| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदानपाळि • Apadānapāḷi |
३. सुभूतिवग्गो
3. Subhūtivaggo
१. सुभूतित्थेरअपदानं
1. Subhūtittheraapadānaṃ
१.
1.
‘‘हिमवन्तस्साविदूरे , निसभो नाम पब्बतो।
‘‘Himavantassāvidūre , nisabho nāma pabbato;
अस्समो सुकतो मय्हं, पण्णसाला सुमापिता॥
Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.
२.
2.
‘‘कोसियो नाम नामेन, जटिलो उग्गतापनो।
‘‘Kosiyo nāma nāmena, jaṭilo uggatāpano;
३.
3.
‘‘फलं मूलञ्च पण्णञ्च, न भुञ्जामि अहं तदा।
‘‘Phalaṃ mūlañca paṇṇañca, na bhuñjāmi ahaṃ tadā;
४.
4.
‘‘नाहं कोपेमि आजीवं, चजमानोपि जीवितं।
‘‘Nāhaṃ kopemi ājīvaṃ, cajamānopi jīvitaṃ;
आराधेमि सकं चित्तं, विवज्जेमि अनेसनं॥
Ārādhemi sakaṃ cittaṃ, vivajjemi anesanaṃ.
५.
5.
‘‘रागूपसंहितं चित्तं, यदा उप्पज्जते मम।
‘‘Rāgūpasaṃhitaṃ cittaṃ, yadā uppajjate mama;
सयंव पच्चवेक्खामि, एकग्गो तं दमेमहं॥
Sayaṃva paccavekkhāmi, ekaggo taṃ damemahaṃ.
६.
6.
‘‘‘रज्जसे रज्जनीये च, दुस्सनीये च दुस्ससे।
‘‘‘Rajjase rajjanīye ca, dussanīye ca dussase;
मुय्हसे मोहनीये च, निक्खमस्सु वना तुवं॥
Muyhase mohanīye ca, nikkhamassu vanā tuvaṃ.
७.
7.
‘‘‘विसुद्धानं अयं वासो, निम्मलानं तपस्सिनं।
‘‘‘Visuddhānaṃ ayaṃ vāso, nimmalānaṃ tapassinaṃ;
मा खो विसुद्धं दूसेसि, निक्खमस्सु वना तुवं॥
Mā kho visuddhaṃ dūsesi, nikkhamassu vanā tuvaṃ.
८.
8.
उभोपि मा विराधेसि, निक्खमस्सु वना तुवं॥
Ubhopi mā virādhesi, nikkhamassu vanā tuvaṃ.
९.
9.
‘‘‘छवालातं यथा कट्ठं, न क्वचि किच्चकारकं।
‘‘‘Chavālātaṃ yathā kaṭṭhaṃ, na kvaci kiccakārakaṃ;
नेव गामे अरञ्ञे वा, न हि तं कट्ठसम्मतं॥
Neva gāme araññe vā, na hi taṃ kaṭṭhasammataṃ.
१०.
10.
‘‘‘छवालातूपमो त्वंसि, न गिही नापि सञ्ञतो।
‘‘‘Chavālātūpamo tvaṃsi, na gihī nāpi saññato;
उभतो मुत्तको अज्ज, निक्खमस्सु वना तुवं॥
Ubhato muttako ajja, nikkhamassu vanā tuvaṃ.
११.
11.
‘‘‘सिया नु खो तव एतं, को पजानाति ते इदं।
‘‘‘Siyā nu kho tava etaṃ, ko pajānāti te idaṃ;
१२.
12.
‘‘‘जिगुच्छिस्सन्ति तं विञ्ञू, असुचिं नागरिको यथा।
‘‘‘Jigucchissanti taṃ viññū, asuciṃ nāgariko yathā;
आकड्ढित्वान इसयो, चोदयिस्सन्ति तं सदा॥
Ākaḍḍhitvāna isayo, codayissanti taṃ sadā.
१३.
13.
‘‘‘तं विञ्ञू पवदिस्सन्ति, समतिक्कन्तसासनं।
‘‘‘Taṃ viññū pavadissanti, samatikkantasāsanaṃ;
१४.
14.
‘‘‘तिधापभिन्नं मातङ्गं, कुञ्जरं सट्ठिहायनं।
‘‘‘Tidhāpabhinnaṃ mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;
बली नागो उपगन्त्वा, यूथा नीहरते गजं॥
Balī nāgo upagantvā, yūthā nīharate gajaṃ.
१५.
15.
‘‘‘यूथा विनिस्सटो सन्तो, सुखं सातं न विन्दति।
‘‘‘Yūthā vinissaṭo santo, sukhaṃ sātaṃ na vindati;
दुक्खितो विमनो होति, पज्झायन्तो पवेधति॥
Dukkhito vimano hoti, pajjhāyanto pavedhati.
१६.
16.
‘‘‘तथेव जटिला तम्पि, नीहरिस्सन्ति दुम्मतिं।
‘‘‘Tatheva jaṭilā tampi, nīharissanti dummatiṃ;
तेहि त्वं निस्सटो सन्तो, सुखं सातं न लच्छसि॥
Tehi tvaṃ nissaṭo santo, sukhaṃ sātaṃ na lacchasi.
१७.
17.
‘‘‘दिवा वा यदि वा रत्तिं, सोकसल्लसमप्पितो।
‘‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, sokasallasamappito;
डय्हसि परिळाहेन, गजो यूथाव निस्सटो॥
Ḍayhasi pariḷāhena, gajo yūthāva nissaṭo.
१८.
18.
१९.
19.
‘‘‘अगारं वसमानोपि, कथं जीविहिसि तुवं।
‘‘‘Agāraṃ vasamānopi, kathaṃ jīvihisi tuvaṃ;
मत्तिकं पेत्तिकञ्चापि, नत्थि ते निहितं धनं॥
Mattikaṃ pettikañcāpi, natthi te nihitaṃ dhanaṃ.
२०.
20.
‘‘‘सयं कम्मं करित्वान, गत्ते सेदं पमोचयं।
‘‘‘Sayaṃ kammaṃ karitvāna, gatte sedaṃ pamocayaṃ;
एवं जीविहिसि गेहे, साधु ते तं न रुच्चति॥
Evaṃ jīvihisi gehe, sādhu te taṃ na ruccati.
२१.
21.
‘‘‘एवाहं तत्थ वारेमि, संकिलेसगतं मनं।
‘‘‘Evāhaṃ tattha vāremi, saṃkilesagataṃ manaṃ;
नानाधम्मकथं कत्वा, पापा चित्तं निवारयिं’॥
Nānādhammakathaṃ katvā, pāpā cittaṃ nivārayiṃ’.
२२.
22.
‘‘एवं मे विहरन्तस्स, अप्पमादविहारिनो।
‘‘Evaṃ me viharantassa, appamādavihārino;
तिंसवस्ससहस्सानि, विपिने मे अतिक्कमुं॥
Tiṃsavassasahassāni, vipine me atikkamuṃ.
२३.
23.
‘‘अप्पमादरतं दिस्वा, उत्तमत्थं गवेसकं।
‘‘Appamādarataṃ disvā, uttamatthaṃ gavesakaṃ;
पदुमुत्तरसम्बुद्धो, आगच्छि मम सन्तिकं॥
Padumuttarasambuddho, āgacchi mama santikaṃ.
२४.
24.
‘‘तिम्बरूसकवण्णाभो , अप्पमेय्यो अनूपमो।
‘‘Timbarūsakavaṇṇābho , appameyyo anūpamo;
रूपेनासदिसो बुद्धो, आकासे चङ्कमी तदा॥
Rūpenāsadiso buddho, ākāse caṅkamī tadā.
२५.
25.
‘‘सुफुल्लो सालराजाव, विज्जूवब्भघनन्तरे।
‘‘Suphullo sālarājāva, vijjūvabbhaghanantare;
ञाणेनासदिसो बुद्धो, आकासे चङ्कमी तदा॥
Ñāṇenāsadiso buddho, ākāse caṅkamī tadā.
२६.
26.
२७.
27.
‘‘सिङ्गीनिक्खसवण्णाभो, खदिरङ्गारसन्निभो।
‘‘Siṅgīnikkhasavaṇṇābho, khadiraṅgārasannibho;
मणि यथा जोतिरसो, आकासे चङ्कमी तदा॥
Maṇi yathā jotiraso, ākāse caṅkamī tadā.
२८.
28.
‘‘विसुद्धकेलासनिभो , पुण्णमायेव चन्दिमा।
‘‘Visuddhakelāsanibho , puṇṇamāyeva candimā;
२९.
29.
‘‘दिस्वा नभे चङ्कमन्तं, एवं चिन्तेसहं तदा।
‘‘Disvā nabhe caṅkamantaṃ, evaṃ cintesahaṃ tadā;
‘देवो नु खो अयं सत्तो, उदाहु मनुजो अयं॥
‘Devo nu kho ayaṃ satto, udāhu manujo ayaṃ.
३०.
30.
‘‘‘न मे सुतो वा दिट्ठो वा, महिया एदिसो नरो।
‘‘‘Na me suto vā diṭṭho vā, mahiyā ediso naro;
अपि मन्तपदं अत्थि, अयं सत्था भविस्सति’॥
Api mantapadaṃ atthi, ayaṃ satthā bhavissati’.
३१.
31.
‘‘एवाहं चिन्तयित्वान, सकं चित्तं पसादयिं।
‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, sakaṃ cittaṃ pasādayiṃ;
३२.
32.
‘‘पुप्फासनं पञ्ञपेत्वा, साधुचित्तं मनोरमं।
‘‘Pupphāsanaṃ paññapetvā, sādhucittaṃ manoramaṃ;
नरसारथिनं अग्गं, इदं वचनमब्रविं॥
Narasārathinaṃ aggaṃ, idaṃ vacanamabraviṃ.
३३.
33.
‘‘‘इदं मे आसनं वीर, पञ्ञत्तं तवनुच्छवं।
‘‘‘Idaṃ me āsanaṃ vīra, paññattaṃ tavanucchavaṃ;
हासयन्तो ममं चित्तं, निसीद कुसुमासने’॥
Hāsayanto mamaṃ cittaṃ, nisīda kusumāsane’.
३४.
34.
सत्तरत्तिन्दिवं बुद्धो, पवरे कुसुमासने॥
Sattarattindivaṃ buddho, pavare kusumāsane.
३५.
35.
‘‘नमस्समानो अट्ठासिं, सत्तरत्तिन्दिवं अहं।
‘‘Namassamāno aṭṭhāsiṃ, sattarattindivaṃ ahaṃ;
वुट्ठहित्वा समाधिम्हा, सत्था लोके अनुत्तरो।
Vuṭṭhahitvā samādhimhā, satthā loke anuttaro;
मम कम्मं पकित्तेन्तो, इदं वचनमब्रवि॥
Mama kammaṃ pakittento, idaṃ vacanamabravi.
३६.
36.
‘‘‘भावेहि बुद्धानुस्सतिं, भावनानमनुत्तरं।
‘‘‘Bhāvehi buddhānussatiṃ, bhāvanānamanuttaraṃ;
इमं सतिं भावयित्वा, पूरयिस्ससि मानसं॥
Imaṃ satiṃ bhāvayitvā, pūrayissasi mānasaṃ.
३७.
37.
‘‘‘तिंसकप्पसहस्सानि, देवलोके रमिस्ससि।
‘‘‘Tiṃsakappasahassāni, devaloke ramissasi;
असीतिक्खत्तुं देविन्दो, देवरज्जं करिस्ससि।
Asītikkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissasi;
सहस्सक्खत्तुं चक्कवत्ती, राजा रट्ठे भविस्ससि॥
Sahassakkhattuṃ cakkavattī, rājā raṭṭhe bhavissasi.
३८.
38.
‘‘‘पदेसरज्जं विपुलं, गणनातो असङ्खियं।
‘‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;
अनुभोस्ससि तं सब्बं, बुद्धानुस्सतिया फलं॥
Anubhossasi taṃ sabbaṃ, buddhānussatiyā phalaṃ.
३९.
39.
‘‘‘भवाभवे संसरन्तो, महाभोगं लभिस्ससि।
‘‘‘Bhavābhave saṃsaranto, mahābhogaṃ labhissasi;
भोगे ते ऊनता नत्थि, बुद्धानुस्सतिया फलं॥
Bhoge te ūnatā natthi, buddhānussatiyā phalaṃ.
४०.
40.
‘‘‘कप्पसतसहस्सम्हि, ओक्काककुलसम्भवो।
‘‘‘Kappasatasahassamhi, okkākakulasambhavo;
गोतमो नाम गोत्तेन, सत्था लोके भविस्सति॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
४१.
41.
‘‘‘असीतिकोटिं छड्डेत्वा, दासे कम्मकरे बहू।
‘‘‘Asītikoṭiṃ chaḍḍetvā, dāse kammakare bahū;
गोतमस्स भगवतो, सासने पब्बजिस्ससि॥
Gotamassa bhagavato, sāsane pabbajissasi.
४२.
42.
‘‘‘आराधयित्वा सम्बुद्धं, गोतमं सक्यपुङ्गवं।
‘‘‘Ārādhayitvā sambuddhaṃ, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;
सुभूति नाम नामेन, हेस्सति सत्थु सावको॥
Subhūti nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
४३.
43.
‘‘‘भिक्खुसङ्घे निसीदित्वा, दक्खिणेय्यगुणम्हि तं।
‘‘‘Bhikkhusaṅghe nisīditvā, dakkhiṇeyyaguṇamhi taṃ;
तथारणविहारे च, द्वीसु अग्गे ठपेस्सति’॥
Tathāraṇavihāre ca, dvīsu agge ṭhapessati’.
४४.
44.
‘‘इदं वत्वान सम्बुद्धो, जलजुत्तमनामको।
‘‘Idaṃ vatvāna sambuddho, jalajuttamanāmako;
नभं अब्भुग्गमी वीरो, हंसराजाव अम्बरे॥
Nabhaṃ abbhuggamī vīro, haṃsarājāva ambare.
४५.
45.
‘‘सासितो लोकनाथेन, नमस्सित्वा तथागतं।
‘‘Sāsito lokanāthena, namassitvā tathāgataṃ;
सदा भावेमि मुदितो, बुद्धानुस्सतिमुत्तमं॥
Sadā bhāvemi mudito, buddhānussatimuttamaṃ.
४६.
46.
‘‘तेन कम्मेन सुकतेन, चेतनापणिधीहि च।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
जहित्वा मानुसं देहं, तावतिंसं अगच्छहं॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsaṃ agacchahaṃ.
४७.
47.
‘‘असीतिक्खत्तुं देविन्दो, देवरज्जमकारयिं।
‘‘Asītikkhattuṃ devindo, devarajjamakārayiṃ;
सहस्सक्खत्तुं राजा च, चक्कवत्ती अहोसहं॥
Sahassakkhattuṃ rājā ca, cakkavattī ahosahaṃ.
४८.
48.
‘‘पदेसरज्जं विपुलं, गणनातो असङ्खियं।
‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;
अनुभोमि सुसम्पत्तिं, बुद्धानुस्सतिया फलं॥
Anubhomi susampattiṃ, buddhānussatiyā phalaṃ.
४९.
49.
‘‘भवाभवे संसरन्तो, महाभोगं लभामहं।
‘‘Bhavābhave saṃsaranto, mahābhogaṃ labhāmahaṃ;
भोगे मे ऊनता नत्थि, बुद्धानुस्सतिया फलं॥
Bhoge me ūnatā natthi, buddhānussatiyā phalaṃ.
५०.
50.
‘‘सतसहस्सितो कप्पे, यं कम्ममकरिं तदा।
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
दुग्गतिं नाभिजानामि, बुद्धानुस्सतिया फलं॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhānussatiyā phalaṃ.
५१.
51.
‘‘पटिसम्भिदा चतस्सो, विमोक्खापि च अट्ठिमे।
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
छळभिञ्ञा सच्छिकता, कतं बुद्धस्स सासनं’’॥
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ’’.
इत्थं सुदं आयस्मा सुभूति थेरो इमा गाथायो अभासित्थाति।
Itthaṃ sudaṃ āyasmā subhūti thero imā gāthāyo abhāsitthāti.
सुभूतित्थेरस्सापदानं पठमं।
Subhūtittherassāpadānaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā / १. सुभूतित्थेरअपदानवण्णना • 1. Subhūtittheraapadānavaṇṇanā
