Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
၁၀. သုခဝိဟာရိဇာတကဝဏ္ဏနာ
10. Sukhavihārijātakavaṇṇanā
ယဉ္စ အညေ န ရက္ခန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ အနုပိယနဂရံ နိသ္သာယ အနုပိယအမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တော သုခဝိဟာရိံ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သုခဝိဟာရီ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော ဆခတ္တိယသမာဂမေ ဥပာလိသတ္တမော ပဗ္ဗဇိတော။ တေသု ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော စ, ကိမိလတ္ထေရော စ, ဘဂုတ္ထေရော စ, ဥပာလိတ္ထေရော စ အရဟတ္တံ ပတ္တာ, အာနန္ဒတ္ထေရော သောတာပန္နော ဇာတော, အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ဒိဗ္ဗစက္ခုကော, ဒေဝဒတ္တော ဈာနလာဘီ ဇာတော။ ဆန္နံ ပန ခတ္တိယာနံ ဝတ္ထု ယာဝ အနုပိယနဂရာ ခဏ္ဍဟာလဇာတကေ အာဝိဘဝိသ္သတိ။ အာယသ္မာ ပန ဘဒ္ဒိယော ရာဇကာလေ အတ္တနော ရက္ခသံဝိဓာနဉ္စေဝ တာဝ ဗဟူဟိ ရက္ခာဟိ ရက္ခိယမာနသ္သ ဥပရိပာသာဒဝရတလေ မဟာသယနေ သမ္ပရိဝတ္တမာနသ္သာပိ အတ္တနော ဘယုပ္ပတ္တိဉ္စ ဣဒာနိ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ အရညာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိဟရန္တောပိ အတ္တနော ဝိဂတဘယတဉ္စ သမနုသ္သရန္တော ‘‘အဟော သုခံ, အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။ တံ သုတ္ဝာ ဘိက္ခူ ‘‘အာယသ္မာ ဘဒ္ဒိယော အညံ ဗ္ယာကရောတီ’’တိ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝာ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ , ဘဒ္ဒိယော ဣဒာနေဝ သုခဝိဟာရီ, ပုဗ္ဗေပိ သုခဝိဟာရီယေဝာ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ တသ္သတ္ထသ္သာဝိဘာဝတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု။ ဘဂဝာ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပာကဋံ အကာသိ။
Yañcaaññe na rakkhantīti idaṃ satthā anupiyanagaraṃ nissāya anupiyaambavane viharanto sukhavihāriṃ bhaddiyattheraṃ ārabbha kathesi. Sukhavihārī bhaddiyatthero chakhattiyasamāgame upālisattamo pabbajito. Tesu bhaddiyatthero ca, kimilatthero ca, bhagutthero ca, upālitthero ca arahattaṃ pattā, ānandatthero sotāpanno jāto, anuruddhatthero dibbacakkhuko, devadatto jhānalābhī jāto. Channaṃ pana khattiyānaṃ vatthu yāva anupiyanagarā khaṇḍahālajātake āvibhavissati. Āyasmā pana bhaddiyo rājakāle attano rakkhasaṃvidhānañceva tāva bahūhi rakkhāhi rakkhiyamānassa uparipāsādavaratale mahāsayane samparivattamānassāpi attano bhayuppattiñca idāni arahattaṃ patvā araññādīsu yattha katthaci viharantopi attano vigatabhayatañca samanussaranto ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti udānaṃ udānesi. Taṃ sutvā bhikkhū ‘‘āyasmā bhaddiyo aññaṃ byākarotī’’ti bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā ‘‘na, bhikkhave , bhaddiyo idāneva sukhavihārī, pubbepi sukhavihārīyevā’’ti āha. Bhikkhū tassatthassāvibhāvatthāya bhagavantaṃ yāciṃsu. Bhagavā bhavantarena paṭicchannaṃ kāraṇaṃ pākaṭaṃ akāsi.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရယမာနေ ဗောဓိသတ္တော ဥဒိစ္စဗ္ရာဟ္မဏမဟာသာလော ဟုတ္ဝာ ကာမေသု အာဒီနဝံ, နေက္ခမ္မေ စာနိသံသံ ဒိသ္ဝာ ကာမေ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတ္ဝာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ, ပရိဝာရောပိသ္သ မဟာ အဟောသိ ပဉ္စ တာပသသတာနိ။ သော ဝသ္သကာလေ ဟိမဝန္တတော နိက္ခမိတ္ဝာ တာပသဂဏပရိဝုတော ဂာမနိဂမာဒီသု စာရိကံ စရန္တော ဗာရာဏသိံ ပတ္ဝာ ရာဇာနံ နိသ္သာယ ရာဇုယ္ယာနေ ဝာသံ ကပ္ပေသိ။ တတ္ထ ဝသ္သိကေ စတ္တာရော မာသေ ဝသိတ္ဝာ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘တုမ္ဟေ, ဘန္တေ, မဟလ္လကာ, ကိံ ဝော ဟိမဝန္တေန, အန္တေဝာသိကေ ဟိမဝန္တံ ပေသေတ္ဝာ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ယာစိ။ ဗောဓိသတ္တော ဇေဋ္ဌန္တေဝာသိကံ ပဉ္စ တာပသသတာနိ ပဋိစ္ဆာပေတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆ, တ္ဝံ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တေ ဝသ, အဟံ ပန ဣဓေဝ ဝသိသ္သာမီ’’တိ တေ ဥယ္ယောဇေတ္ဝာ သယံ တတ္ထေဝ ဝာသံ ကပ္ပေသိ။
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārayamāne bodhisatto udiccabrāhmaṇamahāsālo hutvā kāmesu ādīnavaṃ, nekkhamme cānisaṃsaṃ disvā kāme pahāya himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā aṭṭha samāpattiyo nibbattesi, parivāropissa mahā ahosi pañca tāpasasatāni. So vassakāle himavantato nikkhamitvā tāpasagaṇaparivuto gāmanigamādīsu cārikaṃ caranto bārāṇasiṃ patvā rājānaṃ nissāya rājuyyāne vāsaṃ kappesi. Tattha vassike cattāro māse vasitvā rājānaṃ āpucchi. Atha naṃ rājā ‘‘tumhe, bhante, mahallakā, kiṃ vo himavantena, antevāsike himavantaṃ pesetvā idheva vasathā’’ti yāci. Bodhisatto jeṭṭhantevāsikaṃ pañca tāpasasatāni paṭicchāpetvā ‘‘gaccha, tvaṃ imehi saddhiṃ himavante vasa, ahaṃ pana idheva vasissāmī’’ti te uyyojetvā sayaṃ tattheva vāsaṃ kappesi.
သော ပနသ္သ ဇေဋ္ဌန္တေဝာသိကော ရာဇပဗ္ဗဇိတော မဟန္တံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတ္ဝာ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ အဟောသိ။ သော တာပသေဟိ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တေ ဝသမာနော ဧကဒိဝသံ အာစရိယံ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတ္ဝာ တေ တာပသေ အာမန္တေတ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟေ အနုက္ကဏ္ဌမာနာ ဣဓေဝ ဝသထ, အဟံ အာစရိယံ ဝန္ဒိတ္ဝာ အာဂမိသ္သာမီ’’တိ အာစရိယသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ပဋိသန္ထာရံ ကတ္ဝာ ဧကံ ကဋ္ဌတ္ထရိကံ အတ္ထရိတ္ဝာ အာစရိယသ္သ သန္တိကေယေဝ နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ရာဇာ ‘‘တာပသံ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ ဥယ္ယာနံ ဂန္တ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အန္တေဝာသိကတာပသော ရာဇာနံ ဒိသ္ဝာ နေဝ ဝုဋ္ဌာသိ, နိပန္နောယေဝ ပန ‘‘အဟော သုခံ, အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။ ရာဇာ ‘‘အယံ တာပသော မံ ဒိသ္ဝာပိ န ဥဋ္ဌိတော’’တိ အနတ္တမနော ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, အယံ တာပသော ယဒိစ္ဆကံ ဘုတ္တော ဘဝိသ္သတိ, ဥဒာနံ ဥဒာနေန္တော သုခသေယ္ယမေဝ ကပ္ပေတီ’’တိ။ မဟာရာဇ, အယံ တာပသော ပုဗ္ဗေ တုမ္ဟာဒိသော ဧကော ရာဇာ အဟောသိ, သ္ဝာယံ ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝန္တော အာဝုဓဟတ္ထေဟိ ဗဟူဟိ ရက္ခိယမာနောပိ ဧဝရူပံ သုခံ နာမ နာလတ္ထ’’န္တိ အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခံ ဈာနသုခဉ္စ အာရဗ္ဘ ဣမံ ဥဒာနံ ဥဒာနေတီတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ ဗောဓိသတ္တော ရညော ဓမ္မကထံ ကထေတုံ ဣမံ ဂာထမာဟ –
So panassa jeṭṭhantevāsiko rājapabbajito mahantaṃ rajjaṃ pahāya pabbajitvā kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭhasamāpattilābhī ahosi. So tāpasehi saddhiṃ himavante vasamāno ekadivasaṃ ācariyaṃ daṭṭhukāmo hutvā te tāpase āmantetvā ‘‘tumhe anukkaṇṭhamānā idheva vasatha, ahaṃ ācariyaṃ vanditvā āgamissāmī’’ti ācariyassa santikaṃ gantvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā ekaṃ kaṭṭhattharikaṃ attharitvā ācariyassa santikeyeva nipajji. Tasmiñca samaye rājā ‘‘tāpasaṃ passissāmī’’ti uyyānaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Antevāsikatāpaso rājānaṃ disvā neva vuṭṭhāsi, nipannoyeva pana ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti udānaṃ udānesi. Rājā ‘‘ayaṃ tāpaso maṃ disvāpi na uṭṭhito’’ti anattamano bodhisattaṃ āha – ‘‘bhante, ayaṃ tāpaso yadicchakaṃ bhutto bhavissati, udānaṃ udānento sukhaseyyameva kappetī’’ti. Mahārāja, ayaṃ tāpaso pubbe tumhādiso eko rājā ahosi, svāyaṃ ‘‘ahaṃ pubbe gihikāle rajjasiriṃ anubhavanto āvudhahatthehi bahūhi rakkhiyamānopi evarūpaṃ sukhaṃ nāma nālattha’’nti attano pabbajjāsukhaṃ jhānasukhañca ārabbha imaṃ udānaṃ udānetīti. Evañca pana vatvā bodhisatto rañño dhammakathaṃ kathetuṃ imaṃ gāthamāha –
၁၀.
10.
‘‘ယဉ္စ အညေ န ရက္ခန္တိ၊ ယော စ အညေ န ရက္ခတိ။
‘‘Yañca aññe na rakkhanti, yo ca aññe na rakkhati;
သ ဝေ ရာဇ သုခံ သေတိ၊ ကာမေသု အနပေက္ခဝာ’’တိ။
Sa ve rāja sukhaṃ seti, kāmesu anapekkhavā’’ti.
တတ္ထ ယဉ္စ အညေ န ရက္ခန္တီတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ အညေ ဗဟူ ပုဂ္ဂလာ န ရက္ခန္တိ။ ယော စ အညေ န ရက္ခတီတိ ယော စ ‘‘ဧကကော အဟံ ရဇ္ဇံ ကာရေမီ’’တိ အညေ ဗဟူ ဇနေ န ရက္ခတိ။ သ ဝေ ရာဇ သုခံ သေတီတိ မဟာရာဇ သော ပုဂ္ဂလော ဧကော အဒုတိယော ပဝိဝိတ္တော ကာယိကစေတသိကသုခသမင္ဂီ ဟုတ္ဝာ သုခံ သေတိ။ ဣဒဉ္စ ဒေသနာသီသမေဝ။ န ကေဝလံ ပန သေတိယေဝ, ဧဝရူပော ပန ပုဂ္ဂလော သုခံ ဂစ္ဆတိ တိဋ္ဌတိ နိသီဒတိ သယတီတိ သဗ္ဗိရိယာပထေသု သုခပ္ပတ္တောဝ ဟောတိ။ ကာမေသု အနပေက္ခဝာတိ ဝတ္ထု ကာမကိလေသကာမေသု အပေက္ခာရဟိတော ဝိဂတစ္ဆန္ဒရာဂော နိတ္တဏ္ဟော ဧဝရူပော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗိရိယာပထေသု သုခံ ဝိဟရတိ မဟာရာဇာတိ။
Tattha yañca aññe na rakkhantīti yaṃ puggalaṃ aññe bahū puggalā na rakkhanti. Yo ca aññe na rakkhatīti yo ca ‘‘ekako ahaṃ rajjaṃ kāremī’’ti aññe bahū jane na rakkhati. Sa ve rāja sukhaṃ setīti mahārāja so puggalo eko adutiyo pavivitto kāyikacetasikasukhasamaṅgī hutvā sukhaṃ seti. Idañca desanāsīsameva. Na kevalaṃ pana setiyeva, evarūpo pana puggalo sukhaṃ gacchati tiṭṭhati nisīdati sayatīti sabbiriyāpathesu sukhappattova hoti. Kāmesu anapekkhavāti vatthu kāmakilesakāmesu apekkhārahito vigatacchandarāgo nittaṇho evarūpo puggalo sabbiriyāpathesu sukhaṃ viharati mahārājāti.
ရာဇာ ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ တုဋ္ဌမာနသော ဝန္ဒိတ္ဝာ နိဝေသနမေဝ ဂတော, အန္တေဝာသိကောပိ အာစရိယံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော ပန တတ္ထေဝ ဝိဟရန္တော အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။
Rājā dhammadesanaṃ sutvā tuṭṭhamānaso vanditvā nivesanameva gato, antevāsikopi ācariyaṃ vanditvā himavantameva gato. Bodhisatto pana tattheva viharanto aparihīnajjhāno kālaṃ katvā brahmaloke nibbatti.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဒသ္သေတ္ဝာ ဒ္ဝေ ဝတ္ထူနိ ကထေတ္ဝာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ အန္တေဝာသိကော ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော အဟောသိ, ဂဏသတ္ထာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā dassetvā dve vatthūni kathetvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā antevāsiko bhaddiyatthero ahosi, gaṇasatthā pana ahameva ahosi’’nti.
သုခဝိဟာရိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။
Sukhavihārijātakavaṇṇanā dasamā.
အပဏ္ဏကဝဂ္ဂော ပဌမော။
Apaṇṇakavaggo paṭhamo.
တသ္သုဒ္ဒာနံ –
Tassuddānaṃ –
အပဏ္ဏကံ ဝဏ္ဏုပထံ၊ သေရိဝံ စူဠသေဋ္ဌိ စ။
Apaṇṇakaṃ vaṇṇupathaṃ, serivaṃ cūḷaseṭṭhi ca;
တဏ္ဍုလံ ဒေဝဓမ္မဉ္စ၊ ကဋ္ဌဝာဟနဂာမဏိ။
Taṇḍulaṃ devadhammañca, kaṭṭhavāhanagāmaṇi;
မဃဒေဝံ ဝိဟာရီတိ၊ ပိဏ္ဍိတာ ဒသ ဇာတကာတိ။
Maghadevaṃ vihārīti, piṇḍitā dasa jātakāti.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၁၀. သုခဝိဟာရိဇာတကံ • 10. Sukhavihārijātakaṃ