| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཛཱཏཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[༤༨༩] ༦. སུརུཙིཛཱཏཀཝཎྞནཱ
[489] 6. Surucijātakavaṇṇanā
མཧེསཱི སུརུཙིནོ བྷརིཡཱཏི ཨིདཾ སཏྠཱ སཱཝཏྠིཾ ཨུཔནིསྶཱཡ མིགཱརམཱཏུཔཱསཱདེ ཝིཧརནྟོ ཝིསཱཁཱཡ མཧཱཨུཔཱསིཀཱཡ ལདྡྷེ ཨཊྛ ཝརེ ཨཱརབྦྷ ཀཐེསི། སཱ ཧི ཨེཀདིཝསཾ ཛེཏཝནེ དྷམྨཀཐཾ སུཏྭཱ བྷགཝནྟཾ སདྡྷིཾ བྷིཀྑུསངྒྷེན སྭཱཏནཱཡ ནིམནྟེཏྭཱ པཀྐཱམི། ཏསྶཱ པན རཏྟིཡཱ ཨཙྩཡེན ཙཱཏུདྡཱིཔིཀོ མཧཱམེགྷོ པཱཝསྶི ། བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེཏྭཱ ‘‘ཡཐཱ, བྷིཀྑཝེ, ཛེཏཝནེ ཝསྶཏི, ཨེཝཾ ཙཏཱུསུ དཱིཔེསུ ཝསྶཏི, ཨོཝསྶཱཔེཐ, བྷིཀྑཝེ, ཀཱཡཾ, ཨཡཾ པཙྪིམཀོ ཙཱཏུདྡཱིཔིཀོ མཧཱམེགྷོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨོཝསྶཱཔིཏཀཱཡེཧི བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ ཨིདྡྷིབལེན ཛེཏཝནེ ཨནྟརཧིཏོ ཝིསཱཁཱཡ ཀོཊྛཀེ པཱཏུརཧོསི། ཨུཔཱསིཀཱ ‘‘ཨཙྪརིཡཾ ཝཏ བྷོ, ཨབྦྷུཏཾ ཝཏ བྷོ, ཏཐཱགཏསྶ མཧིདྡྷིཀཏཱ མཧཱནུབྷཱཝཏཱ, ཡཏྲ ཧི ནཱམ ཛཱཎུཀམཏྟེསུཔི ཨོགྷེསུ ཝཏྟམཱནེསུ ཀཊིམཏྟེསུཔི ཨོགྷེསུ ཝཏྟམཱནེསུ ན ཧི ནཱམ ཨེཀབྷིཀྑུསྶཔི པཱདཱ ཝཱ ཙཱིཝརཱནི ཝཱ ཨལླཱནི བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི ཧཊྛཱ ཨུདགྒཱ བུདྡྷཔྤམུཁཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ པརིཝིསིཏྭཱ ཀཏབྷཏྟཀིཙྩཾ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙ ‘‘ཨཊྛཱཧཾ, བྷནྟེ, བྷགཝནྟཾ ཝརཱནི ཡཱཙཱམཱི’’ཏི། ‘‘ཨཏིཀྐནྟཝརཱ ཁོ, ཝིསཱཁེ, ཏཐཱགཏཱ’’ཏི། ‘‘ཡཱནི ཙ, བྷནྟེ, ཀཔྤིཡཱནི ཡཱནི ཙ ཨནཝཛྫཱནཱི’’ཏི། ‘‘ཝདེཧི ཝིསཱཁེ’’ཏི། ‘‘ཨིཙྪཱམཧཾ, བྷནྟེ, བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཡཱཝཛཱིཝཾ ཝསྶིཀསཱཊིཀཾ དཱཏུཾ, ཨཱགནྟུཀབྷཏྟཾ དཱཏུཾ, གམིཀབྷཏྟཾ དཱཏུཾ, གིལཱནབྷཏྟཾ དཱཏུཾ, གིལཱནུཔཊྛཱཀབྷཏྟཾ དཱཏུཾ, གིལཱནབྷེསཛྫཾ དཱཏུཾ, དྷུཝཡཱགུཾ དཱཏུཾ, བྷིཀྑུནིསངྒྷསྶ ཡཱཝཛཱིཝཾ ཨུདཀསཱཊིཀཾ དཱཏུ’’ནྟི།
Mahesīsurucino bhariyāti idaṃ satthā sāvatthiṃ upanissāya migāramātupāsāde viharanto visākhāya mahāupāsikāya laddhe aṭṭha vare ārabbha kathesi. Sā hi ekadivasaṃ jetavane dhammakathaṃ sutvā bhagavantaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghena svātanāya nimantetvā pakkāmi. Tassā pana rattiyā accayena cātuddīpiko mahāmegho pāvassi . Bhagavā bhikkhū āmantetvā ‘‘yathā, bhikkhave, jetavane vassati, evaṃ catūsu dīpesu vassati, ovassāpetha, bhikkhave, kāyaṃ, ayaṃ pacchimako cātuddīpiko mahāmegho’’ti vatvā ovassāpitakāyehi bhikkhūhi saddhiṃ iddhibalena jetavane antarahito visākhāya koṭṭhake pāturahosi. Upāsikā ‘‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma jāṇukamattesupi oghesu vattamānesu kaṭimattesupi oghesu vattamānesu na hi nāma ekabhikkhussapi pādā vā cīvarāni vā allāni bhavissantī’’ti haṭṭhā udaggā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ parivisitvā katabhattakiccaṃ bhagavantaṃ etadavoca ‘‘aṭṭhāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ varāni yācāmī’’ti. ‘‘Atikkantavarā kho, visākhe, tathāgatā’’ti. ‘‘Yāni ca, bhante, kappiyāni yāni ca anavajjānī’’ti. ‘‘Vadehi visākhe’’ti. ‘‘Icchāmahaṃ, bhante, bhikkhusaṅghassa yāvajīvaṃ vassikasāṭikaṃ dātuṃ, āgantukabhattaṃ dātuṃ, gamikabhattaṃ dātuṃ, gilānabhattaṃ dātuṃ, gilānupaṭṭhākabhattaṃ dātuṃ, gilānabhesajjaṃ dātuṃ, dhuvayāguṃ dātuṃ, bhikkhunisaṅghassa yāvajīvaṃ udakasāṭikaṃ dātu’’nti.
སཏྠཱ ‘‘ཀཾ པན ཏྭཾ, ཝིསཱཁེ, ཨཏྠཝསཾ སམྤསྶམཱནཱ ཏཐཱགཏཾ ཨཊྛ ཝརཱནི ཡཱཙསཱི’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ཏཱཡ ཝརཱནིསཾསེ ཀཐིཏེ ‘‘སཱདྷུ སཱདྷུ, ཝིསཱཁེ, སཱདྷུ ཁོ ཏྭཾ, ཝིསཱཁེ, ཨིམཾ ཨཱནིསཾསཾ སམྤསྶམཱནཱ ཏཐཱགཏཾ ཨཊྛ ཝརཱནི ཡཱཙསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཨནུཛཱནཱམི ཏེ, ཝིསཱཁེ, ཨཊྛ ཝརཱནཱི’’ཏི ཨཊྛ ཝརེ དཏྭཱ ཨནུམོདནཾ ཀཏྭཱ པཀྐཱམི། ཨཐེཀདིཝསཾ སཏྠརི པུབྦཱརཱམེ ཝིཧརནྟེ བྷིཀྑཱུ དྷམྨསབྷཱཡཾ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུཾ ‘‘ཨཱཝུསོ, ཝིསཱཁཱ མཧཱཨུཔཱསིཀཱ མཱཏུགཱམཏྟབྷཱཝེ ཋཏྭཱཔི དསབལསྶ སནྟིཀེ ཨཊྛ ཝརེ ལབྷི, ཨཧོ མཧཱགུཎཱ’’ཏི། སཏྠཱ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཀཱཡ ནུཏྠ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཏརཧི ཀཐཱཡ སནྣིསིནྣཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, ཝིསཱཁཱ ཨིདཱནེཝ མམ སནྟིཀཱ ཝརེ ལབྷཏི, པུབྦེཔེསཱ ལབྷིཡེཝཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཏཱིཏཾ ཨཱཧརི།
Satthā ‘‘kaṃ pana tvaṃ, visākhe, atthavasaṃ sampassamānā tathāgataṃ aṭṭha varāni yācasī’’ti pucchitvā tāya varānisaṃse kathite ‘‘sādhu sādhu, visākhe, sādhu kho tvaṃ, visākhe, imaṃ ānisaṃsaṃ sampassamānā tathāgataṃ aṭṭha varāni yācasī’’ti vatvā ‘‘anujānāmi te, visākhe, aṭṭha varānī’’ti aṭṭha vare datvā anumodanaṃ katvā pakkāmi. Athekadivasaṃ satthari pubbārāme viharante bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, visākhā mahāupāsikā mātugāmattabhāve ṭhatvāpi dasabalassa santike aṭṭha vare labhi, aho mahāguṇā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, visākhā idāneva mama santikā vare labhati, pubbepesā labhiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ཨཏཱིཏེ མིཐིལཱཡཾ སུརུཙི ནཱམ རཱཛཱ རཛྫཾ ཀཱརེནྟོ པུཏྟཾ པཊིལབྷིཏྭཱ ཏསྶ ‘‘སུརུཙིཀུམཱརོ’’ཏྭེཝ ནཱམཾ ཨཀཱསི། སོ ཝཡཔྤཏྟོ ‘‘ཏཀྐསིལཱཡཾ སིཔྤཾ ཨུགྒཎྷིསྶཱམཱི’’ཏི གནྟྭཱ ནགརདྭཱརེ སཱལཱཡཾ ནིསཱིདི། བཱརཱཎསིརཉྙོཔི པུཏྟོ བྲཧྨདཏྟཀུམཱརོ ནཱམ ཏཐེཝ གནྟྭཱ སུརུཙིཀུམཱརསྶ ནིསིནྣཕལཀེཡེཝ ནིསཱིདི། ཏེ ཨཉྙམཉྙཾ པུཙྪིཏྭཱ ཝིསྶཱསིཀཱ ཧུཏྭཱ ཨེཀཏོཝ ཨཱཙརིཡསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཨཱཙརིཡབྷཱགཾ དཏྭཱ སིཔྤཾ པཊྛཔེཏྭཱ ན ཙིརསྶེཝ ནིཊྛིཏསིཔྤཱ ཨཱཙརིཡཾ ཨཱཔུཙྪིཏྭཱ ཐོཀཾ མགྒཾ ཨེཀཏོཝ གནྟྭཱ དྭེདྷཱཔཐེ ཋིཏཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱལིངྒིཏྭཱ མིཏྟདྷམྨཱནུརཀྑཎཏྠཾ ཀཏིཀཾ ཀརིཾསུ ‘‘སཙེ མམ པུཏྟོ ཛཱཡཏི, ཏཝ དྷཱིཏཱ, ཏཝ པུཏྟོ, མམ དྷཱིཏཱ, ཏེསཾ ཨཱཝཱཧཝིཝཱཧཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི། ཏེསུ རཛྫཾ ཀཱརེནྟེསུ སུརུཙིམཧཱརཱཛསྶ པུཏྟོ ཛཱཡི, ‘‘སུརུཙིཀུམཱརོ’’ཏྭེཝསྶ ནཱམཾ ཀརིཾསུ། བྲཧྨདཏྟསྶ དྷཱིཏཱ ཛཱཡི, ‘‘སུམེདྷཱ’’ཏིསྶཱ ནཱམཾ ཀརིཾསུ།
Atīte mithilāyaṃ suruci nāma rājā rajjaṃ kārento puttaṃ paṭilabhitvā tassa ‘‘surucikumāro’’tveva nāmaṃ akāsi. So vayappatto ‘‘takkasilāyaṃ sippaṃ uggaṇhissāmī’’ti gantvā nagaradvāre sālāyaṃ nisīdi. Bārāṇasiraññopi putto brahmadattakumāro nāma tatheva gantvā surucikumārassa nisinnaphalakeyeva nisīdi. Te aññamaññaṃ pucchitvā vissāsikā hutvā ekatova ācariyassa santikaṃ gantvā ācariyabhāgaṃ datvā sippaṃ paṭṭhapetvā na cirasseva niṭṭhitasippā ācariyaṃ āpucchitvā thokaṃ maggaṃ ekatova gantvā dvedhāpathe ṭhitā aññamaññaṃ āliṅgitvā mittadhammānurakkhaṇatthaṃ katikaṃ kariṃsu ‘‘sace mama putto jāyati, tava dhītā, tava putto, mama dhītā, tesaṃ āvāhavivāhaṃ karissāmā’’ti. Tesu rajjaṃ kārentesu surucimahārājassa putto jāyi, ‘‘surucikumāro’’tvevassa nāmaṃ kariṃsu. Brahmadattassa dhītā jāyi, ‘‘sumedhā’’tissā nāmaṃ kariṃsu.
སུརུཙིཀུམཱརོ ཝཡཔྤཏྟོ ཏཀྐསིལཱཡཾ གནྟྭཱ སིཔྤཾ ཨུགྒཎྷིཏྭཱ ཨཱགཙྪི། ཨཐ ནཾ པིཏཱ རཛྫེ ཨབྷིསིཉྩིཏུཀཱམོ ཧུཏྭཱ ‘‘སཧཱཡསྶ ཀིར མེ བཱརཱཎསིརཉྙོ དྷཱིཏཱ ཨཏྠི, ཏམེཝསྶ ཨགྒམཧེསིཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཏསྶཱ ཨཏྠཱཡ བཧུཾ པཎྞཱཀཱརཾ དཏྭཱ ཨམཙྩེ པེསེསི། ཏེསཾ ཨནཱགཏཀཱལེཡེཝ བཱརཱཎསིརཱཛཱ དེཝིཾ པུཙྪི ‘‘བྷདྡེ, མཱཏུགཱམསྶ ནཱམ ཀིཾ ཨཏིརེཀདུཀྑ’’ནྟི? ‘‘སཔཏྟིརོསདུཀྑཾ དེཝཱ’’ཏི། ‘‘ཏེན ཧི, བྷདྡེ, ཨམྷཱཀཾ ཨེཀཾ དྷཱིཏརཾ སུམེདྷཱདེཝིཾ ཏམྷཱ དུཀྑཱ མོཙེཏྭཱ ཡོ ཨེཏཾ ཨེཀིཀམེཝ གཎྷིསྶཏི, ཏསྶ དསྶཱམཱ’’ཏི ཨཱཧ། སོ ཏེཧི ཨམཙྩེཧི ཨཱགནྟྭཱ ཏསྶཱ ནཱམེ གཧིཏེ ‘‘ཏཱཏཱ, ཀཱམཾ མཡཱ པུབྦེ མཡ྄ཧཾ སཧཱཡསྶ པཊིཉྙཱ ཀཏཱ, ཨིམཾ པན མཡཾ ཨིཏྠིགྷཊཱཡ ཨནྟརེ ན ཁིཔིཏུཀཱམཱ, ཡོ ཨེཏཾ ཨེཀིཀམེཝ གཎྷཱཏི, ཏསྶ དཱཏུཀཱམམྷཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཏེ རཉྙོ སནྟིཀཾ པཧིཎིཾསུ། རཱཛཱ པན ‘‘ཨམྷཱཀཾ རཛྫཾ མཧནྟཾ, སཏྟཡོཛནིཀཾ མིཐིལནགརཾ, ཏཱིཎི ཡོཛནསཏཱནི རཊྛཔརིཙྪེདོ, ཧེཊྛིམནྟེན སོལ༹ས ཨིཏྠིསཧསྶཱནི ལདྡྷུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ན རོཙེསི།
Surucikumāro vayappatto takkasilāyaṃ gantvā sippaṃ uggaṇhitvā āgacchi. Atha naṃ pitā rajje abhisiñcitukāmo hutvā ‘‘sahāyassa kira me bārāṇasirañño dhītā atthi, tamevassa aggamahesiṃ karissāmī’’ti tassā atthāya bahuṃ paṇṇākāraṃ datvā amacce pesesi. Tesaṃ anāgatakāleyeva bārāṇasirājā deviṃ pucchi ‘‘bhadde, mātugāmassa nāma kiṃ atirekadukkha’’nti? ‘‘Sapattirosadukkhaṃ devā’’ti. ‘‘Tena hi, bhadde, amhākaṃ ekaṃ dhītaraṃ sumedhādeviṃ tamhā dukkhā mocetvā yo etaṃ ekikameva gaṇhissati, tassa dassāmā’’ti āha. So tehi amaccehi āgantvā tassā nāme gahite ‘‘tātā, kāmaṃ mayā pubbe mayhaṃ sahāyassa paṭiññā katā, imaṃ pana mayaṃ itthighaṭāya antare na khipitukāmā, yo etaṃ ekikameva gaṇhāti, tassa dātukāmamhā’’ti āha. Te rañño santikaṃ pahiṇiṃsu. Rājā pana ‘‘amhākaṃ rajjaṃ mahantaṃ, sattayojanikaṃ mithilanagaraṃ, tīṇi yojanasatāni raṭṭhaparicchedo, heṭṭhimantena soḷasa itthisahassāni laddhuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā na rocesi.
སུརུཙིཀུམཱརོ པན སུམེདྷཱཡ རཱུཔསམྤདཾ སུཏྭཱ སཝནསཾསགྒེན བཛ྄ཛྷིཏྭཱ ‘‘ཨཧཾ ཏཾ ཨེཀིཀམེཝ གཎྷིསྶཱམི, ན མཡ྄ཧཾ ཨིཏྠིགྷཊཱཡ ཨཏྠོ, ཏམེཝ ཨཱནེནྟཱུ’’ཏི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ པེསེསི། ཏེ ཏསྶ མནཾ ཨབྷིནྡིཏྭཱ བཧུཾ དྷནཾ པེསེཏྭཱ མཧནྟེན པརིཝཱརེན ཏཾ ཨཱནེཏྭཱ ཀུམཱརསྶ ཨགྒམཧེསིཾ ཀཏྭཱ ཨེཀཏོཝ ཨབྷིསིཉྩིཾསུ། སོ སུརུཙིམཧཱརཱཛཱ ནཱམ ཧུཏྭཱ དྷམྨེན རཛྫཾ ཀཱརེནྟོ ཏཱཡ སདྡྷིཾ པིཡསཾཝཱསཾ ཝསི། སཱ པན དས ཝསྶསཧསྶཱནི ཏསྶ གེཧེ ཝསནྟཱི ནེཝ པུཏྟཾ, ན དྷཱིཏརཾ ལབྷི། ཨཐ ནཱགརཱ སནྣིཔཏིཏྭཱ རཱཛངྒཎེ ཨུཔཀྐོསིཏྭཱ ‘‘ཀིམེཏ’’ནྟི ཝུཏྟེ ‘‘རཉྙོ དོསོ ནཏྠི, ཝཾསཱནུཔཱལཀོ པན ཝོ པུཏྟོ ན ཝིཛྫཏི, ཏུམྷཱཀཾ ཨེཀཱཝ དེཝཱི, རཱཛཀུལེ ཙ ནཱམ ཧེཊྛིམནྟེན སོལ༹སཧི ཨིཏྠིསཧསྶེཧི བྷཝིཏབྦཾ, ཨིཏྠིགྷཊཾ གཎྷ, དེཝ, ཨདྡྷཱ ཏཱསུ པུཉྙཝཏཱི པུཏྟཾ ལབྷིསྶཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཏཱཏཱ, ཀིཾ ཀཐེཐ, ‘ཨཧཾ ཨཉྙཾ ན གཎྷིསྶཱམཱི’ཏི པཊིཉྙཾ དཏྭཱ མཡཱ ཨེསཱ ཨཱནཱིཏཱ, ན སཀྐཱ མུསཱཝཱདཾ ཀཱཏུཾ, ན མཡ྄ཧཾ ཨིཏྠིགྷཊཱཡ ཨཏྠོ’’ཏི རཉྙཱ པཊིཀྑིཏྟཱ པཀྐམིཾསུ།
Surucikumāro pana sumedhāya rūpasampadaṃ sutvā savanasaṃsaggena bajjhitvā ‘‘ahaṃ taṃ ekikameva gaṇhissāmi, na mayhaṃ itthighaṭāya attho, tameva ānentū’’ti mātāpitūnaṃ pesesi. Te tassa manaṃ abhinditvā bahuṃ dhanaṃ pesetvā mahantena parivārena taṃ ānetvā kumārassa aggamahesiṃ katvā ekatova abhisiñciṃsu. So surucimahārājā nāma hutvā dhammena rajjaṃ kārento tāya saddhiṃ piyasaṃvāsaṃ vasi. Sā pana dasa vassasahassāni tassa gehe vasantī neva puttaṃ, na dhītaraṃ labhi. Atha nāgarā sannipatitvā rājaṅgaṇe upakkositvā ‘‘kimeta’’nti vutte ‘‘rañño doso natthi, vaṃsānupālako pana vo putto na vijjati, tumhākaṃ ekāva devī, rājakule ca nāma heṭṭhimantena soḷasahi itthisahassehi bhavitabbaṃ, itthighaṭaṃ gaṇha, deva, addhā tāsu puññavatī puttaṃ labhissatī’’ti vatvā ‘‘tātā, kiṃ kathetha, ‘ahaṃ aññaṃ na gaṇhissāmī’ti paṭiññaṃ datvā mayā esā ānītā, na sakkā musāvādaṃ kātuṃ, na mayhaṃ itthighaṭāya attho’’ti raññā paṭikkhittā pakkamiṃsu.
སུམེདྷཱ ཏཾ ཀཐཾ སུཏྭཱ ‘‘རཱཛཱ ཏཱཝ སཙྩཝཱདིཏཱཡ ཨཉྙཱ ཨིཏྠིཡོ ན ཨཱནེསི, ཨཧམེཝ པནསྶ ཨཱནེསྶཱམཱི’’ཏི རཉྙོ མཱཏུསམབྷརིཡཊྛཱནེ ཋཏྭཱ ཨཏྟནོ རུཙིཡཱཝ ཁཏྟིཡཀཉྙཱནཾ སཧསྶཾ, ཨམཙྩཀཉྙཱནཾ སཧསྶཾ, གཧཔཏིཀཉྙཱནཾ སཧསྶཾ, སབྦསམཡནཱཊཀིཏྠཱིནཾ སཧསྶནྟི ཙཏྟཱརི ཨིཏྠིསཧསྶཱནི ཨཱནེསི། ཏཱཔི དས ཝསྶསཧསྶཱནི རཱཛཀུལེ ཝསིཏྭཱ ནེཝ པུཏྟཾ, ན དྷཱིཏརཾ ལབྷིཾསུ། ཨེཏེནེཝུཔཱཡེན ཨཔརཱནིཔི ཏིཀྑཏྟུཾ ཙཏྟཱརི ཙཏྟཱརི སཧསྶཱནི ཨཱནེསི། ཏཱཔི ནེཝ པུཏྟཾ, ན དྷཱིཏརཾ ལབྷིཾསུ། ཨེཏྟཱཝཏཱ སོལ༹ས ཨིཏྠིསཧསྶཱནི ཨཧེསུཾ། ཙཏྟཱལཱིས ཝསྶསཧསྶཱནི ཨཏིཀྐམིཾསུ, ཏཱནི ཏཱཡ ཨེཀིཀཱཡ ཝུཏྠེཧི དསཧི སཧསྶེཧི སདྡྷིཾ པཉྙཱས ཝསྶསཧསྶཱནི ཧོནྟི། ཨཐ ནཱགརཱ སནྣིཔཏིཏྭཱ པུན ཨུཔཀྐོསིཏྭཱ ‘‘ཀིམེཏ’’ནྟི ཝུཏྟེ ‘‘དེཝ, ཏུམྷཱཀཾ ཨིཏྠིཡོ པུཏྟཾ པཏྠེཏུཾ ཨཱཎཱཔེཐཱ’’ཏི ཝདིཾསུ། རཱཛཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ‘‘ཏུམྷེ པུཏྟཾ པཏྠེཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཏཱ ཏཏོ པཊྛཱཡ པུཏྟཾ པཏྠཡམཱནཱ ནཱནཱདེཝཏཱ ནམསྶནྟི, ནཱནཱཝཏཱནི ཙརནྟི, པུཏྟོ ནུཔྤཛྫཏེཝ། ཨཐ རཱཛཱ སུམེདྷཾ ཨཱཧ ‘‘བྷདྡེ, ཏྭམྤི པུཏྟཾ པཏྠེཧཱི’’ཏི། སཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི པནྣརསཨུཔོསཐདིཝསེ ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏཾ ཨུཔོསཐཾ སམཱདཱཡ སིརིགབྦྷེ སཱིལཱནི ཨཱཝཛྫམཱནཱ ཀཔྤིཡམཉྩཀེ ནིསཱིདི ། སེསཱ ཨཛཝཏགོཝཏཱ ཧུཏྭཱ པུཏྟཾ ཨལབྷིཏྭཱ ཨུཡྻཱནཾ ཨགམཾསུ།
Sumedhā taṃ kathaṃ sutvā ‘‘rājā tāva saccavāditāya aññā itthiyo na ānesi, ahameva panassa ānessāmī’’ti rañño mātusamabhariyaṭṭhāne ṭhatvā attano ruciyāva khattiyakaññānaṃ sahassaṃ, amaccakaññānaṃ sahassaṃ, gahapatikaññānaṃ sahassaṃ, sabbasamayanāṭakitthīnaṃ sahassanti cattāri itthisahassāni ānesi. Tāpi dasa vassasahassāni rājakule vasitvā neva puttaṃ, na dhītaraṃ labhiṃsu. Etenevupāyena aparānipi tikkhattuṃ cattāri cattāri sahassāni ānesi. Tāpi neva puttaṃ, na dhītaraṃ labhiṃsu. Ettāvatā soḷasa itthisahassāni ahesuṃ. Cattālīsa vassasahassāni atikkamiṃsu, tāni tāya ekikāya vutthehi dasahi sahassehi saddhiṃ paññāsa vassasahassāni honti. Atha nāgarā sannipatitvā puna upakkositvā ‘‘kimeta’’nti vutte ‘‘deva, tumhākaṃ itthiyo puttaṃ patthetuṃ āṇāpethā’’ti vadiṃsu. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ‘‘tumhe puttaṃ patthethā’’ti āha. Tā tato paṭṭhāya puttaṃ patthayamānā nānādevatā namassanti, nānāvatāni caranti, putto nuppajjateva. Atha rājā sumedhaṃ āha ‘‘bhadde, tvampi puttaṃ patthehī’’ti. Sā ‘‘sādhū’’ti pannarasauposathadivase aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ samādāya sirigabbhe sīlāni āvajjamānā kappiyamañcake nisīdi . Sesā ajavatagovatā hutvā puttaṃ alabhitvā uyyānaṃ agamaṃsu.
སུམེདྷཱཡ སཱིལཏེཛེན སཀྐསྶ བྷཝནཾ ཀམྤི། ཏདཱ སཀྐོ ཨཱཝཛྫེནྟོ ‘‘སུམེདྷཱ པུཏྟཾ པཏྠེཏི, པུཏྟམསྶཱ དསྶཱམི, ན ཁོ པན སཀྐཱ ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ དཱཏུཾ, ཨནུཙྪཝིཀམསྶཱ པུཏྟཾ ཨུཔདྷཱརེསྶཱམཱི’’ཏི ཨུཔདྷཱརེནྟོ ནལ༹ཀཱརདེཝཔུཏྟཾ པསྶི། སོ ཧི པུཉྙསམྤནྣོ སཏྟོ པུརིམཏྟབྷཱཝེ བཱརཱཎསིཡཾ ཝསནྟོ ཝཔྤཀཱལེ ཁེཏྟཾ གཙྪནྟོ ཨེཀཾ པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱ དཱསཀམྨཀརེ ‘‘ཝཔཐཱ’’ཏི པཧིཎི། སཡཾ ནིཝཏྟིཏྭཱ པཙྩེཀབུདྡྷཾ གེཧཾ ནེཏྭཱ བྷོཛེཏྭཱ པུན གངྒཱཏཱིརཾ ཨཱནེཏྭཱ པུཏྟེན སདྡྷིཾ ཨེཀཏོ ཧུཏྭཱ ཨུདུམྦརབྷིཏྟིཔཱདཾ ནལ༹བྷིཏྟིཀཾ པཎྞསཱལཾ ཀཏྭཱ དྭཱརཾ ཡོཛེཏྭཱ ཙངྐམཾ ཀཏྭཱ པཙྩེཀབུདྡྷཾ ཏཏྠེཝ ཏེམཱསཾ ཝསཱཔེཏྭཱ ཝུཏྠཝསྶཾ དྭེ པིཏཱཔུཏྟཱ ཏིཙཱིཝརེན ཨཙྪཱདེཏྭཱ ཨུཡྻོཛེསུཾ། ཨེཏེནེཝ ནིཡཱམེན སཏྟཊྛ པཙྩེཀབུདྡྷེ ཏཱཡ པཎྞསཱལཱཡ ཝསཱཔེཏྭཱ ཏིཙཱིཝརཱནི ཨདཾསུ། ‘‘དྭེ པིཏཱཔུཏྟཱ ནལ༹ཀཱརཱ ཧུཏྭཱ གངྒཱཏཱིརེ ཝེལུ༹ཾ ཨུཔདྷཱརེནྟཱ པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱ ཨེཝམཀཾསཱུ’’ཏིཔི ཝདནྟིཡེཝ།
Sumedhāya sīlatejena sakkassa bhavanaṃ kampi. Tadā sakko āvajjento ‘‘sumedhā puttaṃ pattheti, puttamassā dassāmi, na kho pana sakkā yaṃ vā taṃ vā dātuṃ, anucchavikamassā puttaṃ upadhāressāmī’’ti upadhārento naḷakāradevaputtaṃ passi. So hi puññasampanno satto purimattabhāve bārāṇasiyaṃ vasanto vappakāle khettaṃ gacchanto ekaṃ paccekabuddhaṃ disvā dāsakammakare ‘‘vapathā’’ti pahiṇi. Sayaṃ nivattitvā paccekabuddhaṃ gehaṃ netvā bhojetvā puna gaṅgātīraṃ ānetvā puttena saddhiṃ ekato hutvā udumbarabhittipādaṃ naḷabhittikaṃ paṇṇasālaṃ katvā dvāraṃ yojetvā caṅkamaṃ katvā paccekabuddhaṃ tattheva temāsaṃ vasāpetvā vutthavassaṃ dve pitāputtā ticīvarena acchādetvā uyyojesuṃ. Eteneva niyāmena sattaṭṭha paccekabuddhe tāya paṇṇasālāya vasāpetvā ticīvarāni adaṃsu. ‘‘Dve pitāputtā naḷakārā hutvā gaṅgātīre veḷuṃ upadhārentā paccekabuddhaṃ disvā evamakaṃsū’’tipi vadantiyeva.
ཏེ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཚསུ ཀཱམཱཝཙརསགྒེསུ ཨནུལོམཔཊིལོམེན མཧནྟཾ དེཝིསྶརིཡཾ ཨནུབྷཝནྟཱ ཝིཙརནྟི། ཏེ ཏཏོ ཙཝིཏྭཱ ཨུཔརིདེཝལོཀེ ནིབྦཏྟིཏུཀཱམཱ ཧོནྟི། སཀྐོ ཏཐཱ གཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཏེསུ ཨེཀསྶ ཝིམཱནདྭཱརཾ གནྟྭཱ ཏཾ ཨཱགནྟྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ཋིཏཾ ཨཱཧ – ‘‘མཱརིས, ཏཡཱ མནུསྶལོཀཾ གནྟུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི། ‘‘མཧཱརཱཛ, མནུསྶལོཀོ ནཱམ ཛེགུཙྪོ པཊིཀཱུལོ, ཏཏྠ ཋིཏཱ དཱནཱདཱིནི པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ དེཝལོཀཾ པཏྠེནྟི, ཏཏྠ གནྟྭཱ ཀིཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི། ‘‘མཱརིས, དེཝལོཀེ པརིབྷུཉྫིཏབྦསམྤཏྟིཾ མནུསྶལོཀེ པརིབྷུཉྫིསྶསི, པཉྩཝཱིསཏིཡོཛནུབྦེདྷེ ནཝཡོཛནཨཱཡཱམེ ཨཊྛཡོཛནཝིཏྠཱརེ རཏནཔཱསཱདེ ཝསིསྶསི, ཨདྷིཝཱསེཧཱི’’ཏི། སོ ཨདྷིཝཱསེསི། སཀྐོ ཏསྶ པཊིཉྙཾ གཧེཏྭཱ ཨིསིཝེསེན རཱཛུཡྻཱནཾ གནྟྭཱ ཏཱསཾ ཨིཏྠཱིནཾ ཨུཔརི ཨཱཀཱསེ ཙངྐམནྟོ ཨཏྟཱནཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཀསྶཱཧཾ པུཏྟཝརཾ དམྨི, ཀཱ པུཏྟཝརཾ གཎྷིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། ‘‘བྷནྟེ, མཡ྄ཧཾ དེཧི, མཡ྄ཧཾ དེཧཱི’’ཏི སོལ༹ས ཨིཏྠིསཧསྶཱནི ཧཏྠེ ཨུཀྑིཔིཾསུ། ཏཏོ སཀྐོ ཨཱཧ – ‘‘ཨཧཾ སཱིལཝཏཱིནཾ པུཏྟཾ དམྨི, ཏུམྷཱཀཾ ཀིཾ སཱིལཾ, ཀོ ཨཱཙཱརོ’’ཏི། ཏཱ ཨུཀྑིཏྟཧཏྠེ སམཉྪིཏྭཱ ‘‘སཙེ སཱིལཝཏིཡཱ དཱཏུཀཱམོ, སུམེདྷཱཡ སནྟིཀཾ གཙྪཱཧཱི’’ཏི ཝདིཾསུ། སོ ཨཱཀཱསེནེཝ གནྟྭཱ ཏསྶཱ ཝཱསཱགཱརེ སཱིཧཔཉྫརེ ཨཊྛཱསི།
Te kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbattitvā chasu kāmāvacarasaggesu anulomapaṭilomena mahantaṃ devissariyaṃ anubhavantā vicaranti. Te tato cavitvā uparidevaloke nibbattitukāmā honti. Sakko tathā gatabhāvaṃ ñatvā tesu ekassa vimānadvāraṃ gantvā taṃ āgantvā vanditvā ṭhitaṃ āha – ‘‘mārisa, tayā manussalokaṃ gantuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Mahārāja, manussaloko nāma jeguccho paṭikūlo, tattha ṭhitā dānādīni puññāni katvā devalokaṃ patthenti, tattha gantvā kiṃ karissāmī’’ti. ‘‘Mārisa, devaloke paribhuñjitabbasampattiṃ manussaloke paribhuñjissasi, pañcavīsatiyojanubbedhe navayojanaāyāme aṭṭhayojanavitthāre ratanapāsāde vasissasi, adhivāsehī’’ti. So adhivāsesi. Sakko tassa paṭiññaṃ gahetvā isivesena rājuyyānaṃ gantvā tāsaṃ itthīnaṃ upari ākāse caṅkamanto attānaṃ dassetvā ‘‘kassāhaṃ puttavaraṃ dammi, kā puttavaraṃ gaṇhissatī’’ti āha. ‘‘Bhante, mayhaṃ dehi, mayhaṃ dehī’’ti soḷasa itthisahassāni hatthe ukkhipiṃsu. Tato sakko āha – ‘‘ahaṃ sīlavatīnaṃ puttaṃ dammi, tumhākaṃ kiṃ sīlaṃ, ko ācāro’’ti. Tā ukkhittahatthe samañchitvā ‘‘sace sīlavatiyā dātukāmo, sumedhāya santikaṃ gacchāhī’’ti vadiṃsu. So ākāseneva gantvā tassā vāsāgāre sīhapañjare aṭṭhāsi.
ཨཐསྶཱ ཏཱ ཨིཏྠིཡོ ཨཱརོཙེསུཾ ‘‘ཨེཐ, དེཝི, སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ‘ཏུམྷཱཀཾ པུཏྟཝརཾ དསྶཱམཱི’ཏི ཨཱཀཱསེནཱགནྟྭཱ སཱིཧཔཉྫརེ ཋིཏོ’’ཏི། སཱ གརུཔརིཧཱརེནཱགནྟྭཱ སཱིཧཔཉྫརཾ ཨུགྒྷཱཊེཏྭཱ ‘‘སཙྩཾ ཀིར, བྷནྟེ, ཏུམྷེ སཱིལཝཏིཡཱ པུཏྟཝརཾ དེཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ‘‘ཨཱམ དེཝཱི’’ཏི། ‘‘ཏེན ཧི མཡ྄ཧཾ དེཐཱ’’ཏི། ‘‘ཀིཾ པན ཏེ སཱིལཾ, ཀཐེཧི, སཙེ མེ རུཙྩཏི, དསྶཱམི ཏེ པུཏྟཝར’’ནྟི། སཱ ཏསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘‘ཏེན ཧི སུཎཱཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཏྟནོ སཱིལགུཎཾ ཀཐེནྟཱི པནྣརས གཱཐཱ ཨབྷཱསི –
Athassā tā itthiyo ārocesuṃ ‘‘etha, devi, sakko devarājā ‘tumhākaṃ puttavaraṃ dassāmī’ti ākāsenāgantvā sīhapañjare ṭhito’’ti. Sā garuparihārenāgantvā sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā ‘‘saccaṃ kira, bhante, tumhe sīlavatiyā puttavaraṃ dethā’’ti āha. ‘‘Āma devī’’ti. ‘‘Tena hi mayhaṃ dethā’’ti. ‘‘Kiṃ pana te sīlaṃ, kathehi, sace me ruccati, dassāmi te puttavara’’nti. Sā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘tena hi suṇāhī’’ti vatvā attano sīlaguṇaṃ kathentī pannarasa gāthā abhāsi –
༡༠༢.
102.
‘‘མཧེསཱི སུརུཙིནོ བྷརིཡཱ, ཨཱནཱིཏཱ པཋམཾ ཨཧཾ།
‘‘Mahesī surucino bhariyā, ānītā paṭhamaṃ ahaṃ;
དས ཝསྶསཧསྶཱནི, ཡཾ མཾ སུརུཙིམཱནཡི༎
Dasa vassasahassāni, yaṃ maṃ surucimānayi.
༡༠༣.
103.
‘‘སཱཧཾ བྲཱཧྨཎ རཱཛཱནཾ, ཝེདེཧཾ མིཐིལགྒཧཾ།
‘‘Sāhaṃ brāhmaṇa rājānaṃ, vedehaṃ mithilaggahaṃ;
ནཱབྷིཛཱནཱམི ཀཱཡེན, ཝཱཙཱཡ ཨུད ཙེཏསཱ།
Nābhijānāmi kāyena, vācāya uda cetasā;
སུརུཙིཾ ཨཏིམཉྙིཏྠ, ཨཱཝི ཝཱ ཡདི ཝཱ རཧོ༎
Suruciṃ atimaññittha, āvi vā yadi vā raho.
༡༠༤.
104.
‘‘ཨེཏེན སཙྩཝཛྫེན, པུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏཾ ཨིསེ།
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
མུསཱ མེ བྷཎམཱནཱཡ, མུདྡྷཱ ཕལཏུ སཏྟདྷཱ༎
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
༡༠༥.
105.
‘‘བྷཏྟུ མམ སསྶུ མཱཏཱ, པིཏཱ ཙཱཔི ཙ སསྶུརོ།
‘‘Bhattu mama sassu mātā, pitā cāpi ca sassuro;
ཏེ མཾ བྲཧྨེ ཝིནེཏཱརོ, ཡཱཝ ཨཊྛཾསུ ཛཱིཝིཏཾ༎
Te maṃ brahme vinetāro, yāva aṭṭhaṃsu jīvitaṃ.
༡༠༦.
106.
‘‘སཱཧཾ ཨཧིཾསཱརཏིནཱི, ཀཱམསཱ དྷམྨཙཱརིནཱི།
‘‘Sāhaṃ ahiṃsāratinī, kāmasā dhammacārinī;
སཀྐཙྩཾ ཏེ ཨུཔཊྛཱསིཾ, རཏྟིནྡིཝམཏནྡིཏཱ༎
Sakkaccaṃ te upaṭṭhāsiṃ, rattindivamatanditā.
༡༠༧.
107.
‘‘ཨེཏེན སཙྩཝཛྫེན, པུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏཾ ཨིསེ།
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
མུསཱ མེ བྷཎམཱནཱཡ, མུདྡྷཱ ཕལཏུ སཏྟདྷཱ༎
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
༡༠༨.
108.
‘‘སོལ༹སིཏྠིསཧསྶཱནི , སཧབྷརིཡཱནི བྲཱཧྨཎ།
‘‘Soḷasitthisahassāni , sahabhariyāni brāhmaṇa;
ཏཱསུ ཨིསྶཱ ཝཱ ཀོདྷོ ཝཱ, ནཱཧུ མཡ྄ཧཾ ཀུདཱཙནཾ༎
Tāsu issā vā kodho vā, nāhu mayhaṃ kudācanaṃ.
༡༠༩.
109.
‘‘ཧིཏེན ཏཱསཾ ནནྡཱམི, ན ཙ མེ ཀཱཙི ཨཔྤིཡཱ།
‘‘Hitena tāsaṃ nandāmi, na ca me kāci appiyā;
ཨཏྟཱནཾཝཱནུཀམྤཱམི, སདཱ སབྦཱ སཔཏྟིཡོ༎
Attānaṃvānukampāmi, sadā sabbā sapattiyo.
༡༡༠.
110.
‘‘ཨེཏེན སཙྩཝཛྫེན, པུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏཾ ཨིསེ།
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
མུསཱ མེ བྷཎམཱནཱཡ, མུདྡྷཱ ཕལཏུ སཏྟདྷཱ༎
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
༡༡༡.
111.
‘‘དཱསེ ཀམྨཀརེ པེསྶེ, ཡེ ཙཉྙེ ཨནུཛཱིཝིནོ།
‘‘Dāse kammakare pesse, ye caññe anujīvino;
པེསེམི སཧདྷམྨེན, སདཱ པམུདིཏིནྡྲིཡཱ༎
Pesemi sahadhammena, sadā pamuditindriyā.
༡༡༢.
112.
‘‘ཨེཏེན སཙྩཝཛྫེན, པུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏཾ ཨིསེ།
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
མུསཱ མེ བྷཎམཱནཱཡ, མུདྡྷཱ ཕལཏུ སཏྟདྷཱ༎
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
༡༡༣.
113.
‘‘སམཎེ བྲཱཧྨཎེ ཙཱཔི, ཨཉྙེ ཙཱཔི ཝནིབྦཀེ།
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, aññe cāpi vanibbake;
ཏཔྤེམི ཨནྣཔཱནེན, སདཱ པཡཏཔཱཎིནཱི༎
Tappemi annapānena, sadā payatapāṇinī.
༡༡༤.
114.
‘‘ཨེཏེན སཙྩཝཛྫེན, པུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏཾ ཨིསེ།
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
མུསཱ མེ བྷཎམཱནཱཡ, མུདྡྷཱ ཕལཏུ སཏྟདྷཱ༎
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā.
༡༡༥.
115.
‘‘ཙཱཏུདྡསིཾ པཉྩདྡསིཾ, ཡཱ ཙ པཀྑསྶ ཨཊྛམཱི།
‘‘Cātuddasiṃ pañcaddasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
པཱཊིཧཱརིཡཔཀྑཉྩ, ཨཊྛངྒསུསམཱགཏཾ།
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ;
ཨུཔོསཐཾ ཨུཔཝསཱམི, སདཱ སཱིལེསུ སཾཝུཏཱ༎
Uposathaṃ upavasāmi, sadā sīlesu saṃvutā.
༡༡༦.
116.
‘‘ཨེཏེན སཙྩཝཛྫེན, པུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏཾ ཨིསེ།
‘‘Etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise;
མུསཱ མེ བྷཎམཱནཱཡ, མུདྡྷཱ ཕལཏུ སཏྟདྷཱ’’ཏི༎
Musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā’’ti.
ཏཏྠ མཧེསཱིཏི ཨགྒམཧེསཱི། སུརུཙིནོཏི སུརུཙིརཉྙོ། པཋམནྟི སོལ༹སནྣཾ ཨིཏྠིསཧསྶཱནཾ སབྦཔཋམཾ། ཡཾ མནྟི ཡསྨིཾ ཀཱལེ མཾ སུརུཙི ཨཱནཡི, ཏཏོ པཊྛཱཡ ཨཧཾ དས ཝསྶསཧསྶཱནི ཨེཀིཀཱཝ ཨིམསྨིཾ གེཧེ ཝསིཾ། ཨཏིམཉྙིཏྠཱཏི མུཧུཏྟམྤི སམྨུཁཱ ཝཱ པརམྨུཁཱ ཝཱ ཨཏིམཉྙིནྟི ཨིདཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ མཉྙནཾ ན ཛཱནཱམི ན སརཱམི། ཨིསེཏི ཏཾ ཨཱལཔཏི།
Tattha mahesīti aggamahesī. Surucinoti surucirañño. Paṭhamanti soḷasannaṃ itthisahassānaṃ sabbapaṭhamaṃ. Yaṃ manti yasmiṃ kāle maṃ suruci ānayi, tato paṭṭhāya ahaṃ dasa vassasahassāni ekikāva imasmiṃ gehe vasiṃ. Atimaññitthāti muhuttampi sammukhā vā parammukhā vā atimaññinti idaṃ atikkamitvā maññanaṃ na jānāmi na sarāmi. Iseti taṃ ālapati.
ཏེ མནྟི སསུརོ ཙ སསྶུ ཙཱཏི ཏེ ཨུབྷོཔི མཾ ཝིནེཏཱརོ, ཏེཧི ཝིནཱིཏཱ ཨམྷི, ཏེ མེ ཡཱཝ ཛཱིཝིཾསུ, ཏཱཝ ཨོཝཱདམདཾསུ། ཨཧིཾསཱརཏིནཱིཏི ཨཧིཾསཱསངྑཱཏཱཡ རཏིཡཱ སམནྣཱགཏཱ། མཡཱ ཧི ཀུནྠཀིཔིལླིཀོཔི ན ཧིཾསིཏཔུབྦོ། ཀཱམསཱཏི ཨེཀནྟེནེཝ། དྷམྨཙཱརིནཱིཏི དསཀུསལཀམྨཔཐེསུ པཱུརེམི། ཨུཔཊྛཱསིནྟི པཱདཔརིཀམྨཱདཱིནི ཀིཙྩཱནི ཀརོནྟཱི ཨུཔཊྛཧིཾ།
Temanti sasuro ca sassu cāti te ubhopi maṃ vinetāro, tehi vinītā amhi, te me yāva jīviṃsu, tāva ovādamadaṃsu. Ahiṃsāratinīti ahiṃsāsaṅkhātāya ratiyā samannāgatā. Mayā hi kunthakipillikopi na hiṃsitapubbo. Kāmasāti ekanteneva. Dhammacārinīti dasakusalakammapathesu pūremi. Upaṭṭhāsinti pādaparikammādīni kiccāni karontī upaṭṭhahiṃ.
སཧབྷརིཡཱནཱིཏི མཡཱ སཧ ཨེཀསཱམིཀསྶ བྷརིཡབྷཱུཏཱནི། ནཱཧཱུཏི ཀིལེསཾ ནིསྶཱཡ ཨིསྶཱདྷམྨོ ཝཱ ཀོདྷདྷམྨོ ཝཱ མཡ྄ཧཾ ན བྷཱུཏཔུབྦོ། ཧིཏེནཱཏི ཡཾ ཏཱསཾ ཧིཏཾ, ཏེནེཝ ནནྡཱམི, ཨུརེ ཝུཏྠདྷཱིཏརོ ཝིཡ ཏཱ དིསྭཱ ཏུསྶཱམི། ཀཱཙཱིཏི ཏཱསུ ཨེཀཱཔི མཡ྄ཧཾ ཨཔྤིཡཱ ནཱམ ནཏྠི, སབྦཱཔི པིཡཀཱཡེཝ། ཨནུཀམྤཱམཱིཏི མུདུཙིཏྟེན སབྦཱ སོལ༹སསཧསྶཱཔི ཏཱ ཨཏྟཱནཾ ཝིཡ ཨནུཀམྤཱམི།
Sahabhariyānīti mayā saha ekasāmikassa bhariyabhūtāni. Nāhūti kilesaṃ nissāya issādhammo vā kodhadhammo vā mayhaṃ na bhūtapubbo. Hitenāti yaṃ tāsaṃ hitaṃ, teneva nandāmi, ure vutthadhītaro viya tā disvā tussāmi. Kācīti tāsu ekāpi mayhaṃ appiyā nāma natthi, sabbāpi piyakāyeva. Anukampāmīti muducittena sabbā soḷasasahassāpi tā attānaṃ viya anukampāmi.
སཧདྷམྨེནཱཏི ནཡེན ཀཱརཎེན ཡོ ཡཾ ཀཱཏུཾ སཀྐོཏི, ཏཾ ཏསྨིཾ ཀམྨེ པཡོཛེམཱིཏི ཨཏྠོ། པམུདིཏིནྡྲིཡཱཏི པེསེནྟཱི ཙ ནིཙྩཾ པམུདིཏིནྡྲིཡཱཝ ཧུཏྭཱ པེསེམི, ‘‘ཨརེ དུཊྛ དཱས ཨིདཾ ནཱམ ཀརོཧཱི’ཏི ཨེཝཾ ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ ན མེ ཀོཙི ཀཏྠཙི པེསིཏཔུབྦོ། པཡཏཔཱཎིནཱིཏི དྷོཏཧཏྠཱ པསཱརིཏཧཏྠཱཝ ཧུཏྭཱ། པཱཊིཧཱརིཡཔཀྑཉྩཱཏི ཨཊྛམཱིཙཱཏུདྡསཱིཔནྣརསཱིནཾ པཙྩུགྒམནཱནུགྒམནཝསེན ཙཏྟཱརོ དིཝསཱ། སདཱཏི ནིཙྩཀཱལཾ པཉྩསུ སཱིལེསུ སཾཝུཏཱ, ཏེཧི པིཧིཏགོཔིཏཏྟབྷཱཝཱཝ ཧོམཱིཏི།
Sahadhammenāti nayena kāraṇena yo yaṃ kātuṃ sakkoti, taṃ tasmiṃ kamme payojemīti attho. Pamuditindriyāti pesentī ca niccaṃ pamuditindriyāva hutvā pesemi, ‘‘are duṭṭha dāsa idaṃ nāma karohī’ti evaṃ kujjhitvā na me koci katthaci pesitapubbo. Payatapāṇinīti dhotahatthā pasāritahatthāva hutvā. Pāṭihāriyapakkhañcāti aṭṭhamīcātuddasīpannarasīnaṃ paccuggamanānuggamanavasena cattāro divasā. Sadāti niccakālaṃ pañcasu sīlesu saṃvutā, tehi pihitagopitattabhāvāva homīti.
ཨེཝཾ ཏསྶཱ གཱཐཱཡ སཏེནཔི སཧསྶེནཔི ཝཎྞིཡམཱནཱནཾ གུཎཱནཾ པམཱཎཾ ནཱམ ནཏྠི, ཏཱཡ པནྣརསཧི གཱཐཱཧི ཨཏྟནོ གུཎཱནཾ ཝཎྞིཏཀཱལེཡེཝ སཀྐོ ཨཏྟནོ བཧུཀརཎཱིཡཏཱཡ ཏསྶཱ ཀཐཾ ཨཝིཙྪིནྡིཏྭཱ ‘‘པཧཱུཏཱ ཨབྦྷུཏཱཡེཝ ཏེ གུཎཱ’’ཏི ཏཾ པསཾསནྟོ གཱཐཱདྭཡམཱཧ –
Evaṃ tassā gāthāya satenapi sahassenapi vaṇṇiyamānānaṃ guṇānaṃ pamāṇaṃ nāma natthi, tāya pannarasahi gāthāhi attano guṇānaṃ vaṇṇitakāleyeva sakko attano bahukaraṇīyatāya tassā kathaṃ avicchinditvā ‘‘pahūtā abbhutāyeva te guṇā’’ti taṃ pasaṃsanto gāthādvayamāha –
༡༡༧.
117.
‘‘སབྦེཝ ཏེ དྷམྨགུཎཱ, རཱཛཔུཏྟི ཡསསྶིནི།
‘‘Sabbeva te dhammaguṇā, rājaputti yasassini;
སཾཝིཛྫནྟི ཏཡི བྷདྡེ, ཡེ ཏྭཾ ཀིཏྟེསི ཨཏྟནི༎
Saṃvijjanti tayi bhadde, ye tvaṃ kittesi attani.
༡༡༨.
118.
‘‘ཁཏྟིཡོ ཛཱཏིསམྤནྣོ, ཨབྷིཛཱཏོ ཡསསྶིམཱ།
‘‘Khattiyo jātisampanno, abhijāto yasassimā;
དྷམྨརཱཛཱ ཝིདེཧཱནཾ, པུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏེ ཏཝཱ’’ཏི༎
Dhammarājā videhānaṃ, putto uppajjate tavā’’ti.
ཏཏྠ དྷམྨགུཎཱཏི སབྷཱཝགུཎཱ བྷཱུཏགུཎཱ། སཾཝིཛྫནྟཱིཏི ཡེ ཏཡཱ ཝུཏྟཱ, ཏེ སབྦེཝ ཏཡི ཨུཔལབྦྷནྟི། ཨབྷིཛཱཏོཏི ཨཏིཛཱཏོ སུདྡྷཛཱཏོ། ཡསསྶིམཱཏི ཡསསམྤནྣེན པརིཝཱརསམྤནྣེན སམནྣཱགཏོ། ཨུཔྤཛྫཏེཏི ཨེཝརཱུཔོ པུཏྟོ ཏཝ ཨུཔྤཛྫིསྶཏི, མཱ ཙིནྟཡཱིཏི།
Tattha dhammaguṇāti sabhāvaguṇā bhūtaguṇā. Saṃvijjantīti ye tayā vuttā, te sabbeva tayi upalabbhanti. Abhijātoti atijāto suddhajāto. Yasassimāti yasasampannena parivārasampannena samannāgato. Uppajjateti evarūpo putto tava uppajjissati, mā cintayīti.
སཱ ཏསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ སོམནསྶཛཱཏཱ ཏཾ པུཙྪནྟཱི དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –
Sā tassa vacanaṃ sutvā somanassajātā taṃ pucchantī dve gāthā abhāsi –
༡༡༩.
119.
‘‘དུམྨཱི རཛོཛལླདྷརོ, ཨགྷེ ཝེཧཱཡསཾ ཋིཏོ།
‘‘Dummī rajojalladharo, aghe vehāyasaṃ ṭhito;
མནུཉྙཾ བྷཱསསེ ཝཱཙཾ, ཡཾ མཡ྄ཧཾ ཧདཡངྒམཾ༎
Manuññaṃ bhāsase vācaṃ, yaṃ mayhaṃ hadayaṅgamaṃ.
༡༢༠.
120.
‘‘དེཝཏཱནུསི སགྒམྷཱ, ཨིསི ཝཱསི མཧིདྡྷིཀོ།
‘‘Devatānusi saggamhā, isi vāsi mahiddhiko;
ཀོ ཝཱསི ཏྭཾ ཨནུཔྤཏྟོ, ཨཏྟཱནཾ མེ པཝེདཡཱ’’ཏི༎
Ko vāsi tvaṃ anuppatto, attānaṃ me pavedayā’’ti.
ཏཏྠ དུམྨཱིཏི ཨནཉྫིཏཱམཎྜིཏོ སཀྐོ ཨཱགཙྪནྟོ རམཎཱིཡེན ཏཱཔསཝེསེན ཨཱགཏོ, པབྦཛིཏཝེསེན ཨཱགཏཏྟཱ པན སཱ ཨེཝམཱཧ། ཨགྷེཏི ཨཔྤཊིགྷེ ཋཱནེ། ཡཾ མཡ྄ཧནྟི ཡཾ ཨེཏཾ མནུཉྙཾ ཝཱཙཾ མཡ྄ཧཾ བྷཱསསི, ཏཾ བྷཱསམཱནོ ཏྭཾ དེཝཏཱནུསི སགྒམྷཱ ཨིདྷཱགཏོ། ཨིསི ཝཱསི མཧིདྡྷིཀོཏི ཡཀྑཱདཱིསུ ཀོ ཝཱ ཏྭཾ ཨསི ཨིདྷཱནུཔྤཏྟོ, ཨཏྟཱནཾ མེ པཝེདཡ, ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཀཐེཧཱིཏི ཝདཏི།
Tattha dummīti anañjitāmaṇḍito sakko āgacchanto ramaṇīyena tāpasavesena āgato, pabbajitavesena āgatattā pana sā evamāha. Agheti appaṭighe ṭhāne. Yaṃ mayhanti yaṃ etaṃ manuññaṃ vācaṃ mayhaṃ bhāsasi, taṃ bhāsamāno tvaṃ devatānusi saggamhā idhāgato. Isi vāsi mahiddhikoti yakkhādīsu ko vā tvaṃ asi idhānuppatto, attānaṃ me pavedaya, yathābhūtaṃ kathehīti vadati.
སཀྐོ ཏསྶཱ ཀཐེནྟོ ཚ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –
Sakko tassā kathento cha gāthā abhāsi –
༡༢༡.
121.
‘‘ཡཾ དེཝསངྒྷཱ ཝནྡནྟི, སུདྷམྨཱཡཾ སམཱགཏཱ།
‘‘Yaṃ devasaṅghā vandanti, sudhammāyaṃ samāgatā;
སོཧཾ སཀྐོ སཧསྶཀྑོ, ཨཱགཏོསྨི ཏཝནྟིཀེ༎
Sohaṃ sakko sahassakkho, āgatosmi tavantike.
༡༢༢.
122.
‘‘ཨིཏྠིཡོ ཛཱིཝལོཀསྨིཾ, ཡཱ ཧོཏི སམཙཱརིནཱི།
‘‘Itthiyo jīvalokasmiṃ, yā hoti samacārinī;
མེདྷཱཝིནཱི སཱིལཝཏཱི, སསྶུདེཝཱ པཏིབྦཏཱ༎
Medhāvinī sīlavatī, sassudevā patibbatā.
༡༢༣.
123.
‘‘ཏཱདིསཱཡ སུམེདྷཱཡ, སུཙིཀམྨཱཡ ནཱརིཡཱ།
‘‘Tādisāya sumedhāya, sucikammāya nāriyā;
དེཝཱ དསྶནམཱཡནྟི, མཱནུསིཡཱ ཨམཱནུསཱ༎
Devā dassanamāyanti, mānusiyā amānusā.
༡༢༤.
124.
‘‘ཏྭཉྩ བྷདྡེ སུཙིཎྞེན, པུབྦེ སུཙརིཏེན ཙ།
‘‘Tvañca bhadde suciṇṇena, pubbe sucaritena ca;
ཨིདྷ རཱཛཀུལེ ཛཱཏཱ, སབྦཀཱམསམིདྡྷིནཱི༎
Idha rājakule jātā, sabbakāmasamiddhinī.
༡༢༥.
125.
‘‘ཨཡཉྩ ཏེ རཱཛཔུཏྟི, ཨུབྷཡཏྠ ཀཊགྒཧོ།
‘‘Ayañca te rājaputti, ubhayattha kaṭaggaho;
དེཝལོཀཱུཔཔཏྟཱི ཙ, ཀིཏྟཱི ཙ ཨིདྷ ཛཱིཝིཏེ༎
Devalokūpapattī ca, kittī ca idha jīvite.
༡༢༦.
126.
‘‘ཙིརཾ སུམེདྷེ སུཁིནཱི, དྷམྨམཏྟནི པཱལཡ།
‘‘Ciraṃ sumedhe sukhinī, dhammamattani pālaya;
ཨེསཱཧཾ ཏིདིཝཾ ཡཱམི, པིཡཾ མེ ཏཝ དསྶན’’ནྟི༎
Esāhaṃ tidivaṃ yāmi, piyaṃ me tava dassana’’nti.
ཏཏྠ སཧསྶཀྑོཏི ཨཏྠསཧསྶསྶ ཏཾམུཧུཏྟཾ དསྶནཝསེན སཧསྶཀྑོ། ཨིཏྠིཡོཏི ཨིཏྠཱི། སམཙཱརིནཱིཏི ཏཱིཧི དྭཱརེཧི སམཙརིཡཱཡ སམནྣཱགཏཱ། ཏཱདིསཱཡཱཏི ཏཐཱརཱུཔཱཡ། སུམེདྷཱཡཱཏི སུཔཉྙཱཡ། ཨུབྷཡཏྠ ཀཊགྒཧོཏི ཨཡཾ ཏཝ ཨིམསྨིཉྩ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨནཱགཏེ ཙ ཛཡགྒཱཧོ། ཏེསུ ཨནཱགཏེ དེཝལོཀུཔྤཏྟི ཙ ཨིདྷ ཛཱིཝིཏེ པཝཏྟམཱནེ ཀིཏྟི ཙཱཏི ཨཡཾ ཨུབྷཡཏྠ ཀཊགྒཧོ ནཱམ། དྷམྨནྟི ཨེཝཾ སབྷཱཝགུཎཾ ཙིརཾ ཨཏྟནི པཱལཡ། ཨེསཱཧནྟི ཨེསོ ཨཧཾ། པིཡཾ མེཏི མཡ྄ཧཾ ཏཝ དསྶནཾ པིཡཾ།
Tattha sahassakkhoti atthasahassassa taṃmuhuttaṃ dassanavasena sahassakkho. Itthiyoti itthī. Samacārinīti tīhi dvārehi samacariyāya samannāgatā. Tādisāyāti tathārūpāya. Sumedhāyāti supaññāya. Ubhayattha kaṭaggahoti ayaṃ tava imasmiñca attabhāve anāgate ca jayaggāho. Tesu anāgate devalokuppatti ca idha jīvite pavattamāne kitti cāti ayaṃ ubhayattha kaṭaggaho nāma. Dhammanti evaṃ sabhāvaguṇaṃ ciraṃ attani pālaya. Esāhanti eso ahaṃ. Piyaṃ meti mayhaṃ tava dassanaṃ piyaṃ.
དེཝལོཀེ པན མེ ཀིཙྩཀརཎཱིཡཾ ཨཏྠི, ཏསྨཱ གཙྪཱམི, ཏྭཾ ཨཔྤམཏྟཱ ཧོཧཱིཏི ཏསྶཱ ཨོཝཱདཾ དཏྭཱ པཀྐཱམི། ནལ༹ཀཱརདེཝཔུཏྟོ པན པཙྩཱུསཀཱལེ ཙཝིཏྭཱ ཏསྶཱ ཀུཙྪིཡཾ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི། སཱ གབྦྷསྶ པཏིཊྛིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ རཉྙོ ཨཱརོཙེསི, རཱཛཱ གབྦྷསྶ པརིཧཱརཾ ཨདཱསི། སཱ དསམཱསཙྩཡེན པུཏྟཾ ཝིཛཱཡི, ‘‘མཧཱཔནཱདོ’’ཏིསྶ ནཱམཾ ཀརིཾསུ། ཨུབྷཡརཊྛཝཱསིནོ ‘‘སཱམིཔུཏྟསྶ ནོ ཁཱིརམཱུལ’’ནྟི ཨེཀེཀཾ ཀཧཱཔཎཾ རཱཛངྒཎེ ཁིཔིཾསུ, མཧཱདྷནརཱསི ཨཧོསི། རཉྙཱ པཊིཀྑིཏྟཱཔི ‘‘སཱམིཔུཏྟསྶ ནོ ཝཌྜྷིཏཀཱལེ པརིབྦཡོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨགྒཧེཏྭཱཝ པཀྐམིཾསུ། ཀུམཱརོ པན མཧཱཔརིཝཱརེན ཝཌྜྷིཏྭཱ ཝཡཔྤཏྟོ སོལ༹སཝསྶཀཱལེཡེཝ སབྦསིཔྤེསུ ནིཔྥཏྟིཾ པཱཔུཎི། རཱཛཱ པུཏྟསྶ ཝཡཾ ཨོལོཀེཏྭཱ དེཝིཾ ཨཱཧ – ‘‘བྷདྡེ, པུཏྟསྶ མེ རཛྫཱབྷིསེཀཀཱལོ, རམཎཱིཡམསྶ པཱསཱདཾ ཀཱརེཏྭཱ ཨབྷིསེཀཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི། སཱ ‘‘སཱདྷུ དེཝཱ’’ཏི སམྤཊིཙྪི། རཱཛཱ ཝཏྠུཝིཛྫཱཙརིཡེ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘ཏཱཏཱ, ཝཌྜྷཀིཾ གཧེཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ ནིཝེསནཏོ ཨཝིདཱུརེ པུཏྟསྶ མེ པཱསཱདཾ མཱཔེཐ, རཛྫེན ནཾ ཨབྷིསིཉྩིསྶཱམཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཏེ ‘‘སཱདྷུ, དེཝཱ’’ཏི བྷཱུམིཔྤདེསཾ ཝཱིམཾསནྟི།
Devaloke pana me kiccakaraṇīyaṃ atthi, tasmā gacchāmi, tvaṃ appamattā hohīti tassā ovādaṃ datvā pakkāmi. Naḷakāradevaputto pana paccūsakāle cavitvā tassā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ ñatvā rañño ārocesi, rājā gabbhassa parihāraṃ adāsi. Sā dasamāsaccayena puttaṃ vijāyi, ‘‘mahāpanādo’’tissa nāmaṃ kariṃsu. Ubhayaraṭṭhavāsino ‘‘sāmiputtassa no khīramūla’’nti ekekaṃ kahāpaṇaṃ rājaṅgaṇe khipiṃsu, mahādhanarāsi ahosi. Raññā paṭikkhittāpi ‘‘sāmiputtassa no vaḍḍhitakāle paribbayo bhavissatī’’ti aggahetvāva pakkamiṃsu. Kumāro pana mahāparivārena vaḍḍhitvā vayappatto soḷasavassakāleyeva sabbasippesu nipphattiṃ pāpuṇi. Rājā puttassa vayaṃ oloketvā deviṃ āha – ‘‘bhadde, puttassa me rajjābhisekakālo, ramaṇīyamassa pāsādaṃ kāretvā abhisekaṃ karissāmī’’ti. Sā ‘‘sādhu devā’’ti sampaṭicchi. Rājā vatthuvijjācariye pakkosāpetvā ‘‘tātā, vaḍḍhakiṃ gahetvā amhākaṃ nivesanato avidūre puttassa me pāsādaṃ māpetha, rajjena naṃ abhisiñcissāmā’’ti āha. Te ‘‘sādhu, devā’’ti bhūmippadesaṃ vīmaṃsanti.
ཏསྨིཾ ཁཎེ སཀྐསྶ བྷཝནཾ ཨུཎྷཱཀཱརཾ དསྶེསི། སོ ཏཾ ཀཱརཎཾ ཉཏྭཱ ཝིསྶཀམྨཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ ‘‘གཙྪ, ཏཱཏ, མཧཱཔནཱདཀུམཱརསྶ ཨཱཡཱམེན ནཝཡོཛནིཀཾ, ཝིཏྠཱརཏོ ཨཊྛཡོཛནིཀཾ, ཨུབྦེདྷེན པཉྩཝཱིསཏིཡོཛནིཀཾ, རཏནཔཱསཱདཾ མཱཔེཧཱི’’ཏི པེསེསི། སོ ཝཌྜྷཀཱིཝེསེན ཝཌྜྷཀཱིནཾ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ‘‘ཏུམྷེ པཱཏརཱསཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཨེཐཱ’’ཏི ཏེ པེསེཏྭཱ དཎྜཀེན བྷཱུམིཾ པཧརི, ཏཱཝདེཝ ཝུཏྟཔྤཀཱརོ སཏྟབྷཱུམིཀོ པཱསཱདོ ཨུཊྛཧི། མཧཱཔནཱདསྶ པཱསཱདམངྒལཾ, ཚཏྟམངྒལཾ, ཨཱཝཱཧམངྒལནྟི ཏཱིཎི མངྒལཱནི ཨེཀཏོཝ ཨཧེསུཾ། མངྒལཊྛཱནེ ཨུབྷཡརཊྛཝཱསིནོ སནྣིཔཏིཏྭཱ མངྒལཙྪཎེན སཏྟ ཝསྶཱནི ཝཱིཏིནཱམེསུཾ། ནེཝ ནེ རཱཛཱ ཨུཡྻོཛེསི, ཏེསཾ ཝཏྠཱལངྐཱརཁཱདནཱིཡབྷོཛནཱིཡཱདི སབྦཾ རཱཛཀུལསནྟཀམེཝ ཨཧོསི། ཏེ སཏྟསཾཝཙྪརཙྩཡེན ཨུཔཀྐོསིཏྭཱ སུརུཙིམཧཱརཱཛེན ‘‘ཀིམེཏ’’ནྟི པུཊྛཱ ‘‘མཧཱརཱཛ, ཨམྷཱཀཾ མངྒལཾ བྷུཉྫནྟཱནཾ སཏྟ ཝསྶཱནི གཏཱནི, ཀདཱ མངྒལསྶ ཨོསཱནཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧཾསུ། ཏཏོ རཱཛཱ ‘‘ཏཱཏཱ, པུཏྟེན མེ ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ ན ཧསིཏཔུབྦཾ, ཡདཱ སོ ཧསིསྶཏི, ཏདཱ གམིསྶཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཨཐ མཧཱཛནོ བྷེརིཾ ཙརཱཔེཏྭཱ ནཊེ སནྣིཔཱཏེསི། ཚ ནཊསཧསྶཱནི སནྣིཔཏིཏྭཱ སཏྟ ཀོཊྛཱསཱ ཧུཏྭཱ ནཙྩནྟཱ རཱཛཱནཾ ཧསཱཔེཏུཾ ནཱསཀྑིཾསུ། ཏསྶ ཀིར དཱིགྷརཏྟཾ དིབྦནཱཊཀཱནཾ དིཊྛཏྟཱ ཏེསཾ ནཙྩཾ ཨམནུཉྙཾ ཨཧོསི།
Tasmiṃ khaṇe sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So taṃ kāraṇaṃ ñatvā vissakammaṃ āmantetvā ‘‘gaccha, tāta, mahāpanādakumārassa āyāmena navayojanikaṃ, vitthārato aṭṭhayojanikaṃ, ubbedhena pañcavīsatiyojanikaṃ, ratanapāsādaṃ māpehī’’ti pesesi. So vaḍḍhakīvesena vaḍḍhakīnaṃ santikaṃ gantvā ‘‘tumhe pātarāsaṃ bhuñjitvā ethā’’ti te pesetvā daṇḍakena bhūmiṃ pahari, tāvadeva vuttappakāro sattabhūmiko pāsādo uṭṭhahi. Mahāpanādassa pāsādamaṅgalaṃ, chattamaṅgalaṃ, āvāhamaṅgalanti tīṇi maṅgalāni ekatova ahesuṃ. Maṅgalaṭṭhāne ubhayaraṭṭhavāsino sannipatitvā maṅgalacchaṇena satta vassāni vītināmesuṃ. Neva ne rājā uyyojesi, tesaṃ vatthālaṅkārakhādanīyabhojanīyādi sabbaṃ rājakulasantakameva ahosi. Te sattasaṃvaccharaccayena upakkositvā surucimahārājena ‘‘kimeta’’nti puṭṭhā ‘‘mahārāja, amhākaṃ maṅgalaṃ bhuñjantānaṃ satta vassāni gatāni, kadā maṅgalassa osānaṃ bhavissatī’’ti āhaṃsu. Tato rājā ‘‘tātā, puttena me ettakaṃ kālaṃ na hasitapubbaṃ, yadā so hasissati, tadā gamissathā’’ti āha. Atha mahājano bheriṃ carāpetvā naṭe sannipātesi. Cha naṭasahassāni sannipatitvā satta koṭṭhāsā hutvā naccantā rājānaṃ hasāpetuṃ nāsakkhiṃsu. Tassa kira dīgharattaṃ dibbanāṭakānaṃ diṭṭhattā tesaṃ naccaṃ amanuññaṃ ahosi.
ཏདཱ བྷཎྜུཀཎྜོ ཙ པཎྜུཀཎྜོ ཙཱཏི དྭེ ནཱཊཀཛེཊྛཀཱ ‘‘མཡཾ རཱཛཱནཾ ཧསཱཔེསྶཱམཱ’’ཏི རཱཛངྒཎཾ པཝིསིཾསུ། ཏེསུ བྷཎྜུཀཎྜོ ཏཱཝ རཱཛདྭཱརེ མཧནྟཾ ཨཏུལཾ ནཱམ ཨམྦཾ མཱཔེཏྭཱ སུཏྟགུལ༹ཾ ཁིཔིཏྭཱ ཏསྶ སཱཁཱཡ ལགྒཱཔེཏྭཱ སུཏྟེན ཨཏུལམྦཾ ཨབྷིརུཧི། ཨཏུལམྦོཏི ཀིར ཝེསྶཝཎསྶ ཨམྦོ། ཨཐ ཏམྤི ཝེསྶཝཎསྶ དཱསཱ གཧེཏྭཱ ཨངྒཔཙྩངྒཱནི ཚིནྡིཏྭཱ པཱཏེསུཾ, སེསནཱཊཀཱ ཏཱནི སམོདྷཱནེཏྭཱ ཨུདཀེན ཨབྷིསིཉྩིཾསུ། སོ པུཔྥཔཊཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཙ པཱརུཔིཏྭཱ ཙ ནཙྩནྟོཝ ཨུཊྛཧི། མཧཱཔནཱདོ ཏམྤི དིསྭཱ ནེཝ ཧསི། པཎྜུཀཎྜོ ནཊོ རཱཛངྒཎེ དཱརུཙིཏཀཾ ཀཱརེཏྭཱ ཨཏྟནོ པརིསཱཡ སདྡྷིཾ ཨགྒིཾ པཱཝིསི། ཏསྨིཾ ནིབྦུཏེ ཙིཏཀཾ ཨུདཀེན ཨབྷིསིཉྩིཾསུ། སོ སཔརིསོ པུཔྥཔཊཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཙ པཱརུཔིཏྭཱ ཙ ནཙྩནྟོཝ ཨུཊྛཧི། ཏམྤི དིསྭཱ རཱཛཱ ནེཝ ཧསི། ཨིཏི ཏཾ ཧསཱཔེཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ མནུསྶཱ ཨུཔདྡུཏཱ ཨཧེསུཾ།
Tadā bhaṇḍukaṇḍo ca paṇḍukaṇḍo cāti dve nāṭakajeṭṭhakā ‘‘mayaṃ rājānaṃ hasāpessāmā’’ti rājaṅgaṇaṃ pavisiṃsu. Tesu bhaṇḍukaṇḍo tāva rājadvāre mahantaṃ atulaṃ nāma ambaṃ māpetvā suttaguḷaṃ khipitvā tassa sākhāya laggāpetvā suttena atulambaṃ abhiruhi. Atulamboti kira vessavaṇassa ambo. Atha tampi vessavaṇassa dāsā gahetvā aṅgapaccaṅgāni chinditvā pātesuṃ, sesanāṭakā tāni samodhānetvā udakena abhisiñciṃsu. So pupphapaṭaṃ nivāsetvā ca pārupitvā ca naccantova uṭṭhahi. Mahāpanādo tampi disvā neva hasi. Paṇḍukaṇḍo naṭo rājaṅgaṇe dārucitakaṃ kāretvā attano parisāya saddhiṃ aggiṃ pāvisi. Tasmiṃ nibbute citakaṃ udakena abhisiñciṃsu. So sapariso pupphapaṭaṃ nivāsetvā ca pārupitvā ca naccantova uṭṭhahi. Tampi disvā rājā neva hasi. Iti taṃ hasāpetuṃ asakkontā manussā upaddutā ahesuṃ.
སཀྐོ ཏཾ ཀཱརཎཾ ཉཏྭཱ ‘‘གཙྪ, ཏཱཏ, མཧཱཔནཱདཾ ཧསཱཔེཏྭཱ ཨེཧཱི’’ཏི དེཝནཊཾ པེསེསི། སོ ཨཱགནྟྭཱ རཱཛངྒཎེ ཨཱཀཱསེ ཋཏྭཱ ཨུཔཌྜྷཨངྒཾ ནཱམ དསྶེསི, ཨེཀོཝ ཧཏྠོ, ཨེཀོཝ པཱདོ, ཨེཀཾ ཨཀྑི, ཨེཀཱ དཱཋཱ ནཙྩཏི ཙལཏི ཕནྡཏི, སེསཾ ནིཙྩལམཧོསི། ཏཾ དིསྭཱ མཧཱཔནཱདོ ཐོཀཾ ཧསིཏཾ ཨཀཱསི། མཧཱཛནོ པན ཧསནྟོ ཧསནྟོ ཧཱསཾ སནྡྷཱརེཏུཾ སཏིཾ པཙྩུཔཊྛཱཔེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཨངྒཱནི ཝིསྶཛྫེཏྭཱ རཱཛངྒཎེཡེཝ པཏི, ཏསྨིཾ ཀཱལེ མངྒལཾ ནིཊྛིཏཾ། སེསམེཏྠ ‘‘པནཱདོ ནཱམ སོ རཱཛཱ, ཡསྶ ཡཱུཔོ སུཝཎྞཡོ’’ཏི མཧཱཔནཱདཛཱཏཀེན ཝཎྞེཏབྦཾ། རཱཛཱ མཧཱཔནཱདོ དཱནཱདཱིནི པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ ཨཱཡུཔརིཡོསཱནེ དེཝལོཀམེཝ གཏོ།
Sakko taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘gaccha, tāta, mahāpanādaṃ hasāpetvā ehī’’ti devanaṭaṃ pesesi. So āgantvā rājaṅgaṇe ākāse ṭhatvā upaḍḍhaaṅgaṃ nāma dassesi, ekova hattho, ekova pādo, ekaṃ akkhi, ekā dāṭhā naccati calati phandati, sesaṃ niccalamahosi. Taṃ disvā mahāpanādo thokaṃ hasitaṃ akāsi. Mahājano pana hasanto hasanto hāsaṃ sandhāretuṃ satiṃ paccupaṭṭhāpetuṃ asakkonto aṅgāni vissajjetvā rājaṅgaṇeyeva pati, tasmiṃ kāle maṅgalaṃ niṭṭhitaṃ. Sesamettha ‘‘panādo nāma so rājā, yassa yūpo suvaṇṇayo’’ti mahāpanādajātakena vaṇṇetabbaṃ. Rājā mahāpanādo dānādīni puññāni katvā āyupariyosāne devalokameva gato.
སཏྠཱ ཨིམཾ དྷམྨདེསནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ, བྷིཀྑཝེ, ཝིསཱཁཱ པུབྦེཔི མམ སནྟིཀཱ ཝརཾ ལབྷིཡེཝཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསི – ‘‘ཏདཱ མཧཱཔནཱདོ བྷདྡཛི ཨཧོསི, སུམེདྷཱདེཝཱི ཝིསཱཁཱ, ཝིསྶཀམྨོ ཨཱནནྡོ, སཀྐོ པན ཨཧམེཝ ཨཧོསི’’ནྟི།
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, visākhā pubbepi mama santikā varaṃ labhiyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mahāpanādo bhaddaji ahosi, sumedhādevī visākhā, vissakammo ānando, sakko pana ahameva ahosi’’nti.
སུརུཙིཛཱཏཀཝཎྞནཱ ཚཊྛཱ།
Surucijātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཛཱཏཀཔཱལི༹ • Jātakapāḷi / ༤༨༩. སུརུཙིཛཱཏཀཾ • 489. Surucijātakaṃ
