| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಮಾತಿಕಾಪದವಣ್ಣನಾ
Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
೧೦೧-೧೦೮. ವಿಜ್ಜಾಸಭಾಗತಾಯ , ನ ಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಯೋ ವಿಯ ವಿಜ್ಜಾಯ ಉಪಕಾರಕಭಾವತೋ। ‘‘ಅಭೇಜ್ಜಂ…ಪೇ॰… ರುಹತೀ’’ತಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅನವಸೇಸಪ್ಪಹಾನಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗೇಹಿಪಿ ಪಹೀಯಮಾನಾ ಕಿಲೇಸಾ ತೇನ ತೇನ ಓಧಿನಾ ಅನವಸೇಸಮೇವ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಯೇ ಪನ ಅವಸಿಟ್ಠಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ, ತೇ ಲೋಭಾದಿಕಿಲೇಸಭಾವಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪುನ ವಿರುಳ್ಹಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ನ ಏವಂ ಅವಸಿಟ್ಠಾಭಾವತೋ। ತದುಪಚಾರೇನ ನಿಸ್ಸಯವೋಹಾರೇನ। ಕುಸಲೇಹಿ ತಾಪೇತಬ್ಬಾತಿ ವಾ ತಪನಿಯಾ, ತದಙ್ಗಾದಿವಸೇನ ಬಾಧಿತಬ್ಬಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಾನತ್ಥಾನಿ ಅಧಿವಚನಾದೀನಂ ಸಙ್ಖಾದಿಭಾವತೋ। ‘‘ಸಬ್ಬೇವ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿವಚನಪಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಧಿವಚನಾದೀನಂ ವಿಸಯಭಾವೇ ನ ಕೋಚಿ ಧಮ್ಮೋ ವಜ್ಜಿತೋ, ವಚನಭಾವೋ ಏವ ಚ ಅಧಿವಚನಾದೀನಂ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ನಯೇನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಚ ವಚನಂ ಅಧಿವಚನಾದಿಭಾವಂ ಭಜತೀ’’ತಿ।
101-108. Vijjāsabhāgatāya, na saṅkappādayo viya vijjāya upakārakabhāvato. ‘‘Abhejjaṃ…pe… ruhatī’’ti ubhayampi anavasesappahānameva sandhāya vuttaṃ. Kiñcāpi hi heṭṭhimamaggehipi pahīyamānā kilesā tena tena odhinā anavasesameva pahīyanti, ye pana avasiṭṭhā bhinditabbā, te lobhādikilesabhāvasāmaññato puna viruḷhā viya honti. Arahattamagge pana uppanne na evaṃ avasiṭṭhābhāvato. Tadupacārena nissayavohārena. Kusalehi tāpetabbāti vā tapaniyā, tadaṅgādivasena bādhitabbā pahātabbāti attho. Samānatthāni adhivacanādīnaṃ saṅkhādibhāvato. ‘‘Sabbeva dhammā adhivacanapathā’’tiādinā adhivacanādīnaṃ visayabhāve na koci dhammo vajjito, vacanabhāvo eva ca adhivacanādīnaṃ vakkhamānena nayena yujjatīti adhippāyenāha ‘‘sabbañca vacanaṃ adhivacanādibhāvaṃ bhajatī’’ti.
೧೦೯-೧೧೮. ಅಞ್ಞಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಕರಣಸಭಾವೋ ನಾಮಕರಣಟ್ಠೋತಿ, ತೇನ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಯ ಓಪಪಾತಿಕನಾಮತಾಯ ಪಥವೀಆದೀನಮ್ಪಿ ನಾಮಭಾವೋ ಸಿಯಾತಿ ಆಸಙ್ಕಾಯ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ‘‘ನಾಮನ್ತರಾನಾಪಜ್ಜನತೋ’’ತಿ ಆಹ। ನ ಹಿ ವಿನಾ ಪಥವೀಆದಿನಾಮೇನಪಿ ರೂಪಧಮ್ಮಾ ವಿಯ ಕೇಸಾದಿನಾಮೇಹಿ ವಿನಾ ವೇದನಾದಿನಾಮೇಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ನಾಮೇನ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾ ಪಿಣ್ಡಾಕಾರತೋ ವೋಹರೀಯನ್ತೀತಿ। ಯಂ ಪನ ಪರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಪೇಕ್ಖಂ ನಾಮಕರಣನ್ತಿ ನಾಮಕರಣಸಭಾವತಾ ನತ್ಥೀತಿ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಾದಿಕರಣಾನಂ ನಾಮಭಾವೋ ನಾಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಸ ಚಞ್ಞೇಹಿ ನಾಮಂ ಕರೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ನಾಮಕರಣಸಭಾವತಾಯ ಅಭಾವೋಯೇವಾತಿ ನತ್ಥಿ ನಾಮಭಾವೋ। ಯೇ ಪನ ಅನಾಪನ್ನನಾಮನ್ತರಾ ಸಭಾವಸಿದ್ಧನಾಮಾ ಚ, ತೇ ವೇದನಾದಯೋವ ನಾಮಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ತನಾವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖತಾ ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವಿನಾಭಾವತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಧಿವಚನಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋ, ಸೋ ನಾಮಮನ್ತರೇನ ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಪಾಕಟೋತಿ ನಿದಸ್ಸನಭಾವೇನ ವುತ್ತೋ। ರುಪ್ಪನಸಭಾವೇನಾತಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಪಕಾಸಕಪಕಾಸಿತಬ್ಬಭಾವೇನಪಿ ಹಿ ವಿನಾಪಿ ನಾಮೇನ ರೂಪಧಮ್ಮಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಅಥ ವಾ ಪಕಾಸಕಪಕಾಸಿತಬ್ಬಭಾವೋ ವಿಸಯಿವಿಸಯಭಾವೋ ಚಕ್ಖುರೂಪಾದೀನಂ ಸಭಾವೋ, ಸೋ ರುಪ್ಪನಸಭಾವೇ ಸಾಮಞ್ಞೇ ಅನ್ತೋಗಧೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
109-118. Aññaṃ anapekkhitvā sayameva attano nāmakaraṇasabhāvo nāmakaraṇaṭṭhoti, tena arūpadhammānaṃ viya opapātikanāmatāya pathavīādīnampi nāmabhāvo siyāti āsaṅkāya nivattanatthaṃ ‘‘nāmantarānāpajjanato’’ti āha. Na hi vinā pathavīādināmenapi rūpadhammā viya kesādināmehi vinā vedanādināmehi aññena nāmena arūpadhammā piṇḍākārato voharīyantīti. Yaṃ pana parassa nāmaṃ karoti, tassa aññāpekkhaṃ nāmakaraṇanti nāmakaraṇasabhāvatā natthīti sāmaññanāmādikaraṇānaṃ nāmabhāvo nāpajjati. Yassa caññehi nāmaṃ karīyati, tassa nāmakaraṇasabhāvatāya abhāvoyevāti natthi nāmabhāvo. Ye pana anāpannanāmantarā sabhāvasiddhanāmā ca, te vedanādayova nāmaṃ nāmāti dassento ‘‘attanāvā’’tiādimāha. Phassādīnaṃ ārammaṇābhimukhatā taṃ aggahetvā appavattiyevāti dassetuṃ ‘‘avinābhāvato’’ti vuttaṃ. Adhivacanasamphasso manosamphasso, so nāmamantarena gahetuṃ asakkuṇeyyatāya pākaṭoti nidassanabhāvena vutto. Ruppanasabhāvenāti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Pakāsakapakāsitabbabhāvenapi hi vināpi nāmena rūpadhammā pākaṭā hontīti. Atha vā pakāsakapakāsitabbabhāvo visayivisayabhāvo cakkhurūpādīnaṃ sabhāvo, so ruppanasabhāve sāmaññe antogadhoti daṭṭhabbaṃ.
೧೧೯-೧೨೩. ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಮಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ ವಿಯ ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾಪಿ ಝಾನಲಾಭೀನಂಯೇವ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಅನುಸ್ಸವವಸೇನ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅಪ್ಪನಾಪರಿಚ್ಛೇದಪಞ್ಞಾ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಏವಂ ಸೀಲವಿಸೋಧನಾದಿನಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತೀತಿ ಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ ಸಹ ಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಅಪ್ಪನಾಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ। ವುಟ್ಠಾನೇ ಕುಸಲಭಾವೋ ವುಟ್ಠಾನವಸಿತಾ। ಪುಬ್ಬೇತಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನತೋ ಪುಬ್ಬೇ।
119-123. Ito pubbe parikammantiādinā samāpattivuṭṭhānakusalatā viya samāpattikusalatāpi jhānalābhīnaṃyeva hotīti vuttaṃ viya dissati. ‘‘Itaresampi anussavavasena samāpattīnaṃ appanāparicchedapaññā labbhatī’’ti vadanti. ‘‘Evaṃ sīlavisodhanādinā samāpattiṃ appetīti jānanakapaññā saha parikammena appanāparicchedajānanakapaññā’’ti keci. Vuṭṭhāne kusalabhāvo vuṭṭhānavasitā. Pubbeti samāpajjanato pubbe.
೧೨೪-೧೩೪. ಸೋಭನೇ ರತೋ ಸುರತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸೋರಚ್ಚನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋಭನಕಮ್ಮರತತಾ’’ತಿ। ಸುಟ್ಠು ವಾ ಓರತೋ ವಿರತೋ ಸೋರತೋ , ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸೋರಚ್ಚನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ ಏವ। ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಂ ಮೋಹೋ। ಕುಸಲಭಾವನಾ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾನಂ ವಡ್ಢನಾ। ಸಞ್ಞಾಣಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ। ಸವಿಗ್ಗಹಂ ಸಬಿಮ್ಬಕಂ। ಉಪಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾಕಾರಂ ಧಮ್ಮಜಾತಂ, ಆರಮ್ಮಣಂ ವಾ। ಅವಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪಪಟಿಪಕ್ಖೋ। ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕತಾಯ ಹಿ ಪಹಾನವುಟ್ಠಾನೇನ ಚ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಪವತ್ತಿತುಂ ನ ದೇತೀತಿ।
124-134. Sobhane rato surato, tassa bhāvo soraccanti āha ‘‘sobhanakammaratatā’’ti. Suṭṭhu vā orato virato sorato , tassa bhāvo soraccanti. Ayaṃ panattho aṭṭhakathāyaṃ vutto eva. Appaṭisaṅkhānaṃ moho. Kusalabhāvanā bodhipakkhiyadhammānaṃ vaḍḍhanā. Saññāṇaṃ upalakkhaṇaṃ. Saviggahaṃ sabimbakaṃ. Upalakkhetabbākāraṃ dhammajātaṃ, ārammaṇaṃ vā. Avikkhepoti cittavikkhepapaṭipakkho. Ujuvipaccanīkatāya hi pahānavuṭṭhānena ca avikkhepo vikkhepaṃ paṭikkhipati, pavattituṃ na detīti.
೧೩೫-೧೪೨. ಕಾರಣಸೀಲಂ ಲೋಕಿಯಂ। ಫಲಸೀಲಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ ತೇನ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ಕತ್ವಾ, ಲೋಕಿಯಸ್ಸಪಿ ವಾ ಸೀಲಸ್ಸ ಕಾರಣಫಲಭಾವೋ ಪುಬ್ಬಾಪರಭಾವೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸಮ್ಪನ್ನಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಪರಿಪುಣ್ಣಸಮೂಹಸ್ಸ। ಅಕುಸಲಾ ಸೀಲಾ ಅಕುಸಲಾ ಸಮಾಚಾರಾ। ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ ಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿ ಸೀಲಗುಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಹೋತ್ತಪ್ಪಂ ಞಾಣನ್ತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಸ್ಸ ಞಾಣಪ್ಪಧಾನತಂ ಆಹ, ನ ಪನ ಞಾಣಸ್ಸ ಓತ್ತಪ್ಪಸಹಿತತಾಮತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಓತ್ತಪ್ಪರಹಿತಂ ಞಾಣಂ ಅತ್ಥೀತಿ। ಅಧಿಮುತ್ತತಾ ಅಭಿರತಿವಸೇನ ನಿರಾಸಙ್ಕಾಪವತ್ತಿ। ನಿಸ್ಸಟತಾ ವಿಸಂಯುತ್ತತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತತಾನಿಸ್ಸಟತಾವಚನೇಹಿ ತದುಭಯಪರಿಯಾಯಾ ದ್ವೇ ವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಏಕಸೇಸನಯೇನ ಇಧ ‘‘ವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚಾ’’ತಿ। ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಏತೇನಾತಿ ಉಪ್ಪಾದೋ, ನ ಉಪ್ಪಾದೋತಿ ಅನುಪ್ಪಾದೋ, ತಬ್ಭೂತೇ ಅನುಪ್ಪಾದಪರಿಯೋಸಾನೇ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತೇ ಅನುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಾ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇತಿ ಠಾನಫಲೇಹಿ ಅರಿಯಫಲಮೇವ ಉಪಲಕ್ಖೀಯತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
135-142. Kāraṇasīlaṃ lokiyaṃ. Phalasīlaṃ lokuttaraṃ tena sijjhatīti katvā, lokiyassapi vā sīlassa kāraṇaphalabhāvo pubbāparabhāvena daṭṭhabbo. Sampannasamudāyassa paripuṇṇasamūhassa. Akusalā sīlā akusalā samācārā. Sīlasampadā sīlasampatti sīlaguṇāti attho. Sahottappaṃ ñāṇanti ottappassa ñāṇappadhānataṃ āha, na pana ñāṇassa ottappasahitatāmattaṃ. Na hi ottapparahitaṃ ñāṇaṃ atthīti. Adhimuttatā abhirativasena nirāsaṅkāpavatti. Nissaṭatā visaṃyuttatā. Ettha ca adhimuttatānissaṭatāvacanehi tadubhayapariyāyā dve vimuttiyo ekasesanayena idha ‘‘vimuttī’’ti vuttāti dasseti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘cittassa ca adhimutti nibbānañcā’’ti. Uppajjati etenāti uppādo, na uppādoti anuppādo, tabbhūte anuppādapariyosāne vimokkhante anuppādassa ariyamaggassa kilesānaṃ vā anuppajjanassa pariyosāneti ṭhānaphalehi ariyaphalameva upalakkhīyatīti daṭṭhabbaṃ.
ಮಾತಿಕಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mātikāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಮಾತಿಕಾ • Suttantikadukamātikā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಮಾತಿಕಾಪದವಣ್ಣನಾ • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕಮಾತಿಕಾಪದವಣ್ಣನಾ • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
