Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
൯. സുഖുമാലസുത്തവണ്ണനാ
9. Sukhumālasuttavaṇṇanā
൩൯. നവമേ സുഖുമാലോതി നിദ്ദുക്ഖോ. പരമസുഖുമാലോതി പരമനിദ്ദുക്ഖോ. അച്ചന്തസുഖുമാലോതി സതതനിദ്ദുക്ഖോ. ഇമം ഭഗവാ കപിലപുരേ നിബ്ബത്തകാലതോ പട്ഠായ നിദ്ദുക്ഖഭാവം ഗഹേത്വാ ആഹ, ചരിയകാലേ പന തേന അനുഭൂതദുക്ഖസ്സ അന്തോ നത്ഥീതി. ഏകത്ഥാതി ഏകിസ്സാ പോക്ഖരണിയാ. ഉപ്പലം വപ്പതീതി ഉപ്പലം രോപേതി. സാ നീലുപ്പലവനസഞ്ഛന്നാ ഹോതി. പദുമന്തി പണ്ഡരപദുമം. പുണ്ഡരീകന്തി രത്തപദുമം. ഏവം ഇതരാപി ദ്വേ പദുമപുണ്ഡരീകവനേഹി സഞ്ഛന്നാ ഹോന്തി. ബോധിസത്തസ്സ കിര സത്തട്ഠവസ്സികകാലേ രാജാ അമച്ചേ പുച്ഛി – ‘‘തരുണദാരകാ കതരകീളികം പിയായന്തീ’’തി? ഉദകകീളികം ദേവാതി. തതോ രാജാ കുദ്ദാലകമ്മകാരകേ സന്നിപാതേത്വാ പോക്ഖരണിട്ഠാനാനി ഗണ്ഹാപേസി. അഥ സക്കോ ദേവരാജാ ആവജ്ജേന്തോ തം പവത്തിം ഞത്വാ – ‘‘ന യുത്തോ മഹാസത്തസ്സ മാനുസകപരിഭോഗോ, ദിബ്ബപരിഭോഗോ യുത്തോ’’തി വിസ്സകമ്മം ആമന്തേത്വാ – ‘‘ഗച്ഛ, താത, മഹാസത്തസ്സ കീളാഭൂമിയം പോക്ഖരണിയോ മാപേഹീ’’തി ആഹ. കീദിസാ ഹോന്തു , ദേവാതി? അപഗതകലലകദ്ദമാ ഹോന്തു വിപ്പകിണ്ണമണിമുത്തപവാളികാ സത്തരതനമയപാകാരപരിക്ഖിത്താ പവാളമയഉണ്ഹീസേഹി മണിമയസോപാനബാഹുകേഹി സുവണ്ണരജതമണിമയഫലകേഹി സോപാനേഹി സമന്നാഗതാ. സുവണ്ണരജതമണിപവാളമയാ ചേത്ഥ നാവാ ഹോന്തു, സുവണ്ണനാവായ രജതപല്ലങ്കോ ഹോതു, രജതനാവായ സുവണ്ണപല്ലങ്കോ, മണിനാവായ പവാളപല്ലങ്കോ, പവാളനാവായ മണിപല്ലങ്കോ, സുവണ്ണരജതമണിപവാളമയാവ ഉദകസേചനനാളികാ ഹോന്തു, പഞ്ചവണ്ണേഹി ച പദുമേഹി സഞ്ഛന്നാ ഹോന്തൂതി. ‘‘സാധു, ദേവാ’’തി വിസ്സകമ്മദേവപുത്തോ സക്കസ്സ പടിസ്സുത്വാ രത്തിഭാഗേ ഓതരിത്വാ രഞ്ഞോ ഗാഹാപിതപോക്ഖരണിട്ഠാനേസുയേവ തേനേവ നിയാമേന പോക്ഖരണിയോ മാപേസി.
39. Navame sukhumāloti niddukkho. Paramasukhumāloti paramaniddukkho. Accantasukhumāloti satataniddukkho. Imaṃ bhagavā kapilapure nibbattakālato paṭṭhāya niddukkhabhāvaṃ gahetvā āha, cariyakāle pana tena anubhūtadukkhassa anto natthīti. Ekatthāti ekissā pokkharaṇiyā. Uppalaṃ vappatīti uppalaṃ ropeti. Sā nīluppalavanasañchannā hoti. Padumanti paṇḍarapadumaṃ. Puṇḍarīkanti rattapadumaṃ. Evaṃ itarāpi dve padumapuṇḍarīkavanehi sañchannā honti. Bodhisattassa kira sattaṭṭhavassikakāle rājā amacce pucchi – ‘‘taruṇadārakā katarakīḷikaṃ piyāyantī’’ti? Udakakīḷikaṃ devāti. Tato rājā kuddālakammakārake sannipātetvā pokkharaṇiṭṭhānāni gaṇhāpesi. Atha sakko devarājā āvajjento taṃ pavattiṃ ñatvā – ‘‘na yutto mahāsattassa mānusakaparibhogo, dibbaparibhogo yutto’’ti vissakammaṃ āmantetvā – ‘‘gaccha, tāta, mahāsattassa kīḷābhūmiyaṃ pokkharaṇiyo māpehī’’ti āha. Kīdisā hontu , devāti? Apagatakalalakaddamā hontu vippakiṇṇamaṇimuttapavāḷikā sattaratanamayapākāraparikkhittā pavāḷamayauṇhīsehi maṇimayasopānabāhukehi suvaṇṇarajatamaṇimayaphalakehi sopānehi samannāgatā. Suvaṇṇarajatamaṇipavāḷamayā cettha nāvā hontu, suvaṇṇanāvāya rajatapallaṅko hotu, rajatanāvāya suvaṇṇapallaṅko, maṇināvāya pavāḷapallaṅko, pavāḷanāvāya maṇipallaṅko, suvaṇṇarajatamaṇipavāḷamayāva udakasecananāḷikā hontu, pañcavaṇṇehi ca padumehi sañchannā hontūti. ‘‘Sādhu, devā’’ti vissakammadevaputto sakkassa paṭissutvā rattibhāge otaritvā rañño gāhāpitapokkharaṇiṭṭhānesuyeva teneva niyāmena pokkharaṇiyo māpesi.
നനു ചേതാ അപഗതകലലകദ്ദമാ, കഥമേത്ഥ പദുമാനി പുപ്ഫിംസൂതി? സോ കിര താസു പോക്ഖരണീസു തത്ഥ തത്ഥ സുവണ്ണരജതമണിപവാളമയാ ഖുദ്ദകനാവായോ മാപേത്വാ ‘‘ഏതാ കലലകദ്ദമപൂരിതാ ച ഹോന്തു, പഞ്ചവണ്ണാനി ചേത്ഥ പദുമാനി പുപ്ഫന്തൂ’’തി അധിട്ഠാസി. ഏവം പഞ്ചവണ്ണാനി പദുമാനി പുപ്ഫിംസു, രേണുവട്ടിയോ ഉഗ്ഗന്ത്വാ ഉദകപിട്ഠം അജ്ഝോത്ഥരിത്വാ വിചരന്തി. പഞ്ചവിധാ ഭമരഗണാ ഉപകൂജന്താ വിചരന്തി. ഏവം താ മാപേത്വാ വിസ്സകമ്മോ ദേവപുരമേവ ഗതോ. തതോ വിഭാതായ രത്തിയാ മഹാജനോ ദിസ്വാ ‘‘മഹാപുരിസ്സസ്സ മാപിതാ ഭവിസ്സന്തീ’’തി ഗന്ത്വാ രഞ്ഞോ ആരോചേസി. രാജാ മഹാജനപരിവാരോ ഗന്ത്വാ പോക്ഖരണിയോ ദിസ്വാ ‘‘മമ പുത്തസ്സ പുഞ്ഞിദ്ധിയാ ദേവതാഹി മാപിതാ ഭവിസ്സന്തീ’’തി അത്തമനോ അഹോസി. തതോ പട്ഠായ മഹാപുരിസോ ഉദകകീളികം അഗമാസി.
Nanu cetā apagatakalalakaddamā, kathamettha padumāni pupphiṃsūti? So kira tāsu pokkharaṇīsu tattha tattha suvaṇṇarajatamaṇipavāḷamayā khuddakanāvāyo māpetvā ‘‘etā kalalakaddamapūritā ca hontu, pañcavaṇṇāni cettha padumāni pupphantū’’ti adhiṭṭhāsi. Evaṃ pañcavaṇṇāni padumāni pupphiṃsu, reṇuvaṭṭiyo uggantvā udakapiṭṭhaṃ ajjhottharitvā vicaranti. Pañcavidhā bhamaragaṇā upakūjantā vicaranti. Evaṃ tā māpetvā vissakammo devapurameva gato. Tato vibhātāya rattiyā mahājano disvā ‘‘mahāpurissassa māpitā bhavissantī’’ti gantvā rañño ārocesi. Rājā mahājanaparivāro gantvā pokkharaṇiyo disvā ‘‘mama puttassa puññiddhiyā devatāhi māpitā bhavissantī’’ti attamano ahosi. Tato paṭṭhāya mahāpuriso udakakīḷikaṃ agamāsi.
യാവദേവ മമത്ഥായാതി ഏത്ഥ യാവദേവാതി പയോജനാവധിനിയാമവചനം, യാവ മമേവ അത്ഥായ, നത്ഥേത്ഥ അഞ്ഞം കാരണന്തി അത്ഥോ. ന ഖോ പനസ്സാഹന്തി ന ഖോ പനസ്സ അഹം. അകാസികം ചന്ദനന്തി അസണ്ഹം ചന്ദനം. കാസികം, ഭിക്ഖവേ, സു മേ തം വേഠനന്തി, ഭിക്ഖവേ, വേഠനമ്പി മേ കാസികം ഹോതി. ഏത്ഥ ഹി സുഇതി ച തന്തി ച നിപാതമത്തം, മേതി സാമിവചനം. വേഠനമ്പി മേ സണ്ഹമേവ ഹോതീതി ദസ്സേതി. കാസികാ കഞ്ചുകാതി പാരുപനകഞ്ചുകോപി സണ്ഹകഞ്ചുകോവ. സേതച്ഛത്തം ധാരീയതീതി മാനുസകസേതച്ഛത്തമ്പി ദിബ്ബസേതച്ഛത്തമ്പി ഉപരിധാരിതമേവ ഹോതി. മാ നം ഫുസി സീതം വാതി മാ ഏതം ബോധിസത്തം സീതം വാ ഉണ്ഹാദീസു വാ അഞ്ഞതരം ഫുസതൂതി അത്ഥോ.
Yāvadeva mamatthāyāti ettha yāvadevāti payojanāvadhiniyāmavacanaṃ, yāva mameva atthāya, natthettha aññaṃ kāraṇanti attho. Na kho panassāhanti na kho panassa ahaṃ. Akāsikaṃ candananti asaṇhaṃ candanaṃ. Kāsikaṃ, bhikkhave, su me taṃ veṭhananti, bhikkhave, veṭhanampi me kāsikaṃ hoti. Ettha hi suiti ca tanti ca nipātamattaṃ, meti sāmivacanaṃ. Veṭhanampi me saṇhameva hotīti dasseti. Kāsikā kañcukāti pārupanakañcukopi saṇhakañcukova. Setacchattaṃ dhārīyatīti mānusakasetacchattampi dibbasetacchattampi uparidhāritameva hoti. Mā naṃ phusi sītaṃ vāti mā etaṃ bodhisattaṃ sītaṃ vā uṇhādīsu vā aññataraṃ phusatūti attho.
തയോ പാസാദാ അഹേസുന്തി ബോധിസത്തേ കിര സോളസവസ്സുദ്ദേസികേ ജാതേ സുദ്ധോദനമഹാരാജാ ‘‘പുത്തസ്സ വസനകപാസാദേ കാരേസ്സാമീ’’തി വഡ്ഢകിനോ സന്നിപാതാപേത്വാ ഭദ്ദകേന നക്ഖത്തമുഹുത്തേന നവഭൂമികതപരികമ്മം കാരേത്വാ തയോ പാസാദേ കാരാപേസി. തേ സന്ധായേതം വുത്തം. ഹേമന്തികോതിആദീസു യത്ഥ സുഖം ഹേമന്തേ വസിതും, അയം ഹേമന്തികോ. ഇതരേസുപി ഏസേവ നയോ. അയം പനേത്ഥ വചനത്ഥോ – ഹേമന്തേ വാസോ ഹേമന്തം, ഹേമന്തം അരഹതീതി ഹേമന്തികോ. ഇതരേസുപി ഏസേവ നയോ.
Tayopāsādā ahesunti bodhisatte kira soḷasavassuddesike jāte suddhodanamahārājā ‘‘puttassa vasanakapāsāde kāressāmī’’ti vaḍḍhakino sannipātāpetvā bhaddakena nakkhattamuhuttena navabhūmikataparikammaṃ kāretvā tayo pāsāde kārāpesi. Te sandhāyetaṃ vuttaṃ. Hemantikotiādīsu yattha sukhaṃ hemante vasituṃ, ayaṃ hemantiko. Itaresupi eseva nayo. Ayaṃ panettha vacanattho – hemante vāso hemantaṃ, hemantaṃ arahatīti hemantiko. Itaresupi eseva nayo.
തത്ഥ ഹേമന്തികോ പാസാദോ നവഭൂമകോ അഹോസി, ഭൂമിയോ പനസ്സ ഉണ്ഹഉതുഗ്ഗാഹാപനത്ഥായ നീചാ അഹേസും. തത്ഥ ദ്വാരവാതപാനാനി സുഫുസിതകവാടാനി അഹേസും നിബ്ബിവരാനി. ചിത്തകമ്മമ്പി കരോന്താ തത്ഥ തത്ഥ പജ്ജലിതേ അഗ്ഗിക്ഖന്ധേയേവ അകംസു. ഭൂമത്ഥരണം പനേത്ഥ കമ്ബലമയം, തഥാ സാണിവിതാനനിവാസനപാരുപനവേഠനാനി. വാതപാനാനി ഉണ്ഹഗ്ഗാഹാപനത്ഥം ദിവാ വിവടാനി രത്തിം പിഹിതാനി ഹോന്തി.
Tattha hemantiko pāsādo navabhūmako ahosi, bhūmiyo panassa uṇhautuggāhāpanatthāya nīcā ahesuṃ. Tattha dvāravātapānāni suphusitakavāṭāni ahesuṃ nibbivarāni. Cittakammampi karontā tattha tattha pajjalite aggikkhandheyeva akaṃsu. Bhūmattharaṇaṃ panettha kambalamayaṃ, tathā sāṇivitānanivāsanapārupanaveṭhanāni. Vātapānāni uṇhaggāhāpanatthaṃ divā vivaṭāni rattiṃ pihitāni honti.
ഗിമ്ഹികോ പന പഞ്ചഭൂമകോ അഹോസി. സീതഉതുഗ്ഗാഹാപനത്ഥം പനേത്ഥ ഭൂമിയോ ഉച്ചാ അസമ്ബാധാ അഹേസും. ദ്വാരവാതപാനാനി നാതിഫുസിതാനി സവിവരാനി സജാലാനി അഹേസും. ചിത്തകമ്മേ ഉപ്പലാനി പദുമാനി പുണ്ഡരീകാനിയേവ അകംസു. ഭൂമത്ഥരണം പനേത്ഥ ദുകൂലമയം, തഥാ സാണിവിതാനനിവാസനപാരുപനവേഠനാനി. വാതപാനസമീപേസു ചേത്ഥ നവ ചാടിയോ ഠപേത്വാ ഉദകസ്സ പൂരേത്വാ നീലുപ്പലാദീഹി സഞ്ഛാദേന്തി. തേസു തേസു പദേസേസു ഉദകയന്താനി കരോന്തി, യേഹി ദേവേ വസ്സന്തേ വിയ ഉദകധാരാ നിക്ഖമന്തി. അന്തോപാസാദേ തത്ഥ തത്ഥ കലലപൂരാ ദോണിയോ ഠപേത്വാ പഞ്ചവണ്ണാനി പദുമാനി രോപയിംസു. പാസാദമത്ഥകേ സുക്ഖമഹിംസചമ്മം ബന്ധിത്വാ യന്തം പരിവത്തേത്വാ യാവ ഛദനപിട്ഠിയാ പാസാണേ ആരോപേത്വാ തസ്മിം വിസ്സജ്ജേന്തി. തേസം ചമ്മേ പവട്ടന്താനം സദ്ദോ മേഘഗജ്ജിതം വിയ ഹോതി. ദ്വാരവാതപാനാനി പനേത്ഥ ദിവാ പിഹിതാനി ഹോന്തി രത്തിം വിവടാനി.
Gimhiko pana pañcabhūmako ahosi. Sītautuggāhāpanatthaṃ panettha bhūmiyo uccā asambādhā ahesuṃ. Dvāravātapānāni nātiphusitāni savivarāni sajālāni ahesuṃ. Cittakamme uppalāni padumāni puṇḍarīkāniyeva akaṃsu. Bhūmattharaṇaṃ panettha dukūlamayaṃ, tathā sāṇivitānanivāsanapārupanaveṭhanāni. Vātapānasamīpesu cettha nava cāṭiyo ṭhapetvā udakassa pūretvā nīluppalādīhi sañchādenti. Tesu tesu padesesu udakayantāni karonti, yehi deve vassante viya udakadhārā nikkhamanti. Antopāsāde tattha tattha kalalapūrā doṇiyo ṭhapetvā pañcavaṇṇāni padumāni ropayiṃsu. Pāsādamatthake sukkhamahiṃsacammaṃ bandhitvā yantaṃ parivattetvā yāva chadanapiṭṭhiyā pāsāṇe āropetvā tasmiṃ vissajjenti. Tesaṃ camme pavaṭṭantānaṃ saddo meghagajjitaṃ viya hoti. Dvāravātapānāni panettha divā pihitāni honti rattiṃ vivaṭāni.
വസ്സികോ സത്തഭൂമകോ അഹോസി. ഭൂമിയോ പനേത്ഥ ദ്വിന്നമ്പി ഉതൂനം ഗാഹാപനത്ഥായ നാതിഉച്ചാ നാതിനീചാ അകംസു. ഏകച്ചാനി ദ്വാരവാതപാനാനി സുഫുസിതാനി, ഏകച്ചാനി സവിവരാനി. തത്ഥ ചിത്തകമ്മമ്പി കേസുചി ഠാനേസു പജ്ജലിതഅഗ്ഗിക്ഖന്ധവസേന, കേസുചി ജാതസ്സരവസേന കതം. ഭൂമത്ഥരണാദീനി പനേത്ഥ കമ്ബലദുകൂലവസേന ഉഭയമിസ്സകാനി. ഏകച്ചേ ദ്വാരവാതപാനാ രത്തിം വിവടാ ദിവാ പിഹിതാ, ഏകച്ചേ ദിവാ വിവടാ രത്തിം പിഹിതാ. തയോപി പാസാദാ ഉബ്ബേധേന സമപ്പമാണാ. ഭൂമികാസു പന നാനത്തം അഹോസി.
Vassiko sattabhūmako ahosi. Bhūmiyo panettha dvinnampi utūnaṃ gāhāpanatthāya nātiuccā nātinīcā akaṃsu. Ekaccāni dvāravātapānāni suphusitāni, ekaccāni savivarāni. Tattha cittakammampi kesuci ṭhānesu pajjalitaaggikkhandhavasena, kesuci jātassaravasena kataṃ. Bhūmattharaṇādīni panettha kambaladukūlavasena ubhayamissakāni. Ekacce dvāravātapānā rattiṃ vivaṭā divā pihitā, ekacce divā vivaṭā rattiṃ pihitā. Tayopi pāsādā ubbedhena samappamāṇā. Bhūmikāsu pana nānattaṃ ahosi.
ഏവം നിട്ഠിതേസു പാസാദേസു രാജാ ചിന്തേസി – ‘‘പുത്തോ മേ വയപ്പത്തോ, ഛത്തമസ്സ ഉസ്സാപേത്വാ രജ്ജസിരിം പസ്സിസ്സാമീ’’തി. സോ സാകിയാനം പണ്ണാനി പഹിണി – ‘‘പുത്തോ മേ വയപ്പത്തോ, രജ്ജേ നം പതിട്ഠാപേസ്സാമി, സബ്ബേ അത്തനോ അത്തനോ ഗേഹേസു വയപ്പത്താ, ദാരികാ ഇമം ഗേഹം പേസേന്തൂ’’തി. തേ സാസനം സുത്വാ – ‘‘കുമാരോ കേവലം ദസ്സനക്ഖമോ രൂപസമ്പന്നോ, ന കിഞ്ചി സിപ്പം ജാനാതി, ദാരഭരണം കാതും ന സക്ഖിസ്സതി, ന മയം ധീതരോ ദസ്സാമാ’’തി ആഹംസു. രാജാ തം പവത്തിം സുത്വാ പുത്തസ്സ സന്തികം ഗന്ത്വാ ആരോചേസി. ബോധിസത്തോ ‘‘കിം സിപ്പം ദസ്സേതും വട്ടതി, താതാ’’തി ആഹ. സഹസ്സഥാമധനും ആരോപേതും വട്ടതി, താതാതി. തേന ഹി ആഹരാപേഥാതി. രാജാ ആഹരാപേത്വാ അദാസി. ധനും പുരിസസഹസ്സം ആരോപേതി, പുരിസസഹസ്സം ഓരോപേതി. മഹാപുരിസോ ധനും ആഹരാപേത്വാ പല്ലങ്കേ നിസിന്നോവ ജിയം പാദങ്ഗുട്ഠകേ വേഠേത്വാ കഡ്ഢന്തോ പാദങ്ഗുട്ഠകേനേവ ധനും ആരോപേത്വാ വാമേന ഹത്ഥേന ദണ്ഡേ ഗഹേത്വാ ദക്ഖിണേന ഹത്ഥേന കഡ്ഢിത്വാ ജിയം പോഥേസി. സകലനഗരം ഉപ്പതനാകാരപ്പത്തം അഹോസി. ‘‘കിം സദ്ദോ ഏസോ’’തി ച വുത്തേ ‘‘ദേവോ ഗജ്ജതീ’’തി ആഹംസു. അഥഞ്ഞേ ‘‘തുമ്ഹേ ന ജാനാഥ, ന ദേവോ ഗജ്ജതി, അങ്ഗീരസസ്സ കുമാരസ്സ സഹസ്സഥാമധനും ആരോപേത്വാ ജിയം പോഥേന്തസ്സ ജിയപ്പഹാരസദ്ദോ ഏസോ’’തി ആഹംസു. സാകിയാ താവതകേനേവ ആരദ്ധചിത്താ അഹേസും.
Evaṃ niṭṭhitesu pāsādesu rājā cintesi – ‘‘putto me vayappatto, chattamassa ussāpetvā rajjasiriṃ passissāmī’’ti. So sākiyānaṃ paṇṇāni pahiṇi – ‘‘putto me vayappatto, rajje naṃ patiṭṭhāpessāmi, sabbe attano attano gehesu vayappattā, dārikā imaṃ gehaṃ pesentū’’ti. Te sāsanaṃ sutvā – ‘‘kumāro kevalaṃ dassanakkhamo rūpasampanno, na kiñci sippaṃ jānāti, dārabharaṇaṃ kātuṃ na sakkhissati, na mayaṃ dhītaro dassāmā’’ti āhaṃsu. Rājā taṃ pavattiṃ sutvā puttassa santikaṃ gantvā ārocesi. Bodhisatto ‘‘kiṃ sippaṃ dassetuṃ vaṭṭati, tātā’’ti āha. Sahassathāmadhanuṃ āropetuṃ vaṭṭati, tātāti. Tena hi āharāpethāti. Rājā āharāpetvā adāsi. Dhanuṃ purisasahassaṃ āropeti, purisasahassaṃ oropeti. Mahāpuriso dhanuṃ āharāpetvā pallaṅke nisinnova jiyaṃ pādaṅguṭṭhake veṭhetvā kaḍḍhanto pādaṅguṭṭhakeneva dhanuṃ āropetvā vāmena hatthena daṇḍe gahetvā dakkhiṇena hatthena kaḍḍhitvā jiyaṃ pothesi. Sakalanagaraṃ uppatanākārappattaṃ ahosi. ‘‘Kiṃ saddo eso’’ti ca vutte ‘‘devo gajjatī’’ti āhaṃsu. Athaññe ‘‘tumhe na jānātha, na devo gajjati, aṅgīrasassa kumārassa sahassathāmadhanuṃ āropetvā jiyaṃ pothentassa jiyappahārasaddo eso’’ti āhaṃsu. Sākiyā tāvatakeneva āraddhacittā ahesuṃ.
മഹാപുരിസോ ‘‘അഞ്ഞം കിം കാതും വട്ടതീ’’തി ആഹ. അട്ഠങ്ഗുലമത്തബഹലം അയോപട്ടം കണ്ഡേന വിനിവിജ്ഝിതും വട്ടതീതി. തം വിനിവിജ്ഝിത്വാ ‘‘അഞ്ഞം കിം കാതും വട്ടതീ’’തി ആഹ. ചതുരങ്ഗുലബഹലം അസനഫലകം വിനിവിജ്ഝിതും വട്ടതീതി. തം വിനിവിജ്ഝിത്വാ ‘‘അഞ്ഞം കിം കാതും വട്ടതീ’’തി ആഹ. വിദത്ഥിബഹലം ഉദുമ്ബരഫലകം വിനിവിജ്ഝിതും വട്ടതീതി. തം വിനിവിജ്ഝിത്വാ ‘‘അഞ്ഞം കിം കാതും വട്ടതീ’’തി. യന്തേ ബദ്ധം ഫലകസതം വിനിവിജ്ഝിതും വട്ടതീതി. തം വിനിവിജ്ഝിത്വാ ‘‘അഞ്ഞം കിം കാതും വട്ടതീ’’തി ആഹ. സട്ഠിപടലം സുക്ഖമഹിംസചമ്മം വിനിവിജ്ഝിതും വട്ടതീതി. തമ്പി വിനിവിജ്ഝിത്വാ ‘‘അഞ്ഞം കിം കാതും വട്ടതീ’’തി ആഹ. തതോ വാലികസകടാദീനി ആചിക്ഖിംസു. മഹാസത്തോ വാലികസകടമ്പി പലാലസകടമ്പി വിനിവിജ്ഝിത്വാ ഉദകേ ഏകുസഭപ്പമാണം കണ്ഡം പേസേസി, ഥലേ അട്ഠഉസഭപ്പമാണം. അഥ നം ‘‘ഇദാനി വാതിങ്ഗണസഞ്ഞായ വാലം വിജ്ഝിതും വട്ടതീ’’തി ആഹംസു. തേന ഹി ബന്ധാപേഥാതി. സദ്ദന്തരേ ബജ്ഝതു, താതാതി. പുരതോ ഗച്ഛന്തു, ഗാവുതന്തരേ ബന്ധന്തൂതി. പുരതോ ഗച്ഛന്തു, അദ്ധയോജനേ ബന്ധന്തൂതി . പുരതോ ഗച്ഛന്തു യോജനേ ബന്ധന്തൂതി. ബന്ധാപേഥ, താതാതി യോജനമത്ഥകേ വാതിങ്ഗണസഞ്ഞായ വാലം ബന്ധാപേത്വാ രത്തന്ധകാരേ മേഘപടലച്ഛന്നാസു ദിസാസു കണ്ഡം ഖിപി, തം ഗന്ത്വാ യോജനമത്ഥകേ വാലം ഫാലേത്വാ പഥവിം പാവിസി. ന കേവലഞ്ച ഏത്തകമേവ, തം ദിവസം പന മഹാസത്തോ ലോകേ വത്തമാനസിപ്പം സബ്ബമേവ സന്ദസ്സേസി. സക്യരാജാനോ അത്തനോ അത്തനോ ധീതരോ അലങ്കരിത്വാ പേസയിംസു, ചത്താലീസസഹസ്സനാടകിത്ഥിയോ അഹേസും. മഹാപുരിസോ തീസു പാസാദേസു ദേവോ മഞ്ഞേ പരിചാരേന്തോ മഹാസമ്പത്തിം അനുഭവതി.
Mahāpuriso ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Aṭṭhaṅgulamattabahalaṃ ayopaṭṭaṃ kaṇḍena vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Taṃ vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Caturaṅgulabahalaṃ asanaphalakaṃ vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Taṃ vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Vidatthibahalaṃ udumbaraphalakaṃ vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Taṃ vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Yante baddhaṃ phalakasataṃ vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Taṃ vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Saṭṭhipaṭalaṃ sukkhamahiṃsacammaṃ vinivijjhituṃ vaṭṭatīti. Tampi vinivijjhitvā ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Tato vālikasakaṭādīni ācikkhiṃsu. Mahāsatto vālikasakaṭampi palālasakaṭampi vinivijjhitvā udake ekusabhappamāṇaṃ kaṇḍaṃ pesesi, thale aṭṭhausabhappamāṇaṃ. Atha naṃ ‘‘idāni vātiṅgaṇasaññāya vālaṃ vijjhituṃ vaṭṭatī’’ti āhaṃsu. Tena hi bandhāpethāti. Saddantare bajjhatu, tātāti. Purato gacchantu, gāvutantare bandhantūti. Purato gacchantu, addhayojane bandhantūti . Purato gacchantu yojane bandhantūti. Bandhāpetha, tātāti yojanamatthake vātiṅgaṇasaññāya vālaṃ bandhāpetvā rattandhakāre meghapaṭalacchannāsu disāsu kaṇḍaṃ khipi, taṃ gantvā yojanamatthake vālaṃ phāletvā pathaviṃ pāvisi. Na kevalañca ettakameva, taṃ divasaṃ pana mahāsatto loke vattamānasippaṃ sabbameva sandassesi. Sakyarājāno attano attano dhītaro alaṅkaritvā pesayiṃsu, cattālīsasahassanāṭakitthiyo ahesuṃ. Mahāpuriso tīsu pāsādesu devo maññe paricārento mahāsampattiṃ anubhavati.
നിപ്പുരിസേഹീതി പുരിസവിരഹിതേഹി. ന കേവലം ചേത്ഥ തൂരിയാനേവ നിപ്പുരിസാനി, സബ്ബട്ഠാനാനിപി നിപ്പുരിസാനേവ. ദോവാരികാപി ഇത്ഥിയോവ, ന്ഹാപനാദിപരികമ്മകരാപി ഇത്ഥിയോവ . രാജാ കിര ‘‘തഥാരൂപം ഇസ്സരിയസുഖസമ്പത്തിം അനുഭവമാനസ്സ പുരിസം ദിസ്വാ പരിസങ്കാ ഉപ്പജ്ജതി, സാ മേ പുത്തസ്സ മാ അഹോസീ’’തി സബ്ബകിച്ചേസു ഇത്ഥിയോവ ഠപേസി. പരിചാരയമാനോതി മോദമാനോ. ന ഹേട്ഠാപാസാദം ഓരോഹാമീതി പാസാദതോ ഹേട്ഠാ ന ഓതരാമി. ഇതി മം ചത്താരോ മാസേ അഞ്ഞോ സിഖാബദ്ധോ പുരിസോ നാമ പസ്സിതും നാലത്ഥ. യഥാതി യേന നിയാമേന. ദാസകമ്മകരപോരിസസ്സാതി ദാസാനഞ്ചേവ ദേവസികഭത്തവേതനാഭതാനം കമ്മകരാനഞ്ച നിസ്സായ ജീവമാനപുരിസാനഞ്ച. കണാജകന്തി സകുണ്ഡകഭത്തം. ബിലങ്ഗദുതിയന്തി കഞ്ജികദുതിയം.
Nippurisehīti purisavirahitehi. Na kevalaṃ cettha tūriyāneva nippurisāni, sabbaṭṭhānānipi nippurisāneva. Dovārikāpi itthiyova, nhāpanādiparikammakarāpi itthiyova . Rājā kira ‘‘tathārūpaṃ issariyasukhasampattiṃ anubhavamānassa purisaṃ disvā parisaṅkā uppajjati, sā me puttassa mā ahosī’’ti sabbakiccesu itthiyova ṭhapesi. Paricārayamānoti modamāno. Na heṭṭhāpāsādaṃ orohāmīti pāsādato heṭṭhā na otarāmi. Iti maṃ cattāro māse añño sikhābaddho puriso nāma passituṃ nālattha. Yathāti yena niyāmena. Dāsakammakaraporisassāti dāsānañceva devasikabhattavetanābhatānaṃ kammakarānañca nissāya jīvamānapurisānañca. Kaṇājakanti sakuṇḍakabhattaṃ. Bilaṅgadutiyanti kañjikadutiyaṃ.
ഏവരൂപായ ഇദ്ധിയാതി ഏവംജാതികായ പുഞ്ഞിദ്ധിയാ സമന്നാഗതസ്സ. ഏവരൂപേന ച സുഖുമാലേനാതി ഏവംജാതികേന ച നിദ്ദുക്ഖഭാവേന. സോഖുമാലേനാതിപി പാഠോ. ഏവം തഥാഗതോ ഏത്തകേന ഠാനേന അത്തനോ സിരിസമ്പത്തിം കഥേസി. കഥേന്തോ ച ന ഉപ്പിലാവിതഭാവത്ഥം കഥേസി, ‘‘ഏവരൂപായപി പന സമ്പത്തിയാ ഠിതോ പമാദം അകത്വാ അപ്പമത്തോവ അഹോസി’’ന്തി അപ്പമാദലക്ഖണസ്സേവ ദീപനത്ഥം കഥേസി. തേനേവ അസ്സുതവാ ഖോ പുഥുജ്ജനോതിആദിമാഹ. തത്ഥ പരന്തി പരപുഗ്ഗലം. ജിണ്ണന്തി ജരാജിണ്ണം. അട്ടീയതീതി അട്ടോ പീളിതോ ഹോതി. ഹരായതീതി ഹിരിം കരോതി ലജ്ജതി. ജിഗുച്ഛതീതി അസുചിം വിയ ദിസ്വാ ജിഗുച്ഛം ഉപ്പാദേതി. അത്താനംയേവ അതിസിത്വാതി ജരാധമ്മമ്പി സമാനം അത്താനം അതിക്കമിത്വാ അട്ടീയതി ഹരായതീതി അത്ഥോ. ജരാധമ്മോതി ജരാസഭാവോ. ജരം അനതീതോതി ജരം അനതിക്കന്തോ, അന്തോ ജരായ വത്താമി. ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതോതി ഏവം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ. യോബ്ബനമദോതി യോബ്ബനം നിസ്സായ ഉപ്പജ്ജനകോ മാനമദോ. സബ്ബസോ പഹീയീതി സബ്ബാകാരേന പഹീനോ. മഗ്ഗേന പഹീനസദിസോ കത്വാ ദസ്സിതോ. ന പനേസ മഗ്ഗേന പഹീനോ, പടിസങ്ഖാനേന പഹീനോവ കഥിതോതി വേദിതബ്ബോ. ബോധിസത്തസ്സ ഹി ദേവതാ ജരാപത്തം ദസ്സേസും. തതോ പട്ഠായ യാവ അരഹത്താ അന്തരാ മഹാസത്തസ്സ യോബ്ബനമദോ നാമ ന ഉപ്പജ്ജതി. സേസപദദ്വയേപി ഏസേവ നയോ. ഏത്ഥ പന ആരോഗ്യമദോതി അഹം നിരോഗോതി ആരോഗ്യം നിസ്സായ ഉപ്പജ്ജനകോ മാനമദോ. ജീവിതമദോതി അഹം ചിരം ജീവീതി തം നിസ്സായ ഉപ്പജ്ജനകോ മാനമദോ. സിക്ഖം പച്ചക്ഖായാതി സിക്ഖം പടിക്ഖിപിത്വാ. ഹീനായാവത്തതീതി ഹീനായ ലാമകായ ഗിഹിഭാവായ ആവത്തതി.
Evarūpāya iddhiyāti evaṃjātikāya puññiddhiyā samannāgatassa. Evarūpena ca sukhumālenāti evaṃjātikena ca niddukkhabhāvena. Sokhumālenātipi pāṭho. Evaṃ tathāgato ettakena ṭhānena attano sirisampattiṃ kathesi. Kathento ca na uppilāvitabhāvatthaṃ kathesi, ‘‘evarūpāyapi pana sampattiyā ṭhito pamādaṃ akatvā appamattova ahosi’’nti appamādalakkhaṇasseva dīpanatthaṃ kathesi. Teneva assutavā kho puthujjanotiādimāha. Tattha paranti parapuggalaṃ. Jiṇṇanti jarājiṇṇaṃ. Aṭṭīyatīti aṭṭo pīḷito hoti. Harāyatīti hiriṃ karoti lajjati. Jigucchatīti asuciṃ viya disvā jigucchaṃ uppādeti. Attānaṃyeva atisitvāti jarādhammampi samānaṃ attānaṃ atikkamitvā aṭṭīyati harāyatīti attho. Jarādhammoti jarāsabhāvo. Jaraṃ anatītoti jaraṃ anatikkanto, anto jarāya vattāmi. Iti paṭisañcikkhatoti evaṃ paccavekkhantassa. Yobbanamadoti yobbanaṃ nissāya uppajjanako mānamado. Sabbasopahīyīti sabbākārena pahīno. Maggena pahīnasadiso katvā dassito. Na panesa maggena pahīno, paṭisaṅkhānena pahīnova kathitoti veditabbo. Bodhisattassa hi devatā jarāpattaṃ dassesuṃ. Tato paṭṭhāya yāva arahattā antarā mahāsattassa yobbanamado nāma na uppajjati. Sesapadadvayepi eseva nayo. Ettha pana ārogyamadoti ahaṃ nirogoti ārogyaṃ nissāya uppajjanako mānamado. Jīvitamadoti ahaṃ ciraṃ jīvīti taṃ nissāya uppajjanako mānamado. Sikkhaṃ paccakkhāyāti sikkhaṃ paṭikkhipitvā. Hīnāyāvattatīti hīnāya lāmakāya gihibhāvāya āvattati.
യഥാധമ്മാതി ബ്യാധിആദീഹി യഥാസഭാവാ. തഥാസന്താതി യഥാ സന്താ ഏവ അവിപരീതബ്യാധിആദിസഭാവാവ ഹുത്വാതി അത്ഥോ. ജിഗുച്ഛന്തീതി പരപുഗ്ഗലം ജിഗുച്ഛന്തി. മമ ഏവം വിഹാരിനോതി മയ്ഹം ഏവം ജിഗുച്ഛാവിഹാരേന വിഹരന്തസ്സ ഏവം ജിഗുച്ഛനം നപ്പതിരൂപം ഭവേയ്യ നാനുച്ഛവികം. സോഹം ഏവം വിഹരന്തോതി സോ അഹം ഏവം പരം ജിഗുച്ഛമാനോ വിഹരന്തോ, ഏവം വാ ഇമിനാ പടിസങ്ഖാനവിഹാരേന വിഹരന്തോ. ഞത്വാ ധമ്മം നിരൂപധിന്തി സബ്ബൂപധിവിരഹിതം നിബ്ബാനധമ്മം ഞത്വാ. സബ്ബേ മദേ അഭിഭോസ്മീതി സബ്ബേ തയോപി മദേ അഭിഭവിം സമതിക്കമിം. നേക്ഖമ്മേ ദട്ഠു ഖേമതന്തി നിബ്ബാനേ ഖേമഭാവം ദിസ്വാ. നേക്ഖമ്മം ദട്ഠു ഖേമതോതിപി പാഠോ, നിബ്ബാനം ഖേമതോ ദിസ്വാതി അത്ഥോ. തസ്സ മേ അഹു ഉസ്സാഹോതി തസ്സ മയ്ഹം തം നേക്ഖമ്മസങ്ഖാതം നിബ്ബാനം അഭിപസ്സന്തസ്സ ഉസ്സാഹോ അഹു, വായാമോ അഹോസീതി അത്ഥോ. നാഹം ഭബ്ബോ ഏതരഹി, കാമാനി പടിസേവിതുന്തി അഹം ദാനി ദുവിധേപി കാമേ പടിസേവിതും അഭബ്ബോ. അനിവത്തി ഭവിസ്സാമീതി പബ്ബജ്ജതോ ച സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണതോ ച ന നിവത്തിസ്സാമി, അനിവത്തകോ ഭവിസ്സാമി. ബ്രഹ്മചരിയപരായണോതി മഗ്ഗബ്രഹ്മചരിയപരായണോ ജാതോസ്മീതി അത്ഥോ. ഇതി ഇമാഹി ഗാഥാഹി മഹാബോധിപല്ലങ്കേ അത്തനോ ആഗമനീയവീരിയം കഥേസി.
Yathādhammāti byādhiādīhi yathāsabhāvā. Tathāsantāti yathā santā eva aviparītabyādhiādisabhāvāva hutvāti attho. Jigucchantīti parapuggalaṃ jigucchanti. Mama evaṃ vihārinoti mayhaṃ evaṃ jigucchāvihārena viharantassa evaṃ jigucchanaṃ nappatirūpaṃ bhaveyya nānucchavikaṃ. Sohaṃ evaṃ viharantoti so ahaṃ evaṃ paraṃ jigucchamāno viharanto, evaṃ vā iminā paṭisaṅkhānavihārena viharanto. Ñatvā dhammaṃ nirūpadhinti sabbūpadhivirahitaṃ nibbānadhammaṃ ñatvā. Sabbe made abhibhosmīti sabbe tayopi made abhibhaviṃ samatikkamiṃ. Nekkhamme daṭṭhu khematanti nibbāne khemabhāvaṃ disvā. Nekkhammaṃ daṭṭhu khematotipi pāṭho, nibbānaṃ khemato disvāti attho. Tassame ahu ussāhoti tassa mayhaṃ taṃ nekkhammasaṅkhātaṃ nibbānaṃ abhipassantassa ussāho ahu, vāyāmo ahosīti attho. Nāhaṃbhabbo etarahi, kāmāni paṭisevitunti ahaṃ dāni duvidhepi kāme paṭisevituṃ abhabbo. Anivatti bhavissāmīti pabbajjato ca sabbaññutaññāṇato ca na nivattissāmi, anivattako bhavissāmi. Brahmacariyaparāyaṇoti maggabrahmacariyaparāyaṇo jātosmīti attho. Iti imāhi gāthāhi mahābodhipallaṅke attano āgamanīyavīriyaṃ kathesi.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൯. സുഖുമാലസുത്തം • 9. Sukhumālasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൯. സുഖുമാലസുത്തവണ്ണനാ • 9. Sukhumālasuttavaṇṇanā