| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૫. સુનક્ખત્તસુત્તં
5. Sunakkhattasuttaṃ
૫૫. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા વેસાલિયં વિહરતિ મહાવને કૂટાગારસાલાયં. તેન ખો પન સમયેન સમ્બહુલેહિ ભિક્ખૂહિ ભગવતો સન્તિકે અઞ્ઞા બ્યાકતા હોતિ – ‘‘‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનામા’’તિ. અસ્સોસિ ખો સુનક્ખત્તો લિચ્છવિપુત્તો – ‘‘સમ્બહુલેહિ કિર ભિક્ખૂહિ ભગવતો સન્તિકે અઞ્ઞા બ્યાકતા હોતિ – ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનામા’’તિ. અથ ખો સુનક્ખત્તો લિચ્છવિપુત્તો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સુનક્ખત્તો લિચ્છવિપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે – ‘સમ્બહુલેહિ કિર ભિક્ખૂહિ ભગવતો સન્તિકે અઞ્ઞા બ્યાકતા – ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનામા’’તિ. ‘‘યે તે, ભન્તે, ભિક્ખૂ ભગવતો સન્તિકે અઞ્ઞં બ્યાકંસુ – ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનામા’’તિ, કચ્ચિ તે, ભન્તે, ભિક્ખૂ સમ્મદેવ અઞ્ઞં બ્યાકંસુ ઉદાહુ સન્તેત્થેકચ્ચે ભિક્ખૂ અધિમાનેન અઞ્ઞં બ્યાકંસૂતિ?
55. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Tena kho pana samayena sambahulehi bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā hoti – ‘‘‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. Assosi kho sunakkhatto licchaviputto – ‘‘sambahulehi kira bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā hoti – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. Atha kho sunakkhatto licchaviputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sunakkhatto licchaviputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante – ‘sambahulehi kira bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā – khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. ‘‘Ye te, bhante, bhikkhū bhagavato santike aññaṃ byākaṃsu – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti, kacci te, bhante, bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu udāhu santetthekacce bhikkhū adhimānena aññaṃ byākaṃsūti?
૫૬. ‘‘યે તે, સુનક્ખત્ત, ભિક્ખૂ મમ સન્તિકે અઞ્ઞં બ્યાકંસુ – ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનામા’’તિ . ‘‘સન્તેત્થેકચ્ચે ભિક્ખૂ સમ્મદેવ અઞ્ઞં બ્યાકંસુ, સન્તિ પનિધેકચ્ચે ભિક્ખૂ અધિમાનેનપિ 1 અઞ્ઞં બ્યાકંસુ. તત્ર, સુનક્ખત્ત, યે તે ભિક્ખૂ સમ્મદેવ અઞ્ઞં બ્યાકંસુ તેસં તં તથેવ હોતિ; યે પન તે ભિક્ખૂ અધિમાનેન અઞ્ઞં બ્યાકંસુ તત્ર, સુનક્ખત્ત, તથાગતસ્સ એવં હોતિ – ‘ધમ્મં નેસં દેસેસ્સ’ન્તિ 2. એવઞ્ચેત્થ, સુનક્ખત્ત, તથાગતસ્સ હોતિ – ‘ધમ્મં નેસં દેસેસ્સ’ન્તિ. અથ ચ પનિધેકચ્ચે મોઘપુરિસા પઞ્હં અભિસઙ્ખરિત્વા અભિસઙ્ખરિત્વા તથાગતં ઉપસઙ્કમિત્વા પુચ્છન્તિ. તત્ર, સુનક્ખત્ત, યમ્પિ તથાગતસ્સ એવં હોતિ – ‘ધમ્મં નેસં દેસેસ્સ’ન્તિ તસ્સપિ હોતિ અઞ્ઞથત્ત’’ન્તિ. ‘‘એતસ્સ ભગવા કાલો, એતસ્સ સુગત કાલો, યં ભગવા ધમ્મં દેસેય્ય. ભગવતો સુત્વા ભિક્ખૂ ધારેસ્સન્તી’’તિ. ‘‘તેન હિ, સુનક્ખત્ત સુણાહિ, સાધુકં મનસિ કરોહિ ; ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો સુનક્ખત્તો લિચ્છવિપુત્તો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. ભગવા એતદવોચ –
56. ‘‘Ye te, sunakkhatta, bhikkhū mama santike aññaṃ byākaṃsu – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti . ‘‘Santetthekacce bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu, santi panidhekacce bhikkhū adhimānenapi 3 aññaṃ byākaṃsu. Tatra, sunakkhatta, ye te bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu tesaṃ taṃ tatheva hoti; ye pana te bhikkhū adhimānena aññaṃ byākaṃsu tatra, sunakkhatta, tathāgatassa evaṃ hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti 4. Evañcettha, sunakkhatta, tathāgatassa hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti. Atha ca panidhekacce moghapurisā pañhaṃ abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti. Tatra, sunakkhatta, yampi tathāgatassa evaṃ hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti tassapi hoti aññathatta’’nti. ‘‘Etassa bhagavā kālo, etassa sugata kālo, yaṃ bhagavā dhammaṃ deseyya. Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, sunakkhatta suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi ; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho sunakkhatto licchaviputto bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
૫૭. ‘‘પઞ્ચ ખો ઇમે, સુનક્ખત્ત, કામગુણા. કતમે પઞ્ચ? ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, સોતવિઞ્ઞેય્યા સદ્દા…પે॰… ઘાનવિઞ્ઞેય્યા ગન્ધા… જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યા રસા… કાયવિઞ્ઞેય્યા ફોટ્ઠબ્બા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા – ઇમે ખો, સુનક્ખત્ત, પઞ્ચ કામગુણા.
57. ‘‘Pañca kho ime, sunakkhatta, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā – ime kho, sunakkhatta, pañca kāmaguṇā.
૫૮. ‘‘ઠાનં ખો પનેતં, સુનક્ખત્ત, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો પુરિસપુગ્ગલો લોકામિસાધિમુત્તો અસ્સ. લોકામિસાધિમુત્તસ્સ ખો, સુનક્ખત્ત, પુરિસપુગ્ગલસ્સ તપ્પતિરૂપી ચેવ કથા સણ્ઠાતિ, તદનુધમ્મઞ્ચ અનુવિતક્કેતિ, અનુવિચારેતિ, તઞ્ચ પુરિસં ભજતિ, તેન ચ વિત્તિં આપજ્જતિ; આનેઞ્જપટિસંયુત્તાય ચ પન કથાય કચ્છમાનાય ન સુસ્સૂસતિ, ન સોતં ઓદહતિ, ન અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેતિ 5, ન ચ તં પુરિસં ભજતિ, ન ચ તેન વિત્તિં આપજ્જતિ. સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, પુરિસો સકમ્હા ગામા વા નિગમા વા ચિરવિપ્પવુત્થો અસ્સ. સો અઞ્ઞતરં પુરિસં પસ્સેય્ય તમ્હા ગામા વા નિગમા વા અચિરપક્કન્તં. સો તં પુરિસં તસ્સ ગામસ્સ વા નિગમસ્સ વા ખેમતઞ્ચ સુભિક્ખતઞ્ચ અપ્પાબાધતઞ્ચ પુચ્છેય્ય; તસ્સ સો પુરિસો તસ્સ ગામસ્સ વા નિગમસ્સ વા ખેમતઞ્ચ સુભિક્ખતઞ્ચ અપ્પાબાધતઞ્ચ સંસેય્ય. તં કિં મઞ્ઞસિ, સુનક્ખત્ત, અપિ નુ સો પુરિસો તસ્સ પુરિસસ્સ સુસ્સૂસેય્ય, સોતં ઓદહેય્ય, અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેય્ય, તઞ્ચ પુરિસં ભજેય્ય, તેન ચ વિત્તિં આપજ્જેય્યા’’તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’. ‘‘એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો પુરિસપુગ્ગલો લોકામિસાધિમુત્તો અસ્સ. લોકામિસાધિમુત્તસ્સ ખો, સુનક્ખત્ત, પુરિસપુગ્ગલસ્સ તપ્પતિરૂપી ચેવ કથા સણ્ઠાતિ, તદનુધમ્મઞ્ચ અનુવિતક્કેતિ, અનુવિચારેતિ, તઞ્ચ પુરિસં ભજતિ, તેન ચ વિત્તિં આપજ્જતિ; આનેઞ્જપટિસંયુત્તાય ચ પન કથાય કચ્છમાનાય ન સુસ્સૂસતિ, ન સોતં ઓદહતિ, ન અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેતિ, ન ચ તં પુરિસં ભજતિ, ન ચ તેન વિત્તિં આપજ્જતિ. સો એવમસ્સ વેદિતબ્બો – ‘આનેઞ્જસંયોજનેન હિ ખો વિસંયુત્તો 6 લોકામિસાધિમુત્તો પુરિસપુગ્ગલો’’’તિ.
58. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo lokāmisādhimutto assa. Lokāmisādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti 7, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sakamhā gāmā vā nigamā vā ciravippavuttho assa. So aññataraṃ purisaṃ passeyya tamhā gāmā vā nigamā vā acirapakkantaṃ. So taṃ purisaṃ tassa gāmassa vā nigamassa vā khematañca subhikkhatañca appābādhatañca puccheyya; tassa so puriso tassa gāmassa vā nigamassa vā khematañca subhikkhatañca appābādhatañca saṃseyya. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso tassa purisassa sussūseyya, sotaṃ odaheyya, aññā cittaṃ upaṭṭhāpeyya, tañca purisaṃ bhajeyya, tena ca vittiṃ āpajjeyyā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo lokāmisādhimutto assa. Lokāmisādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. So evamassa veditabbo – ‘āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto 8 lokāmisādhimutto purisapuggalo’’’ti.
૫૯. ‘‘ઠાનં ખો પનેતં, સુનક્ખત્ત, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો પુરિસપુગ્ગલો આનેઞ્જાધિમુત્તો અસ્સ. આનેઞ્જાધિમુત્તસ્સ ખો, સુનક્ખત્ત, પુરિસપુગ્ગલસ્સ તપ્પતિરૂપી ચેવ કથા સણ્ઠાતિ, તદનુધમ્મઞ્ચ અનુવિતક્કેતિ, અનુવિચારેતિ, તઞ્ચ પુરિસં ભજતિ, તેન ચ વિત્તિં આપજ્જતિ; લોકામિસપટિસંયુત્તાય ચ પન કથાય કચ્છમાનાય ન સુસ્સૂસતિ, ન સોતં ઓદહતિ, ન અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેતિ, ન ચ તં પુરિસં ભજતિ, ન ચ તેન વિત્તિં આપજ્જતિ. સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, પણ્ડુપલાસો બન્ધના પવુત્તો અભબ્બો હરિતત્તાય; એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, આનેઞ્જાધિમુત્તસ્સ પુરિસપુગ્ગલસ્સ યે લોકામિસસંયોજને સે પવુત્તે. સો એવમસ્સ વેદિતબ્બો – ‘લોકામિસસંયોજનેન હિ ખો વિસંયુત્તો આનેઞ્જાધિમુત્તો પુરિસપુગ્ગલો’’’તિ.
59. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo āneñjādhimutto assa. Āneñjādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; lokāmisapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, paṇḍupalāso bandhanā pavutto abhabbo haritattāya; evameva kho, sunakkhatta, āneñjādhimuttassa purisapuggalassa ye lokāmisasaṃyojane se pavutte. So evamassa veditabbo – ‘lokāmisasaṃyojanena hi kho visaṃyutto āneñjādhimutto purisapuggalo’’’ti.
૬૦. ‘‘ઠાનં ખો પનેતં, સુનક્ખત્ત, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો પુરિસપુગ્ગલો આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનાધિમુત્તો અસ્સ. આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનાધિમુત્તસ્સ ખો, સુનક્ખત્ત, પુરિસપુગ્ગલસ્સ તપ્પતિરૂપી ચેવ કથા સણ્ઠાતિ, તદનુધમ્મઞ્ચ અનુવિતક્કેતિ, અનુવિચારેતિ, તઞ્ચ પુરિસં ભજતિ, તેન ચ વિત્તિં આપજ્જતિ ; આનેઞ્જપટિસંયુત્તાય ચ પન કથાય કચ્છમાનાય ન સુસ્સૂસતિ, ન સોતં ઓદહતિ, ન અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેતિ , ન ચ તં પુરિસં ભજતિ, ન ચ તેન વિત્તિં આપજ્જતિ. સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, પુથુસિલા દ્વેધાભિન્ના અપ્પટિસન્ધિકા હોતિ; એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનાધિમુત્તસ્સ પુરિસપુગ્ગલસ્સ યે આનેઞ્જસંયોજને સે ભિન્ને. સો એવમસ્સ વેદિતબ્બો – ‘આનેઞ્જસંયોજનેન હિ ખો વિસંયુત્તો આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનાધિમુત્તો પુરિસપુગ્ગલો’’’તિ.
60. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo ākiñcaññāyatanādhimutto assa. Ākiñcaññāyatanādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati ; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti , na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puthusilā dvedhābhinnā appaṭisandhikā hoti; evameva kho, sunakkhatta, ākiñcaññāyatanādhimuttassa purisapuggalassa ye āneñjasaṃyojane se bhinne. So evamassa veditabbo – ‘āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto ākiñcaññāyatanādhimutto purisapuggalo’’’ti.
૬૧. ‘‘ઠાનં ખો પનેતં, સુનક્ખત્ત, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો પુરિસપુગ્ગલો નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનાધિમુત્તો અસ્સ. નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનાધિમુત્તસ્સ ખો, સુનક્ખત્ત, પુરિસપુગ્ગલસ્સ તપ્પતિરૂપી ચેવ કથા સણ્ઠાતિ, તદનુધમ્મઞ્ચ અનુવિતક્કેતિ, અનુવિચારેતિ, તઞ્ચ પુરિસં ભજતિ, તેન ચ વિત્તિં આપજ્જતિ; આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનપટિસંયુત્તાય ચ પન કથાય કચ્છમાનાય ન સુસ્સૂસતિ, ન સોતં ઓદહતિ, ન અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેતિ, ન ચ તં પુરિસં ભજતિ, ન ચ તેન વિત્તિં આપજ્જતિ. સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, પુરિસો મનુઞ્ઞભોજનં ભુત્તાવી છડ્ડેય્ય 9. તં કિં મઞ્ઞસિ, સુનક્ખત્ત, અપિ નુ તસ્સ પુરિસસ્સ તસ્મિં ભત્તે 10 પુન ભોત્તુકમ્યતા અસ્સા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘અદુઞ્હિ, ભન્તે, ભત્તં 11 પટિકૂલસમ્મત’’ન્તિ. ‘‘એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનાધિમુત્તસ્સ પુરિસપુગ્ગલસ્સ યે આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસંયોજને સે વન્તે. સો એવમસ્સ વેદિતબ્બો – ‘આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસંયોજનેન હિ ખો વિસંયુત્તો નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનાધિમુત્તો પુરિસપુગ્ગલો’તિ.
61. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo nevasaññānāsaññāyatanādhimutto assa. Nevasaññānāsaññāyatanādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; ākiñcaññāyatanapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso manuññabhojanaṃ bhuttāvī chaḍḍeyya 12. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu tassa purisassa tasmiṃ bhatte 13 puna bhottukamyatā assā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Aduñhi, bhante, bhattaṃ 14 paṭikūlasammata’’nti. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, nevasaññānāsaññāyatanādhimuttassa purisapuggalassa ye ākiñcaññāyatanasaṃyojane se vante. So evamassa veditabbo – ‘ākiñcaññāyatanasaṃyojanena hi kho visaṃyutto nevasaññānāsaññāyatanādhimutto purisapuggalo’ti.
૬૨. ‘‘ઠાનં ખો પનેતં, સુનક્ખત્ત, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો પુરિસપુગ્ગલો સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તો અસ્સ. સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તસ્સ ખો, સુનક્ખત્ત, પુરિસપુગ્ગલસ્સ તપ્પતિરૂપી ચેવ કથા સણ્ઠાતિ, તદનુધમ્મઞ્ચ અનુવિતક્કેતિ, અનુવિચારેતિ, તઞ્ચ પુરિસં ભજતિ, તેન ચ વિત્તિં આપજ્જતિ; નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનપટિસંયુત્તાય ચ પન કથાય કચ્છમાનાય ન સુસ્સૂસતિ, ન સોતં ઓદહતિ, ન અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેતિ, ન ચ તં પુરિસં ભજતિ, ન ચ તેન વિત્તિં આપજ્જતિ. સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, તાલો મત્થકચ્છિન્નો અભબ્બો પુન વિરુળ્હિયા; એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તસ્સ પુરિસપુગ્ગલસ્સ યે નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસંયોજને સે ઉચ્છિન્નમૂલે તાલાવત્થુકતે અનભાવંકતે 15 આયતિં અનુપ્પાદધમ્મે. સો એવમસ્સ વેદિતબ્બો – ‘નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસંયોજનેન હિ ખો વિસંયુત્તો સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તો પુરિસપુગ્ગલો’’’તિ.
62. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo sammā nibbānādhimutto assa. Sammā nibbānādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; nevasaññānāsaññāyatanapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, tālo matthakacchinno abhabbo puna viruḷhiyā; evameva kho, sunakkhatta, sammā nibbānādhimuttassa purisapuggalassa ye nevasaññānāsaññāyatanasaṃyojane se ucchinnamūle tālāvatthukate anabhāvaṃkate 16 āyatiṃ anuppādadhamme. So evamassa veditabbo – ‘nevasaññānāsaññāyatanasaṃyojanena hi kho visaṃyutto sammā nibbānādhimutto purisapuggalo’’’ti.
૬૩. ‘‘ઠાનં ખો પનેતં, સુનક્ખત્ત, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચસ્સ ભિક્ખુનો એવમસ્સ – ‘તણ્હા ખો સલ્લં સમણેન વુત્તં, અવિજ્જાવિસદોસો, છન્દરાગબ્યાપાદેન રુપ્પતિ. તં મે તણ્હાસલ્લં પહીનં, અપનીતો અવિજ્જાવિસદોસો, સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તોહમસ્મી’તિ. એવંમાનિ 17 અસ્સ અતથં સમાનં 18. સો યાનિ સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તસ્સ અસપ્પાયાનિ તાનિ અનુયુઞ્જેય્ય; અસપ્પાયં ચક્ખુના રૂપદસ્સનં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં સોતેન સદ્દં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં ઘાનેન ગન્ધં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં જિવ્હાય રસં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં કાયેન ફોટ્ઠબ્બં અનુયુઞ્જેય્ય , અસપ્પાયં મનસા ધમ્મં અનુયુઞ્જેય્ય. તસ્સ અસપ્પાયં ચક્ખુના રૂપદસ્સનં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં સોતેન સદ્દં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં ઘાનેન ગન્ધં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં જિવ્હાય રસં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં કાયેન ફોટ્ઠબ્બં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં મનસા ધમ્મં અનુયુત્તસ્સ રાગો ચિત્તં અનુદ્ધંસેય્ય. સો રાગાનુદ્ધંસિતેન ચિત્તેન મરણં વા નિગચ્છેય્ય મરણમત્તં વા દુક્ખં.
63. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso, chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Evaṃmāni 19 assa atathaṃ samānaṃ 20. So yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni anuyuñjeyya; asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuñjeyya , asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuttassa rāgo cittaṃ anuddhaṃseyya. So rāgānuddhaṃsitena cittena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, પુરિસો સલ્લેન વિદ્ધો અસ્સ સવિસેન ગાળ્હૂપલેપનેન. તસ્સ મિત્તામચ્ચા ઞાતિસાલોહિતા ભિસક્કં સલ્લકત્તં ઉપટ્ઠાપેય્યું. તસ્સ સો ભિસક્કો સલ્લકત્તો સત્થેન વણમુખં પરિકન્તેય્ય. સત્થેન વણમુખં પરિકન્તિત્વા એસનિયા સલ્લં એસેય્ય. એસનિયા સલ્લં એસિત્વા સલ્લં અબ્બુહેય્ય, અપનેય્ય વિસદોસં સઉપાદિસેસં. સઉપાદિસેસોતિ 21 જાનમાનો સો એવં વદેય્ય – ‘અમ્ભો પુરિસ, ઉબ્ભતં ખો તે સલ્લં, અપનીતો વિસદોસો સઉપાદિસેસો 22. અનલઞ્ચ તે અન્તરાયાય. સપ્પાયાનિ ચેવ ભોજનાનિ ભુઞ્જેય્યાસિ, મા તે અસપ્પાયાનિ ભોજનાનિ ભુઞ્જતો વણો અસ્સાવી અસ્સ. કાલેન કાલઞ્ચ વણં ધોવેય્યાસિ, કાલેન કાલં વણમુખં આલિમ્પેય્યાસિ, મા તે ન કાલેન કાલં વણં ધોવતો ન કાલેન કાલં વણમુખં આલિમ્પતો પુબ્બલોહિતં વણમુખં પરિયોનન્ધિ. મા ચ વાતાતપે ચારિત્તં અનુયુઞ્જિ, મા તે વાતાતપે ચારિત્તં અનુયુત્તસ્સ રજોસૂકં વણમુખં અનુદ્ધંસેસિ. વણાનુરક્ખી ચ, અમ્ભો પુરિસ, વિહરેય્યાસિ વણસારોપી’તિ 23. તસ્સ એવમસ્સ – ‘ઉબ્ભતં ખો મે સલ્લં, અપનીતો વિસદોસો અનુપાદિસેસો. અનલઞ્ચ મે અન્તરાયાયા’તિ. સો અસપ્પાયાનિ ચેવ ભોજનાનિ ભુઞ્જેય્ય. તસ્સ અસપ્પાયાનિ ભોજનાનિ ભુઞ્જતો વણો અસ્સાવી અસ્સ. ન ચ કાલેન કાલં વણં ધોવેય્ય, ન ચ કાલેન કાલં વણમુખં આલિમ્પેય્ય. તસ્સ ન કાલેન કાલં વણં ધોવતો, ન કાલેન કાલં વણમુખં આલિમ્પતો પુબ્બલોહિતં વણમુખં પરિયોનન્ધેય્ય. વાતાતપે ચ ચારિત્તં અનુયુઞ્જેય્ય. તસ્સ વાતાતપે ચારિત્તં અનુયુત્તસ્સ રજોસૂકં વણમુખં અનુદ્ધંસેય્ય. ન ચ વણાનુરક્ખી વિહરેય્ય ન વણસારોપી. તસ્સ ઇમિસ્સા ચ અસપ્પાયકિરિયાય, અસુચિ વિસદોસો અપનીતો સઉપાદિસેસો તદુભયેન વણો પુથુત્તં ગચ્છેય્ય. સો પુથુત્તં ગતેન વણેન મરણં વા નિગચ્છેય્ય મરણમત્તં વા દુક્ખં.
‘‘Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sallena viddho assa savisena gāḷhūpalepanena. Tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṃ sallakattaṃ upaṭṭhāpeyyuṃ. Tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṃ parikanteyya. Satthena vaṇamukhaṃ parikantitvā esaniyā sallaṃ eseyya. Esaniyā sallaṃ esitvā sallaṃ abbuheyya, apaneyya visadosaṃ saupādisesaṃ. Saupādisesoti 24 jānamāno so evaṃ vadeyya – ‘ambho purisa, ubbhataṃ kho te sallaṃ, apanīto visadoso saupādiseso 25. Analañca te antarāyāya. Sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyyāsi, mā te asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyyāsi, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyyāsi, mā te na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandhi. Mā ca vātātape cārittaṃ anuyuñji, mā te vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃsesi. Vaṇānurakkhī ca, ambho purisa, vihareyyāsi vaṇasāropī’ti 26. Tassa evamassa – ‘ubbhataṃ kho me sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca me antarāyāyā’ti. So asappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyya. Tassa asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Na ca kālena kālaṃ vaṇaṃ dhoveyya, na ca kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyya. Tassa na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato, na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandheyya. Vātātape ca cārittaṃ anuyuñjeyya. Tassa vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃseyya. Na ca vaṇānurakkhī vihareyya na vaṇasāropī. Tassa imissā ca asappāyakiriyāya, asuci visadoso apanīto saupādiseso tadubhayena vaṇo puthuttaṃ gaccheyya. So puthuttaṃ gatena vaṇena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચસ્સ ભિક્ખુનો એવમસ્સ – ‘તણ્હા ખો સલ્લં સમણેન વુત્તં, અવિજ્જાવિસદોસો છન્દરાગબ્યાપાદેન રુપ્પતિ. તં મે તણ્હાસલ્લં પહીનં, અપનીતો અવિજ્જાવિસદોસો, સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તોહમસ્મી’તિ. એવંમાનિ અસ્સ અતથં સમાનં. સો યાનિ સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તસ્સ અસપ્પાયાનિ તાનિ અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં ચક્ખુના રૂપદસ્સનં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં સોતેન સદ્દં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં ઘાનેન ગન્ધં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં જિવ્હાય રસં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં કાયેન ફોટ્ઠબ્બં અનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં મનસા ધમ્મં અનુયુઞ્જેય્ય. તસ્સ અસપ્પાયં ચક્ખુના રૂપદસ્સનં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં સોતેન સદ્દં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં ઘાનેન ગન્ધં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં જિવ્હાય રસં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં કાયેન ફોટ્ઠબ્બં અનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં મનસા ધમ્મં અનુયુત્તસ્સ રાગો ચિત્તં અનુદ્ધંસેય્ય. સો રાગાનુદ્ધંસિતેન ચિત્તેન મરણં વા નિગચ્છેય્ય મરણમત્તં વા દુક્ખં. મરણઞ્હેતં, સુનક્ખત્ત, અરિયસ્સ વિનયે યો સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ; મરણમત્તઞ્હેતં, સુનક્ખત્ત, દુક્ખં યં અઞ્ઞતરં સંકિલિટ્ઠં આપત્તિં આપજ્જતિ.
‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Evaṃmāni assa atathaṃ samānaṃ. So yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni anuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuttassa rāgo cittaṃ anuddhaṃseyya. So rāgānuddhaṃsitena cittena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ. Maraṇañhetaṃ, sunakkhatta, ariyassa vinaye yo sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati; maraṇamattañhetaṃ, sunakkhatta, dukkhaṃ yaṃ aññataraṃ saṃkiliṭṭhaṃ āpattiṃ āpajjati.
૬૪. ‘‘ઠાનં ખો પનેતં, સુનક્ખત્ત, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચસ્સ ભિક્ખુનો એવમસ્સ – ‘તણ્હા ખો સલ્લં સમણેન વુત્તં, અવિજ્જાવિસદોસો છન્દરાગબ્યાપાદેન રુપ્પતિ. તં મે તણ્હાસલ્લં પહીનં, અપનીતો અવિજ્જાવિસદોસો, સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તોહમસ્મી’તિ. સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તસ્સેવ સતો સો યાનિ સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તસ્સ અસપ્પાયાનિ તાનિ નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં ચક્ખુના રૂપદસ્સનં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં સોતેન સદ્દં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં ઘાનેન ગન્ધં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં જિવ્હાય રસં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં કાયેન ફોટ્ઠબ્બં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં મનસા ધમ્મં નાનુયુઞ્જેય્ય. તસ્સ અસપ્પાયં ચક્ખુના રૂપદસ્સનં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં સોતેન સદ્દં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં ઘાનેન ગન્ધં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં જિવ્હાય રસં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં કાયેન ફોટ્ઠબ્બં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં મનસા ધમ્મં નાનુયુત્તસ્સ રાગો ચિત્તં નાનુદ્ધંસેય્ય. સો ન રાગાનુદ્ધંસિતેન ચિત્તેન નેવ મરણં વા નિગચ્છેય્ય ન મરણમત્તં વા દુક્ખં.
64. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Sammā nibbānādhimuttasseva sato so yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni nānuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuttassa rāgo cittaṃ nānuddhaṃseyya. So na rāgānuddhaṃsitena cittena neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, પુરિસો સલ્લેન વિદ્ધો અસ્સ સવિસેન ગાળ્હૂપલેપનેન. તસ્સ મિત્તામચ્ચા ઞાતિસાલોહિતા ભિસક્કં સલ્લકત્તં ઉપટ્ઠાપેય્યું. તસ્સ સો ભિસક્કો સલ્લકત્તો સત્થેન વણમુખં પરિકન્તેય્ય. સત્થેન વણમુખં પરિકન્તિત્વા એસનિયા સલ્લં એસેય્ય. એસનિયા સલ્લં એસિત્વા સલ્લં અબ્બુહેય્ય, અપનેય્ય વિસદોસં અનુપાદિસેસં. અનુપાદિસેસોતિ જાનમાનો સો એવં વદેય્ય – ‘અમ્ભો પુરિસ, ઉબ્ભતં ખો તે સલ્લં, અપનીતો વિસદોસો અનુપાદિસેસો. અનલઞ્ચ તે અન્તરાયાય. સપ્પાયાનિ ચેવ ભોજનાનિ ભુઞ્જેય્યાસિ, મા તે અસપ્પાયાનિ ભોજનાનિ ભુઞ્જતો વણો અસ્સાવી અસ્સ. કાલેન કાલઞ્ચ વણં ધોવેય્યાસિ, કાલેન કાલં વણમુખં આલિમ્પેય્યાસિ. મા તે ન કાલેન કાલં વણં ધોવતો ન કાલેન કાલં વણમુખં આલિમ્પતો પુબ્બલોહિતં વણમુખં પરિયોનન્ધિ. મા ચ વાતાતપે ચારિત્તં અનુયુઞ્જિ, મા તે વાતાતપે ચારિત્તં અનુયુત્તસ્સ રજોસૂકં વણમુખં અનુદ્ધંસેસિ . વણાનુરક્ખી ચ, અમ્ભો પુરિસ, વિહરેય્યાસિ વણસારોપી’તિ. તસ્સ એવમસ્સ – ‘ઉબ્ભતં ખો મે સલ્લં, અપનીતો વિસદોસો અનુપાદિસેસો. અનલઞ્ચ મે અન્તરાયાયા’તિ. સો સપ્પાયાનિ ચેવ ભોજનાનિ ભુઞ્જેય્ય. તસ્સ સપ્પાયાનિ ભોજનાનિ ભુઞ્જતો વણો ન અસ્સાવી અસ્સ. કાલેન કાલઞ્ચ વણં ધોવેય્ય, કાલેન કાલં વણમુખં આલિમ્પેય્ય. તસ્સ કાલેન કાલં વણં ધોવતો કાલેન કાલં વણમુખં આલિમ્પતો ન પુબ્બલોહિતં વણમુખં પરિયોનન્ધેય્ય. ન ચ વાતાતપે ચારિત્તં અનુયુઞ્જેય્ય. તસ્સ વાતાતપે ચારિત્તં અનનુયુત્તસ્સ રજોસૂકં વણમુખં નાનુદ્ધંસેય્ય. વણાનુરક્ખી ચ વિહરેય્ય વણસારોપી. તસ્સ ઇમિસ્સા ચ સપ્પાયકિરિયાય અસુ ચ 27 વિસદોસો અપનીતો અનુપાદિસેસો તદુભયેન વણો વિરુહેય્ય. સો રુળ્હેન વણેન સઞ્છવિના નેવ મરણં વા નિગચ્છેય્ય ન મરણમત્તં વા દુક્ખં.
‘‘Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sallena viddho assa savisena gāḷhūpalepanena. Tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṃ sallakattaṃ upaṭṭhāpeyyuṃ. Tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṃ parikanteyya. Satthena vaṇamukhaṃ parikantitvā esaniyā sallaṃ eseyya. Esaniyā sallaṃ esitvā sallaṃ abbuheyya, apaneyya visadosaṃ anupādisesaṃ. Anupādisesoti jānamāno so evaṃ vadeyya – ‘ambho purisa, ubbhataṃ kho te sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca te antarāyāya. Sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyyāsi, mā te asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyyāsi, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyyāsi. Mā te na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandhi. Mā ca vātātape cārittaṃ anuyuñji, mā te vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃsesi . Vaṇānurakkhī ca, ambho purisa, vihareyyāsi vaṇasāropī’ti. Tassa evamassa – ‘ubbhataṃ kho me sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca me antarāyāyā’ti. So sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyya. Tassa sappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo na assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyya, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyya. Tassa kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato na pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandheyya. Na ca vātātape cārittaṃ anuyuñjeyya. Tassa vātātape cārittaṃ ananuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ nānuddhaṃseyya. Vaṇānurakkhī ca vihareyya vaṇasāropī. Tassa imissā ca sappāyakiriyāya asu ca 28 visadoso apanīto anupādiseso tadubhayena vaṇo viruheyya. So ruḷhena vaṇena sañchavinā neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચસ્સ ભિક્ખુનો એવમસ્સ – ‘તણ્હા ખો સલ્લં સમણેન વુત્તં, અવિજ્જાવિસદોસો છન્દરાગબ્યાપાદેન રુપ્પતિ. તં મે તણ્હાસલ્લં પહીનં, અપનીતો અવિજ્જાવિસદોસો, સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તોહમસ્મી’તિ. સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તસ્સેવ સતો સો યાનિ સમ્મા નિબ્બાનાધિમુત્તસ્સ અસપ્પાયાનિ તાનિ નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં ચક્ખુના રૂપદસ્સનં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં સોતેન સદ્દં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં ઘાનેન ગન્ધં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં જિવ્હાય રસં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં કાયેન ફોટ્ઠબ્બં નાનુયુઞ્જેય્ય, અસપ્પાયં મનસા ધમ્મં નાનુયુઞ્જેય્ય. તસ્સ અસપ્પાયં ચક્ખુના રૂપદસ્સનં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં સોતેન સદ્દં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં ઘાનેન ગન્ધં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં જિવ્હાય રસં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં કાયેન ફોટ્ઠબ્બં નાનુયુત્તસ્સ, અસપ્પાયં મનસા ધમ્મં નાનુયુત્તસ્સ, રાગો ચિત્તં નાનુદ્ધંસેય્ય. સો ન રાગાનુદ્ધંસિતેન ચિત્તેન નેવ મરણં વા નિગચ્છેય્ય ન મરણમત્તં વા દુક્ખં.
‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Sammā nibbānādhimuttasseva sato so yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni nānuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuttassa, rāgo cittaṃ nānuddhaṃseyya. So na rāgānuddhaṃsitena cittena neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
૬૫. ‘‘ઉપમા ખો મે અયં, સુનક્ખત્ત, કતા અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનાય. અયંયેવેત્થ અત્થો – વણોતિ ખો, સુનક્ખત્ત, છન્નેતં અજ્ઝત્તિકાનં આયતનાનં અધિવચનં; વિસદોસોતિ ખો, સુનક્ખત્ત, અવિજ્જાયેતં અધિવચનં; સલ્લન્તિ ખો, સુનક્ખત્ત, તણ્હાયેતં અધિવચનં; એસનીતિ ખો, સુનક્ખત્ત, સતિયાયેતં અધિવચનં; સત્થન્તિ ખો, સુનક્ખત્ત, અરિયાયેતં પઞ્ઞાય અધિવચનં; ભિસક્કો સલ્લકત્તોતિ ખો, સુનક્ખત્ત, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ.
65. ‘‘Upamā kho me ayaṃ, sunakkhatta, katā atthassa viññāpanāya. Ayaṃyevettha attho – vaṇoti kho, sunakkhatta, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; visadosoti kho, sunakkhatta, avijjāyetaṃ adhivacanaṃ; sallanti kho, sunakkhatta, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ; esanīti kho, sunakkhatta, satiyāyetaṃ adhivacanaṃ; satthanti kho, sunakkhatta, ariyāyetaṃ paññāya adhivacanaṃ; bhisakko sallakattoti kho, sunakkhatta, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa.
‘‘સો વત, સુનક્ખત્ત, ભિક્ખુ છસુ ફસ્સાયતનેસુ સંવુતકારી ‘ઉપધિ દુક્ખસ્સ મૂલ’ન્તિ – ઇતિ વિદિત્વા નિરુપધિ ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો ઉપધિસ્મિં વા કાયં ઉપસંહરિસ્સતિ ચિત્તં વા ઉપ્પાદેસ્સતીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, આપાનીયકંસો વણ્ણસમ્પન્નો ગન્ધસમ્પન્નો રસસમ્પન્નો; સો ચ ખો વિસેન સંસટ્ઠો. અથ પુરિસો આગચ્છેય્ય જીવિતુકામો અમરિતુકામો સુખકામો દુક્ખપટિકૂલો. તં કિં મઞ્ઞસિ, સુનક્ખત્ત, અપિ નુ સો પુરિસો અમું આપાનીયકંસં પિવેય્ય યં જઞ્ઞા – ‘ઇમાહં પિવિત્વા મરણં વા નિગચ્છામિ મરણમત્તં વા દુક્ખ’’’ન્તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, સો વત ભિક્ખુ છસુ ફસ્સાયતનેસુ સંવુતકારી ‘ઉપધિ દુક્ખસ્સ મૂલ’ન્તિ – ઇતિ વિદિત્વા નિરુપધિ ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો ઉપધિસ્મિં વા કાયં ઉપસંહરિસ્સતિ ચિત્તં વા ઉપ્પાદેસ્સતીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. સેય્યથાપિ, સુનક્ખત્ત, આસીવિસો 29 ઘોરવિસો. અથ પુરિસો આગચ્છેય્ય જીવિતુકામો અમરિતુકામો સુખકામો દુક્ખપટિકૂલો. તં કિં મઞ્ઞસિ, સુનક્ખત્ત, અપિ નુ સો પુરિસો અમુસ્સ આસીવિસસ્સ ઘોરવિસસ્સ હત્થં વા અઙ્ગુટ્ઠં વા દજ્જા 30 યં જઞ્ઞા – ‘ઇમિનાહં દટ્ઠો મરણં વા નિગચ્છામિ મરણમત્તં વા દુક્ખ’’’ન્તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘એવમેવ ખો, સુનક્ખત્ત, સો વત ભિક્ખુ છસુ ફસ્સાયતનેસુ સંવુતકારી ‘ઉપધિ દુક્ખસ્સ મૂલ’ન્તિ – ઇતિ વિદિત્વા નિરુપધિ ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો ઉપધિસ્મિં વા કાયં ઉપસંહરિસ્સતિ ચિત્તં વા ઉપ્પાદેસ્સતીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતી’’તિ.
‘‘So vata, sunakkhatta, bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno; so ca kho visena saṃsaṭṭho. Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikūlo. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso amuṃ āpānīyakaṃsaṃ piveyya yaṃ jaññā – ‘imāhaṃ pivitvā maraṇaṃ vā nigacchāmi maraṇamattaṃ vā dukkha’’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, so vata bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, āsīviso 31 ghoraviso. Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikūlo. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso amussa āsīvisassa ghoravisassa hatthaṃ vā aṅguṭṭhaṃ vā dajjā 32 yaṃ jaññā – ‘imināhaṃ daṭṭho maraṇaṃ vā nigacchāmi maraṇamattaṃ vā dukkha’’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, so vata bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમનો સુનક્ખત્તો લિચ્છવિપુત્તો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દીતિ.
Idamavoca bhagavā. Attamano sunakkhatto licchaviputto bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
સુનક્ખત્તસુત્તં નિટ્ઠિતં પઞ્ચમં.
Sunakkhattasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. સુનક્ખત્તસુત્તવણ્ણના • 5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૫. સુનક્ખત્તસુત્તવણ્ણના • 5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā
