Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૪. સુમનવગ્ગો
4. Sumanavaggo
૧. સુમનસુત્તં
1. Sumanasuttaṃ
૩૧. એકં સમયં…પે॰… અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. અથ ખો સુમના રાજકુમારી પઞ્ચહિ રથસતેહિ પઞ્ચહિ રાજકુમારિસતેહિ પરિવુતા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો સુમના રાજકુમારી ભગવન્તં એતદવોચ –
31. Ekaṃ samayaṃ…pe… anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho sumanā rājakumārī pañcahi rathasatehi pañcahi rājakumārisatehi parivutā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho sumanā rājakumārī bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘ઇધસ્સુ, ભન્તે, ભગવતો દ્વે સાવકા સમસદ્ધા સમસીલા સમપઞ્ઞા – એકો દાયકો, એકો અદાયકો. તે કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જેય્યું. દેવભૂતાનં પન નેસં 1, ભન્તે, સિયા વિસેસો, સિયા નાનાકરણ’’ન્તિ?
‘‘Idhassu, bhante, bhagavato dve sāvakā samasaddhā samasīlā samapaññā – eko dāyako, eko adāyako. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyuṃ. Devabhūtānaṃ pana nesaṃ 2, bhante, siyā viseso, siyā nānākaraṇa’’nti?
‘‘સિયા, સુમને’’તિ ભગવા અવોચ – ‘‘યો સો, સુમને, દાયકો સો અમું અદાયકં દેવભૂતો સમાનો પઞ્ચહિ ઠાનેહિ અધિગણ્હાતિ – દિબ્બેન આયુના, દિબ્બેન વણ્ણેન, દિબ્બેન સુખેન, દિબ્બેન યસેન, દિબ્બેન આધિપતેય્યેન. યો સો, સુમને, દાયકો સો અમું અદાયકં દેવભૂતો સમાનો ઇમેહિ પઞ્ચહિ ઠાનેહિ અધિગણ્હાતિ’’.
‘‘Siyā, sumane’’ti bhagavā avoca – ‘‘yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ devabhūto samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti – dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena ādhipateyyena. Yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ devabhūto samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti’’.
‘‘સચે પન તે, ભન્તે, તતો ચુતા ઇત્થત્તં આગચ્છન્તિ, મનુસ્સભૂતાનં પન નેસં, ભન્તે, સિયા વિસેસો, સિયા નાનાકરણ’’ન્તિ? ‘‘સિયા, સુમને’’તિ ભગવા અવોચ – ‘‘યો સો, સુમને, દાયકો સો અમું અદાયકં મનુસ્સભૂતો સમાનો પઞ્ચહિ ઠાનેહિ અધિગણ્હાતિ – માનુસકેન આયુના, માનુસકેન વણ્ણેન, માનુસકેન સુખેન, માનુસકેન યસેન, માનુસકેન આધિપતેય્યેન. યો સો, સુમને, દાયકો સો અમું અદાયકં મનુસ્સભૂતો સમાનો ઇમેહિ પઞ્ચહિ ઠાનેહિ અધિગણ્હાતિ’’.
‘‘Sace pana te, bhante, tato cutā itthattaṃ āgacchanti, manussabhūtānaṃ pana nesaṃ, bhante, siyā viseso, siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Siyā, sumane’’ti bhagavā avoca – ‘‘yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ manussabhūto samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti – mānusakena āyunā, mānusakena vaṇṇena, mānusakena sukhena, mānusakena yasena, mānusakena ādhipateyyena. Yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ manussabhūto samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti’’.
‘‘સચે પન તે, ભન્તે, ઉભો અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ, પબ્બજિતાનં પન નેસં, ભન્તે , સિયા વિસેસો, સિયા નાનાકરણ’’ન્તિ? ‘‘સિયા, સુમને’’તિ ભગવા અવોચ – ‘‘યો સો, સુમને, દાયકો સો અમું અદાયકં પબ્બજિતો સમાનો પઞ્ચહિ ઠાનેહિ અધિગણ્હાતિ – યાચિતોવ બહુલં ચીવરં પરિભુઞ્જતિ અપ્પં અયાચિતો, યાચિતોવ બહુલં પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જતિ અપ્પં અયાચિતો, યાચિતોવ બહુલં સેનાસનં પરિભુઞ્જતિ અપ્પં અયાચિતો, યાચિતોવ બહુલં ગિલાનપ્પચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં પરિભુઞ્જતિ અપ્પં અયાચિતો. યેહિ ખો પન સબ્રહ્મચારીહિ સદ્ધિં વિહરતિ ત્યસ્સ મનાપેનેવ બહુલં કાયકમ્મેન સમુદાચરન્તિ અપ્પં અમનાપેન, મનાપેનેવ બહુલં વચીકમ્મેન સમુદાચરન્તિ અપ્પં અમનાપેન, મનાપેનેવ બહુલં મનોકમ્મેન સમુદાચરન્તિ અપ્પં અમનાપેન, મનાપંયેવ બહુલં ઉપહારં ઉપહરન્તિ અપ્પં અમનાપં . યો સો, સુમને, દાયકો સો અમું અદાયકં પબ્બજિતો સમાનો ઇમેહિ પઞ્ચહિ ઠાનેહિ અધિગણ્હાતી’’તિ.
‘‘Sace pana te, bhante, ubho agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, pabbajitānaṃ pana nesaṃ, bhante , siyā viseso, siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Siyā, sumane’’ti bhagavā avoca – ‘‘yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ pabbajito samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti – yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjati appaṃ ayācito, yācitova bahulaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjati appaṃ ayācito, yācitova bahulaṃ senāsanaṃ paribhuñjati appaṃ ayācito, yācitova bahulaṃ gilānappaccayabhesajjaparikkhāraṃ paribhuñjati appaṃ ayācito. Yehi kho pana sabrahmacārīhi saddhiṃ viharati tyassa manāpeneva bahulaṃ kāyakammena samudācaranti appaṃ amanāpena, manāpeneva bahulaṃ vacīkammena samudācaranti appaṃ amanāpena, manāpeneva bahulaṃ manokammena samudācaranti appaṃ amanāpena, manāpaṃyeva bahulaṃ upahāraṃ upaharanti appaṃ amanāpaṃ . Yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ pabbajito samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhātī’’ti.
‘‘સચે પન તે, ભન્તે, ઉભો અરહત્તં પાપુણન્તિ, અરહત્તપ્પત્તાનં પન નેસં, ભન્તે, સિયા વિસેસો, સિયા નાનાકરણ’’ન્તિ? ‘‘એત્થ ખો પનેસાહં, સુમને, ન કિઞ્ચિ નાનાકરણં વદામિ, યદિદં વિમુત્તિયા વિમુત્તિ’’ન્તિ 3.
‘‘Sace pana te, bhante, ubho arahattaṃ pāpuṇanti, arahattappattānaṃ pana nesaṃ, bhante, siyā viseso, siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Ettha kho panesāhaṃ, sumane, na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi, yadidaṃ vimuttiyā vimutti’’nti 4.
‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે! યાવઞ્ચિદં, ભન્તે, અલમેવ દાનાનિ દાતું અલં પુઞ્ઞાનિ કાતું; યત્ર હિ નામ દેવભૂતસ્સાપિ ઉપકારાનિ પુઞ્ઞાનિ, મનુસ્સભૂતસ્સાપિ ઉપકારાનિ પુઞ્ઞાનિ, પબ્બજિતસ્સાપિ ઉપકારાનિ પુઞ્ઞાની’’તિ. ‘‘એવમેતં, સુમને! અલઞ્હિ, સુમને, દાનાનિ દાતું અલં પુઞ્ઞાનિ કાતું! દેવભૂતસ્સાપિ ઉપકારાનિ પુઞ્ઞાનિ, મનુસ્સભૂતસ્સાપિ ઉપકારાનિ પુઞ્ઞાનિ, પબ્બજિતસ્સાપિ ઉપકારાનિ પુઞ્ઞાની’’તિ .
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yāvañcidaṃ, bhante, alameva dānāni dātuṃ alaṃ puññāni kātuṃ; yatra hi nāma devabhūtassāpi upakārāni puññāni, manussabhūtassāpi upakārāni puññāni, pabbajitassāpi upakārāni puññānī’’ti. ‘‘Evametaṃ, sumane! Alañhi, sumane, dānāni dātuṃ alaṃ puññāni kātuṃ! Devabhūtassāpi upakārāni puññāni, manussabhūtassāpi upakārāni puññāni, pabbajitassāpi upakārāni puññānī’’ti .
ઇદમવોચ ભગવા. ઇદં વત્વાન 5 સુગતો અથાપરં એતદવોચ સત્થા –
Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna 6 sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘યથાપિ ચન્દો વિમલો, ગચ્છં આકાસધાતુયા;
‘‘Yathāpi cando vimalo, gacchaṃ ākāsadhātuyā;
સબ્બે તારાગણે લોકે, આભાય અતિરોચતિ.
Sabbe tārāgaṇe loke, ābhāya atirocati.
‘‘તથેવ સીલસમ્પન્નો, સદ્ધો પુરિસપુગ્ગલો;
‘‘Tatheva sīlasampanno, saddho purisapuggalo;
સબ્બે મચ્છરિનો લોકે, ચાગેન અતિરોચતિ.
Sabbe maccharino loke, cāgena atirocati.
‘‘યથાપિ મેઘો થનયં, વિજ્જુમાલી સતક્કકુ;
‘‘Yathāpi megho thanayaṃ, vijjumālī satakkaku;
થલં નિન્નઞ્ચ પૂરેતિ, અભિવસ્સં વસુન્ધરં.
Thalaṃ ninnañca pūreti, abhivassaṃ vasundharaṃ.
‘‘એવં દસ્સનસમ્પન્નો, સમ્માસમ્બુદ્ધસાવકો;
‘‘Evaṃ dassanasampanno, sammāsambuddhasāvako;
મચ્છરિં અધિગણ્હાતિ, પઞ્ચઠાનેહિ પણ્ડિતો.
Macchariṃ adhigaṇhāti, pañcaṭhānehi paṇḍito.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧. સુમનસુત્તવણ્ણના • 1. Sumanasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧. સુમનસુત્તવણ્ણના • 1. Sumanasuttavaṇṇanā