| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
સુઙ્કઘાતકથાવણ્ણના
Suṅkaghātakathāvaṇṇanā
૧૧૩. સુઙ્કઘાતકથાયં તતો હનન્તીતિ તતો નીહરન્તા હનન્તિ. તન્તિ સુઙ્કટ્ઠાનં. યતોતિ યતો નીહરિયમાનભણ્ડતો. રાજકન્તિ રાજાયત્તં. તમ્પિ રાજારહમેવાતિ આહ ‘‘અયમેવત્થો’’તિ. ઇતોતિ ઇતો ભણ્ડતો. દુતિયં પાદં અતિક્કામેતીતિ એત્થ ‘‘પઠમં પાદં પરિચ્છેદતો બહિ ઠપેત્વા દુતિયે પાદે ઉદ્ધટમત્તે પારાજિક’’ન્તિ વદન્તિ ઉદ્ધરિત્વા બહિ અટ્ઠપિતોપિ બહિ ઠિતોયેવ નામ હોતીતિ કત્વા. યત્થ યત્થ પદવારેન આપત્તિ કારેતબ્બા, તત્થ તત્થ સબ્બત્થાપિ એસેવ નયોતિ વદન્તિ. સુઙ્કઘાતતો બહિ બહિસુઙ્કઘાતં. અવસ્સં પતનકન્તિ અવસ્સં સુઙ્કઘાતતો બહિ પતનકં. પુબ્બે વુત્તનયેનેવાતિ અવસ્સં પતનકે હત્થતો મુત્તમત્તેતિ વુત્તં હોતિ. વટ્ટન્તં પુન અન્તો પવિસતીતિ મહાઅટ્ઠકથાવચનસ્સ કુરુન્દિસઙ્ખેપટ્ઠકથાહિ અધિપ્પાયો પકાસિતો. અન્તો ઠત્વા બહિ ગચ્છન્તં રક્ખતીતિ ભિક્ખુનો પયોગેન ગમનવેગસ્સ અન્તોયેવ વૂપસન્તત્તા. પરિવત્તેત્વા અબ્ભન્તરિમં બહિ ઠપેતીતિ અબ્ભન્તરે ઠિતં પુટકં પરિવત્તેત્વા બહિ ઠપેતિ. એત્થ ચ ‘‘અબ્ભન્તરિમે પુટકે ભૂમિતો મોચિતમત્તે પારાજિક’’ન્તિ વદન્તિ.
113. Suṅkaghātakathāyaṃ tato hanantīti tato nīharantā hananti. Tanti suṅkaṭṭhānaṃ. Yatoti yato nīhariyamānabhaṇḍato. Rājakanti rājāyattaṃ. Tampi rājārahamevāti āha ‘‘ayamevattho’’ti. Itoti ito bhaṇḍato. Dutiyaṃ pādaṃ atikkāmetīti ettha ‘‘paṭhamaṃ pādaṃ paricchedato bahi ṭhapetvā dutiye pāde uddhaṭamatte pārājika’’nti vadanti uddharitvā bahi aṭṭhapitopi bahi ṭhitoyeva nāma hotīti katvā. Yattha yattha padavārena āpatti kāretabbā, tattha tattha sabbatthāpi eseva nayoti vadanti. Suṅkaghātato bahi bahisuṅkaghātaṃ. Avassaṃ patanakanti avassaṃ suṅkaghātato bahi patanakaṃ. Pubbe vuttanayenevāti avassaṃ patanake hatthato muttamatteti vuttaṃ hoti. Vaṭṭantaṃ puna anto pavisatīti mahāaṭṭhakathāvacanassa kurundisaṅkhepaṭṭhakathāhi adhippāyo pakāsito. Anto ṭhatvā bahi gacchantaṃ rakkhatīti bhikkhuno payogena gamanavegassa antoyeva vūpasantattā. Parivattetvā abbhantarimaṃ bahi ṭhapetīti abbhantare ṭhitaṃ puṭakaṃ parivattetvā bahi ṭhapeti. Ettha ca ‘‘abbhantarime puṭake bhūmito mocitamatte pārājika’’nti vadanti.
‘‘ગચ્છન્તે યાને વા…પે॰… ઠપેતીતિ સુઙ્કઘાતં અપવિસિત્વા બહિયેવ ઠપેતી’’તિ તીસુપિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં સુઙ્કટ્ઠાનસ્સ બહિ ઠપિતન્તિ વક્ખમાનત્તા. આચરિયા પન ‘‘સુઙ્કટ્ઠાનસ્સ બહિ ઠિત’’ન્તિ પાઠં વિકપ્પેત્વા ‘‘પઠમં અન્તોસુઙ્કઘાતં પવિટ્ઠેસુયેવ યાનાદીસુ ઠપિતં પચ્છા યાનેન સદ્ધિં નીહટં સુઙ્કઘાતસ્સ બહિ ઠિતં, ન ચ તેન નીત’’ન્તિ અત્થં વદન્તિ. અયં પન તેસં અધિપ્પાયો – સુઙ્કટ્ઠાનસ્સ અન્તો પવિટ્ઠયાનાદીસુ ઠપિતેપિ ભિક્ખુસ્સ પયોગં વિના અઞ્ઞેન નીહટત્તા નેવત્થિ પારાજિકં, ‘‘અત્ર પવિટ્ઠસ્સ સુઙ્કં ગણ્હન્તૂ’’તિ વુત્તત્તા અઞ્ઞેન નીહટસ્સ બહિ ઠિતે ભણ્ડદેય્યમ્પિ ન હોતીતિ. અયમેવ ચ નયો ‘‘વટ્ટિત્વા ગમિસ્સતીતિ વા અઞ્ઞો નં વટ્ટેસ્સતીતિ વા અન્તો ઠપિતં પચ્છા સયં વા વટ્ટમાનં અઞ્ઞેન વા વટ્ટિતં બહિ ગચ્છતિ, રક્ખતિયેવા’’તિ ઇમિના વચનેન સમેતીતિ યુત્તતરો વિય દિસ્સતિ. સુઙ્કટ્ઠાનસ્સ અન્તો પવિસિત્વા પુન પચ્ચાગચ્છતોપિ તેન પસ્સેન પરિચ્છેદં અતિક્કમન્તસ્સ યદિ તતોપિ ગચ્છન્તાનં હત્થતો સુઙ્કં ગણ્હન્તિ, સીમાતિક્કમે પારાજિકમેવ.
‘‘Gacchante yāne vā…pe… ṭhapetīti suṅkaghātaṃ apavisitvā bahiyeva ṭhapetī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ suṅkaṭṭhānassa bahi ṭhapitanti vakkhamānattā. Ācariyā pana ‘‘suṅkaṭṭhānassa bahi ṭhita’’nti pāṭhaṃ vikappetvā ‘‘paṭhamaṃ antosuṅkaghātaṃ paviṭṭhesuyeva yānādīsu ṭhapitaṃ pacchā yānena saddhiṃ nīhaṭaṃ suṅkaghātassa bahi ṭhitaṃ, na ca tena nīta’’nti atthaṃ vadanti. Ayaṃ pana tesaṃ adhippāyo – suṅkaṭṭhānassa anto paviṭṭhayānādīsu ṭhapitepi bhikkhussa payogaṃ vinā aññena nīhaṭattā nevatthi pārājikaṃ, ‘‘atra paviṭṭhassa suṅkaṃ gaṇhantū’’ti vuttattā aññena nīhaṭassa bahi ṭhite bhaṇḍadeyyampi na hotīti. Ayameva ca nayo ‘‘vaṭṭitvā gamissatīti vā añño naṃ vaṭṭessatīti vā anto ṭhapitaṃ pacchā sayaṃ vā vaṭṭamānaṃ aññena vā vaṭṭitaṃ bahi gacchati, rakkhatiyevā’’ti iminā vacanena sametīti yuttataro viya dissati. Suṅkaṭṭhānassa anto pavisitvā puna paccāgacchatopi tena passena paricchedaṃ atikkamantassa yadi tatopi gacchantānaṃ hatthato suṅkaṃ gaṇhanti, sīmātikkame pārājikameva.
હત્થિસુત્તાદીસૂતિ હત્થિસિક્ખાદીસુ. ઇમસ્મિં ઠાનેતિ યથાવુત્તયાનાદીહિ વુત્તપ્પકારેન નીહરણે. અનાપત્તીતિ તત્થ ‘‘સહત્થા’’તિ વચનતો અઞ્ઞેન નીહરાપેન્તસ્સ અનાપત્તિ. ઇધાતિ ઇમસ્મિં અદિન્નાદાનસિક્ખાપદે. તત્રાતિ તસ્મિં એળકલોમસિક્ખાપદે. હોન્તીતિ એત્થ ઇતિ-સદ્દો હેતુઅત્થો, યસ્મા એળકલોમાનિ નિસ્સગ્ગિયાનિ હોન્તિ, તસ્મા પાચિત્તિયન્તિ અત્થો. ઇધ અનાપત્તીતિ ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે અવહારાભાવા અનાપત્તિ. ઉપચારન્તિ સુઙ્કઘાતપરિચ્છેદતો બહિ સમન્તા દ્વિન્નં લેડ્ડુપાતાનં અબ્ભન્તરં વતિઆસન્નપ્પદેસસઙ્ખાતં ઉપચારં. તાદિસં ઉપચારં ઓક્કમિત્વા પરિહરણે સાદીનવત્તા દુક્કટં વુત્તં. એત્થાતિ સુઙ્કઘાતે. ‘‘દ્વીહિ લેડ્ડુપાતેહીતિ અયં નિયમો આચરિયપરમ્પરાભતો’’તિ મહાગણ્ઠિપદે વુત્તં.
Hatthisuttādīsūti hatthisikkhādīsu. Imasmiṃ ṭhāneti yathāvuttayānādīhi vuttappakārena nīharaṇe. Anāpattīti tattha ‘‘sahatthā’’ti vacanato aññena nīharāpentassa anāpatti. Idhāti imasmiṃ adinnādānasikkhāpade. Tatrāti tasmiṃ eḷakalomasikkhāpade. Hontīti ettha iti-saddo hetuattho, yasmā eḷakalomāni nissaggiyāni honti, tasmā pācittiyanti attho. Idha anāpattīti imasmiṃ sikkhāpade avahārābhāvā anāpatti. Upacāranti suṅkaghātaparicchedato bahi samantā dvinnaṃ leḍḍupātānaṃ abbhantaraṃ vatiāsannappadesasaṅkhātaṃ upacāraṃ. Tādisaṃ upacāraṃ okkamitvā pariharaṇe sādīnavattā dukkaṭaṃ vuttaṃ. Etthāti suṅkaghāte. ‘‘Dvīhi leḍḍupātehīti ayaṃ niyamo ācariyaparamparābhato’’ti mahāgaṇṭhipade vuttaṃ.
સુઙ્કઘાતકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Suṅkaghātakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ભૂમટ્ઠકથાદિવણ્ણના • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / સુઙ્કઘાતકથાવણ્ણના • Suṅkaghātakathāvaṇṇanā
