Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၂. သုဘူတတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
2. Subhūtattheragāthāvaṇṇanā
အယောဂေတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သုဘူတတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဗာရာဏသိယံ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပသန္နမာနသော သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာယ မာသေ မာသေ အဋ္ဌက္ခတ္တုံ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေန သတ္ထု ဂန္ဓကုဋိံ ဩပုဉ္ဇာပေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သုဂန္ဓသရီရော ဟုတ္ဝာ, ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ သုဘူတောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော, နိသ္သရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝာသံ ပဟာယ တိတ္ထိယေသု ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ တတ္ထ သာရံ အလဘန္တော, သတ္ထု သန္တိကေ ဥပတိသ္သကောလိတသေလာဒိကေ ဗဟူ သမဏဗ္ရာဟ္မဏေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ သာမညသုခံ အနုဘဝန္တေ ဒိသ္ဝာ သာသနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အာရာဓေတ္ဝာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဝေကဝာသံ ဝသန္တော ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၅.၂၇၂-၃၀၈) –
Ayogetiādikā āyasmato subhūtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ gahapatimahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ sutvā pasannamānaso saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāya māse māse aṭṭhakkhattuṃ catujjātiyagandhena satthu gandhakuṭiṃ opuñjāpesi. So tena puññakammena nibbattanibbattaṭṭhāne sugandhasarīro hutvā, imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe gahapatikule nibbattitvā subhūtoti laddhanāmo vayappatto, nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya titthiyesu pabbajitvā tattha sāraṃ alabhanto, satthu santike upatissakolitaselādike bahū samaṇabrāhmaṇe pabbajitvā sāmaññasukhaṃ anubhavante disvā sāsane paṭiladdhasaddho pabbajitvā ācariyupajjhāye ārādhetvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vivekavāsaṃ vasanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.55.272-308) –
‘‘ဣမမ္ဟိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗ္ရဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော။
‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;
ကသ္သပော နာမ ဂောတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.
‘‘အနုဗ္ယဉ္ဇနသမ္ပန္နော၊ ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။
‘‘Anubyañjanasampanno, bāttiṃsavaralakkhaṇo;
ဗ္ယာမပ္ပဘာပရိဝုတော၊ ရံသိဇာလသမောတ္ထဋော။
Byāmappabhāparivuto, raṃsijālasamotthaṭo.
‘‘အသ္သာသေတာ ယထာ စန္ဒော၊ သူရိယောဝ ပဘင္ကရော။
‘‘Assāsetā yathā cando, sūriyova pabhaṅkaro;
နိဗ္ဗာပေတာ ယထာ မေဃော၊ သာဂရောဝ ဂုဏာကရော။
Nibbāpetā yathā megho, sāgarova guṇākaro.
‘‘ဓရဏီရိဝ သီလေန၊ ဟိမဝာဝ သမာဓိနာ။
‘‘Dharaṇīriva sīlena, himavāva samādhinā;
အာကာသော ဝိယ ပညာယ၊ အသင္ဂော အနိလော ယထာ။
Ākāso viya paññāya, asaṅgo anilo yathā.
‘‘တဒာဟံ ဗာရာဏသိယံ၊ ဥပပန္နော မဟာကုလေ။
‘‘Tadāhaṃ bārāṇasiyaṃ, upapanno mahākule;
ပဟူတဓနဓညသ္မိံ၊ နာနာရတနသဉ္စယေ။
Pahūtadhanadhaññasmiṃ, nānāratanasañcaye.
‘‘မဟတာ ပရိဝာရေန၊ နိသိန္နံ လောကနာယကံ။
‘‘Mahatā parivārena, nisinnaṃ lokanāyakaṃ;
ဥပေစ္စ ဓမ္မမသ္သောသိံ၊ အမတံဝ မနောဟရံ။
Upecca dhammamassosiṃ, amataṃva manoharaṃ.
‘‘ဒ္ဝတ္တိံသလက္ခဏဓရော၊ သနက္ခတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
‘‘Dvattiṃsalakkhaṇadharo, sanakkhattova candimā;
အနုဗ္ယဉ္ဇနသမ္ပန္နော၊ သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။
Anubyañjanasampanno, sālarājāva phullito.
‘‘ရံသိဇာလပရိက္ခိတ္တော၊ ဒိတ္တောဝ ကနကာစလော။
‘‘Raṃsijālaparikkhitto, dittova kanakācalo;
ဗ္ယာမပ္ပဘာပရိဝုတော၊ သတရံသီ ဒိဝာကရော။
Byāmappabhāparivuto, sataraṃsī divākaro.
‘‘သောဏ္ဏာနနော ဇိနဝရော၊ သမဏီဝ သိလုစ္စယော။
‘‘Soṇṇānano jinavaro, samaṇīva siluccayo;
ကရုဏာပုဏ္ဏဟဒယော၊ ဂုဏေန ဝိယ သာဂရော။
Karuṇāpuṇṇahadayo, guṇena viya sāgaro.
‘‘လောကဝိသ္သုတကိတ္တိ စ၊ သိနေရူဝ နဂုတ္တမော။
‘‘Lokavissutakitti ca, sinerūva naguttamo;
ယသသာ ဝိတ္ထတော ဝီရော၊ အာကာသသဒိသော မုနိ။
Yasasā vitthato vīro, ākāsasadiso muni.
‘‘အသင္ဂစိတ္တော သဗ္ဗတ္ထ၊ အနိလော ဝိယ နာယကော။
‘‘Asaṅgacitto sabbattha, anilo viya nāyako;
ပတိဋ္ဌာ သဗ္ဗဘူတာနံ၊ မဟီဝ မုနိသတ္တမော။
Patiṭṭhā sabbabhūtānaṃ, mahīva munisattamo.
‘‘အနုပလိတ္တော လောကေန၊ တောယေန ပဒုမံ ယထာ။
‘‘Anupalitto lokena, toyena padumaṃ yathā;
ကုဝာဒဂစ္ဆဒဟနော၊ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ သောဘတိ။
Kuvādagacchadahano, aggikkhandhova sobhati.
‘‘အဂဒော ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ၊ ကိလေသဝိသနာသကော။
‘‘Agado viya sabbattha, kilesavisanāsako;
ဂန္ဓမာဒနသေလောဝ၊ ဂုဏဂန္ဓဝိဘူသိတော။
Gandhamādanaselova, guṇagandhavibhūsito.
‘‘ဂုဏာနံ အာကရော ဝီရော၊ ရတနာနံဝ သာဂရော။
‘‘Guṇānaṃ ākaro vīro, ratanānaṃva sāgaro;
သိန္ဓူဝ ဝနရာဇီနံ၊ ကိလေသမလဟာရကော။
Sindhūva vanarājīnaṃ, kilesamalahārako.
‘‘ဝိဇယီဝ မဟာယောဓော၊ မာရသေနာဝမဒ္ဒနော။
‘‘Vijayīva mahāyodho, mārasenāvamaddano;
စက္ကဝတ္တီဝ သော ရာဇာ၊ ဗောဇ္ဈင္ဂရတနိသ္သရော။
Cakkavattīva so rājā, bojjhaṅgaratanissaro.
‘‘မဟာဘိသက္ကသင္ကာသော၊ ဒောသဗ္ယာဓိတိကိစ္ဆကော။
‘‘Mahābhisakkasaṅkāso, dosabyādhitikicchako;
သလ္လကတ္တော ယထာ ဝေဇ္ဇော၊ ဒိဋ္ဌိဂဏ္ဍဝိဖာလကော။
Sallakatto yathā vejjo, diṭṭhigaṇḍaviphālako.
‘‘သော တဒာ လောကပဇ္ဇောတော၊ သနရာမရသက္ကတော။
‘‘So tadā lokapajjoto, sanarāmarasakkato;
ပရိသာသု နရာဒိစ္စော၊ ဓမ္မံ ဒေသယတေ ဇိနော။
Parisāsu narādicco, dhammaṃ desayate jino.
‘‘ဒာနံ ဒတ္ဝာ မဟာဘောဂော၊ သီလေန သုဂတူပဂော။
‘‘Dānaṃ datvā mahābhogo, sīlena sugatūpago;
ဘာဝနာယ စ နိဗ္ဗာတိ၊ ဣစ္စေဝမနုသာသထ။
Bhāvanāya ca nibbāti, iccevamanusāsatha.
‘‘ဒေသနံ တံ မဟသ္သာဒံ၊ အာဒိမဇ္ဈန္တသောဘနံ။
‘‘Desanaṃ taṃ mahassādaṃ, ādimajjhantasobhanaṃ;
သုဏန္တိ ပရိသာ သဗ္ဗာ၊ အမတံဝ မဟာရသံ။
Suṇanti parisā sabbā, amataṃva mahārasaṃ.
‘‘သုတ္ဝာ သုမဓုရံ ဓမ္မံ၊ ပသန္နော ဇိနသာသနေ။
‘‘Sutvā sumadhuraṃ dhammaṃ, pasanno jinasāsane;
သုဂတံ သရဏံ ဂန္တ္ဝာ၊ ယာဝဇီဝံ နမသ္သဟံ။
Sugataṃ saraṇaṃ gantvā, yāvajīvaṃ namassahaṃ.
‘‘မုနိနော ဂန္ဓကုဋိယာ၊ ဩပုဉ္ဇေသိံ တဒာ မဟိံ။
‘‘Munino gandhakuṭiyā, opuñjesiṃ tadā mahiṃ;
စတုဇ္ဇာတေန ဂန္ဓေန၊ မာသေ အဋ္ဌ ဒိနေသ္ဝဟံ။
Catujjātena gandhena, māse aṭṭha dinesvahaṃ.
‘‘ပဏိဓာယ သုဂန္ဓတ္တံ၊ သရီရဝိသ္သဂန္ဓိနော။
‘‘Paṇidhāya sugandhattaṃ, sarīravissagandhino;
တဒာ ဇိနော ဝိယာကာသိ၊ သုဂန္ဓတနုလာဘိတံ။
Tadā jino viyākāsi, sugandhatanulābhitaṃ.
‘‘ယော ယံ ဂန္ဓကုဋိဘူမိံ၊ ဂန္ဓေနောပုဉ္ဇတေ သကိံ။
‘‘Yo yaṃ gandhakuṭibhūmiṃ, gandhenopuñjate sakiṃ;
တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ ဥပပန္နော တဟိံ တဟိံ။
Tena kammavipākena, upapanno tahiṃ tahiṃ.
‘‘သုဂန္ဓဒေဟော သဗ္ဗတ္ထ၊ ဘဝိသ္သတိ အယံ နရော။
‘‘Sugandhadeho sabbattha, bhavissati ayaṃ naro;
ဂုဏဂန္ဓယုတ္တော ဟုတ္ဝာ၊ နိဗ္ဗာယိသ္သတိနာသဝော။
Guṇagandhayutto hutvā, nibbāyissatināsavo.
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ။
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ဇဟိတ္ဝာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒာနိ၊ ဇာတော ဝိပ္ပကုလေ အဟံ။
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jāto vippakule ahaṃ;
ဂဗ္ဘံ မေ ဝသတော မာတာ၊ ဒေဟေနာသိ သုဂန္ဓိတာ။
Gabbhaṃ me vasato mātā, dehenāsi sugandhitā.
‘‘ယဒာ စ မာတုကုစ္ဆိမ္ဟာ၊ နိက္ခမာမိ တဒာ ပုရီ။
‘‘Yadā ca mātukucchimhā, nikkhamāmi tadā purī;
သာဝတ္ထိ သဗ္ဗဂန္ဓေဟိ၊ ဝာသိတာ ဝိယ ဝာယထ။
Sāvatthi sabbagandhehi, vāsitā viya vāyatha.
‘‘ပုပ္ဖဝသ္သဉ္စ သုရဘိ၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ မနောရမံ။
‘‘Pupphavassañca surabhi, dibbagandhaṃ manoramaṃ;
ဓူပာနိ စ မဟဂ္ဃာနိ၊ ဥပဝာယိံသု တာဝဒေ။
Dhūpāni ca mahagghāni, upavāyiṃsu tāvade.
‘‘ဒေဝာ စ သဗ္ဗဂန္ဓေဟိ၊ ဓူပပုပ္ဖေဟိ တံ ဃရံ။
‘‘Devā ca sabbagandhehi, dhūpapupphehi taṃ gharaṃ;
ဝာသယိံသု သုဂန္ဓေန၊ ယသ္မိံ ဇာတော အဟံ ဃရေ။
Vāsayiṃsu sugandhena, yasmiṃ jāto ahaṃ ghare.
‘‘ယဒာ စ တရုဏော ဘဒ္ဒော၊ ပဌမေ ယောဗ္ဗနေ ဌိတော။
‘‘Yadā ca taruṇo bhaddo, paṭhame yobbane ṭhito;
တဒာ သေလံ သပရိသံ၊ ဝိနေတ္ဝာ နရသာရထိ။
Tadā selaṃ saparisaṃ, vinetvā narasārathi.
‘‘တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ပရိဝုတော၊ သာဝတ္ထိပုရမာဂတော။
‘‘Tehi sabbehi parivuto, sāvatthipuramāgato;
တဒာ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ တံ၊ ဒိသ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။
Tadā buddhānubhāvaṃ taṃ, disvā pabbajito ahaṃ.
‘‘သီလံ သမာဓိပညဉ္စ၊ ဝိမုတ္တိဉ္စ အနုတ္တရံ။
‘‘Sīlaṃ samādhipaññañca, vimuttiñca anuttaraṃ;
ဘာဝေတ္ဝာ စတုရော ဓမ္မေ၊ ပာပုဏိံ အာသဝက္ခယံ။
Bhāvetvā caturo dhamme, pāpuṇiṃ āsavakkhayaṃ.
‘‘ယဒာ ပဗ္ဗဇိတော စာဟံ၊ ယဒာ စ အရဟာ အဟုံ။
‘‘Yadā pabbajito cāhaṃ, yadā ca arahā ahuṃ;
နိဗ္ဗာယိသ္သံ ယဒာ စာဟံ၊ ဂန္ဓဝသ္သော တဒာ အဟု။
Nibbāyissaṃ yadā cāhaṃ, gandhavasso tadā ahu.
‘‘သရီရဂန္ဓော စ သဒာတိသေတိ မေ၊ မဟာရဟံ စန္ဒနစမ္ပကုပ္ပလံ။
‘‘Sarīragandho ca sadātiseti me, mahārahaṃ candanacampakuppalaṃ;
တထေဝ ဂန္ဓေ ဣတရေ စ သဗ္ဗသော၊ ပသယ္ဟ ဝာယာမိ တတော တဟိံ တဟိံ။
Tatheva gandhe itare ca sabbaso, pasayha vāyāmi tato tahiṃ tahiṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ တိတ္ထိယေသု ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အတ္တနော ပတ္တံ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ ဒုက္ခံ, သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ပတ္တံ ဈာနာဒိသုခဉ္စ စိန္တေတ္ဝာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိပစ္စဝေက္ခဏမုခေန အညံ ဗ္ယာကရောန္တော –
Arahattaṃ pana patvā titthiyesu pabbajitvā attano pattaṃ attakilamathānuyogaṃ dukkhaṃ, sāsane pabbajitvā pattaṃ jhānādisukhañca cintetvā attano paṭipattipaccavekkhaṇamukhena aññaṃ byākaronto –
၃၂၀.
320.
‘‘အယောဂေ ယုဉ္ဇမတ္တာနံ၊ ပုရိသော ကိစ္စမိစ္ဆကော။
‘‘Ayoge yuñjamattānaṃ, puriso kiccamicchako;
စရံ စေ နာဓိဂစ္ဆေယ္ယ၊ တံ မေ ဒုဗ္ဘဂလက္ခဏံ။
Caraṃ ce nādhigaccheyya, taṃ me dubbhagalakkhaṇaṃ.
၃၂၁.
321.
‘‘အဗ္ဗူဠ္ဟံ အဃဂတံ ဝိဇိတံ၊ ဧကဉ္စေ ဩသ္သဇေယ္ယ ကလီဝ သိယာ။
‘‘Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitaṃ, ekañce ossajeyya kalīva siyā;
သဗ္ဗာနိပိ စေ ဩသ္သဇေယ္ယ အန္ဓောဝ သိယာ၊ သမဝိသမသ္သ အဒသ္သနတော။
Sabbānipi ce ossajeyya andhova siyā, samavisamassa adassanato.
၃၂၂.
322.
‘‘ယဉ္ဟိ ကယိရာ တဉ္ဟိ ဝဒေ၊ ယံ န ကယိရာ န တံ ဝဒေ။
‘‘Yañhi kayirā tañhi vade, yaṃ na kayirā na taṃ vade;
အကရောန္တံ ဘာသမာနံ၊ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ။
Akarontaṃ bhāsamānaṃ, parijānanti paṇḍitā.
၃၂၃.
323.
‘‘ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖံ၊ ဝဏ္ဏဝန္တံ အဂန္ဓကံ။
‘‘Yathāpi ruciraṃ pupphaṃ, vaṇṇavantaṃ agandhakaṃ;
ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝာစာ၊ အဖလာ ဟောတိ အကုဗ္ဗတော။
Evaṃ subhāsitā vācā, aphalā hoti akubbato.
၃၂၄.
324.
‘‘ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖံ၊ ဝဏ္ဏဝန္တံ သုဂန္ဓကံ။
‘‘Yathāpi ruciraṃ pupphaṃ, vaṇṇavantaṃ sugandhakaṃ;
ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝာစာ၊ သဖလာ ဟောတိ ကုဗ္ဗတော’’တိ။ –
Evaṃ subhāsitā vācā, saphalā hoti kubbato’’ti. –
ဣမာ ပဉ္စ ဂာထာ အဘာသိ။
Imā pañca gāthā abhāsi.
တတ္ထ အယောဂေတိ အယုဉ္ဇိတဗ္ဗေ အသေဝိတဗ္ဗေ အန္တဒ္ဝယေ။ ဣဓ ပန အတ္တကိလမထာနုယောဂဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယုဉ္ဇန္တိ တသ္မိံ အတ္တာနံ ယုဉ္ဇန္တော ယောဇေန္တော တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တော။ ကိစ္စမိစ္ဆကောတိ ဥဘယဟိတာဝဟံ ကိစ္စံ ဣစ္ဆန္တော, တပ္ပဋိပက္ခတော အယောဂေ စရံ စရန္တော စေ ဘဝေယ္ယ။ နာဓိဂစ္ဆေယ္ယာတိ ယထာဓိပ္ပေတံ ဟိတသုခံ န ပာပုဏေယ္ယာတိ ဉာယော။ တသ္မာ ယံ အဟံ တိတ္ထိယမတဝဉ္စိတော အယောဂေ ယုဉ္ဇိံ, တံ မေ ဒုဗ္ဘဂလက္ခဏံ အပုညသဘာဝော။ ‘‘ပုရိမကမ္မဗ္ယာမောဟိတော အယောဂေ ယုဉ္ဇိ’’န္တိ ဒသ္သေတိ။
Tattha ayogeti ayuñjitabbe asevitabbe antadvaye. Idha pana attakilamathānuyogavasena attho veditabbo. Yuñjanti tasmiṃ attānaṃ yuñjanto yojento tathā paṭipajjanto. Kiccamicchakoti ubhayahitāvahaṃ kiccaṃ icchanto, tappaṭipakkhato ayoge caraṃ caranto ce bhaveyya. Nādhigaccheyyāti yathādhippetaṃ hitasukhaṃ na pāpuṇeyyāti ñāyo. Tasmā yaṃ ahaṃ titthiyamatavañcito ayoge yuñjiṃ, taṃ me dubbhagalakkhaṇaṃ apuññasabhāvo. ‘‘Purimakammabyāmohito ayoge yuñji’’nti dasseti.
အဗ္ဗူဠ္ဟံ အဃဂတံ ဝိဇိတန္တိ ဝိဗာဓနသဘာဝတာယ အဃာ နာမ ရာဂာဒယော, အဃာနိ ဧဝ အဃဂတံ, အဃဂတာနံ ဝိဇိတံ သံသာရပ္ပဝတ္တိ, တေသံ ဝိဇယော ကုသလဓမ္မာဘိဘဝော။ ‘‘အဃဂတံ ဝိဇိတ’’န္တိ အနုနာသိကလောပံ အကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ တံ အဗ္ဗူဠ္ဟံ အနုဒ္ဓတံ ယေန, တံ အဗ္ဗူဠ္ဟာဃဂတံ ဝိဇိတံ ကတ္ဝာ ဧဝံဘူတော ဟုတ္ဝာ, ကိလေသေ အသမုစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဧကဉ္စေ ဩသ္သဇေယ္ယာတိ အဒုတိယတာယ ပဓာနတာယ စ ဧကံ အပ္ပမာဒံ သမ္မာပယောဂမေဝ ဝာ ဩသ္သဇေယ္ယ ပရိစ္စဇေယ္ယ စေ။ ကလီဝ သော ပုဂ္ဂလော ကာဠကဏ္ဏီ ဝိယ သိယာ။ သဗ္ဗာနိပိ စေ ဩသ္သဇေယ္ယာတိ သဗ္ဗာနိပိ ဝိမုတ္တိယာ ပရိပာစကာနိ သဒ္ဓာဝီရိယသတိသမာဓိပညိန္ဒ္ရိယာနိ ဩသ္သဇေယ္ယ စေ, အဘာဝနာယ ဆဍ္ဍေယ္ယ စေ, အန္ဓောဝ သိယာ သမဝိသမသ္သ အဒသ္သနတော။
Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitanti vibādhanasabhāvatāya aghā nāma rāgādayo, aghāni eva aghagataṃ, aghagatānaṃ vijitaṃ saṃsārappavatti, tesaṃ vijayo kusaladhammābhibhavo. ‘‘Aghagataṃ vijita’’nti anunāsikalopaṃ akatvā vuttaṃ. Taṃ abbūḷhaṃ anuddhataṃ yena, taṃ abbūḷhāghagataṃ vijitaṃ katvā evaṃbhūto hutvā, kilese asamucchinditvāti attho. Ekañce ossajeyyāti adutiyatāya padhānatāya ca ekaṃ appamādaṃ sammāpayogameva vā ossajeyya pariccajeyya ce. Kalīva so puggalo kāḷakaṇṇī viya siyā. Sabbānipi ce ossajeyyāti sabbānipi vimuttiyā paripācakāni saddhāvīriyasatisamādhipaññindriyāni ossajeyya ce, abhāvanāya chaḍḍeyya ce, andhova siyā samavisamassa adassanato.
ယထာတိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပာဒနတ္ထေ နိပာတော။ ရုစိရန္တိ သောဘနံ။ ဝဏ္ဏဝန္တန္တိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနသမ္ပန္နံ။ အဂန္ဓကန္တိ ဂန္ဓရဟိတံ ပာလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနာဒိဘေဒံ။ ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝာစာတိ သုဘာသိတာ ဝာစာ နာမ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနသမ္ပန္နပုပ္ဖသဒိသံ။ ယထာ ဟိ အဂန္ဓကံ ပုပ္ဖံ ဓာရေန္တသ္သ သရီရေ ဂန္ဓော န ဖရတိ, ဧဝံ ဧတမ္ပိ ယော သက္ကစ္စသဝနာဒီဟိ စ သမာစရတိ, တသ္သ သက္ကစ္စံ အသမာစရန္တသ္သ ယံ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ, တံ အကုဗ္ဗတော သုတဂန္ဓံ ပဋိပတ္တိဂန္ဓဉ္စ န အာဝဟတိ အဖလာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝာစာ, အဖလာ ဟောတိ အကုဗ္ဗတော’’တိ။
Yathāti opammasampaṭipādanatthe nipāto. Ruciranti sobhanaṃ. Vaṇṇavantanti vaṇṇasaṇṭhānasampannaṃ. Agandhakanti gandharahitaṃ pālibhaddakagirikaṇṇikajayasumanādibhedaṃ. Evaṃ subhāsitā vācāti subhāsitā vācā nāma tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ vaṇṇasaṇṭhānasampannapupphasadisaṃ. Yathā hi agandhakaṃ pupphaṃ dhārentassa sarīre gandho na pharati, evaṃ etampi yo sakkaccasavanādīhi ca samācarati, tassa sakkaccaṃ asamācarantassa yaṃ tattha kattabbaṃ, taṃ akubbato sutagandhaṃ paṭipattigandhañca na āvahati aphalā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ subhāsitā vācā, aphalā hoti akubbato’’ti.
သုဂန္ဓကန္တိ သုမနစမ္ပကနီလုပ္ပလပုပ္ဖာဒိဘေဒံ။ ဧဝန္တိ ယထာ တံ ပုပ္ဖံ ဓာရေန္တသ္သ သရီရေ ဂန္ဓော ဖရတိ, ဧဝံ တေပိဋကဗုဒ္ဓဝစနသင္ခာတာ သုဘာသိတာ ဝာစာပိ ယော သက္ကစ္စသဝနာဒီဟိ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ, အသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ သဖလာ ဟောတိ, သုတဂန္ဓပဋိပတ္တိဂန္ဓာနံ အာဝဟနတော မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ။ တသ္မာ ယထောဝာဒံ ပဋိပဇ္ဇေယ္ယ, ယထာကာရီ တထာဝာဒီ စ ဘဝေယ္ယာတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
Sugandhakanti sumanacampakanīluppalapupphādibhedaṃ. Evanti yathā taṃ pupphaṃ dhārentassa sarīre gandho pharati, evaṃ tepiṭakabuddhavacanasaṅkhātā subhāsitā vācāpi yo sakkaccasavanādīhi tattha kattabbaṃ karoti, assa puggalassa saphalā hoti, sutagandhapaṭipattigandhānaṃ āvahanato mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Tasmā yathovādaṃ paṭipajjeyya, yathākārī tathāvādī ca bhaveyyāti. Sesaṃ vuttanayameva.
သုဘူတတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Subhūtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၂. သုဘူတတ္ထေရဂာထာ • 2. Subhūtattheragāthā