| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੯. ਤਣ੍ਹੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Taṇhuppādasuttavaṇṇanā
੯. ਨવਮੇ ਭવਤਿ ਏਤੇਨ ਆਰੋਗ੍ਯਨ੍ਤਿ ਭવੋ, ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯੋ। ਪਰਿવੁਦ੍ਧੋ ਭવੋ ਅਭવੋ। વੁਦ੍ਧਿਅਤ੍ਥੋ ਹਿ ਅਯਮਕਾਰੋ ਯਥਾ ‘‘ਸਂવਰਾਸਂવਰੋ, ਫਲਾਫਲ’’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਸਪ੍ਪਿਨવਨੀਤਾਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਤੇਲਮਧੁਫਾਣਿਤਾਦੀਨਂ ਗਹਣਂ। ਸਪ੍ਪਿਨવਨੀਤਾਦਿਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਭવਾਭવੋਤਿ વਾ ਖੁਦ੍ਦਕੋ ਚੇવ ਮਹਨ੍ਤੋ ਚ ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਭવੋਤਿ વਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਭવੋਤਿ વਿਪਤ੍ਤਿ। ਭવੋਤਿ વੁਦ੍ਧਿ, ਅਭવੋਤਿ ਹਾਨਿ। ਤਂਨਿਮਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਭવਾਭવਹੇਤੁ વਾ’’ਤਿ।
9. Navame bhavati etena ārogyanti bhavo, gilānapaccayo. Parivuddho bhavo abhavo. Vuddhiattho hi ayamakāro yathā ‘‘saṃvarāsaṃvaro, phalāphala’’nti ca. Sappinavanītādīnīti ādi-saddena telamadhuphāṇitādīnaṃ gahaṇaṃ. Sappinavanītādiggahaṇañcettha nidassanamattaṃ, sabbassapi gilānapaccayassa saṅgaho daṭṭhabbo. Bhavābhavoti vā khuddako ceva mahanto ca upapattibhavo veditabbo. Tenevāha ‘‘sampattibhavesū’’tiādi. Bhavoti vā sampatti, abhavoti vipatti. Bhavoti vuddhi, abhavoti hāni. Taṃnimittañca taṇhā uppajjatīti vuttaṃ ‘‘bhavābhavahetu vā’’ti.
ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸਹਾਯੋ। ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਨਿਰੁਦਕਕਨ੍ਤਾਰੇ ਮਰੀਚਿਕਾਯ ਉਦਕਸਞ੍ਞਾ વਿਯ ਪਿਪਾਸਾਭਿਭੂਤਂ ਤਸਿਤਂ ਸਤ੍ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਸਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਸਹਾਯਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ ਭવਾਦੀਸੁ ਅਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿਬ੍ਭਮਾਪੇਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਂ ਪਪਾਤਕਂ ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਧੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨਕਲੁਦ੍ਦਕਾ વਿਯ ਅਨੇਕਾਦੀਨવਾਕੁਲੇਸੁ ਭવੇਸੁ ਆਨਿਸਂਸਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ਅਨਤ੍ਥਜਾਲੇ ਸਾ ਪਰਿਬ੍ਭਮਾਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾ ‘‘ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਨਨੁ ਚ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਕਿਲੇਸਾਦਯੋ ਭવਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯਾਤਿ? ਸਚ੍ਚਮੇਤਂ, ਨ ਪਨ ਤਥਾ વਿਸੇਸਪਚ੍ਚਯੋ, ਯਥਾ ਤਣ੍ਹਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਸਾ ਕੁਸਲੇਹਿ વਿਨਾ ਅਕੁਸਲੇਹਿ, ਕਾਮਾવਚਰਾਦਿਕੁਸਲੇਹਿ ਚ વਿਨਾ ਰੂਪਾવਚਰਾਦਿਕੁਸਲੇਹਿ ਭવਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸੇਸਪਚ੍ਚਯੋ। ਯਤੋ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ। ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਨ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥਭਾવੋ ਚ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ ਚ ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ, ਸੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ, ਸਂਸਾਰੋ, ਤਂ ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਂ। ਤਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥਭਾવੋ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ, ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ ਤਤੋ ਅવਸਿਟ੍ਠਸਤ੍ਤਾવਾਸਾ। ਇਤ੍ਥਭਾવੋ વਾ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ, ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ ਅਨਾਗਤਤ੍ਤਭਾવੋ। ਏવਰੂਪੋ વਾ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਇਤ੍ਥਭਾવੋ, ਨ ਏવਰੂਪੋ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥਭਾવੋ ਨਾਮ ਅਯਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਂਸਰਣਂ ਸਂਸਾਰੋ।
Taṇhādutiyoti taṇhāsahāyo. Taṇhā hi nirudakakantāre marīcikāya udakasaññā viya pipāsābhibhūtaṃ tasitaṃ sattaṃ assāsadassanavasena sahāyakiccaṃ karontī bhavādīsu anibbinnaṃ katvā paribbhamāpeti. Tathā hi taṃ papātakaṃ acintetvā madhuggaṇhanakaluddakā viya anekādīnavākulesu bhavesu ānisaṃsameva dassentī anatthajāle sā paribbhamāpeti, tasmā taṇhā ‘‘purisassa dutiyā’’ti vuttā. Nanu ca aññepi kilesādayo bhavanibbattipaccayāti? Saccametaṃ, na pana tathā visesapaccayo, yathā taṇhā. Tathā hi sā kusalehi vinā akusalehi, kāmāvacarādikusalehi ca vinā rūpāvacarādikusalehi bhavanibbattiyā visesapaccayo. Yato samudayasaccanti vuccatīti. Itthabhāvaññathābhāvanti itthabhāvo ca aññathābhāvo ca itthabhāvaññathābhāvo, so etassa atthīti itthabhāvaññathābhāvo, saṃsāro, taṃ itthabhāvaññathābhāvaṃ. Tattha itthabhāvo manussattaṃ, aññathābhāvo tato avasiṭṭhasattāvāsā. Itthabhāvo vā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ paccuppanno attabhāvo, aññathābhāvo anāgatattabhāvo. Evarūpo vā aññopi attabhāvo itthabhāvo, na evarūpo aññathābhāvo. Tenevāha ‘‘itthabhāvaññathābhāvanti ettha itthabhāvo nāma ayaṃ attabhāvo’’tiādi. Saṃsaraṇaṃ saṃsāro.
‘‘ਖਨ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਪਟਿਪਾਟਿ, ਧਾਤੁਆਯਤਨਾਨ ਚ।
‘‘Khandhānañca paṭipāṭi, dhātuāyatanāna ca;
ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ વਤ੍ਤਮਾਨਾ, ਸਂਸਾਰੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ’’॥ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੬੧੯; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੯੫ ਅਪਸਾਦਨਾવਣ੍ਣਨਾ; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨.੬੦; ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੪.੧੯੯; ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਨਿਦਾਨਕਥਾ; વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੨੬ ਸਙ੍ਖਾਰਪਦਨਿਦ੍ਦੇਸੋ; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੫੨੩; ਉਦਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੯; ਇਤਿવੁ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੪)।
Abbocchinnaṃ vattamānā, saṃsāroti pavuccati’’. (visuddhi. 2.619; dī. ni. aṭṭha. 2.95 apasādanāvaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.60; a. ni. aṭṭha. 2.4.199; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; vibha. aṭṭha. 226 saṅkhārapadaniddeso; su. ni. aṭṭha. 2.523; udā. aṭṭha. 39; itivu. aṭṭha. 14);
ਤੇਨਾਹ ‘‘ਖਨ੍ਧਧਾਤੁਆਯਤਨਾਨਂ ਪਟਿਪਾਟਿ’’ਨ੍ਤਿ, ਖਨ੍ਧਧਾਤੁਆਯਤਨਾਨਂ ਹੇਤੁਫਲਭਾવੇਨ ਅਪਰਾਪਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tenāha ‘‘khandhadhātuāyatanānaṃ paṭipāṭi’’nti, khandhadhātuāyatanānaṃ hetuphalabhāvena aparāparappavattinti attho.
ਏવਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਤਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਏਤਂ ਸਕਲવਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਂ ਸਮੁਦਯਂ ਤਣ੍ਹਂ ਆਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਏવਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ਏਤਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਸਂਸਾਰਾਨਤਿવਤ੍ਤਨਆਦੀਨવਂ ਦੋਸਂ ਞਤ੍વਾ। ਨਿਗ੍ਗਹਣੋਤਿ ਚਤੁਰੂਪਾਦਾਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਗਹਣਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਨ ਨਿਗ੍ਗਹਣੋ, ਖਨ੍ਧਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਅਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਏવਂ વਾ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Evamādīnavaṃñatvāti ettha etamādīnavaṃ ñatvātipi paṭhanti, etaṃ sakalavaṭṭadukkhassa sambhavaṃ samudayaṃ taṇhaṃ ādīnavaṃ ñatvāti attho. Atha vā evamādīnavaṃ ñatvāti etaṃ yathāvuttaṃ saṃsārānativattanaādīnavaṃ dosaṃ ñatvā. Niggahaṇoti caturūpādānasaṅkhātassa sabbassa gahaṇassa paṭinissajjanena niggahaṇo, khandhaparinibbānena saṅkhārappavattito apagaccheyyāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
ਤਣ੍ਹੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Taṇhuppādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੯. ਤਣ੍ਹੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Taṇhuppādasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੯. ਤਣ੍ਹੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Taṇhuppādasuttavaṇṇanā
