Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā

    സുമേധകഥാവണ്ണനാ

    Sumedhakathāvaṇṇanā

    ചതുരോ ച അസങ്ഖിയേതി (ബു॰ വം॰ അട്ഠ॰ ൨.൧-൨) ഉദ്ധം ആരോഹനവസേന അതിക്കമിത്വാ അമരം നാമ നഗരം അഹോസീതി വചനസേസയോജനാ കാതബ്ബാ. ദസഹീതി ഹത്ഥിഅസ്സരഥഭേരീസങ്ഖമുദിങ്ഗവീണാഗീതസമ്മതാളേഹി ‘‘അസ്നാഥ പിവഥ ഖാദഥാ’’തി ദസമേന സദ്ദേന. തേ പന ഏകദേസേന ദസ്സേതും ‘‘ഹത്ഥിസദ്ദ’’ന്തിആദി വുത്തം. ഹത്ഥിസദ്ദന്തി കരണത്ഥേ ഉപയോഗോ ദട്ഠബ്ബോ. ഭേരീസങ്ഖരഥാനഞ്ച സദ്ദേഹി അവിവിത്തന്തി വാ ഘോസിതന്തി വാ യോജേതബ്ബം. ഹത്ഥിസദ്ദന്തി വാ ഹത്ഥിസദ്ദവന്തം നഗരം. ഖാദഥ പിവഥ ചേവാതി ഇതി-സദ്ദോ ഞാതത്ഥത്താ അപ്പയുത്തോ ദട്ഠബ്ബോ.

    Caturo ca asaṅkhiyeti (bu. vaṃ. aṭṭha. 2.1-2) uddhaṃ ārohanavasena atikkamitvā amaraṃ nāma nagaraṃ ahosīti vacanasesayojanā kātabbā. Dasahīti hatthiassarathabherīsaṅkhamudiṅgavīṇāgītasammatāḷehi ‘‘asnātha pivatha khādathā’’ti dasamena saddena. Te pana ekadesena dassetuṃ ‘‘hatthisadda’’ntiādi vuttaṃ. Hatthisaddanti karaṇatthe upayogo daṭṭhabbo. Bherīsaṅkharathānañca saddehi avivittanti vā ghositanti vā yojetabbaṃ. Hatthisaddanti vā hatthisaddavantaṃ nagaraṃ. Khādatha pivatha cevāti iti-saddo ñātatthattā appayutto daṭṭhabbo.

    സബ്ബങ്ഗസമ്പന്നം ഉയ്യാനപോക്ഖരണീആദിസമ്പന്നത്താ. ലക്ഖണേതി ഇത്ഥിലക്ഖണേ പുരിസലക്ഖണേ ച. ഇതിഹാസേതി പോരാണേ. സധമ്മേതി അത്തനോ തേവിജ്ജധമ്മേ ച യഞ്ഞവിധിആദികേ ച. പാരമിന്തി പാരഞാണം പാരാധിഗമം ഗതോ. ചിന്തേസഹന്തി ചിന്തേസിം അഹം സുമേധഭൂതോതി സത്ഥാ വദതി. അത്ഥി ഹേഹിതീതി സോ വിജ്ജമാനോ ഭവിസ്സതി. ന ഹേതുയേതി അഭവിതും. ഏവമേവാതി ഏവമേവം. ന ഗവേസതീതി ന ഗന്തും ഏസതി ന ഇച്ഛതി നാനുഗച്ഛതി വാ. ധോവേതി ധോവന്തേ. സേരീതി സായത്തികോ. സയംവസീതി സവസോ. മഹാചോരസമോ വിയാതി കായസാരാഗവസേന ദുച്ചരിതാനേസനേഹി കുസലഭണ്ഡച്ഛേദനാ. നാഥാതി നാഥവന്തോ. പഞ്ചദോസവിവജ്ജിതന്തി ഏവമാദികസ്സ അത്ഥോ കേസുചി അട്ഠകഥാപോത്ഥകേസു ലിഖിതോതി കത്വാ ന വക്ഖാമ.

    Sabbaṅgasampannaṃ uyyānapokkharaṇīādisampannattā. Lakkhaṇeti itthilakkhaṇe purisalakkhaṇe ca. Itihāseti porāṇe. Sadhammeti attano tevijjadhamme ca yaññavidhiādike ca. Pāraminti pārañāṇaṃ pārādhigamaṃ gato. Cintesahanti cintesiṃ ahaṃ sumedhabhūtoti satthā vadati. Atthihehitīti so vijjamāno bhavissati. Na hetuyeti abhavituṃ. Evamevāti evamevaṃ. Na gavesatīti na gantuṃ esati na icchati nānugacchati vā. Dhoveti dhovante. Serīti sāyattiko. Sayaṃvasīti savaso. Mahācorasamo viyāti kāyasārāgavasena duccaritānesanehi kusalabhaṇḍacchedanā. Nāthāti nāthavanto. Pañcadosavivajjitanti evamādikassa attho kesuci aṭṭhakathāpotthakesu likhitoti katvā na vakkhāma.

    സാസനേതി ഏത്ഥ താപസസാസനം ഝാനാഭിഞ്ഞാ ച. വസീഭൂതസ്സ സതോ. മയി ഏവംഭൂതേ ദീപങ്കരോ ജിനോ ഉപ്പജ്ജി. സോധേതി ജനോ. അഞ്ജസം വടുമായനന്തി പരിയായവചനേഹി മഗ്ഗമേവ വദതി. മാ നം അക്കമിത്ഥാതി ഏത്ഥ ന്തി പദപൂരണമത്തേ നിപാതോ. ഘാതിയാമഹന്തി ഏത്ഥ ച -ഇതി ച ഹം-ഇതി ച നിപാതാ, അഹം-ഇതി വാ ഏകോ നിപാതോ സാനുനാസികോ കതോ. ആഹുതീനന്തി ദക്ഖിണാഹുതീനം. ന്തി മമ, മം വാ അബ്ര്വി.

    Sāsaneti ettha tāpasasāsanaṃ jhānābhiññā ca. Vasībhūtassa sato. Mayi evaṃbhūte dīpaṅkaro jino uppajji. Sodheti jano. Añjasaṃ vaṭumāyananti pariyāyavacanehi maggameva vadati. Mā naṃ akkamitthāti ettha nanti padapūraṇamatte nipāto. Ghātiyāmahanti ettha ca a-iti ca haṃ-iti ca nipātā, ahaṃ-iti vā eko nipāto sānunāsiko kato. Āhutīnanti dakkhiṇāhutīnaṃ. Manti mama, maṃ vā abrvi.

    കപ്പേ അതിക്കമിത്വാ വുത്തേപി ബോധിമ്ഹി മാതാദിസംകിത്തനേ സങ്ഗണ്ഹിതും ‘‘ബോധി തസ്സ ഭഗവതോ’’തിആദിമാഹ. സുഖേനാതി ഉത്തമേന സുഖേന. അസമോതി താപസേഹി അസമോ. അഭിഞ്ഞാസുഖതോപി വിസിട്ഠം ഈദിസം ബുദ്ധത്തബ്യാകരണജം സുഖം അലഭിം. യാതി യാനി നിമിത്താനി. ആഭുജതീതി ആവത്തതി. അഭിരവന്തീതി സദ്ദം കരോന്തി. ഛുദ്ധാതി നിക്ഖന്താ. നുദ്ധംസതീതി ന ഉദ്ധം ഗച്ഛതി. ഉഭയന്തി ഉഭയവചനം. ധുവസസ്സതന്തി ഏകന്തസസ്സതം, അവിപരീതമേവാതി അത്ഥോ. ആപന്നസത്താനന്തി ഗബ്ഭിനീനം. യാവതാദസ ദിസാ, തത്ഥ. ധമ്മധാതുയാതി ധമ്മധാതുയം, സബ്ബേസു ധമ്മേസു വിചിനാമീതി അത്ഥോ.

    Kappe atikkamitvā vuttepi bodhimhi mātādisaṃkittane saṅgaṇhituṃ ‘‘bodhi tassa bhagavato’’tiādimāha. Sukhenāti uttamena sukhena. Asamoti tāpasehi asamo. Abhiññāsukhatopi visiṭṭhaṃ īdisaṃ buddhattabyākaraṇajaṃ sukhaṃ alabhiṃ. ti yāni nimittāni. Ābhujatīti āvattati. Abhiravantīti saddaṃ karonti. Chuddhāti nikkhantā. Nuddhaṃsatīti na uddhaṃ gacchati. Ubhayanti ubhayavacanaṃ. Dhuvasassatanti ekantasassataṃ, aviparītamevāti attho. Āpannasattānanti gabbhinīnaṃ. Yāvatādasa disā, tattha. Dhammadhātuyāti dhammadhātuyaṃ, sabbesu dhammesu vicināmīti attho.

    യസ്സ സമ്പുണ്ണോ, തം വമതേവ ഉദകം നിസ്സേസം. ഏതേതി ഏകിസ്സാപി ദാനപാരമിതായ അനേകപ്പകാരതായ ബഹുവചനനിദ്ദേസോ കതോ. പടിലഗ്ഗിതം രക്ഖതീതി വചനസേസോ, ഭുമ്മത്ഥേ വാ ഉപയോഗോ . ചതൂസു ഭൂമീസൂതി പാതിമോക്ഖാദീസു സംവരഭൂമീസു. അദ്വേജ്ഝമാനസോതി കദാചി ഖമനം കദാചി അക്ഖമനം, കസ്സചി ഖമനം കസ്സചി അക്ഖമനന്തി ഏവം ദ്വേധാഭാവം അനാപന്നമാനസോ ഹുത്വാ. സച്ചസ്സ വീഥി നാമ ദിട്ഠാദി ച അദിട്ഠാദി ച യഥാഭൂതംവ വത്ഥു. അധിട്ഠാനന്തി കുസലസമാദാനാധിട്ഠാനം, സമാദിന്നേസു കുസലേസു അചലതാ അധിട്ഠാനം നാമ. പഥവിയാ ഉപേക്ഖനം നാമ വികാരാനാപത്തി. അഞ്ഞത്രാതി അഞ്ഞം. സഭാവരസലക്ഖണേതി ഏത്ഥ ഭാവോതി അവിപരീതതാ വിജ്ജമാനതാ, സഹ ഭാവേന സഭാവോ, അവിപരീതോ അത്തനോ ബോധിപരിപാചനകിച്ചസങ്ഖാതോ രസോ, അനവജ്ജവത്ഥുപരിച്ചാഗാദിസങ്ഖാതം ലക്ഖണഞ്ച സഭാവരസലക്ഖണം, തതോ സമ്മസതോ. ധമ്മതേജേനാതി ഞാണതേജേന. ചലതാതി ചലതായ കമ്പനതായ. സേസീതി സയി. മാ ഭാഥാതി മാ ഭായിത്ഥ. സബ്ബീതിയോതി സബ്ബാ ഈതിയോ ഉപദ്ദവാ തം വിവജ്ജന്തു.

    Yassa sampuṇṇo, taṃ vamateva udakaṃ nissesaṃ. Eteti ekissāpi dānapāramitāya anekappakāratāya bahuvacananiddeso kato. Paṭilaggitaṃ rakkhatīti vacanaseso, bhummatthe vā upayogo . Catūsu bhūmīsūti pātimokkhādīsu saṃvarabhūmīsu. Advejjhamānasoti kadāci khamanaṃ kadāci akkhamanaṃ, kassaci khamanaṃ kassaci akkhamananti evaṃ dvedhābhāvaṃ anāpannamānaso hutvā. Saccassa vīthi nāma diṭṭhādi ca adiṭṭhādi ca yathābhūtaṃva vatthu. Adhiṭṭhānanti kusalasamādānādhiṭṭhānaṃ, samādinnesu kusalesu acalatā adhiṭṭhānaṃ nāma. Pathaviyā upekkhanaṃ nāma vikārānāpatti. Aññatrāti aññaṃ. Sabhāvarasalakkhaṇeti ettha bhāvoti aviparītatā vijjamānatā, saha bhāvena sabhāvo, aviparīto attano bodhiparipācanakiccasaṅkhāto raso, anavajjavatthupariccāgādisaṅkhātaṃ lakkhaṇañca sabhāvarasalakkhaṇaṃ, tato sammasato. Dhammatejenāti ñāṇatejena. Calatāti calatāya kampanatāya. Sesīti sayi. Mā bhāthāti mā bhāyittha. Sabbītiyoti sabbā ītiyo upaddavā taṃ vivajjantu.

    സുമേധകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Sumedhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    പവച്ഛതീതി ദേതി. യോഗേനാതി ഉപായേന. സമിംസൂതി സന്നിപതിംസു. അപ്പത്തമാനസാതി അപ്പത്തഅരഹത്താ ഭിക്ഖൂ ഗരഹിതാ ഭവന്തി. രിത്താതി സുഞ്ഞാ അന്തരഹിതാ. സാലകല്യാണീ നാമ ഏകോ രുക്ഖോ. ബുദ്ധചക്കവത്തികാലേയേവ കിര ഏകാഹേനേവ ഉപ്പജ്ജതി.

    Pavacchatīti deti. Yogenāti upāyena. Samiṃsūti sannipatiṃsu. Appattamānasāti appattaarahattā bhikkhū garahitā bhavanti. Rittāti suññā antarahitā. Sālakalyāṇī nāma eko rukkho. Buddhacakkavattikāleyeva kira ekāheneva uppajjati.

    ലിങ്ഗസമ്പത്തീതി പുരിസലിങ്ഗതാ. ഹേതൂതി തിഹേതുകപടിസന്ധിതാ. ഗുണസമ്പത്തീതി അഭിഞ്ഞാസമാപത്തിലാഭിതാ. അധികാരോതി ബുദ്ധാനം സക്കാരകരണം. ഛന്ദതാതി ബുദ്ധത്തപ്പത്തിയം ഛന്ദസമായോഗോ. സബ്ബങ്ഗസമ്പന്നാതി അട്ഠങ്ഗാനി സമോധാനേത്വാ കതപണിധാനാ. പക്ഖികാതി പീഠസപ്പികാ. പണ്ഡകാതി ഉഭയലിങ്ഗരഹിതാ. ബോധിസത്താ ച ബ്രഹ്മലോകൂപപത്തിപഠമകപ്പികേസു കാലേസു ഉഭയലിങ്ഗരഹിതാ ഹോന്തി, ന പന പണ്ഡകപരിയാപന്നാതി ഏതമത്ഥം ദസ്സേതും ‘‘പരിയാപന്നാ ന ഭവന്തീ’’തി വുത്തം, യഥാവുത്തേസു വാ ദോസേസു സബ്ബേസു പരിയാപന്നാ ന ഭവന്തി, ബോധിസത്തേസു വാ പരിയാപന്നാ തദന്തോഗധാ, പരിച്ഛിന്നസംസാരത്താ വാ പരിയാപന്നാ ബോധിസത്താ ഉഭതോബ്യഞ്ജനപണ്ഡകാ ന ഭവന്തീതി അത്ഥോ. സബ്ബത്ഥ സുദ്ധഗോചരാ യസ്മാ, തസ്മാ മിച്ഛാദിട്ഠിം ന സേവന്തി. മിച്ഛാദിട്ഠിന്തി നത്ഥികാഹേതുകാകിരിയദിട്ഠിം. ഭവാഭവേതി ഖുദ്ദകേ ചേവ മഹന്തേ ച ഭവേ. ഭോജപുത്തേതി ലുദ്ദകേ. ലഗനന്തി സങ്ഗോ. അഞ്ഞഥാതി ലീനതാ. ഗാമണ്ഡലാതി ഗാമദാരകാ. രൂപന്തി വിപ്പകാരം. അയം താവ നിദാനകഥാ യായ അഭിധമ്മസ്സ ബുദ്ധഭാസിതതാസിദ്ധീതി അത്ഥയോജനാ കാതബ്ബാ.

    Liṅgasampattīti purisaliṅgatā. Hetūti tihetukapaṭisandhitā. Guṇasampattīti abhiññāsamāpattilābhitā. Adhikāroti buddhānaṃ sakkārakaraṇaṃ. Chandatāti buddhattappattiyaṃ chandasamāyogo. Sabbaṅgasampannāti aṭṭhaṅgāni samodhānetvā katapaṇidhānā. Pakkhikāti pīṭhasappikā. Paṇḍakāti ubhayaliṅgarahitā. Bodhisattā ca brahmalokūpapattipaṭhamakappikesu kālesu ubhayaliṅgarahitā honti, na pana paṇḍakapariyāpannāti etamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pariyāpannā na bhavantī’’ti vuttaṃ, yathāvuttesu vā dosesu sabbesu pariyāpannā na bhavanti, bodhisattesu vā pariyāpannā tadantogadhā, paricchinnasaṃsārattā vā pariyāpannā bodhisattā ubhatobyañjanapaṇḍakā na bhavantīti attho. Sabbattha suddhagocarā yasmā, tasmā micchādiṭṭhiṃ na sevanti. Micchādiṭṭhinti natthikāhetukākiriyadiṭṭhiṃ. Bhavābhaveti khuddake ceva mahante ca bhave. Bhojaputteti luddake. Lagananti saṅgo. Aññathāti līnatā. Gāmaṇḍalāti gāmadārakā. Rūpanti vippakāraṃ. Ayaṃ tāva nidānakathā yāya abhidhammassa buddhabhāsitatāsiddhīti atthayojanā kātabbā.

    നിദാനകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Nidānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / സുമേധകഥാവണ്ണനാ • Sumedhakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact