| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
၉. သုခုမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
9. Sukhumālasuttavaṇṇanā
၃၉. နဝမေ သုခုမာလောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ ပရမသုခုမာလောတိ ပရမနိဒ္ဒုက္ခော။ အစ္စန္တသုခုမာလောတိ သတတနိဒ္ဒုက္ခော။ ဣမံ ဘဂဝာ ကပိလပုရေ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ နိဒ္ဒုက္ခဘာဝံ ဂဟေတ္ဝာ အာဟ, စရိယကာလေ ပန တေန အနုဘူတဒုက္ခသ္သ အန္တော နတ္ထီတိ။ ဧကတ္ထာတိ ဧကိသ္သာ ပောက္ခရဏိယာ။ ဥပ္ပလံ ဝပ္ပတီတိ ဥပ္ပလံ ရောပေတိ။ သာ နီလုပ္ပလဝနသဉ္ဆန္နာ ဟောတိ။ ပဒုမန္တိ ပဏ္ဍရပဒုမံ။ ပုဏ္ဍရီကန္တိ ရတ္တပဒုမံ။ ဧဝံ ဣတရာပိ ဒ္ဝေ ပဒုမပုဏ္ဍရီကဝနေဟိ သဉ္ဆန္နာ ဟောန္တိ။ ဗောဓိသတ္တသ္သ ကိရ သတ္တဋ္ဌဝသ္သိကကာလေ ရာဇာ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ – ‘‘တရုဏဒာရကာ ကတရကီဠိကံ ပိယာယန္တီ’’တိ? ဥဒကကီဠိကံ ဒေဝာတိ။ တတော ရာဇာ ကုဒ္ဒာလကမ္မကာရကေ သန္နိပာတေတ္ဝာ ပောက္ခရဏိဋ္ဌာနာနိ ဂဏ္ဟာပေသိ။ အထ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ပဝတ္တိံ ဉတ္ဝာ – ‘‘န ယုတ္တော မဟာသတ္တသ္သ မာနုသကပရိဘောဂော, ဒိဗ္ဗပရိဘောဂော ယုတ္တော’’တိ ဝိသ္သကမ္မံ အာမန္တေတ္ဝာ – ‘‘ဂစ္ဆ, တာတ, မဟာသတ္တသ္သ ကီဠာဘူမိယံ ပောက္ခရဏိယော မာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ကီဒိသာ ဟောန္တု , ဒေဝာတိ? အပဂတကလလကဒ္ဒမာ ဟောန္တု ဝိပ္ပကိဏ္ဏမဏိမုတ္တပဝာဠိကာ သတ္တရတနမယပာကာရပရိက္ခိတ္တာ ပဝာဠမယဥဏ္ဟီသေဟိ မဏိမယသောပာနဗာဟုကေဟိ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမယဖလကေဟိ သောပာနေဟိ သမန္နာဂတာ။ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိပဝာဠမယာ စေတ္ထ နာဝာ ဟောန္တု, သုဝဏ္ဏနာဝာယ ရဇတပလ္လင္ကော ဟောတု, ရဇတနာဝာယ သုဝဏ္ဏပလ္လင္ကော, မဏိနာဝာယ ပဝာဠပလ္လင္ကော, ပဝာဠနာဝာယ မဏိပလ္လင္ကော, သုဝဏ္ဏရဇတမဏိပဝာဠမယာဝ ဥဒကသေစနနာဠိကာ ဟောန္တု, ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ စ ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နာ ဟောန္တူတိ။ ‘‘သာဓု, ဒေဝာ’’တိ ဝိသ္သကမ္မဒေဝပုတ္တော သက္ကသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ရတ္တိဘာဂေ ဩတရိတ္ဝာ ရညော ဂာဟာပိတပောက္ခရဏိဋ္ဌာနေသုယေဝ တေနေဝ နိယာမေန ပောက္ခရဏိယော မာပေသိ။
39. Navame sukhumāloti niddukkho. Paramasukhumāloti paramaniddukkho. Accantasukhumāloti satataniddukkho. Imaṃ bhagavā kapilapure nibbattakālato paṭṭhāya niddukkhabhāvaṃ gahetvā āha, cariyakāle pana tena anubhūtadukkhassa anto natthīti. Ekatthāti ekissā pokkharaṇiyā. Uppalaṃ vappatīti uppalaṃ ropeti. Sā nīluppalavanasañchannā hoti. Padumanti paṇḍarapadumaṃ. Puṇḍarīkanti rattapadumaṃ. Evaṃ itarāpi dve padumapuṇḍarīkavanehi sañchannā honti. Bodhisattassa kira sattaṭṭhavassikakāle rājā amacce pucchi – ‘‘taruṇadārakā katarakīḷikaṃ piyāyantī’’ti? Udakakīḷikaṃ devāti. Tato rājā kuddālakammakārake sannipātetvā pokkharaṇiṭṭhānāni gaṇhāpesi. Atha sakko devarājā āvajjento taṃ pavattiṃ ñatvā – ‘‘na yutto mahāsattassa mānusakaparibhogo, dibbaparibhogo yutto’’ti vissakammaṃ āmantetvā – ‘‘gaccha, tāta, mahāsattassa kīḷābhūmiyaṃ pokkharaṇiyo māpehī’’ti āha. Kīdisā hontu , devāti? Apagatakalalakaddamā hontu vippakiṇṇamaṇimuttapavāḷikā sattaratanamayapākāraparikkhittā pavāḷamayauṇhīsehi maṇimayasopānabāhukehi suvaṇṇarajatamaṇimayaphalakehi sopānehi samannāgatā. Suvaṇṇarajatamaṇipavāḷamayā cettha nāvā hontu, suvaṇṇanāvāya rajatapallaṅko hotu, rajatanāvāya suvaṇṇapallaṅko, maṇināvāya pavāḷapallaṅko, pavāḷanāvāya maṇipallaṅko, suvaṇṇarajatamaṇipavāḷamayāva udakasecananāḷikā hontu, pañcavaṇṇehi ca padumehi sañchannā hontūti. ‘‘Sādhu, devā’’ti vissakammadevaputto sakkassa paṭissutvā rattibhāge otaritvā rañño gāhāpitapokkharaṇiṭṭhānesuyeva teneva niyāmena pokkharaṇiyo māpesi.
နနု စေတာ အပဂတကလလကဒ္ဒမာ, ကထမေတ္ထ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသူတိ? သော ကိရ တာသု ပောက္ခရဏီသု တတ္ထ တတ္ထ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိပဝာဠမယာ ခုဒ္ဒကနာဝာယော မာပေတ္ဝာ ‘‘ဧတာ ကလလကဒ္ဒမပူရိတာ စ ဟောန္တု, ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ စေတ္ထ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဧဝံ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသု, ရေဏုဝဋ္ဋိယော ဥဂ္ဂန္တ္ဝာ ဥဒကပိဋ္ဌံ အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ ဝိစရန္တိ။ ပဉ္စဝိဓာ ဘမရဂဏာ ဥပကူဇန္တာ ဝိစရန္တိ။ ဧဝံ တာ မာပေတ္ဝာ ဝိသ္သကမ္မော ဒေဝပုရမေဝ ဂတော။ တတော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ မဟာဇနော ဒိသ္ဝာ ‘‘မဟာပုရိသ္သသ္သ မာပိတာ ဘဝိသ္သန္တီ’’တိ ဂန္တ္ဝာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ မဟာဇနပရိဝာရော ဂန္တ္ဝာ ပောက္ခရဏိယော ဒိသ္ဝာ ‘‘မမ ပုတ္တသ္သ ပုညိဒ္ဓိယာ ဒေဝတာဟိ မာပိတာ ဘဝိသ္သန္တီ’’တိ အတ္တမနော အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာပုရိသော ဥဒကကီဠိကံ အဂမာသိ။
Nanu cetā apagatakalalakaddamā, kathamettha padumāni pupphiṃsūti? So kira tāsu pokkharaṇīsu tattha tattha suvaṇṇarajatamaṇipavāḷamayā khuddakanāvāyo māpetvā ‘‘etā kalalakaddamapūritā ca hontu, pañcavaṇṇāni cettha padumāni pupphantū’’ti adhiṭṭhāsi. Evaṃ pañcavaṇṇāni padumāni pupphiṃsu, reṇuvaṭṭiyo uggantvā udakapiṭṭhaṃ ajjhottharitvā vicaranti. Pañcavidhā bhamaragaṇā upakūjantā vicaranti. Evaṃ tā māpetvā vissakammo devapurameva gato. Tato vibhātāya rattiyā mahājano disvā ‘‘mahāpurissassa māpitā bhavissantī’’ti gantvā rañño ārocesi. Rājā mahājanaparivāro gantvā pokkharaṇiyo disvā ‘‘mama puttassa puññiddhiyā devatāhi māpitā bhavissantī’’ti attamano ahosi. Tato paṭṭhāya mahāpuriso udakakīḷikaṃ agamāsi.
ယာဝဒေဝ မမတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ ယာဝဒေဝာတိ ပယောဇနာဝဓိနိယာမဝစနံ, ယာဝ မမေဝ အတ္ထာယ, နတ္ထေတ္ထ အညံ ကာရဏန္တိ အတ္ထော။ န ခော ပနသ္သာဟန္တိ န ခော ပနသ္သ အဟံ။ အကာသိကံ စန္ဒနန္တိ အသဏ္ဟံ စန္ဒနံ။ ကာသိကံ, ဘိက္ခဝေ, သု မေ တံ ဝေဌနန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဌနမ္ပိ မေ ကာသိကံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဟိ သုဣတိ စ တန္တိ စ နိပာတမတ္တံ, မေတိ သာမိဝစနံ။ ဝေဌနမ္ပိ မေ သဏ္ဟမေဝ ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ ကာသိကာ ကဉ္စုကာတိ ပာရုပနကဉ္စုကောပိ သဏ္ဟကဉ္စုကောဝ။ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရီယတီတိ မာနုသကသေတစ္ဆတ္တမ္ပိ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တမ္ပိ ဥပရိဓာရိတမေဝ ဟောတိ။ မာ နံ ဖုသိ သီတံ ဝာတိ မာ ဧတံ ဗောဓိသတ္တံ သီတံ ဝာ ဥဏ္ဟာဒီသု ဝာ အညတရံ ဖုသတူတိ အတ္ထော။
Yāvadeva mamatthāyāti ettha yāvadevāti payojanāvadhiniyāmavacanaṃ, yāva mameva atthāya, natthettha aññaṃ kāraṇanti attho. Na kho panassāhanti na kho panassa ahaṃ. Akāsikaṃ candananti asaṇhaṃ candanaṃ. Kāsikaṃ, bhikkhave, su me taṃ veṭhananti, bhikkhave, veṭhanampi me kāsikaṃ hoti. Ettha hi suiti ca tanti ca nipātamattaṃ, meti sāmivacanaṃ. Veṭhanampi me saṇhameva hotīti dasseti. Kāsikā kañcukāti pārupanakañcukopi saṇhakañcukova. Setacchattaṃ dhārīyatīti mānusakasetacchattampi dibbasetacchattampi uparidhāritameva hoti. Mā naṃ phusi sītaṃ vāti mā etaṃ bodhisattaṃ sītaṃ vā uṇhādīsu vā aññataraṃ phusatūti attho.
တယော ပာသာဒာ အဟေသုန္တိ ဗောဓိသတ္တေ ကိရ သောဠသဝသ္သုဒ္ဒေသိကေ ဇာတေ သုဒ္ဓောဒနမဟာရာဇာ ‘‘ပုတ္တသ္သ ဝသနကပာသာဒေ ကာရေသ္သာမီ’’တိ ဝဍ္ဎကိနော သန္နိပာတာပေတ္ဝာ ဘဒ္ဒကေန နက္ခတ္တမုဟုတ္တေန နဝဘူမိကတပရိကမ္မံ ကာရေတ္ဝာ တယော ပာသာဒေ ကာရာပေသိ။ တေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟေမန္တိကောတိအာဒီသု ယတ္ထ သုခံ ဟေမန္တေ ဝသိတုံ, အယံ ဟေမန္တိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ဟေမန္တေ ဝာသော ဟေမန္တံ, ဟေမန္တံ အရဟတီတိ ဟေမန္တိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
Tayopāsādā ahesunti bodhisatte kira soḷasavassuddesike jāte suddhodanamahārājā ‘‘puttassa vasanakapāsāde kāressāmī’’ti vaḍḍhakino sannipātāpetvā bhaddakena nakkhattamuhuttena navabhūmikataparikammaṃ kāretvā tayo pāsāde kārāpesi. Te sandhāyetaṃ vuttaṃ. Hemantikotiādīsu yattha sukhaṃ hemante vasituṃ, ayaṃ hemantiko. Itaresupi eseva nayo. Ayaṃ panettha vacanattho – hemante vāso hemantaṃ, hemantaṃ arahatīti hemantiko. Itaresupi eseva nayo.
တတ္ထ ဟေမန္တိကော ပာသာဒော နဝဘူမကော အဟောသိ, ဘူမိယော ပနသ္သ ဥဏ္ဟဥတုဂ္ဂာဟာပနတ္ထာယ နီစာ အဟေသုံ။ တတ္ထ ဒ္ဝာရဝာတပာနာနိ သုဖုသိတကဝာဋာနိ အဟေသုံ နိဗ္ဗိဝရာနိ။ စိတ္တကမ္မမ္ပိ ကရောန္တာ တတ္ထ တတ္ထ ပဇ္ဇလိတေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေယေဝ အကံသု။ ဘူမတ္ထရဏံ ပနေတ္ထ ကမ္ဗလမယံ, တထာ သာဏိဝိတာနနိဝာသနပာရုပနဝေဌနာနိ။ ဝာတပာနာနိ ဥဏ္ဟဂ္ဂာဟာပနတ္ထံ ဒိဝာ ဝိဝဋာနိ ရတ္တိံ ပိဟိတာနိ ဟောန္တိ။
Tattha hemantiko pāsādo navabhūmako ahosi, bhūmiyo panassa uṇhautuggāhāpanatthāya nīcā ahesuṃ. Tattha dvāravātapānāni suphusitakavāṭāni ahesuṃ nibbivarāni. Cittakammampi karontā tattha tattha pajjalite aggikkhandheyeva akaṃsu. Bhūmattharaṇaṃ panettha kambalamayaṃ, tathā sāṇivitānanivāsanapārupanaveṭhanāni. Vātapānāni uṇhaggāhāpanatthaṃ divā vivaṭāni rattiṃ pihitāni honti.
ဂိမ္ဟိကော ပန ပဉ္စဘူမကော အဟောသိ။ သီတဥတုဂ္ဂာဟာပနတ္ထံ ပနေတ္ထ ဘူမိယော ဥစ္စာ အသမ္ဗာဓာ အဟေသုံ။ ဒ္ဝာရဝာတပာနာနိ နာတိဖုသိတာနိ သဝိဝရာနိ သဇာလာနိ အဟေသုံ။ စိတ္တကမ္မေ ဥပ္ပလာနိ ပဒုမာနိ ပုဏ္ဍရီကာနိယေဝ အကံသု။ ဘူမတ္ထရဏံ ပနေတ္ထ ဒုကူလမယံ, တထာ သာဏိဝိတာနနိဝာသနပာရုပနဝေဌနာနိ။ ဝာတပာနသမီပေသု စေတ္ထ နဝ စာဋိယော ဌပေတ္ဝာ ဥဒကသ္သ ပူရေတ္ဝာ နီလုပ္ပလာဒီဟိ သဉ္ဆာဒေန္တိ။ တေသု တေသု ပဒေသေသု ဥဒကယန္တာနိ ကရောန္တိ, ယေဟိ ဒေဝေ ဝသ္သန္တေ ဝိယ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမန္တိ။ အန္တောပာသာဒေ တတ္ထ တတ္ထ ကလလပူရာ ဒောဏိယော ဌပေတ္ဝာ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ပဒုမာနိ ရောပယိံသု။ ပာသာဒမတ္ထကေ သုက္ခမဟိံသစမ္မံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ယန္တံ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ယာဝ ဆဒနပိဋ္ဌိယာ ပာသာဏေ အာရောပေတ္ဝာ တသ္မိံ ဝိသ္သဇ္ဇေန္တိ။ တေသံ စမ္မေ ပဝဋ္ဋန္တာနံ သဒ္ဒော မေဃဂဇ္ဇိတံ ဝိယ ဟောတိ။ ဒ္ဝာရဝာတပာနာနိ ပနေတ္ထ ဒိဝာ ပိဟိတာနိ ဟောန္တိ ရတ္တိံ ဝိဝဋာနိ။
Gimhiko pana pañcabhūmako ahosi. Sītautuggāhāpanatthaṃ panettha bhūmiyo uccā asambādhā ahesuṃ. Dvāravātapānāni nātiphusitāni savivarāni sajālāni ahesuṃ. Cittakamme uppalāni padumāni puṇḍarīkāniyeva akaṃsu. Bhūmattharaṇaṃ panettha dukūlamayaṃ, tathā sāṇivitānanivāsanapārupanaveṭhanāni. Vātapānasamīpesu cettha nava cāṭiyo ṭhapetvā udakassa pūretvā nīluppalādīhi sañchādenti. Tesu tesu padesesu udakayantāni karonti, yehi deve vassante viya udakadhārā nikkhamanti. Antopāsāde tattha tattha kalalapūrā doṇiyo ṭhapetvā pañcavaṇṇāni padumāni ropayiṃsu. Pāsādamatthake sukkhamahiṃsacammaṃ bandhitvā yantaṃ parivattetvā yāva chadanapiṭṭhiyā pāsāṇe āropetvā tasmiṃ vissajjenti. Tesaṃ camme pavaṭṭantānaṃ saddo meghagajjitaṃ viya hoti. Dvāravātapānāni panettha divā pihitāni honti rattiṃ vivaṭāni.
ဝသ္သိကော သတ္တဘူမကော အဟောသိ။ ဘူမိယော ပနေတ္ထ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဥတူနံ ဂာဟာပနတ္ထာယ နာတိဥစ္စာ နာတိနီစာ အကံသု။ ဧကစ္စာနိ ဒ္ဝာရဝာတပာနာနိ သုဖုသိတာနိ, ဧကစ္စာနိ သဝိဝရာနိ။ တတ္ထ စိတ္တကမ္မမ္ပိ ကေသုစိ ဌာနေသု ပဇ္ဇလိတအဂ္ဂိက္ခန္ဓဝသေန, ကေသုစိ ဇာတသ္သရဝသေန ကတံ။ ဘူမတ္ထရဏာဒီနိ ပနေတ္ထ ကမ္ဗလဒုကူလဝသေန ဥဘယမိသ္သကာနိ။ ဧကစ္စေ ဒ္ဝာရဝာတပာနာ ရတ္တိံ ဝိဝဋာ ဒိဝာ ပိဟိတာ, ဧကစ္စေ ဒိဝာ ဝိဝဋာ ရတ္တိံ ပိဟိတာ။ တယောပိ ပာသာဒာ ဥဗ္ဗေဓေန သမပ္ပမာဏာ။ ဘူမိကာသု ပန နာနတ္တံ အဟောသိ။
Vassiko sattabhūmako ahosi. Bhūmiyo panettha dvinnampi utūnaṃ gāhāpanatthāya nātiuccā nātinīcā akaṃsu. Ekaccāni dvāravātapānāni suphusitāni, ekaccāni savivarāni. Tattha cittakammampi kesuci ṭhānesu pajjalitaaggikkhandhavasena, kesuci jātassaravasena kataṃ. Bhūmattharaṇādīni panettha kambaladukūlavasena ubhayamissakāni. Ekacce dvāravātapānā rattiṃ vivaṭā divā pihitā, ekacce divā vivaṭā rattiṃ pihitā. Tayopi pāsādā ubbedhena samappamāṇā. Bhūmikāsu pana nānattaṃ ahosi.
ဧဝံ နိဋ္ဌိတေသု ပာသာဒေသု ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ပုတ္တော မေ ဝယပ္ပတ္တော, ဆတ္တမသ္သ ဥသ္သာပေတ္ဝာ ရဇ္ဇသိရိံ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ။ သော သာကိယာနံ ပဏ္ဏာနိ ပဟိဏိ – ‘‘ပုတ္တော မေ ဝယပ္ပတ္တော, ရဇ္ဇေ နံ ပတိဋ္ဌာပေသ္သာမိ, သဗ္ဗေ အတ္တနော အတ္တနော ဂေဟေသု ဝယပ္ပတ္တာ, ဒာရိကာ ဣမံ ဂေဟံ ပေသေန္တူ’’တိ။ တေ သာသနံ သုတ္ဝာ – ‘‘ကုမာရော ကေဝလံ ဒသ္သနက္ခမော ရူပသမ္ပန္နော, န ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာတိ, ဒာရဘရဏံ ကာတုံ န သက္ခိသ္သတိ, န မယံ ဓီတရော ဒသ္သာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတ္ဝာ ပုတ္တသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ အာရောစေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကိံ သိပ္ပံ ဒသ္သေတုံ ဝဋ္ဋတိ, တာတာ’’တိ အာဟ။ သဟသ္သထာမဓနုံ အာရောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, တာတာတိ။ တေန ဟိ အာဟရာပေထာတိ။ ရာဇာ အာဟရာပေတ္ဝာ အဒာသိ။ ဓနုံ ပုရိသသဟသ္သံ အာရောပေတိ, ပုရိသသဟသ္သံ ဩရောပေတိ။ မဟာပုရိသော ဓနုံ အာဟရာပေတ္ဝာ ပလ္လင္ကေ နိသိန္နောဝ ဇိယံ ပာဒင္ဂုဋ္ဌကေ ဝေဌေတ္ဝာ ကဍ္ဎန္တော ပာဒင္ဂုဋ္ဌကေနေဝ ဓနုံ အာရောပေတ္ဝာ ဝာမေန ဟတ္ထေန ဒဏ္ဍေ ဂဟေတ္ဝာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကဍ္ဎိတ္ဝာ ဇိယံ ပောထေသိ။ သကလနဂရံ ဥပ္ပတနာကာရပ္ပတ္တံ အဟောသိ။ ‘‘ကိံ သဒ္ဒော ဧသော’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝော ဂဇ္ဇတီ’’တိ အာဟံသု။ အထညေ ‘‘တုမ္ဟေ န ဇာနာထ, န ဒေဝော ဂဇ္ဇတိ, အင္ဂီရသသ္သ ကုမာရသ္သ သဟသ္သထာမဓနုံ အာရောပေတ္ဝာ ဇိယံ ပောထေန္တသ္သ ဇိယပ္ပဟာရသဒ္ဒော ဧသော’’တိ အာဟံသု။ သာကိယာ တာဝတကေနေဝ အာရဒ္ဓစိတ္တာ အဟေသုံ။
Evaṃ niṭṭhitesu pāsādesu rājā cintesi – ‘‘putto me vayappatto, chattamassa ussāpetvā rajjasiriṃ passissāmī’’ti. So sākiyānaṃ paṇṇāni pahiṇi – ‘‘putto me vayappatto, rajje naṃ patiṭṭhāpessāmi, sabbe attano attano gehesu vayappattā, dārikā imaṃ gehaṃ pesentū’’ti. Te sāsanaṃ sutvā – ‘‘kumāro kevalaṃ dassanakkhamo rūpasampanno, na kiñci sippaṃ jānāti, dārabharaṇaṃ kātuṃ na sakkhissati, na mayaṃ dhītaro dassāmā’’ti āhaṃsu. Rājā taṃ pavattiṃ sutvā puttassa santikaṃ gantvā ārocesi. Bodhisatto ‘‘kiṃ sippaṃ dassetuṃ vaṭṭati, tātā’’ti āha. Sahassathāmadhanuṃ āropetuṃ vaṭṭati, tātāti. Tena hi āharāpethāti. Rājā āharāpetvā adāsi. Dhanuṃ purisasahassaṃ āropeti, purisasahassaṃ oropeti. Mahāpuriso dhanuṃ āharāpetvā pallaṅke nisinnova jiyaṃ pādaṅguṭṭhake veṭhetvā kaḍḍhanto pādaṅguṭṭhakeneva dhanuṃ āropetvā vāmena hatthena daṇḍe gahetvā dakkhiṇena hatthena kaḍḍhitvā jiyaṃ pothesi. Sakalanagaraṃ uppatanākārappattaṃ ahosi. ‘‘Kiṃ saddo eso’’ti ca vutte ‘‘devo gajjatī’’ti āhaṃsu. Athaññe ‘‘tumhe na jānātha, na devo gajjati, aṅgīrasassa kumārassa sahassathāmadhanuṃ āropetvā jiyaṃ pothentassa jiyappahārasaddo eso’’ti āhaṃsu. Sākiyā tāvatakeneva āraddhacittā ahesuṃ.
မဟာပုရိသော ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ အဋ္ဌင္ဂုလမတ္တဗဟလံ အယောပဋ္ဋံ ကဏ္ဍေန ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ စတုရင္ဂုလဗဟလံ အသနဖလကံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ဝိဒတ္ထိဗဟလံ ဥဒုမ္ဗရဖလကံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယန္တေ ဗဒ္ဓံ ဖလကသတံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ သဋ္ဌိပဋလံ သုက္ခမဟိံသစမ္မံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တမ္ပိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ တတော ဝာလိကသကဋာဒီနိ အာစိက္ခိံသု။ မဟာသတ္တော ဝာလိကသကဋမ္ပိ ပလာလသကဋမ္ပိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဥဒကေ ဧကုသဘပ္ပမာဏံ ကဏ္ဍံ ပေသေသိ, ထလေ အဋ္ဌဥသဘပ္ပမာဏံ။ အထ နံ ‘‘ဣဒာနိ ဝာတိင္ဂဏသညာယ ဝာလံ ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟံသု။ တေန ဟိ ဗန္ဓာပေထာတိ။ သဒ္ဒန္တရေ ဗဇ္ဈတု, တာတာတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တု, ဂာဝုတန္တရေ ဗန္ဓန္တူတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တု, အဒ္ဓယောဇနေ ဗန္ဓန္တူတိ ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တု ယောဇနေ ဗန္ဓန္တူတိ။ ဗန္ဓာပေထ, တာတာတိ ယောဇနမတ္ထကေ ဝာတိင္ဂဏသညာယ ဝာလံ ဗန္ဓာပေတ္ဝာ ရတ္တန္ဓကာရေ မေဃပဋလစ္ဆန္နာသု ဒိသာသု ကဏ္ဍံ ခိပိ, တံ ဂန္တ္ဝာ ယောဇနမတ္ထကေ ဝာလံ ဖာလေတ္ဝာ ပထဝိံ ပာဝိသိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတ္တကမေဝ, တံ ဒိဝသံ ပန မဟာသတ္တော လောကေ ဝတ္တမာနသိပ္ပံ သဗ္ဗမေဝ သန္ဒသ္သေသိ။ သက္ယရာဇာနော အတ္တနော အတ္တနော ဓီတရော အလင္ကရိတ္ဝာ ပေသယိံသု, စတ္တာလီသသဟသ္သနာဋကိတ္ထိယော အဟေသုံ။ မဟာပုရိသော တီသု ပာသာဒေသု ဒေဝော မညေ ပရိစာရေန္တော မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။
Mahāpuriso ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Aṭṭhaṅgulamattabahalaṃ ayopaṭṭaṃ kaṇḍena vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Taṃ vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Caturaṅgulabahalaṃ asanaphalakaṃ vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Taṃ vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Vidatthibahalaṃ udumbaraphalakaṃ vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Taṃ vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Yante baddhaṃ phalakasataṃ vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Taṃ vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Saṭṭhipaṭalaṃ sukkhamahiṃsacammaṃ vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Tampi vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Tato vālikasakaṭādīni ācikkhiṃsu. Mahāsatto vālikasakaṭampi palālasakaṭampi vinivijjhitvā udake ekusabhappamāṇaṃ kaṇḍaṃ pesesi, thale aṭṭhausabhappamāṇaṃ. Atha naṃ ‘‘idāni vātiṅgaṇasaññāya vālaṃ vijjhituṃ vaṭṭatī’’ti āhaṃsu. Tena hi bandhāpethāti. Saddantare bajjhatu, tātāti. Purato gacchantu, gāvutantare bandhantūti. Purato gacchantu, addhayojane bandhantūti . Purato gacchantu yojane bandhantūti. Bandhāpetha, tātāti yojanamatthake vātiṅgaṇasaññāya vālaṃ bandhāpetvā rattandhakāre meghapaṭalacchannāsu disāsu kaṇḍaṃ khipi, taṃ gantvā yojanamatthake vālaṃ phāletvā pathaviṃ pāvisi. Na kevalañca ettakameva, taṃ divasaṃ pana mahāsatto loke vattamānasippaṃ sabbameva sandassesi. Sakyarājāno attano attano dhītaro alaṅkaritvā pesayiṃsu, cattālīsasahassanāṭakitthiyo ahesuṃ. Mahāpuriso tīsu pāsādesu devo maññe paricārento mahāsampattiṃ anubhavati.
နိပ္ပုရိသေဟီတိ ပုရိသဝိရဟိတေဟိ။ န ကေဝလံ စေတ္ထ တူရိယာနေဝ နိပ္ပုရိသာနိ, သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိပိ နိပ္ပုရိသာနေဝ။ ဒောဝာရိကာပိ ဣတ္ထိယောဝ, န္ဟာပနာဒိပရိကမ္မကရာပိ ဣတ္ထိယောဝ ။ ရာဇာ ကိရ ‘‘တထာရူပံ ဣသ္သရိယသုခသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနသ္သ ပုရိသံ ဒိသ္ဝာ ပရိသင္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သာ မေ ပုတ္တသ္သ မာ အဟောသီ’’တိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ဣတ္ထိယောဝ ဌပေသိ။ ပရိစာရယမာနောတိ မောဒမာနော။ န ဟေဋ္ဌာပာသာဒံ ဩရောဟာမီတိ ပာသာဒတော ဟေဋ္ဌာ န ဩတရာမိ။ ဣတိ မံ စတ္တာရော မာသေ အညော သိခာဗဒ္ဓော ပုရိသော နာမ ပသ္သိတုံ နာလတ္ထ။ ယထာတိ ယေန နိယာမေန။ ဒာသကမ္မကရပောရိသသ္သာတိ ဒာသာနဉ္စေဝ ဒေဝသိကဘတ္တဝေတနာဘတာနံ ကမ္မကရာနဉ္စ နိသ္သာယ ဇီဝမာနပုရိသာနဉ္စ။ ကဏာဇကန္တိ သကုဏ္ဍကဘတ္တံ။ ဗိလင္ဂဒုတိယန္တိ ကဉ္ဇိကဒုတိယံ။
Nippurisehīti purisavirahitehi. Na kevalaṃ cettha tūriyāneva nippurisāni, sabbaṭṭhānānipi nippurisāneva. Dovārikāpi itthiyova, nhāpanādiparikammakarāpi itthiyova . Rājā kira ‘‘tathārūpaṃ issariyasukhasampattiṃ anubhavamānassa purisaṃ disvā parisaṅkā uppajjati, sā me puttassa mā ahosī’’ti sabbakiccesu itthiyova ṭhapesi. Paricārayamānoti modamāno. Na heṭṭhāpāsādaṃ orohāmīti pāsādato heṭṭhā na otarāmi. Iti maṃ cattāro māse añño sikhābaddho puriso nāma passituṃ nālattha. Yathāti yena niyāmena. Dāsakammakaraporisassāti dāsānañceva devasikabhattavetanābhatānaṃ kammakarānañca nissāya jīvamānapurisānañca. Kaṇājakanti sakuṇḍakabhattaṃ. Bilaṅgadutiyanti kañjikadutiyaṃ.
ဧဝရူပာယ ဣဒ္ဓိယာတိ ဧဝံဇာတိကာယ ပုညိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတသ္သ။ ဧဝရူပေန စ သုခုမာလေနာတိ ဧဝံဇာတိကေန စ နိဒ္ဒုက္ခဘာဝေန။ သောခုမာလေနာတိပိ ပာဌော။ ဧဝံ တထာဂတော ဧတ္တကေန ဌာနေန အတ္တနော သိရိသမ္ပတ္တိံ ကထေသိ။ ကထေန္တော စ န ဥပ္ပိလာဝိတဘာဝတ္ထံ ကထေသိ, ‘‘ဧဝရူပာယပိ ပန သမ္ပတ္တိယာ ဌိတော ပမာဒံ အကတ္ဝာ အပ္ပမတ္တောဝ အဟောသိ’’န္တိ အပ္ပမာဒလက္ခဏသ္သေဝ ဒီပနတ္ထံ ကထေသိ။ တေနေဝ အသ္သုတဝာ ခော ပုထုဇ္ဇနောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရန္တိ ပရပုဂ္ဂလံ။ ဇိဏ္ဏန္တိ ဇရာဇိဏ္ဏံ။ အဋ္ဋီယတီတိ အဋ္ဋော ပီဠိတော ဟောတိ။ ဟရာယတီတိ ဟိရိံ ကရောတိ လဇ္ဇတိ။ ဇိဂုစ္ဆတီတိ အသုစိံ ဝိယ ဒိသ္ဝာ ဇိဂုစ္ဆံ ဥပ္ပာဒေတိ။ အတ္တာနံယေဝ အတိသိတ္ဝာတိ ဇရာဓမ္မမ္ပိ သမာနံ အတ္တာနံ အတိက္ကမိတ္ဝာ အဋ္ဋီယတိ ဟရာယတီတိ အတ္ထော။ ဇရာဓမ္မောတိ ဇရာသဘာဝော။ ဇရံ အနတီတောတိ ဇရံ အနတိက္ကန္တော, အန္တော ဇရာယ ဝတ္တာမိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတောတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ။ ယောဗ္ဗနမဒောတိ ယောဗ္ဗနံ နိသ္သာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကော မာနမဒော။ သဗ္ဗသော ပဟီယီတိ သဗ္ဗာကာရေန ပဟီနော။ မဂ္ဂေန ပဟီနသဒိသော ကတ္ဝာ ဒသ္သိတော။ န ပနေသ မဂ္ဂေန ပဟီနော, ပဋိသင္ခာနေန ပဟီနောဝ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဟိ ဒေဝတာ ဇရာပတ္တံ ဒသ္သေသုံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တာ အန္တရာ မဟာသတ္တသ္သ ယောဗ္ဗနမဒော နာမ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသပဒဒ္ဝယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန အာရောဂ္ယမဒောတိ အဟံ နိရောဂောတိ အာရောဂ္ယံ နိသ္သာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကော မာနမဒော။ ဇီဝိတမဒောတိ အဟံ စိရံ ဇီဝီတိ တံ နိသ္သာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကော မာနမဒော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယာတိ သိက္ခံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ။ ဟီနာယာဝတ္တတီတိ ဟီနာယ လာမကာယ ဂိဟိဘာဝာယ အာဝတ္တတိ။
Evarūpāya iddhiyāti evaṃjātikāya puññiddhiyā samannāgatassa. Evarūpena ca sukhumālenāti evaṃjātikena ca niddukkhabhāvena. Sokhumālenātipi pāṭho. Evaṃ tathāgato ettakena ṭhānena attano sirisampattiṃ kathesi. Kathento ca na uppilāvitabhāvatthaṃ kathesi, ‘‘evarūpāyapi pana sampattiyā ṭhito pamādaṃ akatvā appamattova ahosi’’nti appamādalakkhaṇasseva dīpanatthaṃ kathesi. Teneva assutavā kho puthujjanotiādimāha. Tattha paranti parapuggalaṃ. Jiṇṇanti jarājiṇṇaṃ. Aṭṭīyatīti aṭṭo pīḷito hoti. Harāyatīti hiriṃ karoti lajjati. Jigucchatīti asuciṃ viya disvā jigucchaṃ uppādeti. Attānaṃyeva atisitvāti jarādhammampi samānaṃ attānaṃ atikkamitvā aṭṭīyati harāyatīti attho. Jarādhammoti jarāsabhāvo. Jaraṃ anatītoti jaraṃ anatikkanto, anto jarāya vattāmi. Iti paṭisañcikkhatoti evaṃ paccavekkhantassa. Yobbanamadoti yobbanaṃ nissāya uppajjanako mānamado. Sabbasopahīyīti sabbākārena pahīno. Maggena pahīnasadiso katvā dassito. Na panesa maggena pahīno, paṭisaṅkhānena pahīnova kathitoti veditabbo. Bodhisattassa hi devatā jarāpattaṃ dassesuṃ. Tato paṭṭhāya yāva arahattā antarā mahāsattassa yobbanamado nāma na uppajjati. Sesapadadvayepi eseva nayo. Ettha pana ārogyamadoti ahaṃ nirogoti ārogyaṃ nissāya uppajjanako mānamado. Jīvitamadoti ahaṃ ciraṃ jīvīti taṃ nissāya uppajjanako mānamado. Sikkhaṃ paccakkhāyāti sikkhaṃ paṭikkhipitvā. Hīnāyāvattatīti hīnāya lāmakāya gihibhāvāya āvattati.
ယထာဓမ္မာတိ ဗ္ယာဓိအာဒီဟိ ယထာသဘာဝာ။ တထာသန္တာတိ ယထာ သန္တာ ဧဝ အဝိပရီတဗ္ယာဓိအာဒိသဘာဝာဝ ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဇိဂုစ္ဆန္တီတိ ပရပုဂ္ဂလံ ဇိဂုစ္ဆန္တိ။ မမ ဧဝံ ဝိဟာရိနောတိ မယ္ဟံ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆာဝိဟာရေန ဝိဟရန္တသ္သ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆနံ နပ္ပတိရူပံ ဘဝေယ္ယ နာနုစ္ဆဝိကံ။ သောဟံ ဧဝံ ဝိဟရန္တောတိ သော အဟံ ဧဝံ ပရံ ဇိဂုစ္ဆမာနော ဝိဟရန္တော, ဧဝံ ဝာ ဣမိနာ ပဋိသင္ခာနဝိဟာရေန ဝိဟရန္တော။ ဉတ္ဝာ ဓမ္မံ နိရူပဓိန္တိ သဗ္ဗူပဓိဝိရဟိတံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ ဉတ္ဝာ။ သဗ္ဗေ မဒေ အဘိဘောသ္မီတိ သဗ္ဗေ တယောပိ မဒေ အဘိဘဝိံ သမတိက္ကမိံ။ နေက္ခမ္မေ ဒဋ္ဌု ခေမတန္တိ နိဗ္ဗာနေ ခေမဘာဝံ ဒိသ္ဝာ။ နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတောတိပိ ပာဌော, နိဗ္ဗာနံ ခေမတော ဒိသ္ဝာတိ အတ္ထော။ တသ္သ မေ အဟု ဥသ္သာဟောတိ တသ္သ မယ္ဟံ တံ နေက္ခမ္မသင္ခာတံ နိဗ္ဗာနံ အဘိပသ္သန္တသ္သ ဥသ္သာဟော အဟု, ဝာယာမော အဟောသီတိ အတ္ထော။ နာဟံ ဘဗ္ဗော ဧတရဟိ, ကာမာနိ ပဋိသေဝိတုန္တိ အဟံ ဒာနိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ ပဋိသေဝိတုံ အဘဗ္ဗော။ အနိဝတ္တိ ဘဝိသ္သာမီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇတော စ သဗ္ဗညုတညာဏတော စ န နိဝတ္တိသ္သာမိ, အနိဝတ္တကော ဘဝိသ္သာမိ။ ဗ္ရဟ္မစရိယပရာယဏောတိ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယပရာယဏော ဇာတောသ္မီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမာဟိ ဂာထာဟိ မဟာဗောဓိပလ္လင္ကေ အတ္တနော အာဂမနီယဝီရိယံ ကထေသိ။
Yathādhammāti byādhiādīhi yathāsabhāvā. Tathāsantāti yathā santā eva aviparītabyādhiādisabhāvāva hutvāti attho. Jigucchantīti parapuggalaṃ jigucchanti. Mama evaṃ vihārinoti mayhaṃ evaṃ jigucchāvihārena viharantassa evaṃ jigucchanaṃ nappatirūpaṃ bhaveyya nānucchavikaṃ. Sohaṃ evaṃ viharantoti so ahaṃ evaṃ paraṃ jigucchamāno viharanto, evaṃ vā iminā paṭisaṅkhānavihārena viharanto. Ñatvā dhammaṃ nirūpadhinti sabbūpadhivirahitaṃ nibbānadhammaṃ ñatvā. Sabbe made abhibhosmīti sabbe tayopi made abhibhaviṃ samatikkamiṃ. Nekkhamme daṭṭhu khematanti nibbāne khemabhāvaṃ disvā. Nekkhammaṃ daṭṭhu khematotipi pāṭho, nibbānaṃ khemato disvāti attho. Tassame ahu ussāhoti tassa mayhaṃ taṃ nekkhammasaṅkhātaṃ nibbānaṃ abhipassantassa ussāho ahu, vāyāmo ahosīti attho. Nāhaṃbhabbo etarahi, kāmāni paṭisevitunti ahaṃ dāni duvidhepi kāme paṭisevituṃ abhabbo. Anivatti bhavissāmīti pabbajjato ca sabbaññutaññāṇato ca na nivattissāmi, anivattako bhavissāmi. Brahmacariyaparāyaṇoti maggabrahmacariyaparāyaṇo jātosmīti attho. Iti imāhi gāthāhi mahābodhipallaṅke attano āgamanīyavīriyaṃ kathesi.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၉. သုခုမာလသုတ္တံ • 9. Sukhumālasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၉. သုခုမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 9. Sukhumālasuttavaṇṇanā
