgato, mahājano taṃ dassanatthāya upasaṅkamatī’’ti sutvā ‘‘vihāraṃ kho pana gantvā mahājanamajjhe na sakkā sukhena paṭisanthāraṃ vā kātuṃ, dhammakathaṃ vā sotuṃ gehaṃ āgataṃyeva naṃ disvā sukhena paṭisanthāraṃ karissāmi, ekā ca me kaṅkhā atthi, tampi naṃ pucchissāmī’’ti cintetvā aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesi. Appābādhantiādīsu ābādhoti visabhāgavedanā vuccati, yā ekadese uppajjitvā cattāro iriyāpathe ayapaṭṭena ābandhitvā viya gaṇhati, tassā abhāvaṃ pucchāti vadati. Appātaṅkoti kicchajīvitakaro rogo vuccati, tassāpi abhāvaṃ pucchāti vadati. Gilānasseva ca uṭṭhānaṃ nāma garukaṃ hoti, kāye balaṃ na hoti, tasmā niggelaññabhāvañca balañca pucchāti vadati. Phāsuvihāranti gamanaṭhānanisajjasayanesu catūsu iriyāpathesu sukhavihāraṃ pucchāti vadati. Athassa pucchitabbākāraṃ dassento ‘‘subho’’tiādimāha.
౪౪౭. కాలఞ్చ సమయఞ్చ ఉపాదాయాతి కాలఞ్చ సమయఞ్చ పఞ్ఞాయ గహేత్వా ఉపధారేత్వాతి అత్థో. సచే అమ్హాకం స్వే గమనకాలో భవిస్సతి, కాయే బలమత్తా చేవ ఫరిస్సతి, గమనపచ్చయా చ అఞ్ఞో అఫాసువిహారో న భవిస్సతి, అథేతం కాలఞ్చ గమనకారణసమవాయసఙ్ఖాతం సమయఞ్చ ఉపధారేత్వా – ‘‘అపి ఏవ నామ స్వే ఆగచ్ఛేయ్యామా’’తి వుత్తం హోతి.
447.Kālañca samayañca upādāyāti kālañca samayañca paññāya gahetvā upadhāretvāti attho. Sace amhākaṃ sve gamanakālo bhavissati, kāye balamattā ceva pharissati, gamanapaccayā ca añño aphāsuvihāro na bhavissati, athetaṃ kālañca gamanakāraṇasamavāyasaṅkhātaṃ samayañca upadhāretvā – ‘‘api eva nāma sve āgaccheyyāmā’’ti vuttaṃ hoti.
౪౪౮. చేతకేన భిక్ఖునాతి చేతిరట్ఠే జాతత్తా చేతకోతి ఏవం లద్ధనామేన. సమ్మోదనీయం కథం సారణీయన్తి భో, ఆనన్ద, దసబలస్స కో నామ ఆబాధో అహోసి, కిం భగవా పరిభుఞ్జి. అపి చ సత్థు పరినిబ్బానేన తుమ్హాకం సోకో ఉదపాది, సత్థా నామ న కేవలం తుమ్హాకంయేవ పరినిబ్బుతో, సదేవకస్స లోకస్స మహాజాని, కో దాని అఞ్ఞో మరణా ముచ్చిస్సతి, యత్ర సో సదేవకస్స లోకస్స అగ్గపుగ్గలో పరినిబ్బుతో, ఇదాని కం అఞ్ఞం దిస్వా మచ్చురాజా లజ్జిస్సతీతి ఏవమాదినా నయేన మరణపటిసంయుత్తం సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా థేరస్స హియ్యో పీతభేసజ్జానురూపం ఆహారం దత్వా భత్తకిచ్చావసానే ఏకమన్తం నిసీది.
448.Cetakenabhikkhunāti cetiraṭṭhe jātattā cetakoti evaṃ laddhanāmena. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyanti bho, ānanda, dasabalassa ko nāma ābādho ahosi, kiṃ bhagavā paribhuñji. Api ca satthu parinibbānena tumhākaṃ soko udapādi, satthā nāma na kevalaṃ tumhākaṃyeva parinibbuto, sadevakassa lokassa mahājāni, ko dāni añño maraṇā muccissati, yatra so sadevakassa lokassa aggapuggalo parinibbuto, idāni kaṃ aññaṃ disvā maccurājā lajjissatīti evamādinā nayena maraṇapaṭisaṃyuttaṃ sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā therassa hiyyo pītabhesajjānurūpaṃ āhāraṃ datvā bhattakiccāvasāne ekamantaṃ nisīdi.
ఉపట్ఠాకో సన్తికావచరోతి ఉపట్ఠాకో హుత్వా సన్తికావచరో, న రన్ధగవేసీ. న వీమంసనాధిప్పాయో. సమీపచారీతి ఇదం పురిమపదస్సేవ వేవచనం. యేసం సో భవం గోతమోతి కస్మా పుచ్ఛతి? తస్స కిర ఏవం అహోసి ‘‘యేసు ధమ్మేసు భవం గోతమో ఇమం లోకం పతిట్ఠపేసి, తే తస్స అచ్చయేన నట్ఠా ను ఖో, ధరన్తి ను ఖో, సచే ధరన్తి, ఆనన్దో జానిస్సతి, హన్ద నం పుచ్ఛామీ’’తి, తస్మా పుచ్ఛి.
Upaṭṭhāko santikāvacaroti upaṭṭhāko hutvā santikāvacaro, na randhagavesī. Na vīmaṃsanādhippāyo. Samīpacārīti idaṃ purimapadasseva vevacanaṃ. Yesaṃ so bhavaṃ gotamoti kasmā pucchati? Tassa kira evaṃ ahosi ‘‘yesu dhammesu bhavaṃ gotamo imaṃ lokaṃ patiṭṭhapesi, te tassa accayena naṭṭhā nu kho, dharanti nu kho, sace dharanti, ānando jānissati, handa naṃ pucchāmī’’ti, tasmā pucchi.
౪౪౯. అథస్స థేరో తీణి పిటకాని తీహి ఖన్ధేహి సఙ్గహేత్వా దస్సేన్తో ‘‘తిణ్ణం ఖో’’తిఆదిమాహ. మాణవో సఙ్ఖిత్తేన కథితం అసల్లక్ఖేన్తో – ‘‘విత్థారతో పుచ్ఛిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా ‘‘కతమేసం తిణ్ణ’’న్తిఆదిమాహ.
449. Athassa thero tīṇi piṭakāni tīhi khandhehi saṅgahetvā dassento ‘‘tiṇṇaṃ kho’’tiādimāha. Māṇavo saṅkhittena kathitaṃ asallakkhento – ‘‘vitthārato pucchissāmī’’ti cintetvā ‘‘katamesaṃ tiṇṇa’’ntiādimāha.
సీలక్ఖన్ధవణ్ణనా
Sīlakkhandhavaṇṇanā
౪౫౦-౪౫౩. తతో థేరేన ‘‘అరియస్స సీలక్ఖన్ధస్సా’’తి తేసు దస్సితేసు పున ‘‘కతమో పన సో, భో ఆనన్ద, అరియో సీలక్ఖన్ధో’’తి ఏకేకం పుచ్ఛి. థేరోపిస్స బుద్ధుప్పాదం దస్సేత్వా తన్తిధమ్మం దేసేన్తో అనుక్కమేన భగవతా వుత్తనయేనేవ సబ్బం విస్సజ్జేసి. తత్థ అత్థి చేవేత్థ ఉత్తరికరణీయన్తి ఏత్థ భగవతో సాసనే న సీలమేవ సారో, కేవలఞ్హేతం పతిట్ఠామత్తమేవ హోతి. ఇతో ఉత్తరి పన అఞ్ఞమ్పి కత్తబ్బం అత్థి యేవాతి దస్సేసి. ఇతో బహిద్ధాతి బుద్ధసాసనతో బహిద్ధా.
450-453. Tato therena ‘‘ariyassa sīlakkhandhassā’’ti tesu dassitesu puna ‘‘katamo pana so, bho ānanda, ariyo sīlakkhandho’’ti ekekaṃ pucchi. Theropissa buddhuppādaṃ dassetvā tantidhammaṃ desento anukkamena bhagavatā vuttanayeneva sabbaṃ vissajjesi. Tattha atthicevettha uttarikaraṇīyanti ettha bhagavato sāsane na sīlameva sāro, kevalañhetaṃ patiṭṭhāmattameva hoti. Ito uttari pana aññampi kattabbaṃ atthi yevāti dassesi. Ito bahiddhāti buddhasāsanato bahiddhā.
సమాధిక్ఖన్ధవణ్ణనా
Samādhikkhandhavaṇṇanā
౪౫౪. కథఞ్చ , మాణవ, భిక్ఖు ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారో హోతీతి ఇదమాయస్మా ఆనన్దో ‘‘కతమో పన సో, భో ఆనన్ద, అరియో సమాధిక్ఖన్ధో’’తి ఏవం సమాధిక్ఖన్ధం పుట్ఠోపి యే తే ‘‘సీలసమ్పన్నో ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారో సతిసమ్పజఞ్ఞేన సమన్నాగతో సన్తుట్ఠో’’తి ఏవం సీలానన్తరం ఇన్ద్రియసంవరాదయో సీలసమాధీనం అన్తరే ఉభిన్నమ్పి ఉపకారకధమ్మా ఉద్దిట్ఠా, తే నిద్దిసిత్వా సమాధిక్ఖన్ధం దస్సేతుకామో ఆరభి. ఏత్థ చ రూపజ్ఝానానేవ ఆగతాని, న అరూపజ్ఝానాని, ఆనేత్వా పన దీపేతబ్బాని. చతుత్థజ్ఝానేన హి అసఙ్గహితా అరూపసమాపత్తి నామ నత్థియేవ.
454.Kathañca, māṇava, bhikkhu indriyesu guttadvāro hotīti idamāyasmā ānando ‘‘katamo pana so, bho ānanda, ariyo samādhikkhandho’’ti evaṃ samādhikkhandhaṃ puṭṭhopi ye te ‘‘sīlasampanno indriyesu guttadvāro satisampajaññena samannāgato santuṭṭho’’ti evaṃ sīlānantaraṃ indriyasaṃvarādayo sīlasamādhīnaṃ antare ubhinnampi upakārakadhammā uddiṭṭhā, te niddisitvā samādhikkhandhaṃ dassetukāmo ārabhi. Ettha ca rūpajjhānāneva āgatāni, na arūpajjhānāni, ānetvā pana dīpetabbāni. Catutthajjhānena hi asaṅgahitā arūpasamāpatti nāma natthiyeva.
౪౭౧-౪౮౦. అత్థి చేవేత్థ ఉత్తరికరణీయన్తి ఏత్థ భగవతో సాసనే న చిత్తేకగ్గతామత్తకేనేవ పరియోసానప్పత్తి నామ అత్థి, ఇతోపి ఉత్తరి పన అఞ్ఞం కత్తబ్బం అత్థి యేవాతి దస్సేతి. నత్థి చేవేత్థ ఉత్తరికరణీయన్తి ఏత్థ భగవతో సాసనే ఇతో ఉత్తరి కాతబ్బం నామ నత్థియేవ, అరహత్తపరియోసానఞ్హి భగవతో సాసనన్తి దస్సేతి. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.
471-480.Atthi cevettha uttarikaraṇīyanti ettha bhagavato sāsane na cittekaggatāmattakeneva pariyosānappatti nāma atthi, itopi uttari pana aññaṃ kattabbaṃ atthi yevāti dasseti. Natthi cevettha uttarikaraṇīyanti ettha bhagavato sāsane ito uttari kātabbaṃ nāma natthiyeva, arahattapariyosānañhi bhagavato sāsananti dasseti. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ఇతి సుమఙ్గలవిలాసినియా దీఘనికాయట్ఠకథాయం
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
సుభసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Subhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / దీఘనికాయ • Dīghanikāya / ౧౦. సుభసుత్తం • 10. Subhasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / దీఘనికాయ (టీకా) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ౧౦. సుభసుత్తవణ్ణనా • 10. Subhasuttavaṇṇanā