| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၄၈၉] ၆. သုရုစိဇာတကဝဏ္ဏနာ
[489] 6. Surucijātakavaṇṇanā
မဟေသီ သုရုစိနော ဘရိယာတိ ဣဒံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိံ ဥပနိသ္သာယ မိဂာရမာတုပာသာဒေ ဝိဟရန္တော ဝိသာခာယ မဟာဥပာသိကာယ လဒ္ဓေ အဋ္ဌ ဝရေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ဟိ ဧကဒိဝသံ ဇေတဝနေ ဓမ္မကထံ သုတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင္ဃေန သ္ဝာတနာယ နိမန္တေတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ တသ္သာ ပန ရတ္တိယာ အစ္စယေန စာတုဒ္ဒီပိကော မဟာမေဃော ပာဝသ္သိ ။ ဘဂဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေတ္ဝာ ‘‘ယထာ, ဘိက္ခဝေ, ဇေတဝနေ ဝသ္သတိ, ဧဝံ စတူသု ဒီပေသု ဝသ္သတိ, ဩဝသ္သာပေထ, ဘိက္ခဝေ, ကာယံ, အယံ ပစ္ဆိမကော စာတုဒ္ဒီပိကော မဟာမေဃော’’တိ ဝတ္ဝာ ဩဝသ္သာပိတကာယေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဣဒ္ဓိဗလေန ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော ဝိသာခာယ ကောဋ္ဌကေ ပာတုရဟောသိ။ ဥပာသိကာ ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ ဘော, တထာဂတသ္သ မဟိဒ္ဓိကတာ မဟာနုဘာဝတာ, ယတ္ရ ဟိ နာမ ဇာဏုကမတ္တေသုပိ ဩဃေသု ဝတ္တမာနေသု ကဋိမတ္တေသုပိ ဩဃေသု ဝတ္တမာနေသု န ဟိ နာမ ဧကဘိက္ခုသ္သပိ ပာဒာ ဝာ စီဝရာနိ ဝာ အလ္လာနိ ဘဝိသ္သန္တီ’’တိ ဟဋ္ဌာ ဥဒဂ္ဂာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင္ဃံ ပရိဝိသိတ္ဝာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ ‘‘အဋ္ဌာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ဝရာနိ ယာစာမီ’’တိ။ ‘‘အတိက္ကန္တဝရာ ခော, ဝိသာခေ, တထာဂတာ’’တိ။ ‘‘ယာနိ စ, ဘန္တေ, ကပ္ပိယာနိ ယာနိ စ အနဝဇ္ဇာနီ’’တိ။ ‘‘ဝဒေဟိ ဝိသာခေ’’တိ။ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ယာဝဇီဝံ ဝသ္သိကသာဋိကံ ဒာတုံ, အာဂန္တုကဘတ္တံ ဒာတုံ, ဂမိကဘတ္တံ ဒာတုံ, ဂိလာနဘတ္တံ ဒာတုံ, ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဒာတုံ, ဂိလာနဘေသဇ္ဇံ ဒာတုံ, ဓုဝယာဂုံ ဒာတုံ, ဘိက္ခုနိသင္ဃသ္သ ယာဝဇီဝံ ဥဒကသာဋိကံ ဒာတု’’န္တိ။
Mahesīsurucino bhariyāti idaṃ satthā sāvatthiṃ upanissāya migāramātupāsāde viharanto visākhāya mahāupāsikāya laddhe aṭṭha vare ārabbha kathesi. Sā hi ekadivasaṃ jetavane dhammakathaṃ sutvā bhagavantaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghena svātanāya nimantetvā pakkāmi. Tassā pana rattiyā accayena cātuddīpiko mahāmegho pāvassi . Bhagavā bhikkhū āmantetvā ‘‘yathā, bhikkhave, jetavane vassati, evaṃ catūsu dīpesu vassati, ovassāpetha, bhikkhave, kāyaṃ, ayaṃ pacchimako cātuddīpiko mahāmegho’’ti vatvā ovassāpitakāyehi bhikkhūhi saddhiṃ iddhibalena jetavane antarahito visākhāya koṭṭhake pāturahosi. Upāsikā ‘‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma jāṇukamattesupi oghesu vattamānesu kaṭimattesupi oghesu vattamānesu na hi nāma ekabhikkhussapi pādā vā cīvarāni vā allāni bhavissantī’’ti haṭṭhā udaggā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ parivisitvā katabhattakiccaṃ bhagavantaṃ etadavoca ‘‘aṭṭhāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ varāni yācāmī’’ti. ‘‘Atikkantavarā kho, visākhe, tathāgatā’’ti. ‘‘Yāni ca, bhante, kappiyāni yāni ca anavajjānī’’ti. ‘‘Vadehi visākhe’’ti. ‘‘Icchāmahaṃ, bhante, bhikkhusaṅghassa yāvajīvaṃ vassikasāṭikaṃ dātuṃ, āgantukabhattaṃ dātuṃ, gamikabhattaṃ dātuṃ, gilānabhattaṃ dātuṃ, gilānupaṭṭhākabhattaṃ dātuṃ, gilānabhesajjaṃ dātuṃ, dhuvayāguṃ dātuṃ, bhikkhunisaṅghassa yāvajīvaṃ udakasāṭikaṃ dātu’’nti.
သတ္ထာ ‘‘ကံ ပန တ္ဝံ, ဝိသာခေ, အတ္ထဝသံ သမ္ပသ္သမာနာ တထာဂတံ အဋ္ဌ ဝရာနိ ယာစသီ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တာယ ဝရာနိသံသေ ကထိတေ ‘‘သာဓု သာဓု, ဝိသာခေ, သာဓု ခော တ္ဝံ, ဝိသာခေ, ဣမံ အာနိသံသံ သမ္ပသ္သမာနာ တထာဂတံ အဋ္ဌ ဝရာနိ ယာစသီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘အနုဇာနာမိ တေ, ဝိသာခေ, အဋ္ဌ ဝရာနီ’’တိ အဋ္ဌ ဝရေ ဒတ္ဝာ အနုမောဒနံ ကတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ အထေကဒိဝသံ သတ္ထရိ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရန္တေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော, ဝိသာခာ မဟာဥပာသိကာ မာတုဂာမတ္တဘာဝေ ဌတ္ဝာပိ ဒသဗလသ္သ သန္တိကေ အဋ္ဌ ဝရေ လဘိ, အဟော မဟာဂုဏာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဝိသာခာ ဣဒာနေဝ မမ သန္တိကာ ဝရေ လဘတိ, ပုဗ္ဗေပေသာ လဘိယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။
Satthā ‘‘kaṃ pana tvaṃ, visākhe, atthavasaṃ sampassamānā tathāgataṃ aṭṭha varāni yācasī’’ti pucchitvā tāya varānisaṃse kathite ‘‘sādhu sādhu, visākhe, sādhu kho tvaṃ, visākhe, imaṃ ānisaṃsaṃ sampassamānā tathāgataṃ aṭṭha varāni yācasī’’ti vatvā ‘‘anujānāmi te, visākhe, aṭṭha varānī’’ti aṭṭha vare datvā anumodanaṃ katvā pakkāmi. Athekadivasaṃ satthari pubbārāme viharante bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, visākhā mahāupāsikā mātugāmattabhāve ṭhatvāpi dasabalassa santike aṭṭha vare labhi, aho mahāguṇā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, visākhā idāneva mama santikā vare labhati, pubbepesā labhiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
အတီတေ မိထိလာယံ သုရုစိ နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ပုတ္တံ ပဋိလဘိတ္ဝာ တသ္သ ‘‘သုရုစိကုမာရော’’တ္ဝေဝ နာမံ အကာသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ‘‘တက္ကသိလာယံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဂန္တ္ဝာ နဂရဒ္ဝာရေ သာလာယံ နိသီဒိ။ ဗာရာဏသိရညောပိ ပုတ္တော ဗ္ရဟ္မဒတ္တကုမာရော နာမ တထေဝ ဂန္တ္ဝာ သုရုစိကုမာရသ္သ နိသိန္နဖလကေယေဝ နိသီဒိ။ တေ အညမညံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ဝိသ္သာသိကာ ဟုတ္ဝာ ဧကတောဝ အာစရိယသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ အာစရိယဘာဂံ ဒတ္ဝာ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ န စိရသ္သေဝ နိဋ္ဌိတသိပ္ပာ အာစရိယံ အာပုစ္ဆိတ္ဝာ ထောကံ မဂ္ဂံ ဧကတောဝ ဂန္တ္ဝာ ဒ္ဝေဓာပထေ ဌိတာ အညမညံ အာလိင္ဂိတ္ဝာ မိတ္တဓမ္မာနုရက္ခဏတ္ထံ ကတိကံ ကရိံသု ‘‘သစေ မမ ပုတ္တော ဇာယတိ, တဝ ဓီတာ, တဝ ပုတ္တော, မမ ဓီတာ, တေသံ အာဝာဟဝိဝာဟံ ကရိသ္သာမာ’’တိ။ တေသု ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေသု သုရုစိမဟာရာဇသ္သ ပုတ္တော ဇာယိ, ‘‘သုရုစိကုမာရော’’တ္ဝေဝသ္သ နာမံ ကရိံသု။ ဗ္ရဟ္မဒတ္တသ္သ ဓီတာ ဇာယိ, ‘‘သုမေဓာ’’တိသ္သာ နာမံ ကရိံသု။
Atīte mithilāyaṃ suruci nāma rājā rajjaṃ kārento puttaṃ paṭilabhitvā tassa ‘‘surucikumāro’’tveva nāmaṃ akāsi. So vayappatto ‘‘takkasilāyaṃ sippaṃ uggaṇhissāmī’’ti gantvā nagaradvāre sālāyaṃ nisīdi. Bārāṇasiraññopi putto brahmadattakumāro nāma tatheva gantvā surucikumārassa nisinnaphalakeyeva nisīdi. Te aññamaññaṃ pucchitvā vissāsikā hutvā ekatova ācariyassa santikaṃ gantvā ācariyabhāgaṃ datvā sippaṃ paṭṭhapetvā na cirasseva niṭṭhitasippā ācariyaṃ āpucchitvā thokaṃ maggaṃ ekatova gantvā dvedhāpathe ṭhitā aññamaññaṃ āliṅgitvā mittadhammānurakkhaṇatthaṃ katikaṃ kariṃsu ‘‘sace mama putto jāyati, tava dhītā, tava putto, mama dhītā, tesaṃ āvāhavivāhaṃ karissāmā’’ti. Tesu rajjaṃ kārentesu surucimahārājassa putto jāyi, ‘‘surucikumāro’’tvevassa nāmaṃ kariṃsu. Brahmadattassa dhītā jāyi, ‘‘sumedhā’’tissā nāmaṃ kariṃsu.
သုရုစိကုမာရော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဂန္တ္ဝာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ အာဂစ္ဆိ။ အထ နံ ပိတာ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတုကာမော ဟုတ္ဝာ ‘‘သဟာယသ္သ ကိရ မေ ဗာရာဏသိရညော ဓီတာ အတ္ထိ, တမေဝသ္သ အဂ္ဂမဟေသိံ ကရိသ္သာမီ’’တိ တသ္သာ အတ္ထာယ ဗဟုံ ပဏ္ဏာကာရံ ဒတ္ဝာ အမစ္စေ ပေသေသိ။ တေသံ အနာဂတကာလေယေဝ ဗာရာဏသိရာဇာ ဒေဝိံ ပုစ္ဆိ ‘‘ဘဒ္ဒေ, မာတုဂာမသ္သ နာမ ကိံ အတိရေကဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘သပတ္တိရောသဒုက္ခံ ဒေဝာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘဒ္ဒေ, အမ္ဟာကံ ဧကံ ဓီတရံ သုမေဓာဒေဝိံ တမ္ဟာ ဒုက္ခာ မောစေတ္ဝာ ယော ဧတံ ဧကိကမေဝ ဂဏ္ဟိသ္သတိ, တသ္သ ဒသ္သာမာ’’တိ အာဟ။ သော တေဟိ အမစ္စေဟိ အာဂန္တ္ဝာ တသ္သာ နာမေ ဂဟိတေ ‘‘တာတာ, ကာမံ မယာ ပုဗ္ဗေ မယ္ဟံ သဟာယသ္သ ပဋိညာ ကတာ, ဣမံ ပန မယံ ဣတ္ထိဃဋာယ အန္တရေ န ခိပိတုကာမာ, ယော ဧတံ ဧကိကမေဝ ဂဏ္ဟာတိ, တသ္သ ဒာတုကာမမ္ဟာ’’တိ အာဟ။ တေ ရညော သန္တိကံ ပဟိဏိံသု။ ရာဇာ ပန ‘‘အမ္ဟာကံ ရဇ္ဇံ မဟန္တံ, သတ္တယောဇနိကံ မိထိလနဂရံ, တီဏိ ယောဇနသတာနိ ရဋ္ဌပရိစ္ဆေဒော, ဟေဋ္ဌိမန္တေန သောဠသ ဣတ္ထိသဟသ္သာနိ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတ္ဝာ န ရောစေသိ။
Surucikumāro vayappatto takkasilāyaṃ gantvā sippaṃ uggaṇhitvā āgacchi. Atha naṃ pitā rajje abhisiñcitukāmo hutvā ‘‘sahāyassa kira me bārāṇasirañño dhītā atthi, tamevassa aggamahesiṃ karissāmī’’ti tassā atthāya bahuṃ paṇṇākāraṃ datvā amacce pesesi. Tesaṃ anāgatakāleyeva bārāṇasirājā deviṃ pucchi ‘‘bhadde, mātugāmassa nāma kiṃ atirekadukkha’’nti? ‘‘Sapattirosadukkhaṃ devā’’ti. ‘‘Tena hi, bhadde, amhākaṃ ekaṃ dhītaraṃ sumedhādeviṃ tamhā dukkhā mocetvā yo etaṃ ekikameva gaṇhissati, tassa dassāmā’’ti āha. So tehi amaccehi āgantvā tassā nāme gahite ‘‘tātā, kāmaṃ mayā pubbe mayhaṃ sahāyassa paṭiññā katā, imaṃ pana mayaṃ itthighaṭāya antare na khipitukāmā, yo etaṃ ekikameva gaṇhāti, tassa dātukāmamhā’’ti āha. Te rañño santikaṃ pahiṇiṃsu. Rājā pana ‘‘amhākaṃ rajjaṃ mahantaṃ, sattayojanikaṃ mithilanagaraṃ, tīṇi yojanasatāni raṭṭhaparicchedo, heṭṭhimantena soḷasa itthisahassāni laddhuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā na rocesi.
သုရုစိကုမာရော ပန သုမေဓာယ ရူပသမ္ပဒံ သုတ္ဝာ သဝနသံသဂ္ဂေန ဗဇ္ဈိတ္ဝာ ‘‘အဟံ တံ ဧကိကမေဝ ဂဏ္ဟိသ္သာမိ, န မယ္ဟံ ဣတ္ထိဃဋာယ အတ္ထော, တမေဝ အာနေန္တူ’’တိ မာတာပိတူနံ ပေသေသိ။ တေ တသ္သ မနံ အဘိန္ဒိတ္ဝာ ဗဟုံ ဓနံ ပေသေတ္ဝာ မဟန္တေန ပရိဝာရေန တံ အာနေတ္ဝာ ကုမာရသ္သ အဂ္ဂမဟေသိံ ကတ္ဝာ ဧကတောဝ အဘိသိဉ္စိံသု။ သော သုရုစိမဟာရာဇာ နာမ ဟုတ္ဝာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော တာယ သဒ္ဓိံ ပိယသံဝာသံ ဝသိ။ သာ ပန ဒသ ဝသ္သသဟသ္သာနိ တသ္သ ဂေဟေ ဝသန္တီ နေဝ ပုတ္တံ, န ဓီတရံ လဘိ။ အထ နာဂရာ သန္နိပတိတ္ဝာ ရာဇင္ဂဏေ ဥပက္ကောသိတ္ဝာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရညော ဒောသော နတ္ထိ, ဝံသာနုပာလကော ပန ဝော ပုတ္တော န ဝိဇ္ဇတိ, တုမ္ဟာကံ ဧကာဝ ဒေဝီ, ရာဇကုလေ စ နာမ ဟေဋ္ဌိမန္တေန သောဠသဟိ ဣတ္ထိသဟသ္သေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, ဣတ္ထိဃဋံ ဂဏ္ဟ, ဒေဝ, အဒ္ဓာ တာသု ပုညဝတီ ပုတ္တံ လဘိသ္သတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘တာတာ, ကိံ ကထေထ, ‘အဟံ အညံ န ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’တိ ပဋိညံ ဒတ္ဝာ မယာ ဧသာ အာနီတာ, န သက္ကာ မုသာဝာဒံ ကာတုံ, န မယ္ဟံ ဣတ္ထိဃဋာယ အတ္ထော’’တိ ရညာ ပဋိက္ခိတ္တာ ပက္ကမိံသု။
Surucikumāro pana sumedhāya rūpasampadaṃ sutvā savanasaṃsaggena bajjhitvā ‘‘ahaṃ taṃ ekikameva gaṇhissāmi, na mayhaṃ itthighaṭāya attho, tameva ānentū’’ti mātāpitūnaṃ pesesi. Te tassa manaṃ abhinditvā bahuṃ dhanaṃ pesetvā mahantena parivārena taṃ ānetvā kumārassa aggamahesiṃ katvā ekatova abhisiñciṃsu. So surucimahārājā nāma hutvā dhammena rajjaṃ kārento tāya saddhiṃ piyasaṃvāsaṃ vasi. Sā pana dasa vassasahassāni tassa gehe vasantī neva puttaṃ, na dhītaraṃ labhi. Atha nāgarā sannipatitvā rājaṅgaṇe upakkositvā ‘‘kimeta’’nti vutte ‘‘rañño doso natthi, vaṃsānupālako pana vo putto na vijjati, tumhākaṃ ekāva devī, rājakule ca nāma heṭṭhimantena soḷasahi itthisahassehi bhavitabbaṃ, itthighaṭaṃ gaṇha, deva, addhā tāsu puññavatī puttaṃ labhissatī’’ti vatvā ‘‘tātā, kiṃ kathetha, ‘ahaṃ aññaṃ na gaṇhissāmī’ti paṭiññaṃ datvā mayā esā ānītā, na sakkā musāvādaṃ kātuṃ, na mayhaṃ itthighaṭāya attho’’ti raññā paṭikkhittā pakkamiṃsu.
သုမေဓာ တံ ကထံ သုတ္ဝာ ‘‘ရာဇာ တာဝ သစ္စဝာဒိတာယ အညာ ဣတ္ထိယော န အာနေသိ, အဟမေဝ ပနသ္သ အာနေသ္သာမီ’’တိ ရညော မာတုသမဘရိယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော ရုစိယာဝ ခတ္တိယကညာနံ သဟသ္သံ, အမစ္စကညာနံ သဟသ္သံ, ဂဟပတိကညာနံ သဟသ္သံ, သဗ္ဗသမယနာဋကိတ္ထီနံ သဟသ္သန္တိ စတ္တာရိ ဣတ္ထိသဟသ္သာနိ အာနေသိ။ တာပိ ဒသ ဝသ္သသဟသ္သာနိ ရာဇကုလေ ဝသိတ္ဝာ နေဝ ပုတ္တံ, န ဓီတရံ လဘိံသု။ ဧတေနေဝုပာယေန အပရာနိပိ တိက္ခတ္တုံ စတ္တာရိ စတ္တာရိ သဟသ္သာနိ အာနေသိ။ တာပိ နေဝ ပုတ္တံ, န ဓီတရံ လဘိံသု။ ဧတ္တာဝတာ သောဠသ ဣတ္ထိသဟသ္သာနိ အဟေသုံ။ စတ္တာလီသ ဝသ္သသဟသ္သာနိ အတိက္ကမိံသု, တာနိ တာယ ဧကိကာယ ဝုတ္ထေဟိ ဒသဟိ သဟသ္သေဟိ သဒ္ဓိံ ပညာသ ဝသ္သသဟသ္သာနိ ဟောန္တိ။ အထ နာဂရာ သန္နိပတိတ္ဝာ ပုန ဥပက္ကောသိတ္ဝာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝ, တုမ္ဟာကံ ဣတ္ထိယော ပုတ္တံ ပတ္ထေတုံ အာဏာပေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟေ ပုတ္တံ ပတ္ထေထာ’’တိ အာဟ။ တာ တတော ပဋ္ဌာယ ပုတ္တံ ပတ္ထယမာနာ နာနာဒေဝတာ နမသ္သန္တိ, နာနာဝတာနိ စရန္တိ, ပုတ္တော နုပ္ပဇ္ဇတေဝ။ အထ ရာဇာ သုမေဓံ အာဟ ‘‘ဘဒ္ဒေ, တ္ဝမ္ပိ ပုတ္တံ ပတ္ထေဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပန္နရသဥပောသထဒိဝသေ အဋ္ဌင္ဂသမန္နာဂတံ ဥပောသထံ သမာဒာယ သိရိဂဗ္ဘေ သီလာနိ အာဝဇ္ဇမာနာ ကပ္ပိယမဉ္စကေ နိသီဒိ ။ သေသာ အဇဝတဂောဝတာ ဟုတ္ဝာ ပုတ္တံ အလဘိတ္ဝာ ဥယ္ယာနံ အဂမံသု။
Sumedhā taṃ kathaṃ sutvā ‘‘rājā tāva saccavāditāya aññā itthiyo na ānesi, ahameva panassa ānessāmī’’ti rañño mātusamabhariyaṭṭhāne ṭhatvā attano ruciyāva khattiyakaññānaṃ sahassaṃ, amaccakaññānaṃ sahassaṃ, gahapatikaññānaṃ sahassaṃ, sabbasamayanāṭakitthīnaṃ sahassanti cattāri itthisahassāni ānesi. Tāpi dasa vassasahassāni rājakule vasitvā neva puttaṃ, na dhītaraṃ labhiṃsu. Etenevupāyena aparānipi tikkhattuṃ cattāri cattāri sahassāni ānesi. Tāpi neva puttaṃ, na dhītaraṃ labhiṃsu. Ettāvatā soḷasa itthisahassāni ahesuṃ. Cattālīsa vassasahassāni atikkamiṃsu, tāni tāya ekikāya vutthehi dasahi sahassehi saddhiṃ paññāsa vassasahassāni honti. Atha nāgarā sannipatitvā puna upakkositvā ‘‘kimeta’’nti vutte ‘‘deva, tumhākaṃ itthiyo puttaṃ patthetuṃ āṇāpethā’’ti vadiṃsu. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ‘‘tumhe puttaṃ patthethā’’ti āha. Tā tato paṭṭhāya puttaṃ patthayamānā nānādevatā namassanti, nānāvatāni caranti, putto nuppajjateva. Atha rājā sumedhaṃ āha ‘‘bhadde, tvampi puttaṃ patthehī’’ti. Sā ‘‘sādhū’’ti pannarasauposathadivase aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ samādāya sirigabbhe sīlāni āvajjamānā kappiyamañcake nisīdi . Sesā ajavatagovatā hutvā puttaṃ alabhitvā uyyānaṃ agamaṃsu.
သုမေဓာယ သီလတေဇေန သက္ကသ္သ ဘဝနံ ကမ္ပိ။ တဒာ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘သုမေဓာ ပုတ္တံ ပတ္ထေတိ, ပုတ္တမသ္သာ ဒသ္သာမိ, န ခော ပန သက္ကာ ယံ ဝာ တံ ဝာ ဒာတုံ, အနုစ္ဆဝိကမသ္သာ ပုတ္တံ ဥပဓာရေသ္သာမီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော နဠကာရဒေဝပုတ္တံ ပသ္သိ။ သော ဟိ ပုညသမ္ပန္နော သတ္တော ပုရိမတ္တဘာဝေ ဗာရာဏသိယံ ဝသန္တော ဝပ္ပကာလေ ခေတ္တံ ဂစ္ဆန္တော ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသ္ဝာ ဒာသကမ္မကရေ ‘‘ဝပထာ’’တိ ပဟိဏိ။ သယံ နိဝတ္တိတ္ဝာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဂေဟံ နေတ္ဝာ ဘောဇေတ္ဝာ ပုန ဂင္ဂာတီရံ အာနေတ္ဝာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတ္ဝာ ဥဒုမ္ဗရဘိတ္တိပာဒံ နဠဘိတ္တိကံ ပဏ္ဏသာလံ ကတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ယောဇေတ္ဝာ စင္ကမံ ကတ္ဝာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ တတ္ထေဝ တေမာသံ ဝသာပေတ္ဝာ ဝုတ္ထဝသ္သံ ဒ္ဝေ ပိတာပုတ္တာ တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဥယ္ယောဇေသုံ။ ဧတေနေဝ နိယာမေန သတ္တဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ တာယ ပဏ္ဏသာလာယ ဝသာပေတ္ဝာ တိစီဝရာနိ အဒံသု။ ‘‘ဒ္ဝေ ပိတာပုတ္တာ နဠကာရာ ဟုတ္ဝာ ဂင္ဂာတီရေ ဝေဠုံ ဥပဓာရေန္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသ္ဝာ ဧဝမကံသူ’’တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။
Sumedhāya sīlatejena sakkassa bhavanaṃ kampi. Tadā sakko āvajjento ‘‘sumedhā puttaṃ pattheti, puttamassā dassāmi, na kho pana sakkā yaṃ vā taṃ vā dātuṃ, anucchavikamassā puttaṃ upadhāressāmī’’ti upadhārento naḷakāradevaputtaṃ passi. So hi puññasampanno satto purimattabhāve bārāṇasiyaṃ vasanto vappakāle khettaṃ gacchanto ekaṃ paccekabuddhaṃ disvā dāsakammakare ‘‘vapathā’’ti pahiṇi. Sayaṃ nivattitvā paccekabuddhaṃ gehaṃ netvā bhojetvā puna gaṅgātīraṃ ānetvā puttena saddhiṃ ekato hutvā udumbarabhittipādaṃ naḷabhittikaṃ paṇṇasālaṃ katvā dvāraṃ yojetvā caṅkamaṃ katvā paccekabuddhaṃ tattheva temāsaṃ vasāpetvā vutthavassaṃ dve pitāputtā ticīvarena acchādetvā uyyojesuṃ. Eteneva niyāmena sattaṭṭha paccekabuddhe tāya paṇṇasālāya vasāpetvā ticīvarāni adaṃsu. ‘‘Dve pitāputtā naḷakārā hutvā gaṅgātīre veḷuṃ upadhārentā paccekabuddhaṃ disvā evamakaṃsū’’tipi vadantiyeva.
တေ ကာလံ ကတ္ဝာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဆသု ကာမာဝစရသဂ္ဂေသု အနုလောမပဋိလောမေန မဟန္တံ ဒေဝိသ္သရိယံ အနုဘဝန္တာ ဝိစရန္တိ။ တေ တတော စဝိတ္ဝာ ဥပရိဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတုကာမာ ဟောန္တိ။ သက္ကော တထာ ဂတဘာဝံ ဉတ္ဝာ တေသု ဧကသ္သ ဝိမာနဒ္ဝာရံ ဂန္တ္ဝာ တံ အာဂန္တ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဌိတံ အာဟ – ‘‘မာရိသ, တယာ မနုသ္သလောကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ, မနုသ္သလောကော နာမ ဇေဂုစ္ဆော ပဋိကူလော, တတ္ထ ဌိတာ ဒာနာဒီနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝလောကံ ပတ္ထေန္တိ, တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ကိံ ကရိသ္သာမီ’’တိ။ ‘‘မာရိသ, ဒေဝလောကေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ မနုသ္သလောကေ ပရိဘုဉ္ဇိသ္သသိ, ပဉ္စဝီသတိယောဇနုဗ္ဗေဓေ နဝယောဇနအာယာမေ အဋ္ဌယောဇနဝိတ္ထာရေ ရတနပာသာဒေ ဝသိသ္သသိ, အဓိဝာသေဟီ’’တိ။ သော အဓိဝာသေသိ။ သက္ကော တသ္သ ပဋိညံ ဂဟေတ္ဝာ ဣသိဝေသေန ရာဇုယ္ယာနံ ဂန္တ္ဝာ တာသံ ဣတ္ထီနံ ဥပရိ အာကာသေ စင္ကမန္တော အတ္တာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ ‘‘ကသ္သာဟံ ပုတ္တဝရံ ဒမ္မိ, ကာ ပုတ္တဝရံ ဂဏ္ဟိသ္သတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ, မယ္ဟံ ဒေဟိ, မယ္ဟံ ဒေဟီ’’တိ သောဠသ ဣတ္ထိသဟသ္သာနိ ဟတ္ထေ ဥက္ခိပိံသု။ တတော သက္ကော အာဟ – ‘‘အဟံ သီလဝတီနံ ပုတ္တံ ဒမ္မိ, တုမ္ဟာကံ ကိံ သီလံ, ကော အာစာရော’’တိ။ တာ ဥက္ခိတ္တဟတ္ထေ သမဉ္ဆိတ္ဝာ ‘‘သစေ သီလဝတိယာ ဒာတုကာမော, သုမေဓာယ သန္တိကံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဝဒိံသု။ သော အာကာသေနေဝ ဂန္တ္ဝာ တသ္သာ ဝာသာဂာရေ သီဟပဉ္ဇရေ အဋ္ဌာသိ။
Te kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbattitvā chasu kāmāvacarasaggesu anulomapaṭilomena mahantaṃ devissariyaṃ anubhavantā vicaranti. Te tato cavitvā uparidevaloke nibbattitukāmā honti. Sakko tathā gatabhāvaṃ ñatvā tesu ekassa vimānadvāraṃ gantvā taṃ āgantvā vanditvā ṭhitaṃ āha – ‘‘mārisa, tayā manussalokaṃ gantuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Mahārāja, manussaloko nāma jeguccho paṭikūlo, tattha ṭhitā dānādīni puññāni katvā devalokaṃ patthenti, tattha gantvā kiṃ karissāmī’’ti. ‘‘Mārisa, devaloke paribhuñjitabbasampattiṃ manussaloke paribhuñjissasi, pañcavīsatiyojanubbedhe navayojanaāyāme aṭṭhayojanavitthāre ratanapāsāde vasissasi, adhivāsehī’’ti. So adhivāsesi. Sakko tassa paṭiññaṃ gahetvā isivesena rājuyyānaṃ gantvā tāsaṃ itthīnaṃ upari ākāse caṅkamanto attānaṃ dassetvā ‘‘kassāhaṃ puttavaraṃ dammi, kā puttavaraṃ gaṇhissatī’’ti āha. ‘‘Bhante, mayhaṃ dehi, mayhaṃ dehī’’ti soḷasa itthisahassāni hatthe ukkhipiṃsu. Tato sakko āha – ‘‘ahaṃ sīlavatīnaṃ puttaṃ dammi, tumhākaṃ kiṃ sīlaṃ, ko ācāro’’ti. Tā ukkhittahatthe samañchitvā ‘‘sace sīlavatiyā dātukāmo, sumedhāya santikaṃ gacchāhī’’ti vadiṃsu. So ākāseneva gantvā tassā vāsāgāre sīhapañjare aṭṭhāsi.
အထသ္သာ တာ ဣတ္ထိယော အာရောစေသုံ ‘‘ဧထ, ဒေဝိ, သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘တုမ္ဟာကံ ပုတ္တဝရံ ဒသ္သာမီ’တိ အာကာသေနာဂန္တ္ဝာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော’’တိ။ သာ ဂရုပရိဟာရေနာဂန္တ္ဝာ သီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေတ္ဝာ ‘‘သစ္စံ ကိရ, ဘန္တေ, တုမ္ဟေ သီလဝတိယာ ပုတ္တဝရံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ ဒေဝီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယ္ဟံ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ သီလံ, ကထေဟိ, သစေ မေ ရုစ္စတိ, ဒသ္သာမိ တေ ပုတ္တဝရ’’န္တိ။ သာ တသ္သ ဝစနံ သုတ္ဝာ ‘‘တေန ဟိ သုဏာဟီ’’တိ ဝတ္ဝာ အတ္တနော သီလဂုဏံ ကထေန္တီ ပန္နရသ ဂာထာ အဘာသိ –
Athassā tā itthiyo ārocesuṃ ‘‘etha, devi, sakko devarājā ‘tumhākaṃ puttavaraṃ dassāmī’ti ākāsenāgantvā sīhapañjare ṭhito’’ti. Sā garuparihārenāgantvā sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā ‘‘saccaṃ kira, bhante, tumhe sīlavatiyā puttavaraṃ dethā’’ti āha. ‘‘Āma devī’’ti. ‘‘Tena hi mayhaṃ dethā’’ti. ‘‘Kiṃ pana te sīlaṃ, kathehi, sace me ruccati, dassāmi te puttavara’’nti. Sā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘tena hi suṇāhī’’ti vatvā attano sīlaguṇaṃ kathentī pannarasa gāthā abhāsi –
၁၀၂.
102.
‘‘မဟေသီ သုရုစိနော ဘရိယာ၊ အာနီတာ ပဌမံ အဟံ။
‘‘Mahesī surucino bhariyā, ānītā paṭhamaṃ ahaṃ;
ဒသ ဝသ္သသဟသ္သာနိ၊ ယံ မံ သုရုစိမာနယိ။
Dasa vassasahassāni, yaṃ maṃ surucimānayi.
၁၀၃.
103.
‘‘သာဟံ ဗ္ရာဟ္မဏ ရာဇာနံ၊ ဝေဒေဟံ မိထိလဂ္ဂဟံ။
‘‘Sāhaṃ brāhmaṇa rājānaṃ, vedehaṃ mithilaggahaṃ;
နာဘိဇာနာမိ ကာယေန၊ ဝာစာယ ဥဒ စေတသာ။
Nābhijānāmi kāyena, vācāya uda cetasā;
သုရုစိံ အတိမညိတ္ထ၊ အာဝိ ဝာ ယဒိ ဝာ ရဟော။
Suruciṃ atimaññittha, āvi vā yadi vā raho.
၁၀၄.
104.
‘‘ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတံ ဣသေ။
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
မုသာ မေ ဘဏမာနာယ၊ မုဒ္ဓာ ဖလတု သတ္တဓာ။
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
၁၀၅.
105.
‘‘ဘတ္တု မမ သသ္သု မာတာ၊ ပိတာ စာပိ စ သသ္သုရော။
‘‘Bhattu mama sassu mātā, pitā cāpi ca sassuro;
တေ မံ ဗ္ရဟ္မေ ဝိနေတာရော၊ ယာဝ အဋ္ဌံသု ဇီဝိတံ။
Te maṃ brahme vinetāro, yāva aṭṭhaṃsu jīvitaṃ.
၁၀၆.
106.
‘‘သာဟံ အဟိံသာရတိနီ၊ ကာမသာ ဓမ္မစာရိနီ။
‘‘Sāhaṃ ahiṃsāratinī, kāmasā dhammacārinī;
သက္ကစ္စံ တေ ဥပဋ္ဌာသိံ၊ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ။
Sakkaccaṃ te upaṭṭhāsiṃ, rattindivamatanditā.
၁၀၇.
107.
‘‘ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတံ ဣသေ။
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
မုသာ မေ ဘဏမာနာယ၊ မုဒ္ဓာ ဖလတု သတ္တဓာ။
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
၁၀၈.
108.
‘‘သောဠသိတ္ထိသဟသ္သာနိ ၊ သဟဘရိယာနိ ဗ္ရာဟ္မဏ။
‘‘Soḷasitthisahassāni , sahabhariyāni brāhmaṇa;
တာသု ဣသ္သာ ဝာ ကောဓော ဝာ၊ နာဟု မယ္ဟံ ကုဒာစနံ။
Tāsu issā vā kodho vā, nāhu mayhaṃ kudācanaṃ.
၁၀၉.
109.
‘‘ဟိတေန တာသံ နန္ဒာမိ၊ န စ မေ ကာစိ အပ္ပိယာ။
‘‘Hitena tāsaṃ nandāmi, na ca me kāci appiyā;
အတ္တာနံဝာနုကမ္ပာမိ၊ သဒာ သဗ္ဗာ သပတ္တိယော။
Attānaṃvānukampāmi, sadā sabbā sapattiyo.
၁၁၀.
110.
‘‘ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတံ ဣသေ။
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
မုသာ မေ ဘဏမာနာယ၊ မုဒ္ဓာ ဖလတု သတ္တဓာ။
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
၁၁၁.
111.
‘‘ဒာသေ ကမ္မကရေ ပေသ္သေ၊ ယေ စညေ အနုဇီဝိနော။
‘‘Dāse kammakare pesse, ye caññe anujīvino;
ပေသေမိ သဟဓမ္မေန၊ သဒာ ပမုဒိတိန္ဒ္ရိယာ။
Pesemi sahadhammena, sadā pamuditindriyā.
၁၁၂.
112.
‘‘ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတံ ဣသေ။
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
မုသာ မေ ဘဏမာနာယ၊ မုဒ္ဓာ ဖလတု သတ္တဓာ။
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
၁၁၃.
113.
‘‘သမဏေ ဗ္ရာဟ္မဏေ စာပိ၊ အညေ စာပိ ဝနိဗ္ဗကေ။
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, aññe cāpi vanibbake;
တပ္ပေမိ အန္နပာနေန၊ သဒာ ပယတပာဏိနီ။
Tappemi annapānena, sadā payatapāṇinī.
၁၁၄.
114.
‘‘ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတံ ဣသေ။
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
မုသာ မေ ဘဏမာနာယ၊ မုဒ္ဓာ ဖလတု သတ္တဓာ။
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
၁၁၅.
115.
‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒ္ဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခသ္သ အဋ္ဌမီ။
‘‘Cātuddasiṃ pañcaddasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
ပာဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင္ဂသုသမာဂတံ။
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ;
ဥပောသထံ ဥပဝသာမိ၊ သဒာ သီလေသု သံဝုတာ။
Uposathaṃ upavasāmi, sadā sīlesu saṃvutā.
၁၁၆.
116.
‘‘ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတံ ဣသေ။
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
မုသာ မေ ဘဏမာနာယ၊ မုဒ္ဓာ ဖလတု သတ္တဓာ’’တိ။
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā’’ti.
တတ္ထ မဟေသီတိ အဂ္ဂမဟေသီ။ သုရုစိနောတိ သုရုစိရညော။ ပဌမန္တိ သောဠသန္နံ ဣတ္ထိသဟသ္သာနံ သဗ္ဗပဌမံ။ ယံ မန္တိ ယသ္မိံ ကာလေ မံ သုရုစိ အာနယိ, တတော ပဋ္ဌာယ အဟံ ဒသ ဝသ္သသဟသ္သာနိ ဧကိကာဝ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဝသိံ။ အတိမညိတ္ထာတိ မုဟုတ္တမ္ပိ သမ္မုခာ ဝာ ပရမ္မုခာ ဝာ အတိမညိန္တိ ဣဒံ အတိက္ကမိတ္ဝာ မညနံ န ဇာနာမိ န သရာမိ။ ဣသေတိ တံ အာလပတိ။
Tattha mahesīti aggamahesī. Surucinoti surucirañño. Paṭhamanti soḷasannaṃ itthisahassānaṃ sabbapaṭhamaṃ. Yaṃ manti yasmiṃ kāle maṃ suruci ānayi, tato paṭṭhāya ahaṃ dasa vassasahassāni ekikāva imasmiṃ gehe vasiṃ. Atimaññitthāti muhuttampi sammukhā vā parammukhā vā atimaññinti idaṃ atikkamitvā maññanaṃ na jānāmi na sarāmi. Iseti taṃ ālapati.
တေ မန္တိ သသုရော စ သသ္သု စာတိ တေ ဥဘောပိ မံ ဝိနေတာရော, တေဟိ ဝိနီတာ အမ္ဟိ, တေ မေ ယာဝ ဇီဝိံသု, တာဝ ဩဝာဒမဒံသု။ အဟိံသာရတိနီတိ အဟိံသာသင္ခာတာယ ရတိယာ သမန္နာဂတာ။ မယာ ဟိ ကုန္ထကိပိလ္လိကောပိ န ဟိံသိတပုဗ္ဗော။ ကာမသာတိ ဧကန္တေနေဝ။ ဓမ္မစာရိနီတိ ဒသကုသလကမ္မပထေသု ပူရေမိ။ ဥပဋ္ဌာသိန္တိ ပာဒပရိကမ္မာဒီနိ ကိစ္စာနိ ကရောန္တီ ဥပဋ္ဌဟိံ။
Temanti sasuro ca sassu cāti te ubhopi maṃ vinetāro, tehi vinītā amhi, te me yāva jīviṃsu, tāva ovādamadaṃsu. Ahiṃsāratinīti ahiṃsāsaṅkhātāya ratiyā samannāgatā. Mayā hi kunthakipillikopi na hiṃsitapubbo. Kāmasāti ekanteneva. Dhammacārinīti dasakusalakammapathesu pūremi. Upaṭṭhāsinti pādaparikammādīni kiccāni karontī upaṭṭhahiṃ.
သဟဘရိယာနီတိ မယာ သဟ ဧကသာမိကသ္သ ဘရိယဘူတာနိ။ နာဟူတိ ကိလေသံ နိသ္သာယ ဣသ္သာဓမ္မော ဝာ ကောဓဓမ္မော ဝာ မယ္ဟံ န ဘူတပုဗ္ဗော။ ဟိတေနာတိ ယံ တာသံ ဟိတံ, တေနေဝ နန္ဒာမိ, ဥရေ ဝုတ္ထဓီတရော ဝိယ တာ ဒိသ္ဝာ တုသ္သာမိ။ ကာစီတိ တာသု ဧကာပိ မယ္ဟံ အပ္ပိယာ နာမ နတ္ထိ, သဗ္ဗာပိ ပိယကာယေဝ။ အနုကမ္ပာမီတိ မုဒုစိတ္တေန သဗ္ဗာ သောဠသသဟသ္သာပိ တာ အတ္တာနံ ဝိယ အနုကမ္ပာမိ။
Sahabhariyānīti mayā saha ekasāmikassa bhariyabhūtāni. Nāhūti kilesaṃ nissāya issādhammo vā kodhadhammo vā mayhaṃ na bhūtapubbo. Hitenāti yaṃ tāsaṃ hitaṃ, teneva nandāmi, ure vutthadhītaro viya tā disvā tussāmi. Kācīti tāsu ekāpi mayhaṃ appiyā nāma natthi, sabbāpi piyakāyeva. Anukampāmīti muducittena sabbā soḷasasahassāpi tā attānaṃ viya anukampāmi.
သဟဓမ္မေနာတိ နယေန ကာရဏေန ယော ယံ ကာတုံ သက္ကောတိ, တံ တသ္မိံ ကမ္မေ ပယောဇေမီတိ အတ္ထော။ ပမုဒိတိန္ဒ္ရိယာတိ ပေသေန္တီ စ နိစ္စံ ပမုဒိတိန္ဒ္ရိယာဝ ဟုတ္ဝာ ပေသေမိ, ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌ ဒာသ ဣဒံ နာမ ကရောဟီ’တိ ဧဝံ ကုဇ္ဈိတ္ဝာ န မေ ကောစိ ကတ္ထစိ ပေသိတပုဗ္ဗော။ ပယတပာဏိနီတိ ဓောတဟတ္ထာ ပသာရိတဟတ္ထာဝ ဟုတ္ဝာ။ ပာဋိဟာရိယပက္ခဉ္စာတိ အဋ္ဌမီစာတုဒ္ဒသီပန္နရသီနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနဝသေန စတ္တာရော ဒိဝသာ။ သဒာတိ နိစ္စကာလံ ပဉ္စသု သီလေသု သံဝုတာ, တေဟိ ပိဟိတဂောပိတတ္တဘာဝာဝ ဟောမီတိ။
Sahadhammenāti nayena kāraṇena yo yaṃ kātuṃ sakkoti, taṃ tasmiṃ kamme payojemīti attho. Pamuditindriyāti pesentī ca niccaṃ pamuditindriyāva hutvā pesemi, ‘‘are duṭṭha dāsa idaṃ nāma karohī’ti evaṃ kujjhitvā na me koci katthaci pesitapubbo. Payatapāṇinīti dhotahatthā pasāritahatthāva hutvā. Pāṭihāriyapakkhañcāti aṭṭhamīcātuddasīpannarasīnaṃ paccuggamanānuggamanavasena cattāro divasā. Sadāti niccakālaṃ pañcasu sīlesu saṃvutā, tehi pihitagopitattabhāvāva homīti.
ဧဝံ တသ္သာ ဂာထာယ သတေနပိ သဟသ္သေနပိ ဝဏ္ဏိယမာနာနံ ဂုဏာနံ ပမာဏံ နာမ နတ္ထိ, တာယ ပန္နရသဟိ ဂာထာဟိ အတ္တနော ဂုဏာနံ ဝဏ္ဏိတကာလေယေဝ သက္ကော အတ္တနော ဗဟုကရဏီယတာယ တသ္သာ ကထံ အဝိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ‘‘ပဟူတာ အဗ္ဘုတာယေဝ တေ ဂုဏာ’’တိ တံ ပသံသန္တော ဂာထာဒ္ဝယမာဟ –
Evaṃ tassā gāthāya satenapi sahassenapi vaṇṇiyamānānaṃ guṇānaṃ pamāṇaṃ nāma natthi, tāya pannarasahi gāthāhi attano guṇānaṃ vaṇṇitakāleyeva sakko attano bahukaraṇīyatāya tassā kathaṃ avicchinditvā ‘‘pahūtā abbhutāyeva te guṇā’’ti taṃ pasaṃsanto gāthādvayamāha –
၁၁၇.
117.
‘‘သဗ္ဗေဝ တေ ဓမ္မဂုဏာ၊ ရာဇပုတ္တိ ယသသ္သိနိ။
‘‘Sabbeva te dhammaguṇā, rājaputti yasassini;
သံဝိဇ္ဇန္တိ တယိ ဘဒ္ဒေ၊ ယေ တ္ဝံ ကိတ္တေသိ အတ္တနိ။
Saṃvijjanti tayi bhadde, ye tvaṃ kittesi attani.
၁၁၈.
118.
‘‘ခတ္တိယော ဇာတိသမ္ပန္နော၊ အဘိဇာတော ယသသ္သိမာ။
‘‘Khattiyo jātisampanno, abhijāto yasassimā;
ဓမ္မရာဇာ ဝိဒေဟာနံ၊ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတေ တဝာ’’တိ။
Dhammarājā videhānaṃ, putto uppajjate tavā’’ti.
တတ္ထ ဓမ္မဂုဏာတိ သဘာဝဂုဏာ ဘူတဂုဏာ။ သံဝိဇ္ဇန္တီတိ ယေ တယာ ဝုတ္တာ, တေ သဗ္ဗေဝ တယိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ အဘိဇာတောတိ အတိဇာတော သုဒ္ဓဇာတော။ ယသသ္သိမာတိ ယသသမ္ပန္နေန ပရိဝာရသမ္ပန္နေန သမန္နာဂတော။ ဥပ္ပဇ္ဇတေတိ ဧဝရူပော ပုတ္တော တဝ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတိ, မာ စိန္တယီတိ။
Tattha dhammaguṇāti sabhāvaguṇā bhūtaguṇā. Saṃvijjantīti ye tayā vuttā, te sabbeva tayi upalabbhanti. Abhijātoti atijāto suddhajāto. Yasassimāti yasasampannena parivārasampannena samannāgato. Uppajjateti evarūpo putto tava uppajjissati, mā cintayīti.
သာ တသ္သ ဝစနံ သုတ္ဝာ သောမနသ္သဇာတာ တံ ပုစ္ဆန္တီ ဒ္ဝေ ဂာထာ အဘာသိ –
Sā tassa vacanaṃ sutvā somanassajātā taṃ pucchantī dve gāthā abhāsi –
၁၁၉.
119.
‘‘ဒုမ္မီ ရဇောဇလ္လဓရော၊ အဃေ ဝေဟာယသံ ဌိတော။
‘‘Dummī rajojalladharo, aghe vehāyasaṃ ṭhito;
မနုညံ ဘာသသေ ဝာစံ၊ ယံ မယ္ဟံ ဟဒယင္ဂမံ။
Manuññaṃ bhāsase vācaṃ, yaṃ mayhaṃ hadayaṅgamaṃ.
၁၂၀.
120.
‘‘ဒေဝတာနုသိ သဂ္ဂမ္ဟာ၊ ဣသိ ဝာသိ မဟိဒ္ဓိကော။
‘‘Devatānusi saggamhā, isi vāsi mahiddhiko;
ကော ဝာသိ တ္ဝံ အနုပ္ပတ္တော၊ အတ္တာနံ မေ ပဝေဒယာ’’တိ။
Ko vāsi tvaṃ anuppatto, attānaṃ me pavedayā’’ti.
တတ္ထ ဒုမ္မီတိ အနဉ္ဇိတာမဏ္ဍိတော သက္ကော အာဂစ္ဆန္တော ရမဏီယေန တာပသဝေသေန အာဂတော, ပဗ္ဗဇိတဝေသေန အာဂတတ္တာ ပန သာ ဧဝမာဟ။ အဃေတိ အပ္ပဋိဃေ ဌာနေ။ ယံ မယ္ဟန္တိ ယံ ဧတံ မနုညံ ဝာစံ မယ္ဟံ ဘာသသိ, တံ ဘာသမာနော တ္ဝံ ဒေဝတာနုသိ သဂ္ဂမ္ဟာ ဣဓာဂတော။ ဣသိ ဝာသိ မဟိဒ္ဓိကောတိ ယက္ခာဒီသု ကော ဝာ တ္ဝံ အသိ ဣဓာနုပ္ပတ္တော, အတ္တာနံ မေ ပဝေဒယ, ယထာဘူတံ ကထေဟီတိ ဝဒတိ။
Tattha dummīti anañjitāmaṇḍito sakko āgacchanto ramaṇīyena tāpasavesena āgato, pabbajitavesena āgatattā pana sā evamāha. Agheti appaṭighe ṭhāne. Yaṃ mayhanti yaṃ etaṃ manuññaṃ vācaṃ mayhaṃ bhāsasi, taṃ bhāsamāno tvaṃ devatānusi saggamhā idhāgato. Isi vāsi mahiddhikoti yakkhādīsu ko vā tvaṃ asi idhānuppatto, attānaṃ me pavedaya, yathābhūtaṃ kathehīti vadati.
သက္ကော တသ္သာ ကထေန္တော ဆ ဂာထာ အဘာသိ –
Sakko tassā kathento cha gāthā abhāsi –
၁၂၁.
121.
‘‘ယံ ဒေဝသင္ဃာ ဝန္ဒန္တိ၊ သုဓမ္မာယံ သမာဂတာ။
‘‘Yaṃ devasaṅghā vandanti, sudhammāyaṃ samāgatā;
သောဟံ သက္ကော သဟသ္သက္ခော၊ အာဂတောသ္မိ တဝန္တိကေ။
Sohaṃ sakko sahassakkho, āgatosmi tavantike.
၁၂၂.
122.
‘‘ဣတ္ထိယော ဇီဝလောကသ္မိံ၊ ယာ ဟောတိ သမစာရိနီ။
‘‘Itthiyo jīvalokasmiṃ, yā hoti samacārinī;
မေဓာဝိနီ သီလဝတီ၊ သသ္သုဒေဝာ ပတိဗ္ဗတာ။
Medhāvinī sīlavatī, sassudevā patibbatā.
၁၂၃.
123.
‘‘တာဒိသာယ သုမေဓာယ၊ သုစိကမ္မာယ နာရိယာ။
‘‘Tādisāya sumedhāya, sucikammāya nāriyā;
ဒေဝာ ဒသ္သနမာယန္တိ၊ မာနုသိယာ အမာနုသာ။
Devā dassanamāyanti, mānusiyā amānusā.
၁၂၄.
124.
‘‘တ္ဝဉ္စ ဘဒ္ဒေ သုစိဏ္ဏေန၊ ပုဗ္ဗေ သုစရိတေန စ။
‘‘Tvañca bhadde suciṇṇena, pubbe sucaritena ca;
ဣဓ ရာဇကုလေ ဇာတာ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ။
Idha rājakule jātā, sabbakāmasamiddhinī.
၁၂၅.
125.
‘‘အယဉ္စ တေ ရာဇပုတ္တိ၊ ဥဘယတ္ထ ကဋဂ္ဂဟော။
‘‘Ayañca te rājaputti, ubhayattha kaṭaggaho;
ဒေဝလောကူပပတ္တီ စ၊ ကိတ္တီ စ ဣဓ ဇီဝိတေ။
Devalokūpapattī ca, kittī ca idha jīvite.
၁၂၆.
126.
‘‘စိရံ သုမေဓေ သုခိနီ၊ ဓမ္မမတ္တနိ ပာလယ။
‘‘Ciraṃ sumedhe sukhinī, dhammamattani pālaya;
ဧသာဟံ တိဒိဝံ ယာမိ၊ ပိယံ မေ တဝ ဒသ္သန’’န္တိ။
Esāhaṃ tidivaṃ yāmi, piyaṃ me tava dassana’’nti.
တတ္ထ သဟသ္သက္ခောတိ အတ္ထသဟသ္သသ္သ တံမုဟုတ္တံ ဒသ္သနဝသေန သဟသ္သက္ခော။ ဣတ္ထိယောတိ ဣတ္ထီ။ သမစာရိနီတိ တီဟိ ဒ္ဝာရေဟိ သမစရိယာယ သမန္နာဂတာ။ တာဒိသာယာတိ တထာရူပာယ။ သုမေဓာယာတိ သုပညာယ။ ဥဘယတ္ထ ကဋဂ္ဂဟောတိ အယံ တဝ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္တဘာဝေ အနာဂတေ စ ဇယဂ္ဂာဟော။ တေသု အနာဂတေ ဒေဝလောကုပ္ပတ္တိ စ ဣဓ ဇီဝိတေ ပဝတ္တမာနေ ကိတ္တိ စာတိ အယံ ဥဘယတ္ထ ကဋဂ္ဂဟော နာမ။ ဓမ္မန္တိ ဧဝံ သဘာဝဂုဏံ စိရံ အတ္တနိ ပာလယ။ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ။ ပိယံ မေတိ မယ္ဟံ တဝ ဒသ္သနံ ပိယံ။
Tattha sahassakkhoti atthasahassassa taṃmuhuttaṃ dassanavasena sahassakkho. Itthiyoti itthī. Samacārinīti tīhi dvārehi samacariyāya samannāgatā. Tādisāyāti tathārūpāya. Sumedhāyāti supaññāya. Ubhayattha kaṭaggahoti ayaṃ tava imasmiñca attabhāve anāgate ca jayaggāho. Tesu anāgate devalokuppatti ca idha jīvite pavattamāne kitti cāti ayaṃ ubhayattha kaṭaggaho nāma. Dhammanti evaṃ sabhāvaguṇaṃ ciraṃ attani pālaya. Esāhanti eso ahaṃ. Piyaṃ meti mayhaṃ tava dassanaṃ piyaṃ.
ဒေဝလောကေ ပန မေ ကိစ္စကရဏီယံ အတ္ထိ, တသ္မာ ဂစ္ဆာမိ, တ္ဝံ အပ္ပမတ္တာ ဟောဟီတိ တသ္သာ ဩဝာဒံ ဒတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ နဠကာရဒေဝပုတ္တော ပန ပစ္စူသကာလေ စဝိတ္ဝာ တသ္သာ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟိ။ သာ ဂဗ္ဘသ္သ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတ္ဝာ ရညော အာရောစေသိ, ရာဇာ ဂဗ္ဘသ္သ ပရိဟာရံ အဒာသိ။ သာ ဒသမာသစ္စယေန ပုတ္တံ ဝိဇာယိ, ‘‘မဟာပနာဒော’’တိသ္သ နာမံ ကရိံသု။ ဥဘယရဋ္ဌဝာသိနော ‘‘သာမိပုတ္တသ္သ နော ခီရမူလ’’န္တိ ဧကေကံ ကဟာပဏံ ရာဇင္ဂဏေ ခိပိံသု, မဟာဓနရာသိ အဟောသိ။ ရညာ ပဋိက္ခိတ္တာပိ ‘‘သာမိပုတ္တသ္သ နော ဝဍ္ဎိတကာလေ ပရိဗ္ဗယော ဘဝိသ္သတီ’’တိ အဂ္ဂဟေတ္ဝာဝ ပက္ကမိံသု။ ကုမာရော ပန မဟာပရိဝာရေန ဝဍ္ဎိတ္ဝာ ဝယပ္ပတ္တော သောဠသဝသ္သကာလေယေဝ သဗ္ဗသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ပာပုဏိ။ ရာဇာ ပုတ္တသ္သ ဝယံ ဩလောကေတ္ဝာ ဒေဝိံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ, ပုတ္တသ္သ မေ ရဇ္ဇာဘိသေကကာလော, ရမဏီယမသ္သ ပာသာဒံ ကာရေတ္ဝာ အဘိသေကံ ကရိသ္သာမီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓု ဒေဝာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ရာဇာ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာစရိယေ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ‘‘တာတာ, ဝဍ္ဎကိံ ဂဟေတ္ဝာ အမ္ဟာကံ နိဝေသနတော အဝိဒူရေ ပုတ္တသ္သ မေ ပာသာဒံ မာပေထ, ရဇ္ဇေန နံ အဘိသိဉ္စိသ္သာမာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓု, ဒေဝာ’’တိ ဘူမိပ္ပဒေသံ ဝီမံသန္တိ။
Devaloke pana me kiccakaraṇīyaṃ atthi, tasmā gacchāmi, tvaṃ appamattā hohīti tassā ovādaṃ datvā pakkāmi. Naḷakāradevaputto pana paccūsakāle cavitvā tassā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ ñatvā rañño ārocesi, rājā gabbhassa parihāraṃ adāsi. Sā dasamāsaccayena puttaṃ vijāyi, ‘‘mahāpanādo’’tissa nāmaṃ kariṃsu. Ubhayaraṭṭhavāsino ‘‘sāmiputtassa no khīramūla’’nti ekekaṃ kahāpaṇaṃ rājaṅgaṇe khipiṃsu, mahādhanarāsi ahosi. Raññā paṭikkhittāpi ‘‘sāmiputtassa no vaḍḍhitakāle paribbayo bhavissatī’’ti aggahetvāva pakkamiṃsu. Kumāro pana mahāparivārena vaḍḍhitvā vayappatto soḷasavassakāleyeva sabbasippesu nipphattiṃ pāpuṇi. Rājā puttassa vayaṃ oloketvā deviṃ āha – ‘‘bhadde, puttassa me rajjābhisekakālo, ramaṇīyamassa pāsādaṃ kāretvā abhisekaṃ karissāmī’’ti. Sā ‘‘sādhu devā’’ti sampaṭicchi. Rājā vatthuvijjācariye pakkosāpetvā ‘‘tātā, vaḍḍhakiṃ gahetvā amhākaṃ nivesanato avidūre puttassa me pāsādaṃ māpetha, rajjena naṃ abhisiñcissāmā’’ti āha. Te ‘‘sādhu, devā’’ti bhūmippadesaṃ vīmaṃsanti.
တသ္မိံ ခဏေ သက္ကသ္သ ဘဝနံ ဥဏ္ဟာကာရံ ဒသ္သေသိ။ သော တံ ကာရဏံ ဉတ္ဝာ ဝိသ္သကမ္မံ အာမန္တေတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆ, တာတ, မဟာပနာဒကုမာရသ္သ အာယာမေန နဝယောဇနိကံ, ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌယောဇနိကံ, ဥဗ္ဗေဓေန ပဉ္စဝီသတိယောဇနိကံ, ရတနပာသာဒံ မာပေဟီ’’တိ ပေသေသိ။ သော ဝဍ္ဎကီဝေသေန ဝဍ္ဎကီနံ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟေ ပာတရာသံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ဧထာ’’တိ တေ ပေသေတ္ဝာ ဒဏ္ဍကေန ဘူမိံ ပဟရိ, တာဝဒေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရော သတ္တဘူမိကော ပာသာဒော ဥဋ္ဌဟိ။ မဟာပနာဒသ္သ ပာသာဒမင္ဂလံ, ဆတ္တမင္ဂလံ, အာဝာဟမင္ဂလန္တိ တီဏိ မင္ဂလာနိ ဧကတောဝ အဟေသုံ။ မင္ဂလဋ္ဌာနေ ဥဘယရဋ္ဌဝာသိနော သန္နိပတိတ္ဝာ မင္ဂလစ္ဆဏေန သတ္တ ဝသ္သာနိ ဝီတိနာမေသုံ။ နေဝ နေ ရာဇာ ဥယ္ယောဇေသိ, တေသံ ဝတ္ထာလင္ကာရခာဒနီယဘောဇနီယာဒိ သဗ္ဗံ ရာဇကုလသန္တကမေဝ အဟောသိ။ တေ သတ္တသံဝစ္ဆရစ္စယေန ဥပက္ကောသိတ္ဝာ သုရုစိမဟာရာဇေန ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘မဟာရာဇ, အမ္ဟာကံ မင္ဂလံ ဘုဉ္ဇန္တာနံ သတ္တ ဝသ္သာနိ ဂတာနိ, ကဒာ မင္ဂလသ္သ ဩသာနံ ဘဝိသ္သတီ’’တိ အာဟံသု။ တတော ရာဇာ ‘‘တာတာ, ပုတ္တေန မေ ဧတ္တကံ ကာလံ န ဟသိတပုဗ္ဗံ, ယဒာ သော ဟသိသ္သတိ, တဒာ ဂမိသ္သထာ’’တိ အာဟ။ အထ မဟာဇနော ဘေရိံ စရာပေတ္ဝာ နဋေ သန္နိပာတေသိ။ ဆ နဋသဟသ္သာနိ သန္နိပတိတ္ဝာ သတ္တ ကောဋ္ဌာသာ ဟုတ္ဝာ နစ္စန္တာ ရာဇာနံ ဟသာပေတုံ နာသက္ခိံသု။ တသ္သ ကိရ ဒီဃရတ္တံ ဒိဗ္ဗနာဋကာနံ ဒိဋ္ဌတ္တာ တေသံ နစ္စံ အမနုညံ အဟောသိ။
Tasmiṃ khaṇe sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So taṃ kāraṇaṃ ñatvā vissakammaṃ āmantetvā ‘‘gaccha, tāta, mahāpanādakumārassa āyāmena navayojanikaṃ, vitthārato aṭṭhayojanikaṃ, ubbedhena pañcavīsatiyojanikaṃ, ratanapāsādaṃ māpehī’’ti pesesi. So vaḍḍhakīvesena vaḍḍhakīnaṃ santikaṃ gantvā ‘‘tumhe pātarāsaṃ bhuñjitvā ethā’’ti te pesetvā daṇḍakena bhūmiṃ pahari, tāvadeva vuttappakāro sattabhūmiko pāsādo uṭṭhahi. Mahāpanādassa pāsādamaṅgalaṃ, chattamaṅgalaṃ, āvāhamaṅgalanti tīṇi maṅgalāni ekatova ahesuṃ. Maṅgalaṭṭhāne ubhayaraṭṭhavāsino sannipatitvā maṅgalacchaṇena satta vassāni vītināmesuṃ. Neva ne rājā uyyojesi, tesaṃ vatthālaṅkārakhādanīyabhojanīyādi sabbaṃ rājakulasantakameva ahosi. Te sattasaṃvaccharaccayena upakkositvā surucimahārājena ‘‘kimeta’’nti puṭṭhā ‘‘mahārāja, amhākaṃ maṅgalaṃ bhuñjantānaṃ satta vassāni gatāni, kadā maṅgalassa osānaṃ bhavissatī’’ti āhaṃsu. Tato rājā ‘‘tātā, puttena me ettakaṃ kālaṃ na hasitapubbaṃ, yadā so hasissati, tadā gamissathā’’ti āha. Atha mahājano bheriṃ carāpetvā naṭe sannipātesi. Cha naṭasahassāni sannipatitvā satta koṭṭhāsā hutvā naccantā rājānaṃ hasāpetuṃ nāsakkhiṃsu. Tassa kira dīgharattaṃ dibbanāṭakānaṃ diṭṭhattā tesaṃ naccaṃ amanuññaṃ ahosi.
တဒာ ဘဏ္ဍုကဏ္ဍော စ ပဏ္ဍုကဏ္ဍော စာတိ ဒ္ဝေ နာဋကဇေဋ္ဌကာ ‘‘မယံ ရာဇာနံ ဟသာပေသ္သာမာ’’တိ ရာဇင္ဂဏံ ပဝိသိံသု။ တေသု ဘဏ္ဍုကဏ္ဍော တာဝ ရာဇဒ္ဝာရေ မဟန္တံ အတုလံ နာမ အမ္ဗံ မာပေတ္ဝာ သုတ္တဂုဠံ ခိပိတ္ဝာ တသ္သ သာခာယ လဂ္ဂာပေတ္ဝာ သုတ္တေန အတုလမ္ဗံ အဘိရုဟိ။ အတုလမ္ဗောတိ ကိရ ဝေသ္သဝဏသ္သ အမ္ဗော။ အထ တမ္ပိ ဝေသ္သဝဏသ္သ ဒာသာ ဂဟေတ္ဝာ အင္ဂပစ္စင္ဂာနိ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ပာတေသုံ, သေသနာဋကာ တာနိ သမောဓာနေတ္ဝာ ဥဒကေန အဘိသိဉ္စိံသု။ သော ပုပ္ဖပဋံ နိဝာသေတ္ဝာ စ ပာရုပိတ္ဝာ စ နစ္စန္တောဝ ဥဋ္ဌဟိ။ မဟာပနာဒော တမ္ပိ ဒိသ္ဝာ နေဝ ဟသိ။ ပဏ္ဍုကဏ္ဍော နဋော ရာဇင္ဂဏေ ဒာရုစိတကံ ကာရေတ္ဝာ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ အဂ္ဂိံ ပာဝိသိ။ တသ္မိံ နိဗ္ဗုတေ စိတကံ ဥဒကေန အဘိသိဉ္စိံသု။ သော သပရိသော ပုပ္ဖပဋံ နိဝာသေတ္ဝာ စ ပာရုပိတ္ဝာ စ နစ္စန္တောဝ ဥဋ္ဌဟိ။ တမ္ပိ ဒိသ္ဝာ ရာဇာ နေဝ ဟသိ။ ဣတိ တံ ဟသာပေတုံ အသက္ကောန္တာ မနုသ္သာ ဥပဒ္ဒုတာ အဟေသုံ။
Tadā bhaṇḍukaṇḍo ca paṇḍukaṇḍo cāti dve nāṭakajeṭṭhakā ‘‘mayaṃ rājānaṃ hasāpessāmā’’ti rājaṅgaṇaṃ pavisiṃsu. Tesu bhaṇḍukaṇḍo tāva rājadvāre mahantaṃ atulaṃ nāma ambaṃ māpetvā suttaguḷaṃ khipitvā tassa sākhāya laggāpetvā suttena atulambaṃ abhiruhi. Atulamboti kira vessavaṇassa ambo. Atha tampi vessavaṇassa dāsā gahetvā aṅgapaccaṅgāni chinditvā pātesuṃ, sesanāṭakā tāni samodhānetvā udakena abhisiñciṃsu. So pupphapaṭaṃ nivāsetvā ca pārupitvā ca naccantova uṭṭhahi. Mahāpanādo tampi disvā neva hasi. Paṇḍukaṇḍo naṭo rājaṅgaṇe dārucitakaṃ kāretvā attano parisāya saddhiṃ aggiṃ pāvisi. Tasmiṃ nibbute citakaṃ udakena abhisiñciṃsu. So sapariso pupphapaṭaṃ nivāsetvā ca pārupitvā ca naccantova uṭṭhahi. Tampi disvā rājā neva hasi. Iti taṃ hasāpetuṃ asakkontā manussā upaddutā ahesuṃ.
သက္ကော တံ ကာရဏံ ဉတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆ, တာတ, မဟာပနာဒံ ဟသာပေတ္ဝာ ဧဟီ’’တိ ဒေဝနဋံ ပေသေသိ။ သော အာဂန္တ္ဝာ ရာဇင္ဂဏေ အာကာသေ ဌတ္ဝာ ဥပဍ္ဎအင္ဂံ နာမ ဒသ္သေသိ, ဧကောဝ ဟတ္ထော, ဧကောဝ ပာဒော, ဧကံ အက္ခိ, ဧကာ ဒာဌာ နစ္စတိ စလတိ ဖန္ဒတိ, သေသံ နိစ္စလမဟောသိ။ တံ ဒိသ္ဝာ မဟာပနာဒော ထောကံ ဟသိတံ အကာသိ။ မဟာဇနော ပန ဟသန္တော ဟသန္တော ဟာသံ သန္ဓာရေတုံ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တော အင္ဂာနိ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ရာဇင္ဂဏေယေဝ ပတိ, တသ္မိံ ကာလေ မင္ဂလံ နိဋ္ဌိတံ။ သေသမေတ္ထ ‘‘ပနာဒော နာမ သော ရာဇာ, ယသ္သ ယူပော သုဝဏ္ဏယော’’တိ မဟာပနာဒဇာတကေန ဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ။ ရာဇာ မဟာပနာဒော ဒာနာဒီနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ အာယုပရိယောသာနေ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။
Sakko taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘gaccha, tāta, mahāpanādaṃ hasāpetvā ehī’’ti devanaṭaṃ pesesi. So āgantvā rājaṅgaṇe ākāse ṭhatvā upaḍḍhaaṅgaṃ nāma dassesi, ekova hattho, ekova pādo, ekaṃ akkhi, ekā dāṭhā naccati calati phandati, sesaṃ niccalamahosi. Taṃ disvā mahāpanādo thokaṃ hasitaṃ akāsi. Mahājano pana hasanto hasanto hāsaṃ sandhāretuṃ satiṃ paccupaṭṭhāpetuṃ asakkonto aṅgāni vissajjetvā rājaṅgaṇeyeva pati, tasmiṃ kāle maṅgalaṃ niṭṭhitaṃ. Sesamettha ‘‘panādo nāma so rājā, yassa yūpo suvaṇṇayo’’ti mahāpanādajātakena vaṇṇetabbaṃ. Rājā mahāpanādo dānādīni puññāni katvā āyupariyosāne devalokameva gato.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ‘‘ဧဝံ, ဘိက္ခဝေ, ဝိသာခာ ပုဗ္ဗေပိ မမ သန္တိကာ ဝရံ လဘိယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ မဟာပနာဒော ဘဒ္ဒဇိ အဟောသိ, သုမေဓာဒေဝီ ဝိသာခာ, ဝိသ္သကမ္မော အာနန္ဒော, သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, visākhā pubbepi mama santikā varaṃ labhiyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mahāpanādo bhaddaji ahosi, sumedhādevī visākhā, vissakammo ānando, sakko pana ahameva ahosi’’nti.
သုရုစိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။
Surucijātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၄၈၉. သုရုစိဇာတကံ • 489. Surucijātakaṃ
