Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೧೦. ಸುಮನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
10. Sumanattheragāthāvaṇṇanā
ಯದಾ ನವೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸುಮನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಮಾಲಾಕಾರಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸಿಖಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಸುಮನಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸೋ ಚ ಉಪಾಸಕೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಚ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಜಾತಾಜಾತಾ ದಾರಕಾ ಮರಿಂಸು। ತೇನ ಸೋ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇದಾನಿ ಏಕಂ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ಸೋ ಚ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಜಾತೋ ಅರೋಗೋಯೇವ ಹುತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಪಿತಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತತೋ ಪರಿಪಕ್ಕಞಾಣತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಹುತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ‘‘ಪಾನೀಯಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಘಟಂ ಆದಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅನೋತತ್ತದಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥೇಕೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ನಾಗರಾಜಾ ಅನೋತತ್ತದಹಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೋ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕತ್ವಾ ಸುಮನಸ್ಸ ಪಾನೀಯಂ ಗಹೇತುಂ ಓಕಾಸಂ ನ ದೇತಿ। ಸುಮನೋ ಗರುಳರೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ನಾಗರಾಜಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛತಿ। ತಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಥಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಇಮಂ ಪಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚತೂಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ತಸ್ಸ ಗುಣೇ ಅಭಾಸಿ। ಅಥ ಸುಮನತ್ಥೇರೋ –
Yadānavo pabbajitotiādikā āyasmato sumanattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle mālākārakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sikhiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso sumanapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aññatarassa upāsakassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. So ca upāsako āyasmato anuruddhattherassa upaṭṭhāko ahosi. Tassa ca tato pubbe jātājātā dārakā mariṃsu. Tena so ‘‘sacāhaṃ idāni ekaṃ puttaṃ labhissāmi, ayyassa anuruddhattherassa santike pabbājessāmī’’ti cittaṃ uppādesi. So ca dasamāsaccayena jāto arogoyeva hutvā anukkamena vaḍḍhento sattavassiko ahosi, taṃ pitā therassa santike pabbājesi. So pabbajitvā tato paripakkañāṇattā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño hutvā theraṃ upaṭṭhahanto ‘‘pānīyaṃ āharissāmī’’ti ghaṭaṃ ādāya iddhiyā anotattadahaṃ agamāsi. Atheko micchādiṭṭhiko nāgarājā anotattadahaṃ paṭicchādento sattakkhattuṃ bhogena parikkhipitvā upari mahantaṃ phaṇaṃ katvā sumanassa pānīyaṃ gahetuṃ okāsaṃ na deti. Sumano garuḷarūpaṃ gahetvā taṃ nāgarājaṃ abhibhavitvā pānīyaṃ gahetvā therassa vasanaṭṭhānaṃ uddissa ākāsena gacchati. Taṃ satthā jetavane nisinno tathā gacchantaṃ disvā dhammasenāpatiṃ āmantetvā, ‘‘sāriputta, imaṃ passā’’tiādinā catūhi gāthāhi tassa guṇe abhāsi. Atha sumanatthero –
೪೨೯.
429.
‘‘ಯದಾ ನವೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಜಾತಿಯಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ।
‘‘Yadā navo pabbajito, jātiyā sattavassiko;
ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಭೋತ್ವಾನ, ಪನ್ನಗಿನ್ದಂ ಮಹಿದ್ಧಿಕಂ॥
Iddhiyā abhibhotvāna, pannagindaṃ mahiddhikaṃ.
೪೩೦.
430.
‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಉದಕಂ, ಅನೋತತ್ತಾ ಮಹಾಸರಾ।
‘‘Upajjhāyassa udakaṃ, anotattā mahāsarā;
ಆಹರಾಮಿ ತತೋ ದಿಸ್ವಾ, ಮಂ ಸತ್ಥಾ ಏತದಬ್ರವಿ॥
Āharāmi tato disvā, maṃ satthā etadabravi.
೪೩೧.
431.
‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ ಇಮಂ ಪಸ್ಸ, ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಕುಮಾರಕಂ।
‘‘Sāriputta imaṃ passa, āgacchantaṃ kumārakaṃ;
ಉದಕಕುಮ್ಭಮಾದಾಯ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತಂ॥
Udakakumbhamādāya, ajjhattaṃ susamāhitaṃ.
೪೩೨.
432.
‘‘ಪಾಸಾದಿಕೇನ ವತ್ತೇನ, ಕಲ್ಯಾಣಇರಿಯಾಪಥೋ।
‘‘Pāsādikena vattena, kalyāṇairiyāpatho;
ಸಾಮಣೇರೋನುರುದ್ಧಸ್ಸ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಚ ವಿಸಾರದೋ॥
Sāmaṇeronuruddhassa, iddhiyā ca visārado.
೪೩೩.
433.
‘‘ಆಜಾನೀಯೇನ ಆಜಞ್ಞೋ, ಸಾಧುನಾ ಸಾಧುಕಾರಿತೋ।
‘‘Ājānīyena ājañño, sādhunā sādhukārito;
ವಿನೀತೋ ಅನುರುದ್ಧೇನ, ಕತಕಿಚ್ಚೇನ ಸಿಕ್ಖಿತೋ॥
Vinīto anuruddhena, katakiccena sikkhito.
೪೩೪.
434.
‘‘ಸೋ ಪತ್ವಾ ಪರಮಂ ಸನ್ತಿಂ, ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಅಕುಪ್ಪತಂ।
‘‘So patvā paramaṃ santiṃ, sacchikatvā akuppataṃ;
ಸಾಮಣೇರೋ ಸ ಸುಮನೋ, ಮಾ ಮಂ ಜಞ್ಞಾತಿ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ॥ –
Sāmaṇero sa sumano, mā maṃ jaññāti icchatī’’ti. –
ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣವಸೇನ ಛ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Aññābyākaraṇavasena cha gāthā abhāsi.
ತತ್ಥ ಆದಿತೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಸುಮನತ್ಥೇರೇನೇವ ಭಾಸಿತಾ, ಇತರಾ ಚತಸ್ಸೋ ತಂ ಪಸಂಸನ್ತೇನ ಸತ್ಥಾರಾ ಭಾಸಿತಾ। ತಾ ಸಬ್ಬಾ ಏಕಜ್ಝಂ ಕತ್ವಾ ಸುಮನತ್ಥೇರೋ ಪಚ್ಛಾ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣವಸೇನ ಅಭಾಸಿ। ತತ್ಥ ಪನ್ನಗಿನ್ದನ್ತಿ ನಾಗರಾಜಂ। ತತೋತಿ ತತ್ಥ, ಯದಾ ನವೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಜಾತಿಯಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ಮಹಿದ್ಧಿಕಂ ನಾಗರಾಜಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅನೋತತ್ತದಹತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪಾನೀಯಂ ಆಹರಾಮಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha ādito dve gāthā sumanatthereneva bhāsitā, itarā catasso taṃ pasaṃsantena satthārā bhāsitā. Tā sabbā ekajjhaṃ katvā sumanatthero pacchā aññābyākaraṇavasena abhāsi. Tattha pannagindanti nāgarājaṃ. Tatoti tattha, yadā navo pabbajito jātiyā sattavassiko iddhibalena mahiddhikaṃ nāgarājaṃ abhibhavitvā anotattadahato upajjhāyassa pānīyaṃ āharāmi, tasmiṃ kāleti attho.
ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ಥಾ ಏತದಬ್ರವಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಇಮಂ ಪಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತನ್ತಿ ವಿಸಯಜ್ಝತ್ತಭೂತೇನ ಅಗ್ಗಫಲಸಮಾಧಿನಾ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತಂ।
Maṃ uddissa mayhaṃ satthā etadabravi, taṃ dassento, ‘‘sāriputta, imaṃ passā’’tiādimāha. Ajjhattaṃ susamāhitanti visayajjhattabhūtena aggaphalasamādhinā suṭṭhu samāhitaṃ.
ಪಾಸಾದಿಕೇನ ವತ್ತೇನಾತಿ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪಸಾದಾವಹೇನ ಆಚಾರವತ್ತೇನ, ಕರಣತ್ಥೇ ಇದಂ ಕರಣವಚನಂ। ಕಲ್ಯಾಣಇರಿಯಾಪಥೋತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಿರಿಯಾಪಥೋ। ಪಾಸಾದಿಕೇನ ವತ್ತೇನಾತಿ ವಾ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಲಕ್ಖಣೇ ಕರಣವಚನಂ। ಸಮಣಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಾಮಣ್ಯಂ, ಸಾಮಞ್ಞನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತದತ್ಥಂ ಈರತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಸಾಮಣೇರೋ, ಸಮಣುದ್ದೇಸೋ। ಇದ್ಧಿಯಾ ಚ ವಿಸಾರದೋತಿ ಇದ್ಧಿಯಮ್ಪಿ ಬ್ಯತ್ತೋ ಸುಕುಸಲೋ। ಆಜಾನೀಯೇನಾತಿ ಪುರಿಸಾಜಾನೀಯೇನ। ಅತ್ತಹಿತಪರಹಿತಾನಂ ಸಾಧನತೋ ಸಾಧುನಾ ಕತಕಿಚ್ಚೇನ ಅನುರುದ್ಧೇನ ಸಾಧು ಉಭಯಹಿತಸಾಧಕೋ, ಸುಟ್ಠು ವಾ ಆಜಞ್ಞೋ ಕಾರಿತೋ ದಮಿತೋ। ಅಗ್ಗವಿಜ್ಜಾಯ ವಿನೀತೋ ಅಸೇಕ್ಖಭಾವಾಪಾದನೇನ ಸಿಕ್ಖಿತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Pāsādikena vattenāti passantānaṃ pasādāvahena ācāravattena, karaṇatthe idaṃ karaṇavacanaṃ. Kalyāṇairiyāpathoti sampanniriyāpatho. Pāsādikena vattenāti vā itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ. Samaṇassa bhāvo sāmaṇyaṃ, sāmaññanti attho. Tadatthaṃ īrati pavattatīti sāmaṇero, samaṇuddeso. Iddhiyā ca visāradoti iddhiyampi byatto sukusalo. Ājānīyenāti purisājānīyena. Attahitaparahitānaṃ sādhanato sādhunā katakiccena anuruddhena sādhu ubhayahitasādhako, suṭṭhu vā ājañño kārito damito. Aggavijjāya vinīto asekkhabhāvāpādanena sikkhito sikkhāpitoti attho.
ಸೋ ಸಾಮಣೇರೋ ಸುಮನೋ ಪರಮಂ ಸನ್ತಿಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೇನ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಅಕುಪ್ಪತಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಭಾವಸ್ಸ ಪರಮುಕ್ಕಂಸಗತತ್ತಾ ಮಾ ಮಂ ಜಞ್ಞಾತಿ ಮಂ ‘‘ಅಯಂ ಖೀಣಾಸವೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಛಳಭಿಞ್ಞೋ’’ತಿ ವಾ ಕೋಚಿಪಿ ಮಾ ಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ ಇಚ್ಛತಿ ಅಭಿಕಙ್ಖತೀತಿ।
So sāmaṇero sumano paramaṃ santiṃ nibbānaṃ patvā aggamaggādhigamena adhigantvā sacchikatvā attapaccakkhaṃ katvā akuppataṃ arahattaphalaṃ appicchabhāvassa paramukkaṃsagatattā mā maṃ jaññāti maṃ ‘‘ayaṃ khīṇāsavo’’ti vā ‘‘chaḷabhiñño’’ti vā kocipi mā jāneyyāti icchati abhikaṅkhatīti.
ಸುಮನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sumanattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧೦. ಸುಮನತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 10. Sumanattheragāthā