Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
౫. సుపినపఞ్హో
5. Supinapañho
౫. ‘‘భన్తే నాగసేన, ఇమస్మిం లోకే నరనారియో సుపినం పస్సన్తి కల్యాణమ్పి పాపకమ్పి, దిట్ఠపుబ్బమ్పి అదిట్ఠపుబ్బమ్పి, కతపుబ్బమ్పి అకతపుబ్బమ్పి, ఖేమమ్పి సభయమ్పి, దూరేపి సన్తికేపి, బహువిధానిపి అనేకవణ్ణసహస్సాని దిస్సన్తి, కిఞ్చేతం సుపినం నామ, కో చేతం పస్సతీ’’తి? ‘‘నిమిత్తమేతం, మహారాజ, సుపినం నామ, యం చిత్తస్స ఆపాత 1 ముపగచ్ఛతి. ఛయిమే, మహారాజ, సుపినం పస్సన్తి, వాతికో సుపినం పస్సతి, పిత్తికో సుపినం పస్సతి, సేమ్హికో సుపినం పస్సతి, దేవతూపసంహారతో సుపినం పస్సతి, సముదాచిణ్ణతో సుపినం పస్సతి, పుబ్బనిమిత్తతో సుపినం పస్సతి, తత్ర, మహారాజ, యం పుబ్బనిమిత్తతో సుపినం పస్సతి, తం యేవ సచ్చం, అవసేసం మిచ్ఛా’’తి.
5. ‘‘Bhante nāgasena, imasmiṃ loke naranāriyo supinaṃ passanti kalyāṇampi pāpakampi, diṭṭhapubbampi adiṭṭhapubbampi, katapubbampi akatapubbampi, khemampi sabhayampi, dūrepi santikepi, bahuvidhānipi anekavaṇṇasahassāni dissanti, kiñcetaṃ supinaṃ nāma, ko cetaṃ passatī’’ti? ‘‘Nimittametaṃ, mahārāja, supinaṃ nāma, yaṃ cittassa āpāta 2 mupagacchati. Chayime, mahārāja, supinaṃ passanti, vātiko supinaṃ passati, pittiko supinaṃ passati, semhiko supinaṃ passati, devatūpasaṃhārato supinaṃ passati, samudāciṇṇato supinaṃ passati, pubbanimittato supinaṃ passati, tatra, mahārāja, yaṃ pubbanimittato supinaṃ passati, taṃ yeva saccaṃ, avasesaṃ micchā’’ti.
‘‘భన్తే నాగసేన, యో పుబ్బనిమిత్తతో సుపినం పస్సతి, కిం తస్స చిత్తం సయం గన్త్వా తం నిమిత్తం విచినాతి, తం వా నిమిత్తం చిత్తస్స ఆపాతముపగచ్ఛతి, అఞ్ఞో వా ఆగన్త్వా తస్స ఆరోచేతీ’’తి? ‘‘న, మహారాజ, తస్స చిత్తం సయం గన్త్వా తం నిమిత్తం విచినాతి, నాపి అఞ్ఞో కోచి ఆగన్త్వా తస్స ఆరోచేతి, అథ ఖో తం యేవ నిమిత్తం చిత్తస్స ఆపాతముపగచ్ఛతి. యథా, మహారాజ, ఆదాసో న సయం కుహిఞ్చి గన్త్వా ఛాయం విచినాతి, నాపి అఞ్ఞో కోచి ఛాయం ఆనేత్వా ఆదాసం ఆరోపేతి 3, అథ ఖో యతో కుతోచి ఛాయా ఆగన్త్వా ఆదాసస్స ఆపాతముపగచ్ఛతి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, న తస్స చిత్తం సయం గన్త్వా తం నిమిత్తం విచినాతి, నాపి అఞ్ఞో కోచి ఆగన్త్వా ఆరోచేతి, అథ ఖో యతో కుతోచి నిమిత్తం ఆగన్త్వా చిత్తస్స ఆపాతముపగచ్ఛతీ’’తి.
‘‘Bhante nāgasena, yo pubbanimittato supinaṃ passati, kiṃ tassa cittaṃ sayaṃ gantvā taṃ nimittaṃ vicināti, taṃ vā nimittaṃ cittassa āpātamupagacchati, añño vā āgantvā tassa ārocetī’’ti? ‘‘Na, mahārāja, tassa cittaṃ sayaṃ gantvā taṃ nimittaṃ vicināti, nāpi añño koci āgantvā tassa āroceti, atha kho taṃ yeva nimittaṃ cittassa āpātamupagacchati. Yathā, mahārāja, ādāso na sayaṃ kuhiñci gantvā chāyaṃ vicināti, nāpi añño koci chāyaṃ ānetvā ādāsaṃ āropeti 4, atha kho yato kutoci chāyā āgantvā ādāsassa āpātamupagacchati, evameva kho, mahārāja, na tassa cittaṃ sayaṃ gantvā taṃ nimittaṃ vicināti, nāpi añño koci āgantvā āroceti, atha kho yato kutoci nimittaṃ āgantvā cittassa āpātamupagacchatī’’ti.
‘‘భన్తే నాగసేన, యం తం చిత్తం సుపినం పస్సతి, అపి ను తం చిత్తం జానాతి ‘ఏవం నామ విపాకో భవిస్సతి ఖేమం వా భయం వా’తి? ‘‘న హి, మహారాజ, తం చిత్తం జానాతి ‘ఏవంవిపాకో భవిస్సతి ఖేమం వా భయం వా’తి, నిమిత్తే పన ఉప్పన్నే అఞ్ఞేసం కథేతి, తతో తే అత్థం కథేన్తీ’’తి.
‘‘Bhante nāgasena, yaṃ taṃ cittaṃ supinaṃ passati, api nu taṃ cittaṃ jānāti ‘evaṃ nāma vipāko bhavissati khemaṃ vā bhayaṃ vā’ti? ‘‘Na hi, mahārāja, taṃ cittaṃ jānāti ‘evaṃvipāko bhavissati khemaṃ vā bhayaṃ vā’ti, nimitte pana uppanne aññesaṃ katheti, tato te atthaṃ kathentī’’ti.
‘‘ఇఙ్ఘ, భన్తే నాగసేన, కారణం మే దస్సేహీ’’తి. ‘‘యథా, మహారాజ, సరీరే తిలకా పీళకా దద్దూని ఉట్ఠహన్తి లాభాయ వా అలాభాయ వా, యసాయ వా అయసాయ వా, నిన్దాయ వా పసంసాయ వా, సుఖాయ వా దుక్ఖాయ వా, అపి ను తా, మహారాజ, పీళకా జానిత్వా ఉప్పజ్జన్తి ‘ఇమం నామ మయం అత్థం నిప్ఫాదేస్సామా’’’తి? ‘‘న హి, భన్తే, యాదిసే తా ఓకాసే పీళకా సమ్భవన్తి, తత్థ తా పీళకా దిస్వా నేమిత్తకా బ్యాకరోన్తి ‘ఏవం నామ విపాకో భవిస్సతీ’’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యం తం చిత్తం సుపినం పస్సతి, న తం చిత్తం జానాతి ‘ఏవం నామ విపాకో భవిస్సతి ఖేమం వా భయం వా’తి, నిమిత్తే పన ఉప్పన్నే అఞ్ఞేసం కథేతి, తతో తే అత్థం కథేన్తీ’’తి.
‘‘Iṅgha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ me dassehī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, sarīre tilakā pīḷakā daddūni uṭṭhahanti lābhāya vā alābhāya vā, yasāya vā ayasāya vā, nindāya vā pasaṃsāya vā, sukhāya vā dukkhāya vā, api nu tā, mahārāja, pīḷakā jānitvā uppajjanti ‘imaṃ nāma mayaṃ atthaṃ nipphādessāmā’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, yādise tā okāse pīḷakā sambhavanti, tattha tā pīḷakā disvā nemittakā byākaronti ‘evaṃ nāma vipāko bhavissatī’’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yaṃ taṃ cittaṃ supinaṃ passati, na taṃ cittaṃ jānāti ‘evaṃ nāma vipāko bhavissati khemaṃ vā bhayaṃ vā’ti, nimitte pana uppanne aññesaṃ katheti, tato te atthaṃ kathentī’’ti.
‘‘భన్తే నాగసేన, యో సుపినం పస్సతి, సో నిద్దాయన్తో, ఉదాహు జాగరన్తో 5 పస్సతీ’’తి? ‘‘యో సో, మహారాజ, సుపినం పస్సతి, న సో నిద్దాయన్తో పస్సతి, నాపి జాగరన్తో పస్సతి. అపి చ ఓక్కన్తే మిద్ధే అసమ్పత్తే భవఙ్గే ఏత్థన్తరే సుపినం పస్సతి. మిద్ధసమారూళ్హస్స, మహారాజ, చిత్తం భవఙ్గగతం హోతి, భవఙ్గగతం చిత్తం నప్పవత్తతి, అప్పవత్తం చిత్తం సుఖదుక్ఖం నప్పజానాతి, అప్పటివిజానన్తస్స సుపినో న హోతి, పవత్తమానే చిత్తే సుపినం పస్సతి.
‘‘Bhante nāgasena, yo supinaṃ passati, so niddāyanto, udāhu jāgaranto 6 passatī’’ti? ‘‘Yo so, mahārāja, supinaṃ passati, na so niddāyanto passati, nāpi jāgaranto passati. Api ca okkante middhe asampatte bhavaṅge etthantare supinaṃ passati. Middhasamārūḷhassa, mahārāja, cittaṃ bhavaṅgagataṃ hoti, bhavaṅgagataṃ cittaṃ nappavattati, appavattaṃ cittaṃ sukhadukkhaṃ nappajānāti, appaṭivijānantassa supino na hoti, pavattamāne citte supinaṃ passati.
‘‘యథా, మహారాజ, తిమిరే అన్ధకారే అప్పభాసే సుపరిసుద్ధేపి ఆదాసే ఛాయా న దిస్సతి , ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, మిద్ధసమారూళ్హే చిత్తే భవఙ్గగతే తిట్ఠమానేపి సరీరే చిత్తం అప్పవత్తం హోతి, అప్పవత్తే చిత్తే సుపినం న పస్సతి . యథా, మహారాజ, ఆదాసో, ఏవం సరీరం దట్ఠబ్బం; యథా అన్ధకారో, ఏవం మిద్ధం దట్ఠబ్బం; యథా ఆలోకో, ఏవం చిత్తం దట్ఠబ్బం.
‘‘Yathā, mahārāja, timire andhakāre appabhāse suparisuddhepi ādāse chāyā na dissati , evameva kho, mahārāja, middhasamārūḷhe citte bhavaṅgagate tiṭṭhamānepi sarīre cittaṃ appavattaṃ hoti, appavatte citte supinaṃ na passati . Yathā, mahārāja, ādāso, evaṃ sarīraṃ daṭṭhabbaṃ; yathā andhakāro, evaṃ middhaṃ daṭṭhabbaṃ; yathā āloko, evaṃ cittaṃ daṭṭhabbaṃ.
‘‘యథా వా పన, మహారాజ, మహికోత్థటస్స సూరియస్స పభా న దిస్సతి సన్తా యేవ సూరియరస్మి అప్పవత్తా హోతి, అప్పవత్తాయ సూరియరస్మియా ఆలోకో న హోతి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, మిద్ధసమారూళ్హస్స చిత్తం భవఙ్గగతం హోతి, భవఙ్గగతం చిత్తం నప్పవత్తతి, అప్పవత్తే చిత్తే సుపినం న పస్సతి. యథా, మహారాజ, సూరియో, ఏవం సరీరం దట్ఠబ్బం; యథా మహికోత్థరణం, ఏవం మిద్ధం దట్ఠబ్బం; యథా సూరియరస్మి, ఏవం చిత్తం దట్ఠబ్బం.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahikotthaṭassa sūriyassa pabhā na dissati santā yeva sūriyarasmi appavattā hoti, appavattāya sūriyarasmiyā āloko na hoti, evameva kho, mahārāja, middhasamārūḷhassa cittaṃ bhavaṅgagataṃ hoti, bhavaṅgagataṃ cittaṃ nappavattati, appavatte citte supinaṃ na passati. Yathā, mahārāja, sūriyo, evaṃ sarīraṃ daṭṭhabbaṃ; yathā mahikottharaṇaṃ, evaṃ middhaṃ daṭṭhabbaṃ; yathā sūriyarasmi, evaṃ cittaṃ daṭṭhabbaṃ.
‘‘ద్విన్నం, మహారాజ, సన్తేపి సరీరే చిత్తం అప్పవత్తం హోతి, మిద్ధసమారూళ్హస్స భవఙ్గగతస్స సన్తేపి సరీరే చిత్తం అప్పవత్తం హోతి, నిరోధసమాపన్నస్స సన్తేపి సరీరే చిత్తం అప్పవత్తం హోతి, జాగరన్తస్స, మహారాజ, చిత్తం లోలం హోతి వివటం పాకటం అనిబద్ధం, ఏవరూపస్స చిత్తే నిమిత్తం ఆపాతం న ఉపేతి. యథా, మహారాజ, పురిసం వివటం పాకటం అకిరియం అరహస్సం రహస్సకామా పరివజ్జేన్తి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, జాగరన్తస్స దిబ్బో అత్థో ఆపాతం న ఉపేతి, తస్మా జాగరన్తో సుపినం న పస్సతి. యథా వా పన, మహారాజ, భిక్ఖుం భిన్నాజీవం అనాచారం పాపమిత్తం దుస్సీలం కుసీతం హీనవీరియం కుసలా బోధిపక్ఖియా ధమ్మా ఆపాతం న ఉపేన్తి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, జాగరన్తస్స దిబ్బో అత్థో ఆపాతం న ఉపేతి, తస్మా జాగరన్తో సుపినం న పస్సతీ’’తి.
‘‘Dvinnaṃ, mahārāja, santepi sarīre cittaṃ appavattaṃ hoti, middhasamārūḷhassa bhavaṅgagatassa santepi sarīre cittaṃ appavattaṃ hoti, nirodhasamāpannassa santepi sarīre cittaṃ appavattaṃ hoti, jāgarantassa, mahārāja, cittaṃ lolaṃ hoti vivaṭaṃ pākaṭaṃ anibaddhaṃ, evarūpassa citte nimittaṃ āpātaṃ na upeti. Yathā, mahārāja, purisaṃ vivaṭaṃ pākaṭaṃ akiriyaṃ arahassaṃ rahassakāmā parivajjenti, evameva kho, mahārāja, jāgarantassa dibbo attho āpātaṃ na upeti, tasmā jāgaranto supinaṃ na passati. Yathā vā pana, mahārāja, bhikkhuṃ bhinnājīvaṃ anācāraṃ pāpamittaṃ dussīlaṃ kusītaṃ hīnavīriyaṃ kusalā bodhipakkhiyā dhammā āpātaṃ na upenti, evameva kho, mahārāja, jāgarantassa dibbo attho āpātaṃ na upeti, tasmā jāgaranto supinaṃ na passatī’’ti.
‘‘భన్తే నాగసేన, అత్థి మిద్ధస్స ఆదిమజ్ఝపరియోసాన’’న్తి? ‘‘ఆమ, మహారాజ, అత్థి మిద్ధస్స ఆదిమజ్ఝపరియోసాన’’న్తి. ‘‘కతమం ఆది, కతమం మజ్ఝం, కతమం పరియోసాన’’న్తి? ‘‘యో, మహారాజ, కాయస్స ఓనాహో పరియోనాహో దుబ్బల్యం మన్దతా అకమ్మఞ్ఞతా కాయస్స, అయం మిద్ధస్స ఆది; యో, మహారాజ, కపినిద్దాపరేతో వోకిణ్ణకం జగ్గతి 7, ఇదం మిద్ధస్స మజ్ఝం; భవఙ్గగతి పరియోసనం. మజ్ఝూపగతో, మహారాజ, కపినిద్దాపరేతో సుపినం పస్సతి. యథా, మహారాజ, కోచి యతచారీ సమాహితచిత్తో ఠితధమ్మో అచలబుద్ధి పహీనకోతూహలసద్దం వనమజ్ఝోగాహిత్వా సుఖుమం అత్థం చిన్తయతి, న చ సో తత్థ మిద్ధం ఓక్కమతి, సో తత్థ సమాహితో ఏకగ్గచిత్తో సుఖుమం అత్థం పటివిజ్ఝతి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, జాగరో న మిద్ధసమాపన్నో , మజ్ఝూపగతో కపినిద్దాపరేతో సుపినం పస్సతి. యథా, మహారాజ, కోతూహలసద్దో, ఏవం జాగరం దట్ఠబ్బం; యథా వివిత్తం వనం, ఏవం కపినిద్దాపరేతో దట్ఠబ్బో ; యథా సో కోతూహలసద్దం ఓహాయ మిద్ధం వివజ్జేత్వా మజ్ఝత్తభూతో సుఖుమం అత్థం పటివిజ్ఝతి, ఏవం జాగరో న మిద్ధసమాపన్నో కపినిద్దాపరేతో సుపినం పస్సతీ’’తి. ‘‘సాధు, భన్తే నాగసేన, ఏవమేతం తథా సమ్పటిచ్ఛామీ’’తి.
‘‘Bhante nāgasena, atthi middhassa ādimajjhapariyosāna’’nti? ‘‘Āma, mahārāja, atthi middhassa ādimajjhapariyosāna’’nti. ‘‘Katamaṃ ādi, katamaṃ majjhaṃ, katamaṃ pariyosāna’’nti? ‘‘Yo, mahārāja, kāyassa onāho pariyonāho dubbalyaṃ mandatā akammaññatā kāyassa, ayaṃ middhassa ādi; yo, mahārāja, kapiniddāpareto vokiṇṇakaṃ jaggati 8, idaṃ middhassa majjhaṃ; bhavaṅgagati pariyosanaṃ. Majjhūpagato, mahārāja, kapiniddāpareto supinaṃ passati. Yathā, mahārāja, koci yatacārī samāhitacitto ṭhitadhammo acalabuddhi pahīnakotūhalasaddaṃ vanamajjhogāhitvā sukhumaṃ atthaṃ cintayati, na ca so tattha middhaṃ okkamati, so tattha samāhito ekaggacitto sukhumaṃ atthaṃ paṭivijjhati, evameva kho, mahārāja, jāgaro na middhasamāpanno , majjhūpagato kapiniddāpareto supinaṃ passati. Yathā, mahārāja, kotūhalasaddo, evaṃ jāgaraṃ daṭṭhabbaṃ; yathā vivittaṃ vanaṃ, evaṃ kapiniddāpareto daṭṭhabbo ; yathā so kotūhalasaddaṃ ohāya middhaṃ vivajjetvā majjhattabhūto sukhumaṃ atthaṃ paṭivijjhati, evaṃ jāgaro na middhasamāpanno kapiniddāpareto supinaṃ passatī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
సుపినపఞ్హో పఞ్చమో.
Supinapañho pañcamo.
Footnotes: