| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੩. ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Taṇhāmūlakasuttavaṇṇanā
੨੩. ਤਤਿਯੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੨.੧੦੩) ਏਸਨਤਣ੍ਹਾਤਿ ਭੋਗਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ। ਏਸਿਤਤਣ੍ਹਾਤਿ ਪਰਿਯਿਟ੍ਠੇਸੁ ਭੋਗੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਤਣ੍ਹਾ। ਪਰਿਤਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਪਰਿਯੇਸਨਾ, ਆਸਯਤੋ ਪਯੋਗਤੋ ਚ ਪਰਿਯੇਸਨਾ ਤਥਾਪવਤ੍ਤੋ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਤਿ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਪ੍ਪਟਿਲਾਭੋਤਿ ਸવਤ੍ਥੁਕਾਨਂ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਗવੇਸਨવਸੇਨ ਪਟਿਲਾਭੋ। ਯਂ ਪਨ ਅਪਰਿਯਿਟ੍ਠਂਯੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਲਦ੍ਧਮੇવ ਨਾਮ ਤਥਾਰੂਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਤ੍ਤਾ ਏવ ਲਬ੍ਭਨਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੋ ਹਿ ਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਸਤਿ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
23. Tatiye (dī. ni. ṭī. 2.103) esanataṇhāti bhogānaṃ pariyesanavasena pavattā taṇhā. Esitataṇhāti pariyiṭṭhesu bhogesu uppajjamānataṇhā. Paritassanavasena pariyesati etāyāti pariyesanā, āsayato payogato ca pariyesanā tathāpavatto cittuppādo. Tenāha ‘‘taṇhāya sati hotī’’ti. Rūpādiārammaṇappaṭilābhoti savatthukānaṃ rūpādiārammaṇānaṃ gavesanavasena paṭilābho. Yaṃ pana apariyiṭṭhaṃyeva labbhati, tampi atthato pariyesanāya laddhameva nāma tathārūpassa kammassa pubbekatattā eva labbhanato. Tenāha ‘‘so hi pariyesanāya sati hotī’’ti.
ਸੁਖવਿਨਿਚ੍ਛਯਨ੍ਤਿ ਸੁਖਂ વਿਸੇਸਤੋ ਨਿਚ੍ਛਿਨੋਤੀਤਿ ਸੁਖવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ। ਸੁਖਂ ਸਭਾવਤੋ ਸਮੁਦਯਤੋ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਤੋ ਆਦੀਨવਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਤੋ ਚ ਯਾਥਾવਤੋ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਞਾਣਂવ ਸੁਖવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ। ਜਞ੍ਞਾਤਿ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। ‘‘ਸੁਭਂ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਭੂਤਾਕਾਰਂ વਿવਿਧਂ ਨਿਨ੍ਨਭਾવੇਨ ਚਿਨੋਤਿ ਆਰੋਪੇਤੀਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ, ਅਸ੍ਸਾਦਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਤਣ੍ਹਾ। ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਪਿ ਏવਮੇવ વਿਨਿਚ੍ਛਯਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇ વਿਤਕ੍ਕੋਯੇવ ਆਗਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇਤਿ ਸਕ੍ਕਪਞ੍ਹਸੁਤ੍ਤੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੫੮)। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ‘‘ਛਨ੍ਦੋ ਖੋ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, વਿਤਕ੍ਕਨਿਦਾਨੋ’’ਤਿ ਆਗਤਂ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ। વਿਤਕ੍ਕੇਨੇવ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤੇਨ ‘‘વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ’’ਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਕਰਣਸਾਧਨਮਾਹ। ਏਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿਆਦਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਨਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨਂ।
Sukhavinicchayanti sukhaṃ visesato nicchinotīti sukhavinicchayo. Sukhaṃ sabhāvato samudayato atthaṅgamato ādīnavato nissaraṇato ca yāthāvato jānitvā pavattañāṇaṃva sukhavinicchayaṃ. Jaññāti jāneyya. ‘‘Subhaṃ sukha’’ntiādikaṃ ārammaṇe abhūtākāraṃ vividhaṃ ninnabhāvena cinoti āropetīti vinicchayo, assādānupassanā taṇhā. Diṭṭhiyāpi evameva vinicchayabhāvo veditabbo. Imasmiṃ pana sutte vitakkoyeva āgatoti yojanā. Imasmiṃ pana sutteti sakkapañhasutte (dī. ni. 2.358). Tattha hi ‘‘chando kho, devānaminda, vitakkanidāno’’ti āgataṃ. Idhāti imasmiṃ sutte. Vitakkeneva vinicchinantīti etena ‘‘vinicchinati etenāti vinicchayo’’ti vinicchayasaddassa karaṇasādhanamāha. Ettakantiādi vinicchayanākāradassanaṃ.
ਛਨ੍ਦਨਟ੍ਠੇਨ ਛਨ੍ਦੋ, ਏવਂ ਰਞ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਰਾਗੋਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ। ਸ੍વਾਯਂ ਅਨਾਸੇવਨਤਾਯ ਮਨ੍ਦੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੋ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਦੁਬ੍ਬਲਰਾਗਸ੍ਸਾਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਅਭਿਨਿવੇਸਨਂ। ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ ਤਣ੍ਹਾਗਾਹੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯੋવ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਹਂ ਮਮਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਬਲવਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਚ ਤੇਸਂ ਗਾਹਾਨਂ ਥਿਰਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਮਾਹ। ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਕਰਣਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਮਮਨ੍ਤਿ ਬਲવਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਗ੍ਗਾਹવਤ੍ਥੁਨੋ ਅਞ੍ਞਾਸਾਧਾਰਣਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਾਨਂ, ਤਥਾਪવਤ੍ਤੋ ਲੋਭਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਨੋ ਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪਰੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਭਾવਸ੍ਸ ਅਸਹਮਾਨੋ ਹੋਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਸਹਨਤਾ। ਏવਂ વਚਨਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ। ਸਦ੍ਦਲਕ੍ਖਣੇਨ ਪਨ ਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਸੇਨ ਮਚ੍ਛਰਿਯਯੋਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਚ੍ਛਰੋ , ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ, ਕਮ੍ਮਂ વਾ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਮਚ੍ਛਰੋ ਧਮ੍ਮੋ। ਮਚ੍ਛਰਿਯਸ੍ਸ ਬਲવਭਾવਤੋ ਆਦਰੇਨ ਰਕ੍ਖਣਂ ਆਰਕ੍ਖੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਦ੍વਾਰ…ਪੇ॰… ਸੁਟ੍ਠੁ ਰਕ੍ਖਣ’’ਨ੍ਤਿ।
Chandanaṭṭhena chando, evaṃ rañjanaṭṭhena rāgoti chandarāgo. Svāyaṃ anāsevanatāya mando hutvā pavatto idhādhippetoti āha ‘‘dubbalarāgassādhivacana’’nti. Ajjhosānanti taṇhādiṭṭhivasena abhinivesanaṃ. ‘‘Mayhaṃ ida’’nti hi taṇhāgāho yebhuyyena attaggāhasannissayova hoti. Tenāha ‘‘ahaṃ mamantī’’ti. Balavasanniṭṭhānanti ca tesaṃ gāhānaṃ thirabhāvappattimāha. Taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇanti ahaṃ mamanti balavasanniṭṭhānavasena abhiniviṭṭhassa attattaniyaggāhavatthuno aññāsādhāraṇaṃ viya katvā pariggahetvā ṭhānaṃ, tathāpavatto lobhasahagatacittuppādo. Attanā pariggahitassa vatthuno yassa vasena parehi sādhāraṇabhāvassa asahamāno hoti puggalo, so dhammo asahanatā. Evaṃ vacanatthaṃ vadanti niruttinayena. Saddalakkhaṇena pana yassa dhammassa vasena macchariyayogato puggalo maccharo , tassa bhāvo, kammaṃ vā macchariyaṃ, maccharo dhammo. Macchariyassa balavabhāvato ādarena rakkhaṇaṃ ārakkhoti āha ‘‘dvāra…pe… suṭṭhu rakkhaṇa’’nti.
ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਕਰਣਂ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਰਣਂ। ਅਧਿਕਂ ਕਰਣਨ੍ਤਿ ਅਧਿਕਰਣਂ, વਿਸੇਸਕਾਰਣਂ। વਿਸੇਸਕਾਰਣਞ੍ਚ ਭੋਗਾਨਂ ਆਰਕ੍ਖਦਣ੍ਡਾਦਾਨਾਦਿਅਨਤ੍ਥਸਮ੍ਭવਸ੍ਸਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਰਕ੍ਖਾਧਿਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਪਰਨਿਸੇਧਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਮਾਰਣਾਦਿਨਾ ਪਰੇਸਂ વਿਬਾਧਨਤ੍ਥਂ। ਆਦਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਆਦਾਨਂ, ਦਣ੍ਡਸ੍ਸ ਆਦਾਨਂ ਦਣ੍ਡਾਦਾਨਂ, ਦਣ੍ਡਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਰવਿਹੇਠਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ। ਸਤ੍ਥਾਦਾਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਹਤ੍ਥਪਰਾਮਾਸਾਦਿવਸੇਨ ਕਾਯੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬੋ ਕਲਹੋ ਕਾਯਕਲਹੋ। ਮਮ੍ਮਘਟ੍ਟਨਾਦਿવਸੇਨ વਾਚਾਯ ਕਾਤਬ੍ਬੋ ਕਲਹੋ વਾਚਾਕਲਹੋ। વਿਰੁਜ੍ਝਨવਸੇਨ વਿਰੂਪਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਿਗ੍ਗਹੋ। વਿਰੁਦ੍ਧਂ વਦਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਿવਾਦੋ। ‘‘ਤੁવਂ ਤੁવ’’ਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰવવਚਨਸਹਚਰਣਤੋ ਤੁવਂਤੁવਂ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਤਥਾਪવਤ੍ਤਦੋਸਸਹਗਤਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ ‘‘ਅਨੇਕੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
Attano phalaṃ karotīti karaṇaṃ, yaṃ kiñci kāraṇaṃ. Adhikaṃ karaṇanti adhikaraṇaṃ, visesakāraṇaṃ. Visesakāraṇañca bhogānaṃ ārakkhadaṇḍādānādianatthasambhavassāti vuttaṃ ‘‘ārakkhādhikaraṇa’’ntiādi. Paranisedhanatthanti māraṇādinā paresaṃ vibādhanatthaṃ. Ādiyanti etenāti ādānaṃ, daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ, daṇḍaṃ āharitvā paraviheṭhanacittuppādo. Satthādānepi eseva nayo. Hatthaparāmāsādivasena kāyena kātabbo kalaho kāyakalaho. Mammaghaṭṭanādivasena vācāya kātabbo kalaho vācākalaho. Virujjhanavasena virūpaṃ gaṇhāti etenāti viggaho. Viruddhaṃ vadati etenāti vivādo. ‘‘Tuvaṃ tuva’’nti agāravavacanasahacaraṇato tuvaṃtuvaṃ. Sabbepi te tathāpavattadosasahagatā cittuppādā veditabbā. Tenāha bhagavā ‘‘aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’’ti.
ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Taṇhāmūlakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੩. ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Taṇhāmūlakasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੩. ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Taṇhāmūlakasuttavaṇṇanā
