Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೨. ಸುಭೂತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
2. Subhūtattheragāthāvaṇṇanā
ಅಯೋಗೇತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸುಭೂತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಸರಣೇಸು ಚ ಸೀಲೇಸು ಚ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಮಾಸೇ ಮಾಸೇ ಅಟ್ಠಕ್ಖತ್ತುಂ ಚತುಜ್ಜಾತಿಯಗನ್ಧೇನ ಸತ್ಥು ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಓಪುಞ್ಜಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸುಗನ್ಧಸರೀರೋ ಹುತ್ವಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸುಭೂತೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ, ನಿಸ್ಸರಣಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ತಿತ್ಥಿಯೇಸು ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಾರಂ ಅಲಭನ್ತೋ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪತಿಸ್ಸಕೋಲಿತಸೇಲಾದಿಕೇ ಬಹೂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿವೇಕವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೫.೨೭೨-೩೦೮) –
Ayogetiādikā āyasmato subhūtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ gahapatimahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ sutvā pasannamānaso saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāya māse māse aṭṭhakkhattuṃ catujjātiyagandhena satthu gandhakuṭiṃ opuñjāpesi. So tena puññakammena nibbattanibbattaṭṭhāne sugandhasarīro hutvā, imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe gahapatikule nibbattitvā subhūtoti laddhanāmo vayappatto, nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya titthiyesu pabbajitvā tattha sāraṃ alabhanto, satthu santike upatissakolitaselādike bahū samaṇabrāhmaṇe pabbajitvā sāmaññasukhaṃ anubhavante disvā sāsane paṭiladdhasaddho pabbajitvā ācariyupajjhāye ārādhetvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vivekavāsaṃ vasanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.55.272-308) –
‘‘ಇಮಮ್ಹಿ ಭದ್ದಕೇ ಕಪ್ಪೇ, ಬ್ರಹ್ಮಬನ್ಧು ಮಹಾಯಸೋ।
‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;
ಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ವದತಂ ವರೋ॥
Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.
‘‘ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಬಾತ್ತಿಂಸವರಲಕ್ಖಣೋ।
‘‘Anubyañjanasampanno, bāttiṃsavaralakkhaṇo;
ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಪರಿವುತೋ, ರಂಸಿಜಾಲಸಮೋತ್ಥಟೋ॥
Byāmappabhāparivuto, raṃsijālasamotthaṭo.
‘‘ಅಸ್ಸಾಸೇತಾ ಯಥಾ ಚನ್ದೋ, ಸೂರಿಯೋವ ಪಭಙ್ಕರೋ।
‘‘Assāsetā yathā cando, sūriyova pabhaṅkaro;
ನಿಬ್ಬಾಪೇತಾ ಯಥಾ ಮೇಘೋ, ಸಾಗರೋವ ಗುಣಾಕರೋ॥
Nibbāpetā yathā megho, sāgarova guṇākaro.
‘‘ಧರಣೀರಿವ ಸೀಲೇನ, ಹಿಮವಾವ ಸಮಾಧಿನಾ।
‘‘Dharaṇīriva sīlena, himavāva samādhinā;
ಆಕಾಸೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯ, ಅಸಙ್ಗೋ ಅನಿಲೋ ಯಥಾ॥
Ākāso viya paññāya, asaṅgo anilo yathā.
‘‘ತದಾಹಂ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ, ಉಪಪನ್ನೋ ಮಹಾಕುಲೇ।
‘‘Tadāhaṃ bārāṇasiyaṃ, upapanno mahākule;
ಪಹೂತಧನಧಞ್ಞಸ್ಮಿಂ, ನಾನಾರತನಸಞ್ಚಯೇ॥
Pahūtadhanadhaññasmiṃ, nānāratanasañcaye.
‘‘ಮಹತಾ ಪರಿವಾರೇನ, ನಿಸಿನ್ನಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ।
‘‘Mahatā parivārena, nisinnaṃ lokanāyakaṃ;
ಉಪೇಚ್ಚ ಧಮ್ಮಮಸ್ಸೋಸಿಂ, ಅಮತಂವ ಮನೋಹರಂ॥
Upecca dhammamassosiṃ, amataṃva manoharaṃ.
‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸಲಕ್ಖಣಧರೋ, ಸನಕ್ಖತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ।
‘‘Dvattiṃsalakkhaṇadharo, sanakkhattova candimā;
ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಸಾಲರಾಜಾವ ಫುಲ್ಲಿತೋ॥
Anubyañjanasampanno, sālarājāva phullito.
‘‘ರಂಸಿಜಾಲಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ದಿತ್ತೋವ ಕನಕಾಚಲೋ।
‘‘Raṃsijālaparikkhitto, dittova kanakācalo;
ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಪರಿವುತೋ, ಸತರಂಸೀ ದಿವಾಕರೋ॥
Byāmappabhāparivuto, sataraṃsī divākaro.
‘‘ಸೋಣ್ಣಾನನೋ ಜಿನವರೋ, ಸಮಣೀವ ಸಿಲುಚ್ಚಯೋ।
‘‘Soṇṇānano jinavaro, samaṇīva siluccayo;
ಕರುಣಾಪುಣ್ಣಹದಯೋ, ಗುಣೇನ ವಿಯ ಸಾಗರೋ॥
Karuṇāpuṇṇahadayo, guṇena viya sāgaro.
‘‘ಲೋಕವಿಸ್ಸುತಕಿತ್ತಿ ಚ, ಸಿನೇರೂವ ನಗುತ್ತಮೋ।
‘‘Lokavissutakitti ca, sinerūva naguttamo;
ಯಸಸಾ ವಿತ್ಥತೋ ವೀರೋ, ಆಕಾಸಸದಿಸೋ ಮುನಿ॥
Yasasā vitthato vīro, ākāsasadiso muni.
‘‘ಅಸಙ್ಗಚಿತ್ತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ, ಅನಿಲೋ ವಿಯ ನಾಯಕೋ।
‘‘Asaṅgacitto sabbattha, anilo viya nāyako;
ಪತಿಟ್ಠಾ ಸಬ್ಬಭೂತಾನಂ, ಮಹೀವ ಮುನಿಸತ್ತಮೋ॥
Patiṭṭhā sabbabhūtānaṃ, mahīva munisattamo.
‘‘ಅನುಪಲಿತ್ತೋ ಲೋಕೇನ, ತೋಯೇನ ಪದುಮಂ ಯಥಾ।
‘‘Anupalitto lokena, toyena padumaṃ yathā;
ಕುವಾದಗಚ್ಛದಹನೋ, ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋವ ಸೋಭತಿ॥
Kuvādagacchadahano, aggikkhandhova sobhati.
‘‘ಅಗದೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ, ಕಿಲೇಸವಿಸನಾಸಕೋ।
‘‘Agado viya sabbattha, kilesavisanāsako;
ಗನ್ಧಮಾದನಸೇಲೋವ, ಗುಣಗನ್ಧವಿಭೂಸಿತೋ॥
Gandhamādanaselova, guṇagandhavibhūsito.
‘‘ಗುಣಾನಂ ಆಕರೋ ವೀರೋ, ರತನಾನಂವ ಸಾಗರೋ।
‘‘Guṇānaṃ ākaro vīro, ratanānaṃva sāgaro;
ಸಿನ್ಧೂವ ವನರಾಜೀನಂ, ಕಿಲೇಸಮಲಹಾರಕೋ॥
Sindhūva vanarājīnaṃ, kilesamalahārako.
‘‘ವಿಜಯೀವ ಮಹಾಯೋಧೋ, ಮಾರಸೇನಾವಮದ್ದನೋ।
‘‘Vijayīva mahāyodho, mārasenāvamaddano;
ಚಕ್ಕವತ್ತೀವ ಸೋ ರಾಜಾ, ಬೋಜ್ಝಙ್ಗರತನಿಸ್ಸರೋ॥
Cakkavattīva so rājā, bojjhaṅgaratanissaro.
‘‘ಮಹಾಭಿಸಕ್ಕಸಙ್ಕಾಸೋ, ದೋಸಬ್ಯಾಧಿತಿಕಿಚ್ಛಕೋ।
‘‘Mahābhisakkasaṅkāso, dosabyādhitikicchako;
ಸಲ್ಲಕತ್ತೋ ಯಥಾ ವೇಜ್ಜೋ, ದಿಟ್ಠಿಗಣ್ಡವಿಫಾಲಕೋ॥
Sallakatto yathā vejjo, diṭṭhigaṇḍaviphālako.
‘‘ಸೋ ತದಾ ಲೋಕಪಜ್ಜೋತೋ, ಸನರಾಮರಸಕ್ಕತೋ।
‘‘So tadā lokapajjoto, sanarāmarasakkato;
ಪರಿಸಾಸು ನರಾದಿಚ್ಚೋ, ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಯತೇ ಜಿನೋ॥
Parisāsu narādicco, dhammaṃ desayate jino.
‘‘ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಮಹಾಭೋಗೋ, ಸೀಲೇನ ಸುಗತೂಪಗೋ।
‘‘Dānaṃ datvā mahābhogo, sīlena sugatūpago;
ಭಾವನಾಯ ಚ ನಿಬ್ಬಾತಿ, ಇಚ್ಚೇವಮನುಸಾಸಥ॥
Bhāvanāya ca nibbāti, iccevamanusāsatha.
‘‘ದೇಸನಂ ತಂ ಮಹಸ್ಸಾದಂ, ಆದಿಮಜ್ಝನ್ತಸೋಭನಂ।
‘‘Desanaṃ taṃ mahassādaṃ, ādimajjhantasobhanaṃ;
ಸುಣನ್ತಿ ಪರಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಅಮತಂವ ಮಹಾರಸಂ॥
Suṇanti parisā sabbā, amataṃva mahārasaṃ.
‘‘ಸುತ್ವಾ ಸುಮಧುರಂ ಧಮ್ಮಂ, ಪಸನ್ನೋ ಜಿನಸಾಸನೇ।
‘‘Sutvā sumadhuraṃ dhammaṃ, pasanno jinasāsane;
ಸುಗತಂ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಯಾವಜೀವಂ ನಮಸ್ಸಹಂ॥
Sugataṃ saraṇaṃ gantvā, yāvajīvaṃ namassahaṃ.
‘‘ಮುನಿನೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ, ಓಪುಞ್ಜೇಸಿಂ ತದಾ ಮಹಿಂ।
‘‘Munino gandhakuṭiyā, opuñjesiṃ tadā mahiṃ;
ಚತುಜ್ಜಾತೇನ ಗನ್ಧೇನ, ಮಾಸೇ ಅಟ್ಠ ದಿನೇಸ್ವಹಂ॥
Catujjātena gandhena, māse aṭṭha dinesvahaṃ.
‘‘ಪಣಿಧಾಯ ಸುಗನ್ಧತ್ತಂ, ಸರೀರವಿಸ್ಸಗನ್ಧಿನೋ।
‘‘Paṇidhāya sugandhattaṃ, sarīravissagandhino;
ತದಾ ಜಿನೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಸುಗನ್ಧತನುಲಾಭಿತಂ॥
Tadā jino viyākāsi, sugandhatanulābhitaṃ.
‘‘ಯೋ ಯಂ ಗನ್ಧಕುಟಿಭೂಮಿಂ, ಗನ್ಧೇನೋಪುಞ್ಜತೇ ಸಕಿಂ।
‘‘Yo yaṃ gandhakuṭibhūmiṃ, gandhenopuñjate sakiṃ;
ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಉಪಪನ್ನೋ ತಹಿಂ ತಹಿಂ॥
Tena kammavipākena, upapanno tahiṃ tahiṃ.
‘‘ಸುಗನ್ಧದೇಹೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ, ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಯಂ ನರೋ।
‘‘Sugandhadeho sabbattha, bhavissati ayaṃ naro;
ಗುಣಗನ್ಧಯುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ, ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿನಾಸವೋ॥
Guṇagandhayutto hutvā, nibbāyissatināsavo.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಮಗಚ್ಛಹಂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ಪಚ್ಛಿಮೇ ಚ ಭವೇ ದಾನಿ, ಜಾತೋ ವಿಪ್ಪಕುಲೇ ಅಹಂ।
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jāto vippakule ahaṃ;
ಗಬ್ಭಂ ಮೇ ವಸತೋ ಮಾತಾ, ದೇಹೇನಾಸಿ ಸುಗನ್ಧಿತಾ॥
Gabbhaṃ me vasato mātā, dehenāsi sugandhitā.
‘‘ಯದಾ ಚ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ನಿಕ್ಖಮಾಮಿ ತದಾ ಪುರೀ।
‘‘Yadā ca mātukucchimhā, nikkhamāmi tadā purī;
ಸಾವತ್ಥಿ ಸಬ್ಬಗನ್ಧೇಹಿ, ವಾಸಿತಾ ವಿಯ ವಾಯಥ॥
Sāvatthi sabbagandhehi, vāsitā viya vāyatha.
‘‘ಪುಪ್ಫವಸ್ಸಞ್ಚ ಸುರಭಿ, ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಂ ಮನೋರಮಂ।
‘‘Pupphavassañca surabhi, dibbagandhaṃ manoramaṃ;
ಧೂಪಾನಿ ಚ ಮಹಗ್ಘಾನಿ, ಉಪವಾಯಿಂಸು ತಾವದೇ॥
Dhūpāni ca mahagghāni, upavāyiṃsu tāvade.
‘‘ದೇವಾ ಚ ಸಬ್ಬಗನ್ಧೇಹಿ, ಧೂಪಪುಪ್ಫೇಹಿ ತಂ ಘರಂ।
‘‘Devā ca sabbagandhehi, dhūpapupphehi taṃ gharaṃ;
ವಾಸಯಿಂಸು ಸುಗನ್ಧೇನ, ಯಸ್ಮಿಂ ಜಾತೋ ಅಹಂ ಘರೇ॥
Vāsayiṃsu sugandhena, yasmiṃ jāto ahaṃ ghare.
‘‘ಯದಾ ಚ ತರುಣೋ ಭದ್ದೋ, ಪಠಮೇ ಯೋಬ್ಬನೇ ಠಿತೋ।
‘‘Yadā ca taruṇo bhaddo, paṭhame yobbane ṭhito;
ತದಾ ಸೇಲಂ ಸಪರಿಸಂ, ವಿನೇತ್ವಾ ನರಸಾರಥಿ॥
Tadā selaṃ saparisaṃ, vinetvā narasārathi.
‘‘ತೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಪರಿವುತೋ, ಸಾವತ್ಥಿಪುರಮಾಗತೋ।
‘‘Tehi sabbehi parivuto, sāvatthipuramāgato;
ತದಾ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ತಂ, ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಹಂ॥
Tadā buddhānubhāvaṃ taṃ, disvā pabbajito ahaṃ.
‘‘ಸೀಲಂ ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಞ್ಚ, ವಿಮುತ್ತಿಞ್ಚ ಅನುತ್ತರಂ।
‘‘Sīlaṃ samādhipaññañca, vimuttiñca anuttaraṃ;
ಭಾವೇತ್ವಾ ಚತುರೋ ಧಮ್ಮೇ, ಪಾಪುಣಿಂ ಆಸವಕ್ಖಯಂ॥
Bhāvetvā caturo dhamme, pāpuṇiṃ āsavakkhayaṃ.
‘‘ಯದಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಚಾಹಂ, ಯದಾ ಚ ಅರಹಾ ಅಹುಂ।
‘‘Yadā pabbajito cāhaṃ, yadā ca arahā ahuṃ;
ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಂ ಯದಾ ಚಾಹಂ, ಗನ್ಧವಸ್ಸೋ ತದಾ ಅಹು॥
Nibbāyissaṃ yadā cāhaṃ, gandhavasso tadā ahu.
‘‘ಸರೀರಗನ್ಧೋ ಚ ಸದಾತಿಸೇತಿ ಮೇ, ಮಹಾರಹಂ ಚನ್ದನಚಮ್ಪಕುಪ್ಪಲಂ।
‘‘Sarīragandho ca sadātiseti me, mahārahaṃ candanacampakuppalaṃ;
ತಥೇವ ಗನ್ಧೇ ಇತರೇ ಚ ಸಬ್ಬಸೋ, ಪಸಯ್ಹ ವಾಯಾಮಿ ತತೋ ತಹಿಂ ತಹಿಂ॥
Tatheva gandhe itare ca sabbaso, pasayha vāyāmi tato tahiṃ tahiṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯೇಸು ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಂ ದುಕ್ಖಂ, ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಝಾನಾದಿಸುಖಞ್ಚ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮುಖೇನ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā titthiyesu pabbajitvā attano pattaṃ attakilamathānuyogaṃ dukkhaṃ, sāsane pabbajitvā pattaṃ jhānādisukhañca cintetvā attano paṭipattipaccavekkhaṇamukhena aññaṃ byākaronto –
೩೨೦.
320.
‘‘ಅಯೋಗೇ ಯುಞ್ಜಮತ್ತಾನಂ, ಪುರಿಸೋ ಕಿಚ್ಚಮಿಚ್ಛಕೋ।
‘‘Ayoge yuñjamattānaṃ, puriso kiccamicchako;
ಚರಂ ಚೇ ನಾಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತಂ ಮೇ ದುಬ್ಭಗಲಕ್ಖಣಂ॥
Caraṃ ce nādhigaccheyya, taṃ me dubbhagalakkhaṇaṃ.
೩೨೧.
321.
‘‘ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಂ ಅಘಗತಂ ವಿಜಿತಂ, ಏಕಞ್ಚೇ ಓಸ್ಸಜೇಯ್ಯ ಕಲೀವ ಸಿಯಾ।
‘‘Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitaṃ, ekañce ossajeyya kalīva siyā;
ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಚೇ ಓಸ್ಸಜೇಯ್ಯ ಅನ್ಧೋವ ಸಿಯಾ, ಸಮವಿಸಮಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನತೋ॥
Sabbānipi ce ossajeyya andhova siyā, samavisamassa adassanato.
೩೨೨.
322.
‘‘ಯಞ್ಹಿ ಕಯಿರಾ ತಞ್ಹಿ ವದೇ, ಯಂ ನ ಕಯಿರಾ ನ ತಂ ವದೇ।
‘‘Yañhi kayirā tañhi vade, yaṃ na kayirā na taṃ vade;
ಅಕರೋನ್ತಂ ಭಾಸಮಾನಂ, ಪರಿಜಾನನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ॥
Akarontaṃ bhāsamānaṃ, parijānanti paṇḍitā.
೩೨೩.
323.
‘‘ಯಥಾಪಿ ರುಚಿರಂ ಪುಪ್ಫಂ, ವಣ್ಣವನ್ತಂ ಅಗನ್ಧಕಂ।
‘‘Yathāpi ruciraṃ pupphaṃ, vaṇṇavantaṃ agandhakaṃ;
ಏವಂ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ, ಅಫಲಾ ಹೋತಿ ಅಕುಬ್ಬತೋ॥
Evaṃ subhāsitā vācā, aphalā hoti akubbato.
೩೨೪.
324.
‘‘ಯಥಾಪಿ ರುಚಿರಂ ಪುಪ್ಫಂ, ವಣ್ಣವನ್ತಂ ಸುಗನ್ಧಕಂ।
‘‘Yathāpi ruciraṃ pupphaṃ, vaṇṇavantaṃ sugandhakaṃ;
ಏವಂ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ, ಸಫಲಾ ಹೋತಿ ಕುಬ್ಬತೋ’’ತಿ॥ –
Evaṃ subhāsitā vācā, saphalā hoti kubbato’’ti. –
ಇಮಾ ಪಞ್ಚ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Imā pañca gāthā abhāsi.
ತತ್ಥ ಅಯೋಗೇತಿ ಅಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬೇ ಅಸೇವಿತಬ್ಬೇ ಅನ್ತದ್ವಯೇ। ಇಧ ಪನ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯುಞ್ಜನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಾನಂ ಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಯೋಜೇನ್ತೋ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋ। ಕಿಚ್ಚಮಿಚ್ಛಕೋತಿ ಉಭಯಹಿತಾವಹಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಅಯೋಗೇ ಚರಂ ಚರನ್ತೋ ಚೇ ಭವೇಯ್ಯ। ನಾಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಂ ಹಿತಸುಖಂ ನ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯಾತಿ ಞಾಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಅಹಂ ತಿತ್ಥಿಯಮತವಞ್ಚಿತೋ ಅಯೋಗೇ ಯುಞ್ಜಿಂ, ತಂ ಮೇ ದುಬ್ಭಗಲಕ್ಖಣಂ ಅಪುಞ್ಞಸಭಾವೋ। ‘‘ಪುರಿಮಕಮ್ಮಬ್ಯಾಮೋಹಿತೋ ಅಯೋಗೇ ಯುಞ್ಜಿ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Tattha ayogeti ayuñjitabbe asevitabbe antadvaye. Idha pana attakilamathānuyogavasena attho veditabbo. Yuñjanti tasmiṃ attānaṃ yuñjanto yojento tathā paṭipajjanto. Kiccamicchakoti ubhayahitāvahaṃ kiccaṃ icchanto, tappaṭipakkhato ayoge caraṃ caranto ce bhaveyya. Nādhigaccheyyāti yathādhippetaṃ hitasukhaṃ na pāpuṇeyyāti ñāyo. Tasmā yaṃ ahaṃ titthiyamatavañcito ayoge yuñjiṃ, taṃ me dubbhagalakkhaṇaṃ apuññasabhāvo. ‘‘Purimakammabyāmohito ayoge yuñji’’nti dasseti.
ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಂ ಅಘಗತಂ ವಿಜಿತನ್ತಿ ವಿಬಾಧನಸಭಾವತಾಯ ಅಘಾ ನಾಮ ರಾಗಾದಯೋ, ಅಘಾನಿ ಏವ ಅಘಗತಂ, ಅಘಗತಾನಂ ವಿಜಿತಂ ಸಂಸಾರಪ್ಪವತ್ತಿ, ತೇಸಂ ವಿಜಯೋ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾಭಿಭವೋ। ‘‘ಅಘಗತಂ ವಿಜಿತ’’ನ್ತಿ ಅನುನಾಸಿಕಲೋಪಂ ಅಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಂ ಅನುದ್ಧತಂ ಯೇನ, ತಂ ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಾಘಗತಂ ವಿಜಿತಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ, ಕಿಲೇಸೇ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಞ್ಚೇ ಓಸ್ಸಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅದುತಿಯತಾಯ ಪಧಾನತಾಯ ಚ ಏಕಂ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗಮೇವ ವಾ ಓಸ್ಸಜೇಯ್ಯ ಪರಿಚ್ಚಜೇಯ್ಯ ಚೇ। ಕಲೀವ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ವಿಯ ಸಿಯಾ। ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಚೇ ಓಸ್ಸಜೇಯ್ಯಾತಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಪರಿಪಾಚಕಾನಿ ಸದ್ಧಾವೀರಿಯಸತಿಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಓಸ್ಸಜೇಯ್ಯ ಚೇ, ಅಭಾವನಾಯ ಛಡ್ಡೇಯ್ಯ ಚೇ, ಅನ್ಧೋವ ಸಿಯಾ ಸಮವಿಸಮಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನತೋ।
Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitanti vibādhanasabhāvatāya aghā nāma rāgādayo, aghāni eva aghagataṃ, aghagatānaṃ vijitaṃ saṃsārappavatti, tesaṃ vijayo kusaladhammābhibhavo. ‘‘Aghagataṃ vijita’’nti anunāsikalopaṃ akatvā vuttaṃ. Taṃ abbūḷhaṃ anuddhataṃ yena, taṃ abbūḷhāghagataṃ vijitaṃ katvā evaṃbhūto hutvā, kilese asamucchinditvāti attho. Ekañce ossajeyyāti adutiyatāya padhānatāya ca ekaṃ appamādaṃ sammāpayogameva vā ossajeyya pariccajeyya ce. Kalīva so puggalo kāḷakaṇṇī viya siyā. Sabbānipi ce ossajeyyāti sabbānipi vimuttiyā paripācakāni saddhāvīriyasatisamādhipaññindriyāni ossajeyya ce, abhāvanāya chaḍḍeyya ce, andhova siyā samavisamassa adassanato.
ಯಥಾತಿ ಓಪಮ್ಮಸಮ್ಪಟಿಪಾದನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ರುಚಿರನ್ತಿ ಸೋಭನಂ। ವಣ್ಣವನ್ತನ್ತಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಂ। ಅಗನ್ಧಕನ್ತಿ ಗನ್ಧರಹಿತಂ ಪಾಲಿಭದ್ದಕಗಿರಿಕಣ್ಣಿಕಜಯಸುಮನಾದಿಭೇದಂ। ಏವಂ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾತಿ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ ನಾಮ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಅಗನ್ಧಕಂ ಪುಪ್ಫಂ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಗನ್ಧೋ ನ ಫರತಿ, ಏವಂ ಏತಮ್ಪಿ ಯೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಾದೀಹಿ ಚ ಸಮಾಚರತಿ, ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಸಮಾಚರನ್ತಸ್ಸ ಯಂ ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಅಕುಬ್ಬತೋ ಸುತಗನ್ಧಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಗನ್ಧಞ್ಚ ನ ಆವಹತಿ ಅಫಲಾ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏವಂ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ, ಅಫಲಾ ಹೋತಿ ಅಕುಬ್ಬತೋ’’ತಿ।
Yathāti opammasampaṭipādanatthe nipāto. Ruciranti sobhanaṃ. Vaṇṇavantanti vaṇṇasaṇṭhānasampannaṃ. Agandhakanti gandharahitaṃ pālibhaddakagirikaṇṇikajayasumanādibhedaṃ. Evaṃ subhāsitā vācāti subhāsitā vācā nāma tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ vaṇṇasaṇṭhānasampannapupphasadisaṃ. Yathā hi agandhakaṃ pupphaṃ dhārentassa sarīre gandho na pharati, evaṃ etampi yo sakkaccasavanādīhi ca samācarati, tassa sakkaccaṃ asamācarantassa yaṃ tattha kattabbaṃ, taṃ akubbato sutagandhaṃ paṭipattigandhañca na āvahati aphalā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ subhāsitā vācā, aphalā hoti akubbato’’ti.
ಸುಗನ್ಧಕನ್ತಿ ಸುಮನಚಮ್ಪಕನೀಲುಪ್ಪಲಪುಪ್ಫಾದಿಭೇದಂ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ತಂ ಪುಪ್ಫಂ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಗನ್ಧೋ ಫರತಿ, ಏವಂ ತೇಪಿಟಕಬುದ್ಧವಚನಸಙ್ಖಾತಾ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾಪಿ ಯೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಾದೀಹಿ ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ, ಅಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಫಲಾ ಹೋತಿ, ಸುತಗನ್ಧಪಟಿಪತ್ತಿಗನ್ಧಾನಂ ಆವಹನತೋ ಮಹಪ್ಫಲಾ ಹೋತಿ ಮಹಾನಿಸಂಸಾ। ತಸ್ಮಾ ಯಥೋವಾದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ ಚ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
Sugandhakanti sumanacampakanīluppalapupphādibhedaṃ. Evanti yathā taṃ pupphaṃ dhārentassa sarīre gandho pharati, evaṃ tepiṭakabuddhavacanasaṅkhātā subhāsitā vācāpi yo sakkaccasavanādīhi tattha kattabbaṃ karoti, assa puggalassa saphalā hoti, sutagandhapaṭipattigandhānaṃ āvahanato mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Tasmā yathovādaṃ paṭipajjeyya, yathākārī tathāvādī ca bhaveyyāti. Sesaṃ vuttanayameva.
ಸುಭೂತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Subhūtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೨. ಸುಭೂತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 2. Subhūtattheragāthā