| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi |
૩. સમુચ્ચયક્ખન્ધકં
3. Samuccayakkhandhakaṃ
૧. સુક્કવિસ્સટ્ઠિકથા
1. Sukkavissaṭṭhikathā
સમુચ્ચયક્ખન્ધકે તત્થાતિ ચતુબ્બિધેસુ માનત્તેસુ. યં માનત્તં દિય્યતિ, ઇદં અપ્પટિચ્છન્નમાનત્તં નામાતિ યોજના. એસેવ નયો અનન્તરવાક્યેસુપિ. પટિચ્છન્નાય આપત્તિયાતિ હેત્વત્થે કરણવચનં, કારણત્થે નિસ્સક્કવચનં વા. અદ્ધમાસન્તિ પન્નરસદિવસકાલં. ઓધાયાતિ સમૂહં કત્વા. ‘‘એકતો કત્વા’’તિ ઇમિના ‘‘ઓધાયા’’તિ પદસ્સ અત્થં દસ્સેતિ. તેસૂતિ ચતુબ્બિધેસુ માનત્તેસુ. ઇદન્તિ માનત્તં. અપ્પટિચ્છન્નાય…પે॰… વચનતોતિ ઞાપકહેતુ. એતેન અપ્પટિચ્છન્નાય આપત્તિયા દાતબ્બં માનત્તં અપ્પટિચ્છન્નમાનત્તન્તિ વચનત્થં દસ્સેતિ. તન્તિ અપ્પટિચ્છન્નમાનત્તં. ઇધાતિ ઇમિસ્સં પાળિયં. તતુત્તરીતિ તતો તીહિપિ ઉત્તરિ. નાનાવત્થૂનિ એતાસન્તિ નાનાવત્થુકાયો. તાસન્તિ નાનાવત્થુકાનં.
Samuccayakkhandhake tatthāti catubbidhesu mānattesu. Yaṃ mānattaṃ diyyati, idaṃ appaṭicchannamānattaṃ nāmāti yojanā. Eseva nayo anantaravākyesupi. Paṭicchannāya āpattiyāti hetvatthe karaṇavacanaṃ, kāraṇatthe nissakkavacanaṃ vā. Addhamāsanti pannarasadivasakālaṃ. Odhāyāti samūhaṃ katvā. ‘‘Ekato katvā’’ti iminā ‘‘odhāyā’’ti padassa atthaṃ dasseti. Tesūti catubbidhesu mānattesu. Idanti mānattaṃ. Appaṭicchannāya…pe… vacanatoti ñāpakahetu. Etena appaṭicchannāya āpattiyā dātabbaṃ mānattaṃ appaṭicchannamānattanti vacanatthaṃ dasseti. Tanti appaṭicchannamānattaṃ. Idhāti imissaṃ pāḷiyaṃ. Tatuttarīti tato tīhipi uttari. Nānāvatthūni etāsanti nānāvatthukāyo. Tāsanti nānāvatthukānaṃ.
માળકસીમાયમેવાતિ સીમમાળકે એવ, સીમઙ્ગણે એવાતિ અત્થો. તત્થેવાતિ માળકસીમાયમેવ.
Māḷakasīmāyamevāti sīmamāḷake eva, sīmaṅgaṇe evāti attho. Tatthevāti māḷakasīmāyameva.
વેદયામહન્તિ વેદયામિ અહં. મમ માનત્તચરભાવં સઙ્ઘં જાનાપેમીતિ અત્થો. વેદયતીતિ મન્તિ જાનાપેતિ, ઇતિ મં સઙ્ઘો ધારેતૂતિ અધિપ્પાયો. વુત્તનયેનેવાતિ પારિવાસિકક્ખન્ધકે વુત્તનયેનેવ. નિક્ખિપિતબ્બન્તિ ‘‘માનત્તં નિક્ખિપામિ, વત્તં નિક્ખિપામી’’તિ નિક્ખિપિતબ્બં. માળકતોતિ સીમઙ્ગણતો. સોપીતિ સહ ગચ્છન્તોપિ. ‘‘માળકે નારોચિત’’ન્તિ ઇમિના યસ્સ માળકે આરોચિતં, તસ્સ અનારોચેત્વાપિ નિક્ખિપિતબ્બન્તિ દસ્સેતિ. આરોચેન્તેન વત્તબ્બન્તિ સમ્બન્ધો.
Vedayāmahanti vedayāmi ahaṃ. Mama mānattacarabhāvaṃ saṅghaṃ jānāpemīti attho. Vedayatīti manti jānāpeti, iti maṃ saṅgho dhāretūti adhippāyo. Vuttanayenevāti pārivāsikakkhandhake vuttanayeneva. Nikkhipitabbanti ‘‘mānattaṃ nikkhipāmi, vattaṃ nikkhipāmī’’ti nikkhipitabbaṃ. Māḷakatoti sīmaṅgaṇato. Sopīti saha gacchantopi. ‘‘Māḷake nārocita’’nti iminā yassa māḷake ārocitaṃ, tassa anārocetvāpi nikkhipitabbanti dasseti. Ārocentena vattabbanti sambandho.
વિસભાગેહિ સહ વસન્તસ્સ વત્તસ્સ દુપ્પૂરિતત્તા વુત્તં’’સભાગા ભિક્ખૂ વસન્તી’’તિ. ચતૂહિ, પઞ્ચહિ વાતિ વાસદ્દેન તતો અતિરેકમ્પિ સઙ્ગણ્હાતિ. પરિક્ખેપારહટ્ઠાનતોતિ ચીવરક્ખન્ધકે (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૭૯) વુત્તપરિક્ખેપારહટ્ઠાનતો. ‘‘દ્વે લેડ્ડુપાતે અતિક્કમિત્વા’’તિ ઇદં વિહારે ભિક્ખૂનં સજ્ઝાયાદિસદ્દસવનૂપચારપહાનત્થં વુત્તં. સચે સવનૂપચારતો ન મુચ્ચતિ, તતો અતિરેકમ્પિ અતિક્કમિતબ્બં. ઓક્કમ્માતિ મગ્ગપટિપન્નાનં ભિક્ખૂનં વચનસદ્દસવનૂપચારપહાનત્થં ઓક્કમિત્વા. ‘‘ગુમ્બેન વા વતિયા વા’’તિ દસ્સનૂપચારપહાનત્થં વુત્તં. ઇધ ઉપચારો નામ યત્થ ઠત્વા પસ્સતિ સુણાતિ, સોયેવ દેસો. અઞ્ઞોતિ ચતૂહિ પઞ્ચહિ વા ભિક્ખૂહિ અઞ્ઞો. એસાતિ એસો માનત્તચારિકો.
Visabhāgehi saha vasantassa vattassa duppūritattā vuttaṃ’’sabhāgā bhikkhū vasantī’’ti. Catūhi, pañcahi vāti vāsaddena tato atirekampi saṅgaṇhāti. Parikkhepārahaṭṭhānatoti cīvarakkhandhake (mahāva. aṭṭha. 379) vuttaparikkhepārahaṭṭhānato. ‘‘Dve leḍḍupāte atikkamitvā’’ti idaṃ vihāre bhikkhūnaṃ sajjhāyādisaddasavanūpacārapahānatthaṃ vuttaṃ. Sace savanūpacārato na muccati, tato atirekampi atikkamitabbaṃ. Okkammāti maggapaṭipannānaṃ bhikkhūnaṃ vacanasaddasavanūpacārapahānatthaṃ okkamitvā. ‘‘Gumbena vā vatiyā vā’’ti dassanūpacārapahānatthaṃ vuttaṃ. Idha upacāro nāma yattha ṭhatvā passati suṇāti, soyeva deso. Aññoti catūhi pañcahi vā bhikkhūhi añño. Esāti eso mānattacāriko.
‘‘દ્વાદસહત્થં ઉપચારં ઓક્કમિત્વા’’તિ ઇમિના અનોક્કમિત્વા અજાનન્તસ્સેવ ગચ્છતિ, નત્થિ રત્તિચ્છેદોપીતિ દસ્સેતિ. એત્થ દિટ્ઠરૂપાનં સુતસદ્દાનં દ્વાદસહત્થૂપચારતો બહિ ઠિતાનમ્પિ આરોચેતબ્બં. અદિટ્ઠાસુતાનમ્પિ અન્તો દ્વાદસહત્થૂપચારગતાનં આરોચેતબ્બન્તિ દટ્ઠબ્બં. સતિ કરણીયેતિ ઇદં ગન્તુસ્સ કારણદસ્સનત્થં વુત્તં. અસતિ કરણીયેપિ ગન્તું વટ્ટતિ. સોપીતિ એકો ભિક્ખુપિ. ‘‘તસ્સ સન્તિકે આરોચેત્વા’’તિ ઇમિના અનારોચને વત્તભેદદુક્કટં હોતીતિ દસ્સેતિ. એકસ્સ સન્તિકે આરોચેત્વા નિક્ખિપિયમાને કિં ઊને ગણે ચરણદોસો વા વિપ્પવાસો વા ન હોતીતિ આહ ‘‘અયઞ્ચા’’તિઆદિ. તત્થ અયઞ્ચાતિ માનત્તચારિકો પન. યસ્મા કારણા વસિ, તેન કારણેનાતિ યોજના. ભિક્ખૂનઞ્ચ અત્થિભાવં સલ્લક્ખેત્વાતિ પકતત્તાગતકાલે તસ્સ અનારોચેત્વાવ ગચ્છન્તિ, તસ્મા ભિક્ખૂનઞ્ચ દ્વાદસહત્થૂપચારે અત્થિભાવં સલ્લક્ખેત્વાતિ અત્થો. એત્થ ચ ‘‘ગણસ્સ આરોચેત્વા’’તિ ઇમિના ઊને ગણે ચરણદોસાભાવં દસ્સેતિ. ‘‘ભિક્ખૂનઞ્ચ અત્થિભાવં સલ્લક્ખેત્વા’’તિ ઇમિના વિપ્પવાસદોસાભાવં દસ્સેતિ. યન્તિ પુબ્બે અનારોચિતં યં ભિક્ખું . અયન્તિ પઠમં પસ્સિતબ્બસ્સ આરોચેત્વા નિક્ખિપનં. ‘‘નિક્ખિત્તવત્તસ્સ પરિહારો’’તિ ઇમિના અનિક્ખિત્તવત્તે અન્તોઉપચારગતાનં સબ્બેસં આરોચેતબ્બન્તિ દસ્સેતિ.
‘‘Dvādasahatthaṃ upacāraṃ okkamitvā’’ti iminā anokkamitvā ajānantasseva gacchati, natthi ratticchedopīti dasseti. Ettha diṭṭharūpānaṃ sutasaddānaṃ dvādasahatthūpacārato bahi ṭhitānampi ārocetabbaṃ. Adiṭṭhāsutānampi anto dvādasahatthūpacāragatānaṃ ārocetabbanti daṭṭhabbaṃ. Sati karaṇīyeti idaṃ gantussa kāraṇadassanatthaṃ vuttaṃ. Asati karaṇīyepi gantuṃ vaṭṭati. Sopīti eko bhikkhupi. ‘‘Tassa santike ārocetvā’’ti iminā anārocane vattabhedadukkaṭaṃ hotīti dasseti. Ekassa santike ārocetvā nikkhipiyamāne kiṃ ūne gaṇe caraṇadoso vā vippavāso vā na hotīti āha ‘‘ayañcā’’tiādi. Tattha ayañcāti mānattacāriko pana. Yasmā kāraṇā vasi, tena kāraṇenāti yojanā. Bhikkhūnañca atthibhāvaṃ sallakkhetvāti pakatattāgatakāle tassa anārocetvāva gacchanti, tasmā bhikkhūnañca dvādasahatthūpacāre atthibhāvaṃ sallakkhetvāti attho. Ettha ca ‘‘gaṇassa ārocetvā’’ti iminā ūne gaṇe caraṇadosābhāvaṃ dasseti. ‘‘Bhikkhūnañca atthibhāvaṃ sallakkhetvā’’ti iminā vippavāsadosābhāvaṃ dasseti. Yanti pubbe anārocitaṃ yaṃ bhikkhuṃ . Ayanti paṭhamaṃ passitabbassa ārocetvā nikkhipanaṃ. ‘‘Nikkhittavattassa parihāro’’ti iminā anikkhittavatte antoupacāragatānaṃ sabbesaṃ ārocetabbanti dasseti.
અયન્તિ માનત્તચારિકો, ઠિતોતિ સમ્બન્ધો. તેનાપીતિ માનત્તચારિકેનપિ, યાચિતબ્બન્તિ યોજના. સોતિ અનિક્ખિત્તવત્તો ભિક્ખુ. તત્રાતિ ‘‘સો અબ્ભેતબ્બો’’તિ વચને. અયં અબ્ભાનવિધિ વુત્તોતિ યોજના. અયઞ્ચાતિ અબ્ભાનવિધિ ચ. તાસન્તિ આપત્તીનં. એવન્તિઆદિ નિગમનં. પટિચ્છન્નમાનત્તં પન દાતબ્બં હોતીતિ સમ્બન્ધો. ‘‘પટિચ્છન્નાયા’’તિઆદિના પટિચ્છન્નાય આપત્તિયા દાતબ્બં માનત્તં પટિચ્છન્નમાનત્તન્તિ વચનત્થં દસ્સેતિ. નન્તિ પટિચ્છન્નમાનત્તં.
Ayanti mānattacāriko, ṭhitoti sambandho. Tenāpīti mānattacārikenapi, yācitabbanti yojanā. Soti anikkhittavatto bhikkhu. Tatrāti ‘‘so abbhetabbo’’ti vacane. Ayaṃ abbhānavidhi vuttoti yojanā. Ayañcāti abbhānavidhi ca. Tāsanti āpattīnaṃ. Evantiādi nigamanaṃ. Paṭicchannamānattaṃ pana dātabbaṃ hotīti sambandho. ‘‘Paṭicchannāyā’’tiādinā paṭicchannāya āpattiyā dātabbaṃ mānattaṃ paṭicchannamānattanti vacanatthaṃ dasseti. Nanti paṭicchannamānattaṃ.
