Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੨੬੯] ੯. ਸੁਜਾਤਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[269] 9. Sujātajātakavaṇṇanā
ਨ ਹਿ વਣ੍ਣੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਸੁਣਿਸਂ ਧਨਞ੍ਚਯਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਰਂ વਿਸਾਖਾਯ ਕਨਿਟ੍ਠਭਗਿਨਿਂ ਸੁਜਾਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸਾ ਕਿਰ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਯਸੇਨ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਘਰਂ ਪੂਰਯਮਾਨਾ ਪਾવਿਸਿ, ‘‘ਮਹਾਕੁਲਸ੍ਸ ਧੀਤਾ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਮਾਨਥਦ੍ਧਾ ਅਹੋਸਿ ਕੋਧਨਾ ਚਣ੍ਡੀ ਫਰੁਸਾ, ਸਸ੍ਸੁਸਸੁਰਸਾਮਿਕવਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਗੇਹਜਨਂ ਤਜ੍ਜੇਨ੍ਤੀ ਪਹਰਨ੍ਤੀ ਚਰਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਨਿਸੀਦਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਸੁਜਾਤਾ ਦਾਸਕਮ੍ਮਕਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਲਹਂ ਕਰੋਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਸਦ੍ਦੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਏਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਲਸੁਣ੍ਹਾ ਅਗਾਰવਾ, ਨੇવਸ੍ਸਾ ਸਸ੍ਸੁਸਸੁਰਸਾਮਿਕવਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਅਹੋਰਤ੍ਤਂ ਕਲਹਂ ਕੁਰੁਮਾਨਾ વਿਚਰਤੀਤਿ। ਤੇਨ ਹਿ ਨਂ ਪਕ੍ਕੋਸਥਾਤਿ। ਸਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ।
Na hi vaṇṇena sampannāti idaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa suṇisaṃ dhanañcayaseṭṭhidhītaraṃ visākhāya kaniṭṭhabhaginiṃ sujātaṃ ārabbha kathesi. Sā kira mahantena yasena anāthapiṇḍikassa gharaṃ pūrayamānā pāvisi, ‘‘mahākulassa dhītā aha’’nti mānathaddhā ahosi kodhanā caṇḍī pharusā, sassusasurasāmikavattāni na karoti, gehajanaṃ tajjentī paharantī carati. Athekadivasaṃ satthā pañcahi bhikkhusatehi parivuto anāthapiṇḍikassa gehaṃ gantvā nisīdi. Mahāseṭṭhi dhammaṃ suṇantova bhagavantaṃ upanisīdi, tasmiṃ khaṇe sujātā dāsakammakarehi saddhiṃ kalahaṃ karoti. Satthā dhammakathaṃ ṭhapetvā ‘‘kiṃ saddo eso’’ti āha. Esā, bhante, kulasuṇhā agāravā, nevassā sassusasurasāmikavattaṃ atthi, assaddhā appasannā ahorattaṃ kalahaṃ kurumānā vicaratīti. Tena hi naṃ pakkosathāti. Sā āgantvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਸਤ੍ਤਿਮਾ, ਸੁਜਾਤੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ, ਤਾਸਂ ਤ੍વਂ ਕਤਰਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਹਂ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਕਥਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਾਮਿ, વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਮੇ ਕਥੇਥਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਓਹਿਤਸੋਤਾ ਸੁਣੋਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Atha naṃ satthā ‘‘sattimā, sujāte, purisassa bhariyā, tāsaṃ tvaṃ katarā’’ti pucchi. ‘‘Bhante, nāhaṃ saṃkhittena kathitassa atthaṃ ājānāmi, vitthārena me kathethā’’ti. Satthā ‘‘tena hi ohitasotā suṇohī’’ti vatvā imā gāthā abhāsi –
‘‘ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ ਅਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪਿਨੀ, ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਰਤ੍ਤਾ ਅਤਿਮਞ੍ਞਤੇ ਪਤਿਂ,
‘‘Paduṭṭhacittā ahitānukampinī, aññesu rattā atimaññate patiṃ,
ਧਨੇਨ ਕੀਤਸ੍ਸ વਧਾਯ ਉਸ੍ਸੁਕਾ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ,
Dhanena kītassa vadhāya ussukā; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
વਧਕਾ ਚ ਭਰਿਯਾਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥ [੧]
Vadhakā ca bhariyāti ca sā pavuccati. [1]
‘‘ਯਂ ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਿਨ੍ਦਤਿ ਸਾਮਿਕੋ ਧਨਂ, ਸਿਪ੍ਪਂ વਣਿਜ੍ਜਞ੍ਚ ਕਸਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਂ,
‘‘Yaṃ itthiyā vindati sāmiko dhanaṃ, sippaṃ vaṇijjañca kasiṃ adhiṭṭhahaṃ,
ਅਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਸ ਅਪਹਾਤੁਮਿਚ੍ਛਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ,
Appampi tassa apahātumicchati; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
ਚੋਰੀ ਚ ਭਰਿਯਾਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥ [੨]
Corī ca bhariyāti ca sā pavuccati. [2]
‘‘ਅਕਮ੍ਮਕਾਮਾ ਅਲਸਾ ਮਹਗ੍ਘਸਾ, ਫਰੁਸਾ ਚ ਚਣ੍ਡੀ ਚ ਦੁਰੁਤ੍ਤવਾਦਿਨੀ,
‘‘Akammakāmā alasā mahagghasā, pharusā ca caṇḍī ca duruttavādinī,
ਉਟ੍ਠਾਯਕਾਨਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਤ੍ਤਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ,
Uṭṭhāyakānaṃ abhibhuyya vattati; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
ਅਯ੍ਯਾ ਚ ਭਰਿਯਾਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥ [੩]
Ayyā ca bhariyāti ca sā pavuccati. [3]
‘‘ਯਾ ਸਬ੍ਬਦਾ ਹੋਤਿ ਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪਿਨੀ, ਮਾਤਾવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖਤੇ ਪਤਿਂ,
‘‘Yā sabbadā hoti hitānukampinī, mātāva puttaṃ anurakkhate patiṃ,
ਤਤੋ ਧਨਂ ਸਮ੍ਭਤਮਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ,
Tato dhanaṃ sambhatamassa rakkhati; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
ਮਾਤਾ ਚ ਭਰਿਯਾਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥ [੪]
Mātā ca bhariyāti ca sā pavuccati. [4]
‘‘ਯਥਾਪਿ ਜੇਟ੍ਠਾ ਭਗਿਨੀ ਕਨਿਟ੍ਠਕਾ, ਸਗਾਰવਾ ਹੋਤਿ ਸਕਮ੍ਹਿ ਸਾਧਿਕੇ,
‘‘Yathāpi jeṭṭhā bhaginī kaniṭṭhakā, sagāravā hoti sakamhi sādhike,
ਹਿਰੀਮਨਾ ਭਤ੍ਤੁ વਸਾਨੁવਤ੍ਤਿਨੀ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ,
Hirīmanā bhattu vasānuvattinī; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
ਭਗਿਨੀ ਚ ਭਰਿਯਾਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥ [੫]
Bhaginī ca bhariyāti ca sā pavuccati. [5]
‘‘ਯਾਚੀਧ ਦਿਸ੍વਾਨ ਪਤਿਂ ਪਮੋਦਤਿ, ਸਖੀ ਸਖਾਰਂવ ਚਿਰਸ੍ਸਮਾਗਤਂ,
‘‘Yācīdha disvāna patiṃ pamodati, sakhī sakhāraṃva cirassamāgataṃ,
ਕੋਲੇਯ੍ਯਕਾ ਸੀਲવਤੀ ਪਤਿਬ੍ਬਤਾ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ,
Koleyyakā sīlavatī patibbatā; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
ਸਖੀ ਚ ਭਰਿਯਾਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥ [੬]
Sakhī ca bhariyāti ca sā pavuccati. [6]
‘‘ਅਕ੍ਕੁਦ੍ਧਸਨ੍ਤਾ વਧਦਣ੍ਡਤਜ੍ਜਿਤਾ, ਅਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ ਪਤਿਨੋ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ,
‘‘Akkuddhasantā vadhadaṇḍatajjitā, aduṭṭhacittā patino titikkhati,
ਅਕ੍ਕੋਧਨਾ ਭਤ੍ਤੁ વਸਾਨੁવਤ੍ਤਿਨੀ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ,
Akkodhanā bhattu vasānuvattinī; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
ਦਾਸੀ ਚ ਭਰਿਯਾਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ’’॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੬੩)। [੭]
Dāsī ca bhariyāti ca sā pavuccati’’. (a. ni. 7.63); [7]
ਇਮਾ ਖੋ, ਸੁਜਾਤੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤ ਭਰਿਯਾ। ਤਾਸੁ વਧਕਸਮਾ ਚੋਰੀਸਮਾ ਅਯ੍ਯਸਮਾਤਿ ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਇਤਰਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਨਿਮ੍ਮਾਨਰਤਿਦੇવਲੋਕੇ।
Imā kho, sujāte, purisassa satta bhariyā. Tāsu vadhakasamā corīsamā ayyasamāti imā tisso niraye nibbattanti, itarā catasso nimmānaratidevaloke.
‘‘ਯਾਚੀਧ ਭਰਿਯਾ વਧਕਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਚੋਰੀਤਿ ਅਯ੍ਯਾਤਿ ਚ ਯਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Yācīdha bhariyā vadhakāti vuccati, corīti ayyāti ca yā pavuccati;
ਦੁਸ੍ਸੀਲਰੂਪਾ ਫਰੁਸਾ ਅਨਾਦਰਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਨਿਰਯਂ વਜਨ੍ਤਿ ਤਾ॥
Dussīlarūpā pharusā anādarā, kāyassa bhedā nirayaṃ vajanti tā.
‘‘ਯਾਚੀਧ ਮਾਤਾ ਭਗਿਨੀ ਸਖੀਤਿ ਚ, ਦਾਸੀਤਿ ਭਰਿਯਾਤਿ ਚ ਯਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Yācīdha mātā bhaginī sakhīti ca, dāsīti bhariyāti ca yā pavuccati;
ਸੀਲੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਚਿਰਰਤ੍ਤਸਂવੁਤਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਸੁਗਤਿਂ વਜਨ੍ਤਿ ਤਾ’’ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੬੩)।
Sīle ṭhitattā cirarattasaṃvutā, kāyassa bhedā sugatiṃ vajanti tā’’ti. (a. ni. 7.63);
ਏવਂ ਸਤ੍ਥਰਿ ਇਮਾ ਸਤ੍ਤ ਭਰਿਯਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਯੇવ ਸੁਜਾਤਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ। ‘‘ਸੁਜਾਤੇ, ਤ੍વਂ ਇਮਾਸਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਭਰਿਯਾਨਂ ਕਤਰਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਦਾਸਿਸਮਾ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਖਮਾਪੇਸਿ। ਇਤਿ ਸਤ੍ਥਾ ਸੁਜਾਤਂ ਘਰਸੁਣ੍ਹਂ ਏਕੋવਾਦੇਨੇવ ਦਮੇਤ੍વਾ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚੋ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ વਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪਾવਿਸਿ। ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੂ, ਸਤ੍ਥੁ ਗੁਣਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਆવੁਸੋ, ਏਕੋવਾਦੇਨੇવ ਸਤ੍ਥਾ ਸੁਜਾਤਂ ਘਰਸੁਣ੍ਹਂ ਦਮੇਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਮਯਾ ਸੁਜਾਤਾ ਏਕੋવਾਦੇਨੇવ ਦਮਿਤਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Evaṃ satthari imā satta bhariyā dassenteyeva sujātā sotāpattiphale patiṭṭhahi. ‘‘Sujāte, tvaṃ imāsaṃ sattannaṃ bhariyānaṃ katarā’’ti vutte ‘‘dāsisamā ahaṃ, bhante’’ti vatvā tathāgataṃ vanditvā khamāpesi. Iti satthā sujātaṃ gharasuṇhaṃ ekovādeneva dametvā katabhattakicco jetavanaṃ gantvā bhikkhusaṅghena vatte dassite gandhakuṭiṃ pāvisi. Dhammasabhāyampi kho, bhikkhū, satthu guṇakathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, ekovādeneva satthā sujātaṃ gharasuṇhaṃ dametvā sotāpattiphale patiṭṭhāpesī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi mayā sujātā ekovādeneva damitā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਕ੍ਕਸਿਲਾਯਂ ਸਬ੍ਬਸਿਪ੍ਪਾਨਿ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਜ੍ਜੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਕੋਧਨਾ ਅਹੋਸਿ ਚਣ੍ਡਾ ਫਰੁਸਾ ਅਕ੍ਕੋਸਿਕਾ ਪਰਿਭਾਸਿਕਾ। ਸੋ ਮਾਤੁ ਓવਾਦਂ ਦਾਤੁਕਾਮੋਪਿ ‘‘ਅવਤ੍ਥੁਕਂ ਕਥੇਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਅਨੁਸਾਸਨਤ੍ਥਂ ਏਕਂ ਉਪਮਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਚਰਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ, ਮਾਤਾਪਿ ਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਅਗਮਾਸਿ । ਅਥ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਕਿਕੀ ਸਕੁਣੋ વਿਰવਿ, ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਪਰਿਸਾ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਕਣ੍ਣੇ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਭੋ, ਚਣ੍ਡવਾਚੇ ਫਰੁਸવਾਚੇ ਮਾ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ ਪਨ ਨਾਟਕਪਰਿવਾਰਿਤੇ ਮਾਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਯ੍ਯਾਨੇ વਿਚਰਨ੍ਤੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਸਾਲਰੁਕ੍ਖੇ ਨਿਲੀਨਾ ਏਕਾ ਕੋਕਿਲਾ ਮਧੁਰੇਨ ਸਰੇਨ વਸ੍ਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਤਸ੍ਸਾ ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਣ੍ਹવਾਚੇ ਸਖਿਲવਾਚੇ ਮੁਦੁવਾਚੇ વਸ੍ਸ વਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਗੀવਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਓਹਿਤਸੋਤੋ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchismiṃ nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā pitu accayena rajje patiṭṭhāya dhammena samena rajjaṃ kāresi. Tassa mātā kodhanā ahosi caṇḍā pharusā akkosikā paribhāsikā. So mātu ovādaṃ dātukāmopi ‘‘avatthukaṃ kathetuṃ na yutta’’nti tassā anusāsanatthaṃ ekaṃ upamaṃ olokento carati. Athekadivasaṃ uyyānaṃ agamāsi, mātāpi puttena saddhiṃyeva agamāsi . Atha antarāmagge kikī sakuṇo viravi, bodhisattaparisā taṃ saddaṃ sutvā kaṇṇe pidahitvā ‘‘ambho, caṇḍavāce pharusavāce mā saddamakāsī’’ti āha. Bodhisatte pana nāṭakaparivārite mātarā saddhiṃ uyyāne vicarante ekasmiṃ supupphitasālarukkhe nilīnā ekā kokilā madhurena sarena vassi. Mahājano tassā saddena sammatto hutvā añjaliṃ paggahetvā ‘‘saṇhavāce sakhilavāce muduvāce vassa vassā’’ti gīvaṃ ukkhipitvā ohitasoto olokento aṭṭhāsi.
ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਾਨਿ ਦ੍વੇ ਕਾਰਣਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਮਾਤਰਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਕਿਕੀਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ‘ਮਾ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ , ਮਾ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸੀ’ਤਿ ਕਣ੍ਣੇ ਪਿਦਹਿ, ਫਰੁਸવਾਚਾ ਨਾਮ ਨ ਕਸ੍ਸਚਿ ਪਿਯਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅવੋਚ –
Atha mahāsatto tāni dve kāraṇāni disvā ‘‘idāni mātaraṃ saññāpetuṃ sakkhissāmī’’ti cintetvā ‘‘amma, antarāmagge kikīsaddaṃ sutvā mahājano ‘mā saddamakāsi , mā saddamakāsī’ti kaṇṇe pidahi, pharusavācā nāma na kassaci piyā’’ti vatvā imā gāthā avoca –
੫੫.
55.
‘‘ਨ ਹਿ વਣ੍ਣੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਮਞ੍ਜੁਕਾ ਪਿਯਦਸ੍ਸਨਾ।
‘‘Na hi vaṇṇena sampannā, mañjukā piyadassanā;
ਖਰવਾਚਾ ਪਿਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਪਰਮ੍ਹਿ ਚ॥
Kharavācā piyā honti, asmiṃ loke paramhi ca.
੫੬.
56.
‘‘ਨਨੁ ਪਸ੍ਸਸਿਮਂ ਕਾਲ਼ਿਂ, ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ਤਿਲਕਾਹਤਂ।
‘‘Nanu passasimaṃ kāḷiṃ, dubbaṇṇaṃ tilakāhataṃ;
ਕੋਕਿਲਂ ਸਣ੍ਹਭਾਣੇਨ, ਬਹੂਨਂ ਪਾਣਿਨਂ ਪਿਯਂ॥
Kokilaṃ saṇhabhāṇena, bahūnaṃ pāṇinaṃ piyaṃ.
੫੭.
57.
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਸਖਿਲવਾਚਸ੍ਸ, ਮਨ੍ਤਭਾਣੀ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ।
‘‘Tasmā sakhilavācassa, mantabhāṇī anuddhato;
ਅਤ੍ਥਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਦੀਪੇਤਿ, ਮਧੁਰਂ ਤਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Atthaṃ dhammañca dīpeti, madhuraṃ tassa bhāsita’’nti.
ਤਾਸਂ ਅਯਮਤ੍ਥੋ – ਅਮ੍ਮ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਪਿਯਙ੍ਗੁਸਾਮਾਦਿਨਾ ਸਰੀਰવਣ੍ਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਕਥਾਨਿਗ੍ਘੋਸਸ੍ਸ ਮਧੁਰਤਾਯ ਮਞ੍ਜੁਕਾ, ਅਭਿਰੂਪਤਾਯ ਪਿਯਦਸ੍ਸਨਾ ਸਮਾਨਾਪਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋਪਿ ਅਕ੍ਕੋਸਪਰਿਭਾਸਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਖਰવਾਚਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਖਰવਾਚਾ ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਪਰਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਲੋਕੇ ਪਿਯਾ ਨਾਮ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਖਰવਾਚਾ ਕਿਕੀ વਿਯ, ਸਣ੍ਹਭਾਣਿਨੋ ਪਨ ਮਟ੍ਠਾਯ ਮਧੁਰਾਯ વਾਚਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ વਿਰੂਪਾਪਿ ਪਿਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਤਂ વਦਾਮਿ – ਨਨੁ ਪਸ੍ਸਸਿ ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਕਾਲ਼ਿਂ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ਸਰੀਰવਣ੍ਣਤੋਪਿ ਕਾਲ਼ਤਰੇਹਿ ਤਿਲਕੇਹਿ ਆਹਤਂ ਕੋਕਿਲਂ, ਯਾ ਏવਂ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾ ਸਮਾਨਾਪਿ ਸਣ੍ਹਭਾਸਨੇਨ ਬਹੂਨਂ ਪਿਯਾ ਜਾਤਾ। ਇਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਖਰવਾਚੋ ਸਤ੍ਤੋ ਲੋਕੇ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਿਯੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਪਿਯਭਾવਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪੋਸੋ ਸਖਿਲવਾਚੋ ਸਣ੍ਹਮਟ੍ਠਮੁਦੁવਾਚੋ ਅਸ੍ਸ। ਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਮਨ੍ਤਾਯ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਚਨਤੋ ਮਨ੍ਤਭਾਣੀ, વਿਨਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇਨ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਕਥਨਤੋ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ। ਯੋ ਹਿ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਾਲ਼ਿਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਦੀਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਕਾਰਣਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਪਰਂ ਅਨਕ੍ਕੋਸੇਤ੍વਾ ਕਥਿਤਤਾਯ ਮਧੁਰਨ੍ਤਿ।
Tāsaṃ ayamattho – amma, ime sattā piyaṅgusāmādinā sarīravaṇṇena samannāgatā kathānigghosassa madhuratāya mañjukā, abhirūpatāya piyadassanā samānāpi antamaso mātāpitaropi akkosaparibhāsādivasena pavattāya kharavācāya samannāgatattā kharavācā imasmiñca parasmiñca loke piyā nāma na honti antarāmagge kharavācā kikī viya, saṇhabhāṇino pana maṭṭhāya madhurāya vācāya samannāgatā virūpāpi piyā honti. Tena taṃ vadāmi – nanu passasi tvaṃ imaṃ kāḷiṃ dubbaṇṇaṃ sarīravaṇṇatopi kāḷatarehi tilakehi āhataṃ kokilaṃ, yā evaṃ dubbaṇṇā samānāpi saṇhabhāsanena bahūnaṃ piyā jātā. Iti yasmā kharavāco satto loke mātāpitūnampi appiyo, tasmā bahujanassa piyabhāvaṃ icchanto poso sakhilavāco saṇhamaṭṭhamuduvāco assa. Paññāsaṅkhātāya mantāya paricchinditvā vacanato mantabhāṇī, vinā uddhaccena pamāṇayuttasseva kathanato anuddhato. Yo hi evarūpo puggalo pāḷiñca atthañca dīpeti, tassa bhāsitaṃ kāraṇasannissitaṃ katvā paraṃ anakkosetvā kathitatāya madhuranti.
ਏવਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਇਮਾਹਿ ਤੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਮਾਤੁ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮਾਤਰਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸਿ, ਸਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਆਚਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਹੋਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਮਾਤਰਂ ਏਕੋવਾਦੇਨ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਂ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਤੋ।
Evaṃ bodhisatto imāhi tīhi gāthāhi mātu dhammaṃ desetvā mātaraṃ saññāpesi, sā tato paṭṭhāya ācārasampannā ahosi. Bodhisattopi mātaraṃ ekovādena nibbisevanaṃ katvā yathākammaṃ gato.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਬਾਰਾਣਸਿਰਞ੍ਞੋ ਮਾਤਾ ਸੁਜਾਤਾ ਅਹੋਸਿ, ਰਾਜਾ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bārāṇasirañño mātā sujātā ahosi, rājā pana ahameva ahosi’’nti.
ਸੁਜਾਤਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਨવਮਾ।
Sujātajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੨੬੯. ਸੁਜਾਤਜਾਤਕਂ • 269. Sujātajātakaṃ