Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೪. ಸುಗನ್ಧತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
4. Sugandhattheragāthāvaṇṇanā
ಅನುವಸ್ಸಿಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸುಗನ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಇತೋ ದ್ವಾನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಮಿಗಬ್ಯಧನೇನ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಚರತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಪದವಳಞ್ಜಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗತೋ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಪದಚೇತಿಯಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರತಾಯ ‘‘ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ಪದಾನೀ’’ತಿ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಕೋರಣ್ಡಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಮಹಗ್ಘಗೋಸಿತಚನ್ದನಂ ಪಿಸಿತ್ವಾ ತೇನ ಪರಿಭಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ – ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮಯ್ಹಂ ಸರೀರಂ ಏವಂಸುಗನ್ಧಂ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಏವಂ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಬಹೂನಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸುಗತೀಸು ಏವ ಪರಿವತ್ತಮಾನೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಭವಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಚ ತಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾತು ಸರೀರಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಗೇಹಂ ಸುರಭಿಗನ್ಧಂ ವಾಯತಿ। ಜಾತದಿವಸೇ ಪನ ವಿಸೇಸತೋ ಪರಮಸುಗನ್ಧಂ ಸಾಮನ್ತಗೇಹೇಸುಪಿ ವಾಯತೇವ। ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುಗನ್ಧೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಾಸೇಲತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಏವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೦.೧೫-೨೪) –
Anuvassiko pabbajitoti āyasmato sugandhattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira ito dvānavute kappe tissassa nāma sammāsambuddhassa kāle manussayoniyaṃ nibbattitvā viññutaṃ patto migabyadhanena araññe vicarati. Satthā tassa anukampāya padavaḷañjaṃ dassetvā gato. So satthu padacetiyāni disvā purimabuddhesu katādhikāratāya ‘‘sadevake loke aggapuggalassa imāni padānī’’ti pītisomanassajāto koraṇḍakapupphāni gahetvā pūjaṃ katvā cittaṃ pasādesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā tato cuto aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle kuṭumbiko hutvā satthu bhikkhusaṅghassa ca mahādānaṃ pavattetvā gandhakuṭiṃ mahagghagositacandanaṃ pisitvā tena paribhaṇḍaṃ katvā patthanaṃ paṭṭhapesi – ‘‘nibbattanibbattaṭṭhāne mayhaṃ sarīraṃ evaṃsugandhaṃ hotū’’ti. Evaṃ aññānipi tattha tattha bhave bahūni puññakammāni katvā sugatīsu eva parivattamāno imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampannassa brāhmaṇassa gehe nibbatti. Nibbattassa ca tassa mātukucchigatakālato paṭṭhāya mātu sarīraṃ sakalampi gehaṃ surabhigandhaṃ vāyati. Jātadivase pana visesato paramasugandhaṃ sāmantagehesupi vāyateva. Tassa mātāpitaro ‘‘amhākaṃ putto attanāva attano nāmaṃ gahetvā āgato’’ti sugandhotveva nāmaṃ akaṃsu. So anupubbena vayappatto mahāselattheraṃ disvā tassa santike dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto sattāhabbhantare eva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.15-24) –
‘‘ವನಕಮ್ಮಿಕೋ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಪಿತುಮಾತುಮತೇನಹಂ।
‘‘Vanakammiko pure āsiṃ, pitumātumatenahaṃ;
ಪಸುಮಾರೇನ ಜೀವಾಮಿ, ಕುಸಲಂ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ॥
Pasumārena jīvāmi, kusalaṃ me na vijjati.
‘‘ಮಮ ಆಸಯಸಾಮನ್ತಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಲೋಕಗ್ಗನಾಯಕೋ।
‘‘Mama āsayasāmantā, tisso lokagganāyako;
ಪದಾನಿ ತೀಣಿ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಚಕ್ಖುಮಾ॥
Padāni tīṇi dassesi, anukampāya cakkhumā.
‘‘ಅಕ್ಕನ್ತೇ ಚ ಪದೇ ದಿಸ್ವಾ, ತಿಸ್ಸನಾಮಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ।
‘‘Akkante ca pade disvā, tissanāmassa satthuno;
ಹಟ್ಠೋ ಹಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಪದೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯಿಂ॥
Haṭṭho haṭṭhena cittena, pade cittaṃ pasādayiṃ.
‘‘ಕೋರಣ್ಡಂ ಪುಪ್ಫಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಪಾದಪಂ ಧರಣೀರುಹಂ।
‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, pādapaṃ dharaṇīruhaṃ;
ಸಕೋಸಕಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಪದಸೇಟ್ಠಂ ಅಪೂಜಯಿಂ॥
Sakosakaṃ gahetvāna, padaseṭṭhaṃ apūjayiṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಮಗಚ್ಛಹಂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ಯಂ ಯಂ ಯೋನುಪಪಜ್ಜಾಮಿ, ದೇವತ್ತಂ ಅಥ ಮಾನುಸಂ।
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;
ಕೋರಣ್ಡಕಛವೀ ಹೋಮಿ, ಸುಪ್ಪಭಾಸೋ ಭವಾಮಹಂ॥
Koraṇḍakachavī homi, suppabhāso bhavāmahaṃ.
‘‘ದ್ವೇನವುತೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Dvenavute ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಪದಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, padapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅನುವಸ್ಸಿಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto ‘‘anuvassiko pabbajito’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi.
೨೪. ತತ್ಥ ಅನುವಸ್ಸಿಕೋತಿ ಅನುಗತೋ ಉಪಗತೋ ವಸ್ಸಂ ಅನುವಸ್ಸೋ, ಅನುವಸ್ಸೋವ ಅನುವಸ್ಸಿಕೋ। ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗತೋ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಗತವಸ್ಸಮತ್ತೋ ಏಕವಸ್ಸಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಅನುಗತಂ ಪಚ್ಛಾಗತಂ ಅಪಗತಂ ವಸ್ಸಂ ಅನುವಸ್ಸಂ, ತಂ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅನುವಸ್ಸಿಕೋ। ಯಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಸ್ಸಂ ಅಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ನ ಗಣನೂಪಗತಂ, ಸೋ ಏವಂ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅವಸ್ಸಿಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತನ್ತಿ ತವ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸುಧಮ್ಮಭಾವಂ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಂ ಏಕನ್ತನಿಯ್ಯಾನಿಕತಂ ಪಸ್ಸ, ಯತ್ಥ ಅನುವಸ್ಸಿಕೋ ತುವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣನ್ತಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ತಯಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ ಸಚ್ಛಿಕತಾ, ತತೋ ಏವ ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿ ಓವಾದೋ ಅನುಸಿಕ್ಖಿತೋತಿ ಕತಕಿಚ್ಚತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಥೇರೋ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ।
24. Tattha anuvassikoti anugato upagato vassaṃ anuvasso, anuvassova anuvassiko. Pabbajitoti pabbajjaṃ upagato, pabbajito hutvā upagatavassamatto ekavassikoti attho. Atha vā anugataṃ pacchāgataṃ apagataṃ vassaṃ anuvassaṃ, taṃ assa atthīti anuvassiko. Yassa pabbajitassa vassaṃ aparipuṇṇatāya na gaṇanūpagataṃ, so evaṃ vutto, tasmā avassikoti vuttaṃ hoti. Passa dhammasudhammatanti tava satthu dhammassa sudhammabhāvaṃ svākkhātataṃ ekantaniyyānikataṃ passa, yattha anuvassiko tuvaṃ pabbajito. Pubbenivāsañāṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti tisso vijjā tayā anuppattā sacchikatā, tato eva kataṃ buddhassa sāsanaṃ sammāsambuddhassa sāsanaṃ anusiṭṭhi ovādo anusikkhitoti katakiccataṃ nissāya pītisomanassajāto thero attānaṃ paraṃ viya katvā vadatīti.
ಸುಗನ್ಧತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sugandhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೪. ಸುಗನ್ಧತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 4. Sugandhattheragāthā