| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાનિદ્દેસપાળિ • Mahāniddesapāḷi |
૪. સુદ્ધટ્ઠકસુત્તનિદ્દેસો
4. Suddhaṭṭhakasuttaniddeso
અથ સુદ્ધટ્ઠકસુત્તનિદ્દેસં વક્ખતિ –
Atha suddhaṭṭhakasuttaniddesaṃ vakkhati –
૨૩.
23.
પસ્સામિ સુદ્ધં પરમં અરોગં, દિટ્ઠેન સંસુદ્ધિ નરસ્સ હોતિ;
Passāmisuddhaṃ paramaṃ arogaṃ,diṭṭhena saṃsuddhi narassa hoti;
એવાભિજાનં પરમન્તિ ઞત્વા, સુદ્ધાનુપસ્સીતિ પચ્ચેતિ ઞાણં.
Evābhijānaṃ paramanti ñatvā, suddhānupassīti pacceti ñāṇaṃ.
પસ્સામિ સુદ્ધં પરમં અરોગન્તિ. પસ્સામિ સુદ્ધન્તિ પસ્સામિ સુદ્ધં, દક્ખામિ સુદ્ધં, ઓલોકેમિ સુદ્ધં, નિજ્ઝાયામિ સુદ્ધં, ઉપપરિક્ખામિ સુદ્ધં. પરમં અરોગન્તિ પરમં આરોગ્યપ્પત્તં તાણપ્પત્તં લેણપ્પત્તં સરણપ્પત્તં અભયપ્પત્તં અચ્ચુતપ્પત્તં અમતપ્પત્તં નિબ્બાનપ્પત્તન્તિ – પસ્સામિ સુદ્ધં પરમં અરોગં.
Passāmi suddhaṃ paramaṃ aroganti. Passāmi suddhanti passāmi suddhaṃ, dakkhāmi suddhaṃ, olokemi suddhaṃ, nijjhāyāmi suddhaṃ, upaparikkhāmi suddhaṃ. Paramaṃ aroganti paramaṃ ārogyappattaṃ tāṇappattaṃ leṇappattaṃ saraṇappattaṃ abhayappattaṃ accutappattaṃ amatappattaṃ nibbānappattanti – passāmi suddhaṃ paramaṃ arogaṃ.
દિટ્ઠેન સંસુદ્ધિ નરસ્સ હોતીતિ. ચક્ખુવિઞ્ઞાણં 1 રૂપદસ્સનેન નરસ્સ સુદ્ધિ વિસુદ્ધિ પરિસુદ્ધિ, મુત્તિ વિમુત્તિ પરિમુત્તિ હોતિ, નરો સુજ્ઝતિ વિસુજ્ઝતિ પરિસુજ્ઝતિ, મુચ્ચતિ વિમુચ્ચતિ પરિમુચ્ચતીતિ – દિટ્ઠેન સંસુદ્ધિ નરસ્સ હોતિ.
Diṭṭhena saṃsuddhi narassa hotīti. Cakkhuviññāṇaṃ 2 rūpadassanena narassa suddhi visuddhi parisuddhi, mutti vimutti parimutti hoti, naro sujjhati visujjhati parisujjhati, muccati vimuccati parimuccatīti – diṭṭhena saṃsuddhi narassa hoti.
એવાભિજાનં પરમન્તિ ઞત્વાતિ. એવં અભિજાનન્તો આજાનન્તો વિજાનન્તો પટિવિજાનન્તો પટિવિજ્ઝન્તો. ‘‘ઇદં પરમં અગ્ગં સેટ્ઠં વિસિટ્ઠં પામોક્ખં ઉત્તમં પવર’’ન્તિ ઞત્વા જાનિત્વા તુલયિત્વા તીરયિત્વા વિભાવયિત્વા વિભૂતં કત્વાતિ – એવાભિજાનં પરમન્તિ ઞત્વા.
Evābhijānaṃ paramanti ñatvāti. Evaṃ abhijānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto. ‘‘Idaṃ paramaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavara’’nti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – evābhijānaṃ paramanti ñatvā.
સુદ્ધાનુપસ્સીતિ પચ્ચેતિ ઞાણન્તિ. યો સુદ્ધં પસ્સતિ, સો સુદ્ધાનુપસ્સી, પચ્ચેતિ ઞાણન્તિ ચક્ખુવિઞ્ઞાણં રૂપદસ્સનેન ઞાણન્તિ પચ્ચેતિ, મગ્ગોતિ પચ્ચેતિ, પથોતિ પચ્ચેતિ, નિય્યાનન્તિ પચ્ચેતીતિ – સુદ્ધાનુપસ્સી પચ્ચેતિ ઞાણં.
Suddhānupassītipacceti ñāṇanti. Yo suddhaṃ passati, so suddhānupassī, paccetiñāṇanti cakkhuviññāṇaṃ rūpadassanena ñāṇanti pacceti, maggoti pacceti, pathoti pacceti, niyyānanti paccetīti – suddhānupassī pacceti ñāṇaṃ.
તેનાહ ભગવા –
Tenāha bhagavā –
‘‘પસ્સામિ સુદ્ધં પરમં અરોગં, દિટ્ઠેન સંસુદ્ધિ નરસ્સ હોતિ;
‘‘Passāmi suddhaṃ paramaṃ arogaṃ, diṭṭhena saṃsuddhi narassa hoti;
એવાભિજાનં પરમન્તિ ઞત્વા, સુદ્ધાનુપસ્સીતિ પચ્ચેતિ ઞાણ’’ન્તિ.
Evābhijānaṃ paramanti ñatvā, suddhānupassīti pacceti ñāṇa’’nti.
૨૪.
24.
દિટ્ઠેન ચે સુદ્ધિ નરસ્સ હોતિ, ઞાણેન વા સો પજહાતિ દુક્ખં;
Diṭṭhena ce suddhi narassa hoti,ñāṇena vā so pajahāti dukkhaṃ;
અઞ્ઞેન સો સુજ્ઝતિ સોપધીકો, દિટ્ઠી હિ નં પાવ તથા વદાનં.
Aññena so sujjhati sopadhīko, diṭṭhī hi naṃ pāva tathā vadānaṃ.
દિટ્ઠેન ચે સુદ્ધિ નરસ્સ હોતીતિ. ચક્ખુવિઞ્ઞાણં રૂપદસ્સનેન ચે નરસ્સ સુદ્ધિ વિસુદ્ધિ પરિસુદ્ધિ, મુત્તિ વિમુત્તિ પરિમુત્તિ હોતિ, નરો સુજ્ઝતિ વિસુજ્ઝતિ પરિસુજ્ઝતિ, મુચ્ચતિ વિમુચ્ચતિ પરિમુચ્ચતીતિ – દિટ્ઠેન ચે સુદ્ધિ નરસ્સ હોતિ.
Diṭṭhena ce suddhi narassa hotīti. Cakkhuviññāṇaṃ rūpadassanena ce narassa suddhi visuddhi parisuddhi, mutti vimutti parimutti hoti, naro sujjhati visujjhati parisujjhati, muccati vimuccati parimuccatīti – diṭṭhena ce suddhi narassa hoti.
ઞાણેન વા સો પજહાતિ દુક્ખન્તિ ચક્ખુવિઞ્ઞાણં રૂપદસ્સનેન ચે નરો જાતિદુક્ખં પજહતિ, જરાદુક્ખં પજહતિ, બ્યાધિદુક્ખં પજહતિ, મરણદુક્ખં પજહતિ, સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસદુક્ખં પજહતીતિ – ઞાણેન વા સો પજહાતિ દુક્ખં.
Ñāṇena vā so pajahāti dukkhanti cakkhuviññāṇaṃ rūpadassanena ce naro jātidukkhaṃ pajahati, jarādukkhaṃ pajahati, byādhidukkhaṃ pajahati, maraṇadukkhaṃ pajahati, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ pajahatīti – ñāṇena vā so pajahāti dukkhaṃ.
અઞ્ઞેન સો સુજ્ઝતિ સોપધીકોતિ. અઞ્ઞેન અસુદ્ધિમગ્ગેન મિચ્છાપટિપદાય અનિય્યાનિકપથેન અઞ્ઞત્ર સતિપટ્ઠાનેહિ અઞ્ઞત્ર સમ્મપ્પધાનેહિ અઞ્ઞત્ર ઇદ્ધિપાદેહિ અઞ્ઞત્ર ઇન્દ્રિયેહિ અઞ્ઞત્ર બલેહિ અઞ્ઞત્ર બોજ્ઝઙ્ગેહિ અઞ્ઞત્ર અરિયા અટ્ઠઙ્ગિકા મગ્ગા નરો સુજ્ઝતિ વિસુજ્ઝતિ પરિસુજ્ઝતિ , મુચ્ચતિ વિમુચ્ચતિ પરિમુચ્ચતિ. સોપધીકોતિ સરાગો સદોસો સમોહો સમાનો સતણ્હો સદિટ્ઠિ સકિલેસો સઉપાદાનોતિ – અઞ્ઞેન સો સુજ્ઝતિ સોપધીકો.
Aññena so sujjhati sopadhīkoti. Aññena asuddhimaggena micchāpaṭipadāya aniyyānikapathena aññatra satipaṭṭhānehi aññatra sammappadhānehi aññatra iddhipādehi aññatra indriyehi aññatra balehi aññatra bojjhaṅgehi aññatra ariyā aṭṭhaṅgikā maggā naro sujjhati visujjhati parisujjhati , muccati vimuccati parimuccati. Sopadhīkoti sarāgo sadoso samoho samāno sataṇho sadiṭṭhi sakileso saupādānoti – aññena so sujjhati sopadhīko.
દિટ્ઠી હિ નં પાવ તથા વદાનન્તિ. સાવ દિટ્ઠિ તં પુગ્ગલં પાવદતિ – ઇતિ વાયં પુગ્ગલો મિચ્છાદિટ્ઠિકો વિપરીતદસ્સનો. તથા વદાનન્તિ તથા વદન્તં કથેન્તં ભણન્તં દીપયન્તં વોહરન્તં. ‘‘સસ્સતો લોકો , ઇદમેવ સચ્ચં મોઘમઞ્ઞ’’ન્તિ તથા વદન્તં કથેન્તં ભણન્તં દીપયન્તં વોહરન્તં. ‘‘અસસ્સતો લોકો…પે॰… અન્તવા લોકો… અનન્તવા લોકો… તં જીવં તં સરીરં… અઞ્ઞં જીવં અઞ્ઞં સરીરં… હોતિ તથાગતો પરં મરણા… ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા… હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા… નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા, ઇદમેવ સચ્ચં મોઘમઞ્ઞ’’ન્તિ તથા વદન્તં કથેન્તં ભણન્તં દીપયન્તં વોહરન્તન્તિ – દિટ્ઠી હિ નં પાવ તથા વદાનં .
Diṭṭhī hi naṃ pāva tathā vadānanti. Sāva diṭṭhi taṃ puggalaṃ pāvadati – iti vāyaṃ puggalo micchādiṭṭhiko viparītadassano. Tathā vadānanti tathā vadantaṃ kathentaṃ bhaṇantaṃ dīpayantaṃ voharantaṃ. ‘‘Sassato loko , idameva saccaṃ moghamañña’’nti tathā vadantaṃ kathentaṃ bhaṇantaṃ dīpayantaṃ voharantaṃ. ‘‘Asassato loko…pe… antavā loko… anantavā loko… taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ… aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ… hoti tathāgato paraṃ maraṇā… na hoti tathāgato paraṃ maraṇā… hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā… neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’nti tathā vadantaṃ kathentaṃ bhaṇantaṃ dīpayantaṃ voharantanti – diṭṭhī hi naṃ pāva tathā vadānaṃ .
તેનાહ ભગવા –
Tenāha bhagavā –
‘‘દિટ્ઠેન ચે સુદ્ધિ નરસ્સ હોતિ, ઞાણેન વા સો પજહાતિ દુક્ખં;
‘‘Diṭṭhena ce suddhi narassa hoti, ñāṇena vā so pajahāti dukkhaṃ;
અઞ્ઞેન સો સુજ્ઝતિ સોપધીકો, દિટ્ઠી હિ નં પાવ તથા વદાન’’ન્તિ.
Aññena so sujjhati sopadhīko, diṭṭhī hi naṃ pāva tathā vadāna’’nti.
૨૫.
25.
ન બ્રાહ્મણો અઞ્ઞતો સુદ્ધિમાહ, દિટ્ઠે સુતે સીલવતે મુતે વા;
Na brāhmaṇo aññato suddhimāha,diṭṭhe sute sīlavate mute vā;
પુઞ્ઞે ચ પાપે ચ અનૂપલિત્તો, અત્તઞ્જહો નયિધ પકુબ્બમાનો.
Puññe ca pāpe ca anūpalitto, attañjaho nayidha pakubbamāno.
ન બ્રાહ્મણો અઞ્ઞતો સુદ્ધિમાહ દિટ્ઠે સુતે સીલવતે મુતે વાતિ. નાતિ પટિક્ખેપો. બ્રાહ્મણોતિ સત્તન્નં ધમ્માનં બાહિતત્તા બ્રાહ્મણો – સક્કાયદિટ્ઠિ બાહિતા હોતિ, વિચિકિચ્છા બાહિતા હોતિ, સીલબ્બતપરામાસો બાહિતો હોતિ , રાગો બાહિતો હોતિ, દોસો બાહિતો હોતિ, મોહો બાહિતો હોતિ, માનો બાહિતો હોતિ. બાહિતાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા સંકિલેસિકા પોનોભવિકા સદરા દુક્ખવિપાકા આયતિં જાતિજરામરણિયા.
Na brāhmaṇo aññato suddhimāha diṭṭhe sute sīlavate mute vāti. Nāti paṭikkhepo. Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo – sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti, sīlabbataparāmāso bāhito hoti , rāgo bāhito hoti, doso bāhito hoti, moho bāhito hoti, māno bāhito hoti. Bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.
બાહિત્વા સબ્બપાપકાનિ, [સભિયાતિ ભગવા]
Bāhitvā sabbapāpakāni, [sabhiyāti bhagavā]
વિમલો સાધુસમાહિતો ઠિતત્તો;
Vimalo sādhusamāhito ṭhitatto;
સંસારમતિચ્ચ કેવલી સો, અસિતો 3 તાદિ પવુચ્ચતે સ બ્રહ્મા.
Saṃsāramaticca kevalī so, asito 4 tādi pavuccate sa brahmā.
ન બ્રાહ્મણો અઞ્ઞતો સુદ્ધિમાહાતિ. બ્રાહ્મણો અઞ્ઞેન અસુદ્ધિમગ્ગેન મિચ્છાપટિપદાય અનિય્યાનિકપથેન અઞ્ઞત્ર સતિપટ્ઠાનેહિ અઞ્ઞત્ર સમ્મપ્પધાનેહિ અઞ્ઞત્ર ઇદ્ધિપાદેહિ અઞ્ઞત્ર ઇન્દ્રિયેહિ અઞ્ઞત્ર બલેહિ અઞ્ઞત્ર બોજ્ઝઙ્ગેહિ અઞ્ઞત્ર અરિયેન અટ્ઠઙ્ગિકેન મગ્ગેન સુદ્ધિં વિસુદ્ધિં પરિસુદ્ધિં, મુત્તિં વિમુત્તિં પરિમુત્તિં, નાહ ન કથેતિ ન ભણતિ ન દીપયતિ ન વોહરતીતિ – ન બ્રાહ્મણો અઞ્ઞતો સુદ્ધિમાહ.
Nabrāhmaṇo aññato suddhimāhāti. Brāhmaṇo aññena asuddhimaggena micchāpaṭipadāya aniyyānikapathena aññatra satipaṭṭhānehi aññatra sammappadhānehi aññatra iddhipādehi aññatra indriyehi aññatra balehi aññatra bojjhaṅgehi aññatra ariyena aṭṭhaṅgikena maggena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ, muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ, nāha na katheti na bhaṇati na dīpayati na voharatīti – na brāhmaṇo aññato suddhimāha.
દિટ્ઠે સુતે સીલવતે મુતે વાતિ. સન્તેકે સમણબ્રાહ્મણા દિટ્ઠિસુદ્ધિકા. તે એકચ્ચાનં રૂપાનં દસ્સનં મઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ, એકચ્ચાનં રૂપાનં દસ્સનં અમઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ. કતમેસં રૂપાનં દસ્સનં મઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ? તે કાલતો વુટ્ઠહિત્વા અભિમઙ્ગલગતાનિ રૂપાનિ પસ્સન્તિ – ચાટકસકુણં 5 પસ્સન્તિ, ફુસ્સવેળુવલટ્ઠિં પસ્સન્તિ, ગબ્ભિનિત્થિં પસ્સન્તિ, કુમારકં ખન્ધે આરોપેત્વા ગચ્છન્તં પસ્સન્તિ, પુણ્ણઘટં પસ્સન્તિ, રોહિતમચ્છં પસ્સન્તિ, આજઞ્ઞં પસ્સન્તિ, આજઞ્ઞરથં પસ્સન્તિ, ઉસભં પસ્સન્તિ, ગોકપિલં પસ્સન્તિ. એવરૂપાનં રૂપાનં દસ્સનં મઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ. કતમેસં રૂપાનં દસ્સનં અમઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ? પલાલપુઞ્જં પસ્સન્તિ, તક્કઘટં પસ્સન્તિ, રિત્તઘટં પસ્સન્તિ, નટં પસ્સન્તિ, નગ્ગસમણકં પસ્સન્તિ, ખરં પસ્સન્તિ, ખરયાનં પસ્સન્તિ, એકયુત્તયાનં પસ્સન્તિ , કાણં પસ્સન્તિ, કુણિં પસ્સન્તિ, ખઞ્જં પસ્સન્તિ, પક્ખહતં 6 પસ્સન્તિ, જિણ્ણકં પસ્સન્તિ, બ્યાધિકં 7 પસ્સન્તિ. એવરૂપાનં રૂપાનં દસ્સનં અમઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ. ઇમે તે સમણબ્રાહ્મણા દિટ્ઠિસુદ્ધિકા. તે દિટ્ઠેન સુદ્ધિં વિસુદ્ધિં પરિસુદ્ધિં મુત્તિં વિમુત્તિં પરિમુત્તિં પચ્ચેન્તિ.
Diṭṭhe sute sīlavate mute vāti. Santeke samaṇabrāhmaṇā diṭṭhisuddhikā. Te ekaccānaṃ rūpānaṃ dassanaṃ maṅgalaṃ paccenti, ekaccānaṃ rūpānaṃ dassanaṃ amaṅgalaṃ paccenti. Katamesaṃ rūpānaṃ dassanaṃ maṅgalaṃ paccenti? Te kālato vuṭṭhahitvā abhimaṅgalagatāni rūpāni passanti – cāṭakasakuṇaṃ 8 passanti, phussaveḷuvalaṭṭhiṃ passanti, gabbhinitthiṃ passanti, kumārakaṃ khandhe āropetvā gacchantaṃ passanti, puṇṇaghaṭaṃ passanti, rohitamacchaṃ passanti, ājaññaṃ passanti, ājaññarathaṃ passanti, usabhaṃ passanti, gokapilaṃ passanti. Evarūpānaṃ rūpānaṃ dassanaṃ maṅgalaṃ paccenti. Katamesaṃ rūpānaṃ dassanaṃ amaṅgalaṃ paccenti? Palālapuñjaṃ passanti, takkaghaṭaṃ passanti, rittaghaṭaṃ passanti, naṭaṃ passanti, naggasamaṇakaṃ passanti, kharaṃ passanti, kharayānaṃ passanti, ekayuttayānaṃ passanti , kāṇaṃ passanti, kuṇiṃ passanti, khañjaṃ passanti, pakkhahataṃ 9 passanti, jiṇṇakaṃ passanti, byādhikaṃ 10 passanti. Evarūpānaṃ rūpānaṃ dassanaṃ amaṅgalaṃ paccenti. Ime te samaṇabrāhmaṇā diṭṭhisuddhikā. Te diṭṭhena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti.
સન્તેકે સમણબ્રાહ્મણા સુતસુદ્ધિકા. તે એકચ્ચાનં સદ્દાનં સવનં મઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ, એકચ્ચાનં સદ્દાનં સવનં અમઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ. કતમેસં સદ્દાનં સવનં મઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ? તે કાલતો વુટ્ઠહિત્વા અભિમઙ્ગલગતાનિ સદ્દાનિ સુણન્તિ – વડ્ઢાતિ વા વડ્ઢમાનાતિ વા પુણ્ણાતિ વા ફુસ્સાતિ વા અસોકાતિ વા સુમનાતિ વા સુનક્ખત્તાતિ વા સુમઙ્ગલાતિ વા સિરીતિ વા સિરીવડ્ઢાતિ વા. એવરૂપાનં સદ્દાનં સવનં મઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ. કતમેસં સદ્દાનં સવનં અમઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ? કાણોતિ વા કુણીતિ વા ખઞ્જોતિ વા પક્ખહતોતિ વા જિણ્ણકોતિ વા બ્યાધિકોતિ વા મતોતિ વા છિન્દન્તિ વા ભિન્દન્તિ વા દડ્ઢન્તિ વા નટ્ઠન્તિ વા નત્થીતિ વા. એવરૂપાનં સદ્દાનં સવનં અમઙ્ગલં પચ્ચેન્તિ. ઇમે તે સમણબ્રાહ્મણા સુતસુદ્ધિકા. તે સુતેન સુદ્ધિં વિસુદ્ધિં પરિસુદ્ધિં મુત્તિં વિમુત્તિં પરિમુત્તિં પચ્ચેન્તિ.
Santeke samaṇabrāhmaṇā sutasuddhikā. Te ekaccānaṃ saddānaṃ savanaṃ maṅgalaṃ paccenti, ekaccānaṃ saddānaṃ savanaṃ amaṅgalaṃ paccenti. Katamesaṃ saddānaṃ savanaṃ maṅgalaṃ paccenti? Te kālato vuṭṭhahitvā abhimaṅgalagatāni saddāni suṇanti – vaḍḍhāti vā vaḍḍhamānāti vā puṇṇāti vā phussāti vā asokāti vā sumanāti vā sunakkhattāti vā sumaṅgalāti vā sirīti vā sirīvaḍḍhāti vā. Evarūpānaṃ saddānaṃ savanaṃ maṅgalaṃ paccenti. Katamesaṃ saddānaṃ savanaṃ amaṅgalaṃ paccenti? Kāṇoti vā kuṇīti vā khañjoti vā pakkhahatoti vā jiṇṇakoti vā byādhikoti vā matoti vā chindanti vā bhindanti vā daḍḍhanti vā naṭṭhanti vā natthīti vā. Evarūpānaṃ saddānaṃ savanaṃ amaṅgalaṃ paccenti. Ime te samaṇabrāhmaṇā sutasuddhikā. Te sutena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti.
સન્તેકે સમણબ્રાહ્મણા સીલસુદ્ધિકા. તે સીલમત્તેન સંયમમત્તેન સંવરમત્તેન અવીતિક્કમમત્તેન સુદ્ધિં વિસુદ્ધિં પરિસુદ્ધિં મુત્તિં વિમુત્તિં પરિમુત્તિં પચ્ચેન્તિ. સમણોમુણ્ડિકાપુત્તો 11 એવમાહ – ‘‘ચતૂહિ ખો અહં, ગહપતિ 12, ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞાપેમિ સમ્પન્નકુસલં પરમકુસલં ઉત્તમપત્તિપ્પત્તં સમણં અયોજ્જં. કતમેહિ ચતૂહિ? ઇધ, ગહપતિ, ન કાયેન પાપકં કમ્મં કરોતિ, ન પાપકં વાચં ભાસતિ, ન પાપકં સઙ્કપ્પં સઙ્કપ્પતિ, ન પાપકં આજીવં આજીવતિ. ઇમેહિ ખો અહં, ગહપતિ, ચતૂહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતં પુરિસપુગ્ગલં પઞ્ઞાપેમિ સમ્પન્નકુસલં પરમકુસલં ઉત્તમપત્તિપ્પત્તં સમણં અયોજ્જં’’. એવમેવ સન્તેકે સમણબ્રાહ્મણા સીલસુદ્ધિકા, તે સીલમત્તેન સંયમમત્તેન સંવરમત્તેન અવીતિક્કમમત્તેન સુદ્ધિં વિસુદ્ધિં પરિસુદ્ધિં મુત્તિં વિમુત્તિં પરિમુત્તિં પચ્ચેન્તિ.
Santeke samaṇabrāhmaṇā sīlasuddhikā. Te sīlamattena saṃyamamattena saṃvaramattena avītikkamamattena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti. Samaṇomuṇḍikāputto 13 evamāha – ‘‘catūhi kho ahaṃ, gahapati 14, dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññāpemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattippattaṃ samaṇaṃ ayojjaṃ. Katamehi catūhi? Idha, gahapati, na kāyena pāpakaṃ kammaṃ karoti, na pāpakaṃ vācaṃ bhāsati, na pāpakaṃ saṅkappaṃ saṅkappati, na pāpakaṃ ājīvaṃ ājīvati. Imehi kho ahaṃ, gahapati, catūhi dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññāpemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattippattaṃ samaṇaṃ ayojjaṃ’’. Evameva santeke samaṇabrāhmaṇā sīlasuddhikā, te sīlamattena saṃyamamattena saṃvaramattena avītikkamamattena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti.
સન્તેકે સમણબ્રાહ્મણા વતસુદ્ધિકા. તે હત્થિવતિકા વા હોન્તિ, અસ્સવતિકા વા હોન્તિ, ગોવતિકા વા હોન્તિ, કુક્કુરવતિકા વા હોન્તિ, કાકવતિકા વા હોન્તિ, વાસુદેવવતિકા વા હોન્તિ, બલદેવવતિકા વા હોન્તિ, પુણ્ણભદ્દવતિકા વા હોન્તિ, મણિભદ્દવતિકા વા હોન્તિ, અગ્ગિવતિકા વા હોન્તિ, નાગવતિકા વા હોન્તિ, સુપણ્ણવતિકા વા હોન્તિ, યક્ખવતિકા વા હોન્તિ, અસુરવતિકા વા હોન્તિ, ગન્ધબ્બવતિકા વા હોન્તિ, મહારાજવતિકા વા હોન્તિ, ચન્દવતિકા વા હોન્તિ, સૂરિયવતિકા વા હોન્તિ, ઇન્દવતિકા વા હોન્તિ, બ્રહ્મવતિકા વા હોન્તિ, દેવવતિકા વા હોન્તિ, દિસાવતિકા વા હોન્તિ. ઇમે તે સમણબ્રાહ્મણા વતસુદ્ધિકા. તે વતેન સુદ્ધિં વિસુદ્ધિં પરિસુદ્ધિં મુત્તિં વિમુત્તિં પરિમુત્તિં પચ્ચેન્તિ.
Santeke samaṇabrāhmaṇā vatasuddhikā. Te hatthivatikā vā honti, assavatikā vā honti, govatikā vā honti, kukkuravatikā vā honti, kākavatikā vā honti, vāsudevavatikā vā honti, baladevavatikā vā honti, puṇṇabhaddavatikā vā honti, maṇibhaddavatikā vā honti, aggivatikā vā honti, nāgavatikā vā honti, supaṇṇavatikā vā honti, yakkhavatikā vā honti, asuravatikā vā honti, gandhabbavatikā vā honti, mahārājavatikā vā honti, candavatikā vā honti, sūriyavatikā vā honti, indavatikā vā honti, brahmavatikā vā honti, devavatikā vā honti, disāvatikā vā honti. Ime te samaṇabrāhmaṇā vatasuddhikā. Te vatena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti.
સન્તેકે સમણબ્રાહ્મણા મુતસુદ્ધિકા. તે કાલતો ઉટ્ઠહિત્વા પથવિં આમસન્તિ, હરિતં આમસન્તિ, ગોમયં આમસન્તિ, કચ્છપં આમસન્તિ, ફાલં અક્કમન્તિ, તિલવાહં આમસન્તિ, ફુસ્સતિલં ખાદન્તિ, ફુસ્સતેલં મક્ખેન્તિ, ફુસ્સદન્તકટ્ઠં ખાદન્તિ, ફુસ્સમત્તિકાય ન્હાયન્તિ, ફુસ્સસાટકં નિવાસેન્તિ, ફુસ્સવેઠનં વેઠેન્તિ. ઇમે તે સમણબ્રાહ્મણા મુતસુદ્ધિકા. તે મુતેન સુદ્ધિં વિસુદ્ધિં પરિસુદ્ધિં મુત્તિં વિમુત્તિં પરિમુત્તિં પચ્ચેન્તિ. ન બ્રાહ્મણો અઞ્ઞતો સુદ્ધિમાહ.
Santeke samaṇabrāhmaṇā mutasuddhikā. Te kālato uṭṭhahitvā pathaviṃ āmasanti, haritaṃ āmasanti, gomayaṃ āmasanti, kacchapaṃ āmasanti, phālaṃ akkamanti, tilavāhaṃ āmasanti, phussatilaṃ khādanti, phussatelaṃ makkhenti, phussadantakaṭṭhaṃ khādanti, phussamattikāya nhāyanti, phussasāṭakaṃ nivāsenti, phussaveṭhanaṃ veṭhenti. Ime te samaṇabrāhmaṇā mutasuddhikā. Te mutena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti. Na brāhmaṇo aññato suddhimāha.
દિટ્ઠે સુતે સીલવતે મુતે વાતિ. બ્રાહ્મણો દિટ્ઠસુદ્ધિયાપિ સુદ્ધિં નાહ, સુતસુદ્ધિયાપિ સુદ્ધિં નાહ, સીલસુદ્ધિયાપિ સુદ્ધિં નાહ, વતસુદ્ધિયાપિ સુદ્ધિં નાહ, મુતસુદ્ધિયાપિ સુદ્ધિં નાહ ન કથેતિ ન ભણતિ ન દીપયતિ ન વોહરતીતિ – ન બ્રાહ્મણો અઞ્ઞતો સુદ્ધિમાહ દિટ્ઠે સુતે સીલવતે મુતે વા.
Diṭṭhe sute sīlavate mute vāti. Brāhmaṇo diṭṭhasuddhiyāpi suddhiṃ nāha, sutasuddhiyāpi suddhiṃ nāha, sīlasuddhiyāpi suddhiṃ nāha, vatasuddhiyāpi suddhiṃ nāha, mutasuddhiyāpi suddhiṃ nāha na katheti na bhaṇati na dīpayati na voharatīti – na brāhmaṇo aññato suddhimāha diṭṭhe sute sīlavate mute vā.
પુઞ્ઞે ચ પાપે ચ અનૂપલિત્તોતિ. પુઞ્ઞં વુચ્ચતિ યં કિઞ્ચિ તેધાતુકં કુસલાભિસઙ્ખારં, અપુઞ્ઞં વુચ્ચતિ સબ્બં અકુસલં. યતો પુઞ્ઞાભિસઙ્ખારો ચ અપુઞ્ઞાભિસઙ્ખારો ચ આનેઞ્જાભિસઙ્ખારો ચ પહીના હોન્તિ ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા; એત્તાવતા પુઞ્ઞે ચ પાપે ચ ન લિમ્પતિ ન પલિમ્પતિ ન ઉપલિમ્પતિ અલિત્તો અપલિત્તો અનૂપલિત્તો નિક્ખન્તો નિસ્સટો વિપ્પમુત્તો વિસઞ્ઞુત્તો વિમરિયાદિકતેન ચેતસા વિહરતીતિ – પુઞ્ઞે ચ પાપે ચ અનૂપલિત્તો.
Puññe ca pāpe ca anūpalittoti. Puññaṃ vuccati yaṃ kiñci tedhātukaṃ kusalābhisaṅkhāraṃ, apuññaṃ vuccati sabbaṃ akusalaṃ. Yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā; ettāvatā puññe ca pāpe ca na limpati na palimpati na upalimpati alitto apalitto anūpalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – puññe ca pāpe ca anūpalitto.
અત્તઞ્જહો નયિધ પકુબ્બમાનોતિ. અત્તઞ્જહોતિ અત્તદિટ્ઠિજહો. અત્તઞ્જહોતિ ગાહં જહો 15. અત્તઞ્જહોતિ તણ્હાવસેન દિટ્ઠિવસેન ગહિતં પરામટ્ઠં અભિનિવિટ્ઠં અજ્ઝોસિતં અધિમુત્તં, સબ્બં તં ચત્તં હોતિ વન્તં મુત્તં પહીનં પટિનિસ્સટ્ઠં. નયિધ પકુબ્બમાનોતિ પુઞ્ઞાભિસઙ્ખારં વા અપુઞ્ઞાભિસઙ્ખારં વા આનેઞ્જાભિસઙ્ખારં વા અપકુબ્બમાનો અજનયમાનો અસઞ્જનયમાનો અનિબ્બત્તયમાનો અનભિનિબ્બત્તયમાનોતિ – અત્તઞ્જહો નયિધ પકુબ્બમાનો.
Attañjaho nayidha pakubbamānoti. Attañjahoti attadiṭṭhijaho. Attañjahoti gāhaṃ jaho 16. Attañjahoti taṇhāvasena diṭṭhivasena gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ, sabbaṃ taṃ cattaṃ hoti vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ. Nayidha pakubbamānoti puññābhisaṅkhāraṃ vā apuññābhisaṅkhāraṃ vā āneñjābhisaṅkhāraṃ vā apakubbamāno ajanayamāno asañjanayamāno anibbattayamāno anabhinibbattayamānoti – attañjaho nayidha pakubbamāno.
તેનાહ ભગવા –
Tenāha bhagavā –
‘‘ન બ્રાહ્મણો અઞ્ઞતો સુદ્ધિમાહ, દિટ્ઠે સુતે સીલવતે મુતે વા;
‘‘Na brāhmaṇo aññato suddhimāha, diṭṭhe sute sīlavate mute vā;
પુઞ્ઞે ચ પાપે ચ અનૂપલિત્તો, અત્તઞ્જહો નયિધ પકુબ્બમાનો’’તિ.
Puññe ca pāpe ca anūpalitto, attañjaho nayidha pakubbamāno’’ti.
૨૬.
26.
પુરિમં પહાય અપરં સિતાસે, એજાનુગા તે ન તરન્તિ સઙ્ગં;
Purimaṃpahāya aparaṃ sitāse,ejānugā te na taranti saṅgaṃ;
તે ઉગ્ગહાયન્તિ નિરસ્સજન્તિ, કપીવ સાખં પમુઞ્ચં 17 ગહાય.
Teuggahāyanti nirassajanti, kapīva sākhaṃ pamuñcaṃ18gahāya.
પુરિમં પહાય અપરં સિતાસેતિ. પુરિમં સત્થારં પહાય પરં સત્થારં નિસ્સિતા; પુરિમં ધમ્મક્ખાનં પહાય અપરં ધમ્મક્ખાનં નિસ્સિતા; પુરિમં ગણં પહાય અપરં ગણં નિસ્સિતા; પુરિમં દિટ્ઠિં પહાય અપરં દિટ્ઠિં નિસ્સિતા; પુરિમં પટિપદં પહાય અપરં પટિપદં નિસ્સિતા; પુરિમં મગ્ગં પહાય અપરં મગ્ગં નિસ્સિતા સન્નિસ્સિતા અલ્લીના ઉપગતા અજ્ઝોસિતા અધિમુત્તાતિ – પુરિમં પહાય અપરં સિતાસે.
Purimaṃ pahāya aparaṃ sitāseti. Purimaṃ satthāraṃ pahāya paraṃ satthāraṃ nissitā; purimaṃ dhammakkhānaṃ pahāya aparaṃ dhammakkhānaṃ nissitā; purimaṃ gaṇaṃ pahāya aparaṃ gaṇaṃ nissitā; purimaṃ diṭṭhiṃ pahāya aparaṃ diṭṭhiṃ nissitā; purimaṃ paṭipadaṃ pahāya aparaṃ paṭipadaṃ nissitā; purimaṃ maggaṃ pahāya aparaṃ maggaṃ nissitā sannissitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttāti – purimaṃ pahāya aparaṃ sitāse.
એજાનુગા તે ન તરન્તિ સઙ્ગન્તિ. એજા વુચ્ચતિ તણ્હા. યો રાગો સારાગો…પે॰… અભિજ્ઝા લોભો અકુસલમૂલં. એજાનુગાતિ એજાનુગા એજાનુગતા એજાનુસટા એજાય પન્ના પતિતા અભિભૂતા પરિયાદિન્નચિત્તા. તે ન તરન્તિ સઙ્ગન્તિ રાગસઙ્ગં દોસસઙ્ગં મોહસઙ્ગં માનસઙ્ગં દિટ્ઠિસઙ્ગં કિલેસસઙ્ગં દુચ્ચરિતસઙ્ગં ન તરન્તિ ન ઉત્તરન્તિ ન પતરન્તિ ન સમતિક્કમન્તિ ન વીતિવત્તન્તીતિ – એજાનુગા તે ન તરન્તિ સઙ્ગં.
Ejānugā te na taranti saṅganti. Ejā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Ejānugāti ejānugā ejānugatā ejānusaṭā ejāya pannā patitā abhibhūtā pariyādinnacittā. Te na taranti saṅganti rāgasaṅgaṃ dosasaṅgaṃ mohasaṅgaṃ mānasaṅgaṃ diṭṭhisaṅgaṃ kilesasaṅgaṃ duccaritasaṅgaṃ na taranti na uttaranti na pataranti na samatikkamanti na vītivattantīti – ejānugā te na taranti saṅgaṃ.
તે ઉગ્ગહાયન્તિ નિરસ્સજન્તીતિ સત્થારં ગણ્હન્તિ, તં મુઞ્ચિત્વા અઞ્ઞં સત્થારં ગણ્હન્તિ; ધમ્મક્ખાનં ગણ્હન્તિ , તં મુઞ્ચિત્વા અઞ્ઞં ધમ્મક્ખાનં ગણ્હન્તિ; ગણં ગણ્હન્તિ, તં મુઞ્ચિત્વા અઞ્ઞં ગણં ગણ્હન્તિ; દિટ્ઠિં ગણ્હન્તિ, તં મુઞ્ચિત્વા અઞ્ઞં દિટ્ઠિં ગણ્હન્તિ; પટિપદં ગણ્હન્તિ, તં મુઞ્ચિત્વા અઞ્ઞં પટિપદં ગણ્હન્તિ; મગ્ગં ગણ્હન્તિ, તં મુઞ્ચિત્વા અઞ્ઞં મગ્ગં ગણ્હન્તિ; ગણ્હન્તિ ચ મુઞ્ચન્તિ ચ આદિયન્તિ ચ નિરસ્સજન્તિ ચાતિ – તે ઉગ્ગહાયન્તિ નિરસ્સજન્તિ.
Te uggahāyanti nirassajantīti satthāraṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ satthāraṃ gaṇhanti; dhammakkhānaṃ gaṇhanti , taṃ muñcitvā aññaṃ dhammakkhānaṃ gaṇhanti; gaṇaṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ gaṇaṃ gaṇhanti; diṭṭhiṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ diṭṭhiṃ gaṇhanti; paṭipadaṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ paṭipadaṃ gaṇhanti; maggaṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ maggaṃ gaṇhanti; gaṇhanti ca muñcanti ca ādiyanti ca nirassajanti cāti – te uggahāyanti nirassajanti.
કપીવ સાખં પમુઞ્ચં ગહાયાતિ. યથા મક્કટો અરઞ્ઞે પવને ચરમાનો સાખં ગણ્હાતિ, તં મુઞ્ચિત્વા અઞ્ઞં સાખં ગણ્હાતિ. એવમેવ પુથુસમણબ્રાહ્મણા પુથુદિટ્ઠિગતાનિ ગણ્હન્તિ ચ મુઞ્ચન્તિ ચ આદિયન્તિ ચ નિરસ્સજન્તિ ચાતિ – કપીવ સાખં પમુઞ્ચં ગહાય.
Kapīva sākhaṃ pamuñcaṃ gahāyāti. Yathā makkaṭo araññe pavane caramāno sākhaṃ gaṇhāti, taṃ muñcitvā aññaṃ sākhaṃ gaṇhāti. Evameva puthusamaṇabrāhmaṇā puthudiṭṭhigatāni gaṇhanti ca muñcanti ca ādiyanti ca nirassajanti cāti – kapīva sākhaṃ pamuñcaṃ gahāya.
તેનાહ ભગવા –
Tenāha bhagavā –
‘‘પુરિમં પહાય અપરં સિતાસે, એજાનુગા તે ન તરન્તિ સઙ્ગં;
‘‘Purimaṃ pahāya aparaṃ sitāse, ejānugā te na taranti saṅgaṃ;
તે ઉગ્ગહાયન્તિ નિરસ્સજન્તિ, કપીવ સાખં પમુઞ્ચં ગહાયા’’તિ.
Te uggahāyanti nirassajanti, kapīva sākhaṃ pamuñcaṃ gahāyā’’ti.
૨૭.
27.
સયં સમાદાય વતાનિ જન્તુ, ઉચ્ચાવચં ગચ્છતિ સઞ્ઞસત્તો;
Sayaṃsamādāya vatāni jantu, uccāvacaṃ gacchati saññasatto;
વિદ્વા ચ વેદેહિ સમેચ્ચ ધમ્મં, ન ઉચ્ચાવચં ગચ્છતિ ભૂરિપઞ્ઞો.
Vidvā ca vedehi samecca dhammaṃ, na uccāvacaṃ gacchati bhūripañño.
સયં સમાદાય વતાનિ જન્તૂતિ. સયં સમાદાયાતિ સામં સમાદાય . વતાનીતિ હત્થિવતં વા અસ્સવતં વા ગોવતં વા કુક્કૂરવતં વા કાકવતં વા વાસુદેવવતં વા બલદેવવતં વા પુણ્ણભદ્દવતં વા મણિભદ્દવતં વા અગ્ગિવતં વા નાગવતં વા સુપણ્ણવતં વા યક્ખવતં વા અસુરવતં વા…પે॰… દિસાવતં વા આદાય સમાદાય આદિયિત્વા સમાદિયિત્વા ગણ્હિત્વા પરામસિત્વા અભિનિવિસિત્વા. જન્તૂતિ સત્તો નરો …પે॰… મનુજોતિ – સયં સમાદાય વતાનિ જન્તુ.
Sayaṃ samādāya vatāni jantūti. Sayaṃ samādāyāti sāmaṃ samādāya . Vatānīti hatthivataṃ vā assavataṃ vā govataṃ vā kukkūravataṃ vā kākavataṃ vā vāsudevavataṃ vā baladevavataṃ vā puṇṇabhaddavataṃ vā maṇibhaddavataṃ vā aggivataṃ vā nāgavataṃ vā supaṇṇavataṃ vā yakkhavataṃ vā asuravataṃ vā…pe… disāvataṃ vā ādāya samādāya ādiyitvā samādiyitvā gaṇhitvā parāmasitvā abhinivisitvā. Jantūti satto naro …pe… manujoti – sayaṃ samādāya vatāni jantu.
ઉચ્ચાવચં ગચ્છતિ સઞ્ઞસત્તોતિ સત્થારતો સત્થારં ગચ્છતિ; ધમ્મક્ખાનતો ધમ્મક્ખાનં ગચ્છતિ; ગણતો ગણં ગચ્છતિ; દિટ્ઠિયા દિટ્ઠિં ગચ્છતિ; પટિપદાય પટિપદં ગચ્છતિ; મગ્ગતો મગ્ગં ગચ્છતિ. સઞ્ઞસત્તોતિ કામસઞ્ઞાય બ્યાપાદસઞ્ઞાય વિહિંસાસઞ્ઞાય દિટ્ઠિસઞ્ઞાય સત્તો વિસત્તો આસત્તો લગ્ગો લગ્ગિતો પલિબુદ્ધો. યથા ભિત્તિખિલે વા નાગદન્તે વા ભણ્ડં સત્તં વિસત્તં આસત્તં લગ્ગં લગ્ગિતં પલિબુદ્ધં, એવમેવ કામસઞ્ઞાય બ્યાપાદસઞ્ઞાય વિહિંસાસઞ્ઞાય દિટ્ઠિસઞ્ઞાય સત્તો વિસત્તો આસત્તો લગ્ગો લગ્ગિતો પલિબુદ્ધોતિ – ઉચ્ચાવચં ગચ્છતિ સઞ્ઞસત્તો.
Uccāvacaṃ gacchati saññasattoti satthārato satthāraṃ gacchati; dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gacchati; gaṇato gaṇaṃ gacchati; diṭṭhiyā diṭṭhiṃ gacchati; paṭipadāya paṭipadaṃ gacchati; maggato maggaṃ gacchati. Saññasattoti kāmasaññāya byāpādasaññāya vihiṃsāsaññāya diṭṭhisaññāya satto visatto āsatto laggo laggito palibuddho. Yathā bhittikhile vā nāgadante vā bhaṇḍaṃ sattaṃ visattaṃ āsattaṃ laggaṃ laggitaṃ palibuddhaṃ, evameva kāmasaññāya byāpādasaññāya vihiṃsāsaññāya diṭṭhisaññāya satto visatto āsatto laggo laggito palibuddhoti – uccāvacaṃ gacchati saññasatto.
વિદ્વા ચ વેદેહિ સમેચ્ચ ધમ્મન્તિ. વિદ્વાતિ વિદ્વા વિજ્જાગતો ઞાણી વિભાવી મેધાવી. વેદેહીતિ વેદા વુચ્ચન્તિ ચતૂસુ મગ્ગેસુ ઞાણં પઞ્ઞા પઞ્ઞિન્દ્રિયં પઞ્ઞાબલં ધમ્મવિચયસમ્બોજ્ઝઙ્ગો વીમંસા વિપસ્સના સમ્માદિટ્ઠિ. તેહિ વેદેહિ જાતિજરામરણસ્સ અન્તગતો અન્તપ્પત્તો, કોટિગતો કોટિપ્પત્તો, પરિયન્તગતો પરિયન્તપ્પત્તો, વોસાનગતો વોસાનપ્પત્તો, તાણગતો તાણપ્પત્તો, લેણગતો લેણપ્પત્તો, સરણગતો સરણપ્પત્તો, અભયગતો અભયપ્પત્તો, અચ્ચુતગતો અચ્ચુતપ્પત્તો, અમતગતો અમતપ્પત્તો, નિબ્બાનગતો નિબ્બાનપ્પત્તો. વેદાનં વા અન્તગતોતિ વેદગૂ, વેદેહિ વા અન્તગતોતિ વેદગૂ, સત્તન્નં વા ધમ્માનં વિદિતત્તા વેદગૂ. સક્કાયદિટ્ઠિ વિદિતા હોતિ, વિચિકિચ્છા વિદિતા હોતિ, સીલબ્બતપરામાસો વિદિતો હોતિ, રાગો વિદિતો હોતિ, દોસો વિદિતો હોતિ, મોહો વિદિતો હોતિ, માનો વિદિતો હોતિ, વિદિતાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા સંકિલેસિકા પોનોભવિકા સદરા દુક્ખવિપાકા આયતિં જાતિજરામરણિયા.
Vidvā ca vedehi samecca dhammanti. Vidvāti vidvā vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī. Vedehīti vedā vuccanti catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi. Tehi vedehi jātijarāmaraṇassa antagato antappatto, koṭigato koṭippatto, pariyantagato pariyantappatto, vosānagato vosānappatto, tāṇagato tāṇappatto, leṇagato leṇappatto, saraṇagato saraṇappatto, abhayagato abhayappatto, accutagato accutappatto, amatagato amatappatto, nibbānagato nibbānappatto. Vedānaṃ vā antagatoti vedagū, vedehi vā antagatoti vedagū, sattannaṃ vā dhammānaṃ viditattā vedagū. Sakkāyadiṭṭhi viditā hoti, vicikicchā viditā hoti, sīlabbataparāmāso vidito hoti, rāgo vidito hoti, doso vidito hoti, moho vidito hoti, māno vidito hoti, viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.
વેદાનિ વિચેય્ય કેવલાનિ, [સભિયાતિ ભગવા]
Vedāni viceyya kevalāni, [sabhiyāti bhagavā]
સબ્બવેદનાસુ વીતરાગો, સબ્બં વેદમતિચ્ચ વેદગૂ સોતિ.
Sabbavedanāsu vītarāgo, sabbaṃ vedamaticca vedagū soti.
વિદ્વા ચ વેદેહિ સમેચ્ચ ધમ્મન્તિ. સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં. સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; સબ્બે સઙ્ખારા દુક્ખાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; સબ્બે ધમ્મા અનત્તાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; અવિજ્જાપચ્ચયા સઙ્ખારાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; સઙ્ખારપચ્ચયા વિઞ્ઞાણન્તિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; વિઞ્ઞાણપચ્ચયા નામરૂપન્તિ…પે॰… નામરૂપપચ્ચયા સળાયતનન્તિ… સળાયતનપચ્ચયા ફસ્સોતિ… ફસ્સપચ્ચયા વેદનાતિ… વેદનાપચ્ચયા તણ્હાતિ… તણ્હાપચ્ચયા ઉપાદાનન્તિ… ઉપાદાનપચ્ચયા ભવોતિ… ભવપચ્ચયા જાતીતિ… જાતિપચ્ચયા જરામરણન્તિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; અવિજ્જાનિરોધા સઙ્ખારનિરોધોતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; સઙ્ખારનિરોધા વિઞ્ઞાણનિરોધોતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; વિઞ્ઞાણનિરોધા નામરૂપનિરોધોતિ… નામરૂપનિરોધા સળાયતનનિરોધોતિ… સળાયતનનિરોધા ફસ્સનિરોધોતિ… ફસ્સનિરોધા વેદનાનિરોધોતિ… વેદનાનિરોધા તણ્હાનિરોધોતિ… તણ્હાનિરોધા ઉપાદાનનિરોધોતિ… ઉપાદાનનિરોધા ભવનિરોધોતિ… ભવનિરોધા જાતિનિરોધોતિ… જાતિનિરોધા જરામરણનિરોધોતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; ઇદં દુક્ખન્તિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; અયં દુક્ખસમુદયોતિ… અયં દુક્ખનિરોધોતિ… અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; ઇમે આસવાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; અયં આસવસમુદયોતિ… અયં આસવનિરોધોતિ… અયં આસવનિરોધગામિની પટિપદાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; ઇમે ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં; ઇમે ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યાતિ… ઇમે ધમ્મા પહાતબ્બાતિ… ઇમે ધમ્મા ભાવેતબ્બાતિ … ઇમે ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બાતિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં. છન્નં ફસ્સાયતનાનં સમુદયઞ્ચ અત્થઙ્ગમઞ્ચ અસ્સાદઞ્ચ આદીનવઞ્ચ નિસ્સરણઞ્ચ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં. પઞ્ચન્નં ઉપાદાનક્ખન્ધાનં સમુદયઞ્ચ અત્થઙ્ગમઞ્ચ અસ્સાદઞ્ચ આદીનવઞ્ચ નિસ્સરણઞ્ચ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં. ચતુન્નં મહાભૂતાનં સમુદયઞ્ચ અત્થઙ્ગમઞ્ચ અસ્સાદઞ્ચ આદીનવઞ્ચ નિસ્સરણઞ્ચ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મં. યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં સબ્બં તં નિરોધધમ્મન્તિ સમેચ્ચ અભિસમેચ્ચ ધમ્મન્તિ – વિદ્વા ચ વેદેહિ સમેચ્ચ ધમ્મં.
Vidvāca vedehi samecca dhammanti. Samecca abhisamecca dhammaṃ. Sabbe saṅkhārā aniccāti samecca abhisamecca dhammaṃ; sabbe saṅkhārā dukkhāti samecca abhisamecca dhammaṃ; sabbe dhammā anattāti samecca abhisamecca dhammaṃ; avijjāpaccayā saṅkhārāti samecca abhisamecca dhammaṃ; saṅkhārapaccayā viññāṇanti samecca abhisamecca dhammaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpanti…pe… nāmarūpapaccayā saḷāyatananti… saḷāyatanapaccayā phassoti… phassapaccayā vedanāti… vedanāpaccayā taṇhāti… taṇhāpaccayā upādānanti… upādānapaccayā bhavoti… bhavapaccayā jātīti… jātipaccayā jarāmaraṇanti samecca abhisamecca dhammaṃ; avijjānirodhā saṅkhāranirodhoti samecca abhisamecca dhammaṃ; saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhoti samecca abhisamecca dhammaṃ; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodhoti… nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodhoti… saḷāyatananirodhā phassanirodhoti… phassanirodhā vedanānirodhoti… vedanānirodhā taṇhānirodhoti… taṇhānirodhā upādānanirodhoti… upādānanirodhā bhavanirodhoti… bhavanirodhā jātinirodhoti… jātinirodhā jarāmaraṇanirodhoti samecca abhisamecca dhammaṃ; idaṃ dukkhanti samecca abhisamecca dhammaṃ; ayaṃ dukkhasamudayoti… ayaṃ dukkhanirodhoti… ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti samecca abhisamecca dhammaṃ; ime āsavāti samecca abhisamecca dhammaṃ; ayaṃ āsavasamudayoti… ayaṃ āsavanirodhoti… ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti samecca abhisamecca dhammaṃ; ime dhammā abhiññeyyāti samecca abhisamecca dhammaṃ; ime dhammā pariññeyyāti… ime dhammā pahātabbāti… ime dhammā bhāvetabbāti … ime dhammā sacchikātabbāti samecca abhisamecca dhammaṃ. Channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca samecca abhisamecca dhammaṃ. Pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca samecca abhisamecca dhammaṃ. Catunnaṃ mahābhūtānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca samecca abhisamecca dhammaṃ. Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti samecca abhisamecca dhammanti – vidvā ca vedehi samecca dhammaṃ.
ન ઉચ્ચાવચં ગચ્છતિ ભૂરિપઞ્ઞોતિ ન સત્થારતો સત્થારં ગચ્છતિ, ન ધમ્મક્ખાનતો ધમ્મક્ખાનં ગચ્છતિ, ન ગણતો ગણં ગચ્છતિ, ન દિટ્ઠિયા દિટ્ઠિં ગચ્છતિ, ન પટિપદાય પટિપદં ગચ્છતિ, ન મગ્ગતો મગ્ગં ગચ્છતિ. ભૂરિપઞ્ઞોતિ ભૂરિપઞ્ઞો મહાપઞ્ઞો પુથુપઞ્ઞો હાસપઞ્ઞો જવનપઞ્ઞો તિક્ખપઞ્ઞો નિબ્બેધિકપઞ્ઞો. ભૂરિ વુચ્ચતિ પથવી. તાય પથવિસમાય પઞ્ઞાય વિપુલાય વિત્થતાય સમન્નાગતોતિ – ન ઉચ્ચાવચં ગચ્છતિ ભૂરિપઞ્ઞો.
Na uccāvacaṃ gacchati bhūripaññoti na satthārato satthāraṃ gacchati, na dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gacchati, na gaṇato gaṇaṃ gacchati, na diṭṭhiyā diṭṭhiṃ gacchati, na paṭipadāya paṭipadaṃ gacchati, na maggato maggaṃ gacchati. Bhūripaññoti bhūripañño mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño. Bhūri vuccati pathavī. Tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti – na uccāvacaṃ gacchati bhūripañño.
તેનાહ ભગવા –
Tenāha bhagavā –
‘‘સયં સમાદાય વતાનિ જન્તુ, ઉચ્ચાવચં ગચ્છતિ સઞ્ઞસત્તો;
‘‘Sayaṃ samādāya vatāni jantu, uccāvacaṃ gacchati saññasatto;
વિદ્વા ચ વેદેહિ સમેચ્ચ ધમ્મં, ન ઉચ્ચાવચં ગચ્છતિ ભૂરિપઞ્ઞો’’તિ.
Vidvā ca vedehi samecca dhammaṃ, na uccāvacaṃ gacchati bhūripañño’’ti.
૨૮.
28.
સ સબ્બધમ્મેસુ વિસેનિભૂતો, યં કિઞ્ચિ દિટ્ઠં વ સુતં મુતં વા;
Sa sabbadhammesu visenibhūto,yaṃ kiñci diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā;
તમેવ દસ્સિં વિવટં ચરન્તં, કેનીધ લોકસ્મિ વિકપ્પયેય્ય.
Tamevadassiṃ vivaṭaṃ carantaṃ, kenīdha lokasmi vikappayeyya.
સ સબ્બધમ્મેસુ વિસેનિભૂતો યં કિઞ્ચિ દિટ્ઠં વ સુતં મુતં વાતિ. સેના વુચ્ચતિ મારસેના. કાયદુચ્ચરિતં મારસેના, વચીદુચ્ચરિતં મારસેના, મનોદુચ્ચરિતં મારસેના, રાગો મારસેના, દોસો મારસેના, મોહો મારસેના, કોધો મારસેના, ઉપનાહો…પે॰… સબ્બાકુસલાભિસઙ્ખારા મારસેના.
Sa sabbadhammesu visenibhūto yaṃ kiñci diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vāti. Senā vuccati mārasenā. Kāyaduccaritaṃ mārasenā, vacīduccaritaṃ mārasenā, manoduccaritaṃ mārasenā, rāgo mārasenā, doso mārasenā, moho mārasenā, kodho mārasenā, upanāho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā mārasenā.
વુત્તઞ્હેતં ભગવતા –
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘કામા તે પઠમા સેના, દુતિયા અરતિ વુચ્ચતિ;
‘‘Kāmā te paṭhamā senā, dutiyā arati vuccati;
તતિયા ખુપ્પિપાસા તે, ચતુત્થી તણ્હા વુચ્ચતિ.
Tatiyā khuppipāsā te, catutthī taṇhā vuccati.
‘‘પઞ્ચમી થિનમિદ્ધં તે, છટ્ઠા ભીરૂ પવુચ્ચતિ;
‘‘Pañcamī thinamiddhaṃ te, chaṭṭhā bhīrū pavuccati;
સત્તમી વિચિકિચ્છા તે, મક્ખો થમ્ભો તે અટ્ઠમો.
Sattamī vicikicchā te, makkho thambho te aṭṭhamo.
‘‘લાભો સિલોકો સક્કારો, મિચ્છાલદ્ધો ચ યો યસો;
‘‘Lābho siloko sakkāro, micchāladdho ca yo yaso;
યો ચત્તાનં સમુક્કંસે, પરે ચ અવજાનતિ.
Yo cattānaṃ samukkaṃse, pare ca avajānati.
‘‘એસા નમુચિ તે સેના, કણ્હસ્સાભિપ્પહારિની;
‘‘Esā namuci te senā, kaṇhassābhippahārinī;
ન નં અસુરો જિનાતિ, જેત્વાવ લભતે સુખ’’ન્તિ.
Na naṃ asuro jināti, jetvāva labhate sukha’’nti.
યતો ચતૂહિ અરિયમગ્ગેહિ સબ્બા ચ મારસેના સબ્બે ચ પટિસેનિકરા કિલેસા જિતા ચ પરાજિતા ચ ભગ્ગા વિપ્પલુગ્ગા પરમ્મુખા, સો વુચ્ચતિ વિસેનિભૂતો. સો દિટ્ઠે વિસેનિભૂતો, સુતે વિસેનિભૂતો, મુતે વિસેનિભૂતો, વિઞ્ઞાતે વિસેનિભૂતોતિ – સ સબ્બધમ્મેસુ વિસેનિભૂતો યં કિઞ્ચિ દિટ્ઠં વ સુતં મુતં વા.
Yato catūhi ariyamaggehi sabbā ca mārasenā sabbe ca paṭisenikarā kilesā jitā ca parājitā ca bhaggā vippaluggā parammukhā, so vuccati visenibhūto. So diṭṭhe visenibhūto, sute visenibhūto, mute visenibhūto, viññāte visenibhūtoti – sa sabbadhammesu visenibhūto yaṃ kiñci diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā.
તમેવ દસ્સિં વિવટં ચરન્તન્તિ. તમેવ સુદ્ધદસ્સિં વિસુદ્ધદસ્સિં પરિસુદ્ધદસ્સિં વોદાતદસ્સિં પરિયોદાતદસ્સિં. અથ વા, સુદ્ધદસ્સનં વિસુદ્ધદસ્સનં પરિસુદ્ધદસ્સનં વોદાતદસ્સનં પરિયોદાતદસ્સનં. વિવટન્તિ તણ્હાછદનં દિટ્ઠિછદનં કિલેસછદનં દુચ્ચરિતછદનં અવિજ્જાછદનં. તાનિ છદનાનિ વિવટાનિ હોન્તિ વિદ્ધંસિતાનિ ઉગ્ઘાટિતાનિ સમુગ્ઘાટિતાનિ પહીનાનિ સમુચ્છિન્નાનિ વૂપસન્તાનિ પટિપસ્સદ્ધાનિ અભબ્બુપ્પત્તિકાનિ ઞાણગ્ગિના દડ્ઢાનિ. ચરન્તન્તિ ચરન્તં વિચરન્તં વિહરન્તં ઇરિયન્તં વત્તેન્તં પાલેન્તં યપેન્તં યાપેન્તન્તિ – તમેવ દસ્સિં વિવટં ચરન્તં.
Tamevadassiṃ vivaṭaṃ carantanti. Tameva suddhadassiṃ visuddhadassiṃ parisuddhadassiṃ vodātadassiṃ pariyodātadassiṃ. Atha vā, suddhadassanaṃ visuddhadassanaṃ parisuddhadassanaṃ vodātadassanaṃ pariyodātadassanaṃ. Vivaṭanti taṇhāchadanaṃ diṭṭhichadanaṃ kilesachadanaṃ duccaritachadanaṃ avijjāchadanaṃ. Tāni chadanāni vivaṭāni honti viddhaṃsitāni ugghāṭitāni samugghāṭitāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭipassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni. Carantanti carantaṃ vicarantaṃ viharantaṃ iriyantaṃ vattentaṃ pālentaṃ yapentaṃ yāpentanti – tameva dassiṃ vivaṭaṃ carantaṃ.
કેનીધ લોકસ્મિ વિકપ્પયેય્યાતિ. કપ્પાતિ દ્વે કપ્પા – તણ્હાકપ્પો ચ દિટ્ઠિકપ્પો ચ…પે॰… અયં તણ્હાકપ્પો…પે॰… અયં દિટ્ઠિકપ્પો. તસ્સ તણ્હાકપ્પો પહીનો, દિટ્ઠિકપ્પો પટિનિસ્સટ્ઠો. તણ્હાકપ્પસ્સ પહીનત્તા દિટ્ઠિકપ્પસ્સ પટિનિસ્સટ્ઠત્તા કેન રાગેન કપ્પેય્ય, કેન દોસેન કપ્પેય્ય, કેન મોહેન કપ્પેય્ય, કેન માનેન કપ્પેય્ય, કાય દિટ્ઠિયા કપ્પેય્ય, કેન ઉદ્ધચ્ચેન કપ્પેય્ય, કાય વિચિકિચ્છાય કપ્પેય્ય, કેહિ અનુસયેહિ કપ્પેય્ય – રત્તોતિ વા દુટ્ઠોતિ વા મૂળ્હોતિ વા વિનિબદ્ધોતિ વા પરામટ્ઠોતિ વા વિક્ખેપગતોતિ વા અનિટ્ઠઙ્ગતોતિ વા થામગતોતિ વા. તે અભિસઙ્ખારા પહીના. અભિસઙ્ખારાનં પહીનત્તા ગતિયો કેન કપ્પેય્ય – નેરયિકોતિ વા તિરચ્છાનયોનિકોતિ વા પેત્તિવિસયિકોતિ વા મનુસ્સોતિ વા દેવોતિ વા રૂપીતિ વા અરૂપીતિ વા સઞ્ઞીતિ વા અસઞ્ઞીતિ વા નેવસઞ્ઞીનાસઞ્ઞીતિ વા. સો હેતુ નત્થિ, પચ્ચયો નત્થિ, કારણં નત્થિ, યેન કપ્પેય્ય વિકપ્પેય્ય વિકપ્પં આપજ્જેય્ય. લોકસ્મિન્તિ અપાયલોકે મનુસ્સલોકે દેવલોકે ખન્ધલોકે ધાતુલોકે આયતનલોકેતિ – કેનીધ લોકસ્મિં વિકપ્પયેય્ય.
Kenīdhalokasmi vikappayeyyāti. Kappāti dve kappā – taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca…pe… ayaṃ taṇhākappo…pe… ayaṃ diṭṭhikappo. Tassa taṇhākappo pahīno, diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho. Taṇhākappassa pahīnattā diṭṭhikappassa paṭinissaṭṭhattā kena rāgena kappeyya, kena dosena kappeyya, kena mohena kappeyya, kena mānena kappeyya, kāya diṭṭhiyā kappeyya, kena uddhaccena kappeyya, kāya vicikicchāya kappeyya, kehi anusayehi kappeyya – rattoti vā duṭṭhoti vā mūḷhoti vā vinibaddhoti vā parāmaṭṭhoti vā vikkhepagatoti vā aniṭṭhaṅgatoti vā thāmagatoti vā. Te abhisaṅkhārā pahīnā. Abhisaṅkhārānaṃ pahīnattā gatiyo kena kappeyya – nerayikoti vā tiracchānayonikoti vā pettivisayikoti vā manussoti vā devoti vā rūpīti vā arūpīti vā saññīti vā asaññīti vā nevasaññīnāsaññīti vā. So hetu natthi, paccayo natthi, kāraṇaṃ natthi, yena kappeyya vikappeyya vikappaṃ āpajjeyya. Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloketi – kenīdha lokasmiṃ vikappayeyya.
તેનાહ ભગવા –
Tenāha bhagavā –
‘‘સ સબ્બધમ્મેસુ વિસેનિભૂતો, યં કિઞ્ચિ દિટ્ઠં વ સુતં મુતં વા;
‘‘Sa sabbadhammesu visenibhūto, yaṃ kiñci diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā;
તમેવ દસ્સિં વિવટં ચરન્તં, કેનીધ લોકસ્મિ વિકપ્પયેય્યા’’તિ.
Tameva dassiṃ vivaṭaṃ carantaṃ, kenīdha lokasmi vikappayeyyā’’ti.
૨૯.
29.
ન કપ્પયન્તિ ન પુરેક્ખરોન્તિ, અચ્ચન્તસુદ્ધીતિ ન તે વદન્તિ;
Na kappayanti na purekkharonti, accantasuddhīti na te vadanti;
આદાનગન્થં ગથિતં વિસજ્જ, આસં ન કુબ્બન્તિ કુહિઞ્ચિ લોકે.
Ādānaganthaṃ gathitaṃ visajja, āsaṃ na kubbanti kuhiñci loke.
ન કપ્પયન્તિ ન પુરેક્ખરોન્તીતિ. કપ્પાતિ દ્વે કપ્પા – તણ્હાકપ્પો ચ દિટ્ઠિકપ્પો ચ…પે॰… અયં તણ્હાકપ્પો…પે॰… અયં દિટ્ઠિકપ્પો. તેસં તણ્હાકપ્પો પહીનો, દિટ્ઠિકપ્પો પટિનિસ્સટ્ઠો. તણ્હાકપ્પસ્સ પહીનત્તા, દિટ્ઠિકપ્પસ્સ પટિનિસ્સટ્ઠત્તા તણ્હાકપ્પં વા દિટ્ઠિકપ્પં વા ન કપ્પેન્તિ ન જનેન્તિ ન સઞ્જનેન્તિ ન નિબ્બત્તેન્તિ નાભિનિબ્બત્તેન્તીતિ – ન કપ્પયન્તિ . ન પુરેક્ખરોન્તીતિ. પુરેક્ખારાતિ દ્વે પુરેક્ખારા – તણ્હાપુરેક્ખારો ચ દિટ્ઠિપુરેક્ખારો ચ…પે॰… અયં તણ્હાપુરેક્ખારો…પે॰… અયં દિટ્ઠિપુરેક્ખારો. તેસં તણ્હાપુરેક્ખારો પહીનો, દિટ્ઠિપુરેક્ખારો પટિનિસ્સટ્ઠો. તણ્હાપુરેક્ખારસ્સ પહીનત્તા, દિટ્ઠિપુરેક્ખારસ્સ પટિનિસ્સટ્ઠત્તા ન તણ્હં વા ન દિટ્ઠિં વા પુરતો કત્વા ચરન્તિ, ન તણ્હાધજા ન તણ્હાકેતૂ ન તણ્હાધિપતેય્યા, ન દિટ્ઠિધજા ન દિટ્ઠિકેતૂ ન દિટ્ઠાધિપતેય્યા, ન તણ્હાય વા ન દિટ્ઠિયા વા પરિવારિતા ચરન્તીતિ – ન કપ્પયન્તિ ન પુરેક્ખરોન્તિ.
Na kappayanti na purekkharontīti. Kappāti dve kappā – taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca…pe… ayaṃ taṇhākappo…pe… ayaṃ diṭṭhikappo. Tesaṃ taṇhākappo pahīno, diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho. Taṇhākappassa pahīnattā, diṭṭhikappassa paṭinissaṭṭhattā taṇhākappaṃ vā diṭṭhikappaṃ vā na kappenti na janenti na sañjanenti na nibbattenti nābhinibbattentīti – na kappayanti . Na purekkharontīti. Purekkhārāti dve purekkhārā – taṇhāpurekkhāro ca diṭṭhipurekkhāro ca…pe… ayaṃ taṇhāpurekkhāro…pe… ayaṃ diṭṭhipurekkhāro. Tesaṃ taṇhāpurekkhāro pahīno, diṭṭhipurekkhāro paṭinissaṭṭho. Taṇhāpurekkhārassa pahīnattā, diṭṭhipurekkhārassa paṭinissaṭṭhattā na taṇhaṃ vā na diṭṭhiṃ vā purato katvā caranti, na taṇhādhajā na taṇhāketū na taṇhādhipateyyā, na diṭṭhidhajā na diṭṭhiketū na diṭṭhādhipateyyā, na taṇhāya vā na diṭṭhiyā vā parivāritā carantīti – na kappayanti na purekkharonti.
અચ્ચન્તસુદ્ધીતિ ન તે વદન્તીતિ અચ્ચન્તસુદ્ધિં સંસારસુદ્ધિં અકિરિયદિટ્ઠિં સસ્સતવાદં ન વદન્તિ ન કથેન્તિ ન ભણન્તિ ન દીપયન્તિ ન વોહરન્તીતિ – અચ્ચન્તસુદ્ધીતિ ન તે વદન્તિ.
Accantasuddhīti na te vadantīti accantasuddhiṃ saṃsārasuddhiṃ akiriyadiṭṭhiṃ sassatavādaṃ na vadanti na kathenti na bhaṇanti na dīpayanti na voharantīti – accantasuddhīti na te vadanti.
આદાનગન્થં ગથિતં વિસજ્જાતિ. ગન્થાતિ ચત્તારો ગન્થા – અભિજ્ઝા કાયગન્થો, બ્યાપાદો કાયગન્થો, સીલબ્બતપરામાસો કાયગન્થો, ઇદંસચ્ચાભિનિવેસો કાયગન્થો. અત્તનો દિટ્ઠિયા રાગો અભિજ્ઝા કાયગન્થો; પરવાદેસુ આઘાતો અપ્પચ્ચયો બ્યાપાદો કાયગન્થો; અત્તનો સીલં વા વતં વા સીલવતં વા પરામસન્તીતિ સીલબ્બતપરામાસો કાયગન્થો, અત્તનો દિટ્ઠિ ઇદંસચ્ચાભિનિવેસો કાયગન્થો. કિંકારણા વુચ્ચતિ આદાનગન્થો? તેહિ ગન્થેહિ રૂપં આદિયન્તિ ઉપાદિયન્તિ ગણ્હન્તિ પરામસન્તિ અભિનિવિસન્તિ; વેદનં…પે॰… સઞ્ઞં… સઙ્ખારે… વિઞ્ઞાણં… ગતિં … ઉપપત્તિં… પટિસન્ધિં… ભવં… સંસારવટ્ટં આદિયન્તિ ઉપાદિયન્તિ ગણ્હન્તિ પરામસન્તિ અભિનિવિસન્તિ. તંકારણા વુચ્ચતિ આદાનગન્થો. વિસજ્જાતિ ગન્થે વોસજ્જિત્વા વા – વિસજ્જ. અથ વા ગન્થે ગધિતે ગન્થિતે બન્ધે વિબન્ધે આબન્ધે લગ્ગે લગ્ગિતે પલિબુદ્ધે બન્ધને પોટયિત્વા – 21 વિસજ્જ. યથા વય્હં વા રથં વા સકટં વા સન્દમાનિકં વા સજ્જં વિસજ્જં કરોન્તિ વિકોપેન્તિ; એવમેવ ગન્થે વોસજ્જિત્વા – વિસજ્જ. અથ વા ગન્થે ગધિતે ગન્થિતે બન્ધે વિબન્ધે આબન્ધે લગ્ગે લગ્ગિતે પલિબુદ્ધે બન્ધને પોટયિત્વા વિસજ્જાતિ – આદાનગન્થં ગથિતં વિસજ્જ.
Ādānaganthaṃgathitaṃ visajjāti. Ganthāti cattāro ganthā – abhijjhā kāyagantho, byāpādo kāyagantho, sīlabbataparāmāso kāyagantho, idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Attano diṭṭhiyā rāgo abhijjhā kāyagantho; paravādesu āghāto appaccayo byāpādo kāyagantho; attano sīlaṃ vā vataṃ vā sīlavataṃ vā parāmasantīti sīlabbataparāmāso kāyagantho, attano diṭṭhi idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Kiṃkāraṇā vuccati ādānagantho? Tehi ganthehi rūpaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ … upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāravaṭṭaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti. Taṃkāraṇā vuccati ādānagantho. Visajjāti ganthe vosajjitvā vā – visajja. Atha vā ganthe gadhite ganthite bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite palibuddhe bandhane poṭayitvā – 22 visajja. Yathā vayhaṃ vā rathaṃ vā sakaṭaṃ vā sandamānikaṃ vā sajjaṃ visajjaṃ karonti vikopenti; evameva ganthe vosajjitvā – visajja. Atha vā ganthe gadhite ganthite bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite palibuddhe bandhane poṭayitvā visajjāti – ādānaganthaṃ gathitaṃ visajja.
આસં ન કુબ્બન્તિ કુહિઞ્ચિ લોકેતિ. આસા વુચ્ચતિ તણ્હા યો રાગો સારાગો…પે॰… અભિજ્ઝા લોભો અકુસલમૂલં. આસં ન કુબ્બન્તીતિ આસં ન કુબ્બન્તિ ન જનેન્તિ ન સઞ્જનેન્તિ ન નિબ્બત્તેન્તિ ન અભિનિબ્બત્તેન્તિ. કુહિઞ્ચીતિ કુહિઞ્ચિ કિમ્હિચિ કત્થચિ અજ્ઝત્તં વા બહિદ્ધા વા અજ્ઝત્તબહિદ્ધા વા. લોકેતિ અપાયલોકે…પે॰… આયતનલોકેતિ – આસં ન કુબ્બન્તિ કુહિઞ્ચિ લોકે.
Āsaṃ na kubbanti kuhiñci loketi. Āsā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Āsaṃ na kubbantīti āsaṃ na kubbanti na janenti na sañjanenti na nibbattenti na abhinibbattenti. Kuhiñcīti kuhiñci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vā. Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloketi – āsaṃ na kubbanti kuhiñci loke.
તેનાહ ભગવા –
Tenāha bhagavā –
‘‘ન કપ્પયન્તિ ન પુરેક્ખરોન્તિ, અચ્ચન્તસુદ્ધીતિ ન તે વદન્તિ;
‘‘Na kappayanti na purekkharonti, accantasuddhīti na te vadanti;
આદાનગન્થં ગથિતં વિસજ્જ, આસં ન કુબ્બન્તિ કુહિઞ્ચિ લોકે’’તિ.
Ādānaganthaṃ gathitaṃ visajja, āsaṃ na kubbanti kuhiñci loke’’ti.
૩૦.
30.
સીમાતિગો બ્રાહ્મણો તસ્સ નત્થિ, ઞત્વા ચ દિસ્વા ચ સમુગ્ગહીતં;
Sīmātigobrāhmaṇo tassa natthi, ñatvā ca disvā ca samuggahītaṃ;
ન રાગરાગી ન વિરાગરત્તો, તસ્સીધ નત્થિ પરમુગ્ગહીતં.
Na rāgarāgī na virāgaratto, tassīdha natthi paramuggahītaṃ.
સીમાતિગો બ્રાહ્મણો તસ્સ નત્થિ, ઞત્વા ચ દિસ્વા ચ સમુગ્ગહીતન્તિ. સીમાતિ ચતસ્સો સીમાયો – સક્કાયદિટ્ઠિ, વિચિકિચ્છા, સીલબ્બતપરામાસો, દિટ્ઠાનુસયો, વિચિકિચ્છાનુસયો, તદેકટ્ઠા ચ કિલેસા – અયં પઠમા સીમા. ઓળારિકં કામરાગસઞ્ઞોજનં, પટિઘસઞ્ઞોજનં, ઓળારિકો કામરાગાનુસયો, પટિઘાનુસયો, તદેકટ્ઠા ચ કિલેસા – અયં દુતિયા સીમા. અનુસહગતં કામરાગસઞ્ઞોજનં, પટિઘસઞ્ઞોજનં, અનુસહગતો કામરાગાનુસયો, પટિઘાનુસયો, તદેકટ્ઠા ચ કિલેસા – અયં તતિયા સીમા. રૂપરાગો અરૂપરાગો માનો ઉદ્ધચ્ચં અવિજ્જા, માનાનુસયો ભવરાગાનુસયો અવિજ્જાનુસયો, તદેકટ્ઠા ચ કિલેસા – અયં ચતુત્થા સીમા. યતો ચ ચતૂહિ અરિયમગ્ગેહિ ઇમા ચતસ્સો સીમાયો અતિક્કન્તો હોતિ સમતિક્કન્તો વીતિવત્તો, સો વુચ્ચતિ સીમાતિગો. બ્રાહ્મણોતિ સત્તન્નં ધમ્માનં બાહિતત્તા બ્રાહ્મણો – સક્કાયદિટ્ઠિ બાહિતા હોતિ, વિચિકિચ્છા બાહિતા હોતિ , સીલબ્બતપરામાસો બાહિતો હોતિ…પે॰… અસિતો તાદિ પવુચ્ચતે સ બ્રહ્મા. તસ્સાતિ અરહતો ખીણાસવસ્સ.
Sīmātigobrāhmaṇo tassa natthi, ñatvā ca disvā ca samuggahītanti. Sīmāti catasso sīmāyo – sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso, diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, tadekaṭṭhā ca kilesā – ayaṃ paṭhamā sīmā. Oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ, oḷāriko kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, tadekaṭṭhā ca kilesā – ayaṃ dutiyā sīmā. Anusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ, anusahagato kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, tadekaṭṭhā ca kilesā – ayaṃ tatiyā sīmā. Rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā, mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo, tadekaṭṭhā ca kilesā – ayaṃ catutthā sīmā. Yato ca catūhi ariyamaggehi imā catasso sīmāyo atikkanto hoti samatikkanto vītivatto, so vuccati sīmātigo. Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo – sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti , sīlabbataparāmāso bāhito hoti…pe… asito tādi pavuccate sa brahmā. Tassāti arahato khīṇāsavassa.
ઞત્વાતિ પરચિત્તઞાણેન વા ઞત્વા પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણેન વા ઞત્વા. દિસ્વાતિ મંસચક્ખુના વા દિસ્વા દિબ્બચક્ખુના વા દિસ્વા. સીમાતિગો બ્રાહ્મણો તસ્સ નત્થિ, ઞત્વા ચ દિસ્વા ચ સમુગ્ગહીતન્તિ. તસ્સ ઇદં પરમં અગ્ગં સેટ્ઠં વિસિટ્ઠં 23 પામોક્ખં ઉત્તમં પવરન્તિ ગહિતં પરામટ્ઠં અભિનિવિટ્ઠં અજ્ઝોસિતં અધિમુત્તં નત્થિ ન સન્તિ ન સંવિજ્જતિ નુપલબ્ભતિ, પહીનં સમુચ્છિન્નં વૂપસન્તં પટિપસ્સદ્ધં અભબ્બુપ્પત્તિકં ઞાણગ્ગિના દડ્ઢન્તિ – સીમાતિગો બ્રાહ્મણો તસ્સ નત્થિ ઞત્વા ચ દિસ્વા ચ સમુગ્ગહીતં.
Ñatvāti paracittañāṇena vā ñatvā pubbenivāsānussatiñāṇena vā ñatvā. Disvāti maṃsacakkhunā vā disvā dibbacakkhunā vā disvā. Sīmātigo brāhmaṇo tassa natthi, ñatvāca disvā ca samuggahītanti. Tassa idaṃ paramaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ 24 pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ natthi na santi na saṃvijjati nupalabbhati, pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭipassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhanti – sīmātigo brāhmaṇo tassa natthi ñatvā ca disvā ca samuggahītaṃ.
ન રાગરાગી ન વિરાગરત્તોતિ. રાગરત્તા વુચ્ચન્તિ યે પઞ્ચસુ કામગુણેસુ રત્તા ગિદ્ધા ગધિતા મુચ્છિતા અજ્ઝોસન્ના લગ્ગા લગ્ગિતા પલિબુદ્ધા. વિરાગરત્તા વુચ્ચન્તિ યે રૂપાવચરઅરૂપાવચરસમાપત્તીસુ રત્તા ગિદ્ધા ગધિતા મુચ્છિતા અજ્ઝોસન્ના લગ્ગા લગ્ગિતા પલિબુદ્ધા. ન રાગરાગી ન વિરાગરત્તોતિ યતો કામરાગો ચ રૂપરાગો ચ અરૂપરાગો ચ પહીના હોન્તિ ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા 25 આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. એત્તાવતા ન રાગરાગી ન વિરાગરત્તો.
Na rāgarāgī na virāgarattoti. Rāgarattā vuccanti ye pañcasu kāmaguṇesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhā. Virāgarattā vuccanti ye rūpāvacaraarūpāvacarasamāpattīsu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhā. Na rāgarāgī na virāgarattoti yato kāmarāgo ca rūparāgo ca arūparāgo ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā 26 āyatiṃ anuppādadhammā. Ettāvatā na rāgarāgī na virāgaratto.
તસ્સીધ નત્થિ પરમુગ્ગહીતન્તિ. તસ્સાતિ અરહતો ખીણાસવસ્સ. તસ્સ ઇદં પરમં અગ્ગં સેટ્ઠં વિસિટ્ઠં પામોક્ખં ઉત્તમં પવરન્તિ ગહિતં પરામટ્ઠં અભિનિવિટ્ઠં અજ્ઝોસિતં અધિમુત્તં નત્થિ ન સન્તિ ન સંવિજ્જતિ નુપલબ્ભતિ, પહીનં સમુચ્છિન્નં વૂપસન્તં પટિપસ્સદ્ધં અભબ્બુપ્પત્તિકં ઞાણગ્ગિના દડ્ઢન્તિ – તસ્સીધ નત્થિ પરમુગ્ગહીતં.
Tassīdhanatthi paramuggahītanti. Tassāti arahato khīṇāsavassa. Tassa idaṃ paramaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ natthi na santi na saṃvijjati nupalabbhati, pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭipassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhanti – tassīdha natthi paramuggahītaṃ.
તેનાહ ભગવા –
Tenāha bhagavā –
‘‘સીમાતિગો બ્રાહ્મણો તસ્સ નત્થિ, ઞત્વા ચ દિસ્વા ચ સમુગ્ગહીતં;
‘‘Sīmātigo brāhmaṇo tassa natthi, ñatvā ca disvā ca samuggahītaṃ;
ન રાગરાગી ન વિરાગરત્તો, તસ્સીધ નત્થિ પરમુગ્ગહીત’’ન્તિ.
Na rāgarāgī na virāgaratto, tassīdha natthi paramuggahīta’’nti.
સુદ્ધટ્ઠકસુત્તનિદ્દેસો ચતુત્થો.
Suddhaṭṭhakasuttaniddeso catuttho.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / મહાનિદ્દેસ-અટ્ઠકથા • Mahāniddesa-aṭṭhakathā / ૪. સુદ્ધટ્ઠકસુત્તનિદ્દેસવણ્ણના • 4. Suddhaṭṭhakasuttaniddesavaṇṇanā
